Οι αντιστασιακές πράξεις των Ελλήνων πατριωτών είχαν ξεκινήσει πριν ακόμη από την ίδρυση του ΕΛΑΣ. Στην Ηπειρο οργανώνεται, από το Μάη του 1941, η αντιστασιακή οργάνωση νέων σπουδαστών «Ασπίδα». Στη Μακεδονία οι οργανώσεις «Αθανάσιος Διάκος» και «Οδυσσέας Ανδρούτσος» - συγκροτημένες από κομμουνιστές - παρέπεμπαν σε ηρωικές μορφές του 1821. Στη Θεσσαλία μικρές ομάδες νέων ρίχνουν προκηρύξεις κατά των Γερμανών φασιστών και των συνεργατών τους. Στις αρχές του Οκτώβρη του 1941 με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, που παίρνει όλα τα μηνύματα αντίστασης από όλη την Ελλάδα, συγκροτείται το στρατιωτικό κέντρο αντίστασης. Η οργάνωση, δημιουργία ενόπλων ομάδων στις πόλεις, στα χωριά - ο ανταρτοπόλεμος ήταν ο εθνικός πατριωτικός στόχος του ΕΛΑΣ. Στις 27 Σεπτέμβρη 1941 ιδρύεται το ΕΑΜ και στις 16 Γενάρη 1942 ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός. Με προκηρύξεις στις 16 Φλεβάρη 1942 - ο ελληνικός λαός ενημερώνεται για τους σκοπούς του ΕΛΑΣ: Αγώνας για την απελευθέρωση απ' τους ξένους κατακτητές. Η περιφρούρηση των κατακτήσεων του λαού, των ελευθεριών του ενάντια σε κάθε ντόπια και ξένη επιβουλή. Η διεξαγωγή εκλογών, με ελεύθερη έκφραση του ελληνικού λαού. Ο όρκος των μαχητών του ΕΛΑΣ ήταν εγγύηση.

Τη νύχτα της 24ης προς 25η Νοέμβρη 1942, ο Αρης Βελουχιώτης, με 150 αντάρτες του ΕΛΑΣ, 12 Αγγλους σαμποτέρ και άλλους 60 αντάρτες του ΕΔΕΣ, ανατινάζουν τη γέφυρα του Γοργοπόταμου, που φυλασσόταν από ιταλική φρουρά. Η συμβολή του ΕΛΑΣ ήταν καθοριστική, όπως αποδεικνύεται απ' τα ιστορικά ντοκουμέντα (αρχείο ΕΔΕΣ του Ν. Ζέρβα). Η ανατίναξη αποτέλεσε ένα σημαντικό γεγονός. Γι' αυτό και τραγουδήθηκε απ' όλο τον ελληνικό λαό. Το πρώτο εθνικοαπελευθερωτικό ανδραγάθημα έδωσε φτερά ελευθερίας στη σκλαβωμένη Ελλάδα: «Βροντάει ο Ολυμπος, αστράφτ' η Γκιώνα / μουγκρίζουν τ' Αγραφα, σειέτ' η στεριά /. Ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα / στέλνει περήφανο χαιρετισμό...». Ενα τραγούδι - θούριος που γράφτηκε το 1942, μετά το Γοργοπόταμο. Μελοποιήθηκε απ' τον Εαμίτη μουσικό Αστραπόγιαννο (Ακη Σμυρναίο 1918-1984). Ηταν στην ομάδα του Αρη Βελουχιώτη. Ηταν μέλος των εθνικών αντάρτικων ομάδων του ΕΛΑΣ. Με όργανα, χορωδίες, μετέφερε τα τραγούδια της ελευθερίας σ' όλη τη σκλαβωμένη Ελλάδα... οι στίχοι ήταν του Νίκου Καρβούνη.

Στις 22 Δεκέμβρη 1942 το ΕΑΜ διαδηλώνει κατά των ντόπιων και ξένων κατακτητών, για ψωμί, ελευθερία. Διαδηλώνει κατά των εκτελέσεων, της φασιστικής τρομοκρατίας των Γερμανών. Η Αθήνα είναι στρατοκρατούμενη. Οι προκηρύξεις πέφτουν παντού. Οι κινητοποιήσεις μεγαλώνουν. Οι εργάτες, οι υφαντουργοί του ΕΑΜ στην πρώτη γραμμή. Ο πρώτος νεκρός ήταν ο φοιτητής Μήτσος Κωνσταντινίδης. Οι οδοί Τοσίτσα, Ζαΐμη γεμίζουν από κόκκινα τριαντάφυλλα. Η κατοχική κυβέρνηση αναγκάζεται να δεχτεί μερικά απ' τα αιτήματα των διαδηλωτών. Το «Πάψετε να προσκυνάτε / του φασισμού τη σκλαβιά/ Ελληνες επαναστάτες / διώξτε αυτά τα σκυλιά» ακούγεται πιο δυνατά στα βουνά, σ' όλη την Ελλάδα. Η ασκλάβωτη νιότη βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του αγώνα, στο πλάι του εργαζόμενου λαού και τραγουδάει: «Της Ελλάδας ασκλάβωτη κι ενωμένη είμ' η νιότη / φλογισμένη ξεκίνησα, καταλύοντας τα σκότη /. Με το σφυρί μου στη φάμπρικα - με τ' αλέτρι μου στον κάμπο / με τα βιβλία αρματώθηκα / στον αγώνα για να μπω» (Κ. Καλαντζής).