Οι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, που συμμετείχαν στην τρίχρονη εποποιία 1946-1949, είχαν όλοι ξεπεράσει τον εαυτό τους. Συμμετείχαν στην ένοπλη ταξική σύγκρουση για να οικοδομήσουν τον καινούριο κόσμο. Τον κόσμο του μέλλοντος. Τον κόσμο χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Η συμμετοχή τους σ' αυτή την επανάσταση του λαού είχε ως προϋπόθεση τη συνειδητοποίηση της δυνατότητας και της προοπτικής ν' αλλάξουν τη ζωή τους. Είναι αυτό που συνέβαλε στη δημιουργία του καινούριου ανθρώπου, έτοιμου να δώσει ακόμα και τη ζωή του για να υπηρετήσει τα ιδανικά του. Με το όπλο στο χέρι έδινε το αίμα του πρώτη ύλη για να κτιστεί ο σοσιαλισμός.

Ομως, πέρα από αυτή την αρχική υπέρβαση η συμμετοχή σ' αυτή την ένοπλη ταξική σύγκρουση καθημερινά ανύψωνε τον άνθρωπο. Τον έσπρωχνε να ξεπερνά τις όποιες αδυναμίες, να ανακαλύπτει μέσα από τη δράση το «εμείς» και να αφήνει πίσω του το όποιο «εγώ». Η ανιδιοτέλεια κατακτιέται κάθε στιγμή της μάχης και ατσαλώνεται με τη διαρκή πολιτικοϊδεολογική δουλιά πάνω στα ιδανικά του μαρξισμού - λενινισμού.

Σ' αυτές τις σκληρές συνθήκες και με τέτοιους διαμορφωμένους ανθρώπους η όποια υλική αμοιβή δεν είχε κανένα νόημα. Είχε όμως πολλά νοήματα η ηθική αμοιβή για εκείνους που διακρίνονταν μεταξύ ίσων με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, όπως είχε επίσης πολλά νοήματα και για τους υπόλοιπους που δεν τύχαινε να διακριθούν.

Η άμιλλα λειτουργεί ακριβώς στην αντίθετη λογική του ανταγωνισμού. Εκεί που ο ανταγωνισμός υπαγορεύει το «ο θάνατός σου η ζωή μου» για να μείνω μόνος κυρίαρχος και ξεχωρίζει τους ανθρώπους, η άμιλλα υπαγορεύει το «σε στηρίζω για να με στηρίζεις και το έργο μας ξεπερνά το άθροισμά μας». Αγωνιζόμαστε όλοι ταυτόχρονα για το καλό όλων για το τώρα και για το μέλλον και το αποτέλεσμα της συλλογικής προσπάθειας είναι όλοι να έχουν ξεπεράσει τον εαυτό τους. Τότε είναι που απελευθερώνονται οι πραγματικές ικανότητες του καθένα ξεχωριστά που καταπιέζονται, στραγγαλίζονται και ίσως χάνονται για πάντα στις συνθήκες του καπιταλιστικού ανταγωνισμού. Τότε είναι που έχουμε πραγματική συλλογική δημιουργία ξεχωριστών ατομικών δυνατοτήτων.

Σ' αυτή τη συλλογική προσπάθεια είναι φυσικό κάποιοι για τον έναν ή τον άλλο λόγο να ξεχωρίζουν. Είτε γιατί καταβάλανε μεγαλύτερη προσπάθεια, είτε γιατί έχουν κάποιες ιδιαίτερες ικανότητες που ξεδιπλώθηκαν σε ειδικές συνθήκες, είτε για οποιονδήποτε άλλο λόγο.

Η ηθική αμοιβή έρχεται τότε για να αναγνωρίσει τη διάκρισή τους, να τους ενθαρρύνει να συνεχίσουν και ταυτόχρονα να παραδειγματίσει τους υπόλοιπους και όλοι μαζί να προσπαθούν για τον κοινό αγώνα.

Εχοντας όλα αυτά υπόψη η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση με ξεχωριστές νομοθεσίες είχε ορίσει με ακρίβεια τους όρους των διακρίσεων για κάθε περίπτωση ηθικής αμοιβής στις μαχήτριες και τους μαχητές του ΔΣΕ.

Ο «Ριζοσπάστης» σήμερα αναδημοσιεύει από το περιοδικό «Δημοκρατικός Στρατός» αποσπάσματα από το άρθρο «Το πρόβλημα των ηθικών αμοιβών στη λαϊκοδημοκρατική μας επανάσταση», όπου αναπτύσσεται η λογική και η σπουδαιότητα των ηθικών αμοιβών για τους μαχητές του ΔΣΕ. Επίσης, δημοσιεύουμε κείμενο με τους νόμους, που είχε ψηφίσει η Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, όπου περιγράφονται με ακρίβεια οι όροι με τους οποίους γινόταν απονομή κάποιας ξεχωριστής διάκρισης σε μαχητή του ΔΣΕ.