Καμιά φορά τρομάζω. Υστερα ξέρω πως τρομάζω από ανοησίες, όπως από μια σκηνή ταινίας, ενώ ξέρω ότι είναι κατασκευή. Δεν τρομάζω άμα σβήσει ξαφνικά το φως. Υπάρχει η αφή. Ομως, πιο πολύ τρομάζω όταν διαβάζω κάτι που με ταράζει ή που θαυμάζω ή που αναγνωρίζω ομοιότητες με παρούσες καταστάσεις. Η ζωή με δίδαξε, αλλά πόσα; Φαντάζομαι πως καμιά ανθρώπινη ζωή όσο μακριά και αν είναι, και περισσότερο από έναν αιώνα, δε φτάνει για να μάθει ο άνθρωπος όσα θα ήθελε. Τα βιβλία μού έμαθαν πάρα πολλά. Οταν μαθαίνω από αυτά αγαπάω τους συγγραφείς. Αγαπάω και τους μεταφραστές, επειδή μού δίνουν την ευκαιρία να γνωρίσω μεγάλους διανοητές διαφόρων καταβολών, άλλων εποχών και ηπείρων. Τους είμαι ευγνώμων. Τον καθηγητή της θεατρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Λουντ Σουηδίας τον έλεγαν «Ο κόκκινος καθηγητής». Και ήταν. Και όχι μόνο ήταν, αλλά περηφανευόταν για την ιδεολογία του. Σε όλο το μήκος της πόρτας του γραφείου του είχε τη γνωστή φωτογραφία του Λένιν, σε βηματισμό, το κόκκινο λουλούδι στο πέτο και το γνωστό κασκέτο στο κεφάλι. Μιλούσε συχνά για τον διανοούμενο Βάλτερ Μπένγιαμιν. Υστερα από μερικές δεκάδες χρόνια τον ξαναδιαβάζω στο «Μονόδρομο», στη γλώσσα μου πλέον, σε μια εξαιρετική μετάφραση της Νέλλης Ανδρικοπούλου, από τις εκδόσεις «Αγρα».

Μέσα μου εισχωρούν διάφορα δαιμόνια. Τότε θέλω να τα μεταβιβάσω σε άλλους. Και αυτό κάνω τώρα αντιγράφοντας τις σκέψεις του. Ετσι τις μαθαίνω καλύτερα:

Τέτοιες σελίδες ποτέ δε μου φτάνει να τις διαβάσω μία φορά ή δύο. Τις διαβάζω μέχρι να τις μάθω καλά, σαν ποίημα. Τρόμαξα από την πρώτη σειρά που άρχισα να διαβάζω αυτό το κείμενο. Σκεφτόμουν τον συγγραφέα του που αυτοκτόνησε το 1940, ύστερα από τρομερές ταλαιπωρίες που υπέστη εξαιτίας της απόδρασής του από τη ναζιστική Γερμανία του Χίτλερ. Στη δική μας φιλοσοφία δε χωράει η απαισιοδοξία και η ηττοπάθεια. Αυτά τα αντικαθιστά ο αγώνας.