Στην Κωνσταντινούπολη αξιώθηκα να πάω για πρώτη φορά το 1991. Τόσο αργά. Τέτοια εποχή ήταν, θυμάμαι. Ιούλης καυτός, διαλυτικός, ενώ ο ήλιος στην Αθήνα πυρπολούσε ό,τι έβρισκε μπροστά του. Κι έτσι έφυγα.

Εκτοτε την επισκέφτηκα πολλές φορές, με αποτέλεσμα κάθε φορά, όπως άλλωστε είναι φυσικό, να βλέπω κάτι, που την προηγούμενη, μου είχε διαφύγει. Μα, ποιος ξέρει γιατί, τώρα, δεκαπέντε χρόνια αργότερα, κρατώ μέσα μου την πρώτη μου εντύπωση από την παραμυθένια Πόλη, που ενώνει την Ασία με την Ευρώπη. Θυμάμαι πως είχα μείνει έκπληκτη με την αίσθηση που είχα πως η Πόλη μού ήταν οικεία. Ενιωσα, δηλαδή, αυτό που οι Γάλοι αποκαλούν ντεζά βι,( Deja vue).

Είχα επισκεφτεί το Φανάρι, το Μπλε Τζαμί, το Τοπ Καπί, τον Ιππόδρομο, την Αγία Σοφία, το Πέρα, το Ταξίμ, είχα διασχίσει πολλές φορές τη γέφυρα του Γαλατά, είχα δει τους κατοίκους να σταματούν στο μεσημεριανό τους διάλειμμα και να ψαρεύουν, είχα χαζέψει τα υπέροχα αντικείμενα στο Κλειστό Παζάρι και λυπόμουν που δεν μπορούσα να αγοράσω κάτι, αλλά με τη φαντασία τα είχα όλα κατακτήσει. Εν ολίγοις, έζησα ένα όνειρο που, στην πραγματικότητα, μου άνοιξε την όρεξη για μελέτη. Ακόμα διαβάζω, σκεφτείτε...

Στα τέλη του περασμένου Μάη, όταν όλοι οι σταθμοί, τα κανάλια και ο Τύπος γενικώς, έκαναν τα σχετικά αφιερώματα για την Αλωση, εγώ έκανα το μηνιαίο «αφιέρωμα» στη βιβλιοθήκη μου. Την ξεσκόνιζα. Και, ξαφνικά, ξεπρόβαλε η ράχη του του βιβλίου του δημοσιογράφου - συγγραφέα Τάκη Ψαράκη «Το ανθολόγιο της Κωνσταντινούπολης» (Εκδόσεις Λιβάνη 1991).

Το πήρα στα χέρια μου και το κράτησα, όπως κρατάς σφιχτά το χέρι ενός φίλου από τα παλιά. Το χάιδεψα, το ξεφύλλισα και, αμέσως μετά, κάθισα αναπαυτικά και ξαναδιάβασα προσεκτικά την ανθολογία των εξαιρετικών δημοσιευμένων οδοιπορικών που περιέχει. Μια δουλιά, που πήρε τριάντα πέντε χρόνια στον Τάκη Ψαράκη για να συγκεντρώσει το υλικό, να το αξιολογήσει, να το ανθολογήσει, «κρατώντας κάθε φορά τη συγκίνηση της πρώτης ανάγνωσης», όπως λέει ο ίδιος στον Πρόλογό του. Σταμάτησα στο κείμενο του Παύλου Παλαιολόγου, που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «το Βήμα» στις 5/8/71 και σκέφτηκα να ακολουθήσω τα «βήματα» του αρθρογράφου, που είχε σημαδέψει τα νεανικά μου χρόνια, τα χρόνια της αθωότητας.

«Δύσκολος ο τοπογραφικός προσανατολισμός στην Πόλη. Χρειάζεται κάποια εξοικείωση, ώσπου να καταλάβετε πού τελειώνει η Ευρώπη και πού αρχίζει η Ανατολή. Δυο ήπειροι σε τόση απόσταση ή μια από την άλλη, όσο σας χρειάζεται για να καπνίσετε ένα τσιγάρο στο πλοιάριο που σας μεταφέρει στην απέναντι ακτή.

Εχετε δε, για να σας μπερδεύει στον προσανατολισμό, και τον Κεράτιο Κόλπο με τις δυο γέφυρες, που δίνουν την απατηλή εντύπωση ότι γεφυρώνουν την Ανατολή με τη Δύση.

Καλά που είναι και ο πύργος του Λεάνδρου, λευκός τη μέρα, φωτεινό τη νύχτα σημείο στίξεως πάνω σε γαλάζιο κείμενο, που προσδιορίζει τα ορόσημα του Μαρμαρά και του Βοσπόρου.

Για την επίσκεψη της Πόλης προτιμήστε θαλάσσιους δρόμους. Θα ζήσετε πιο έντονα το μεγαλείο της.

Ο Γαλατάς το σημείο αποβιβάσεώς σας. Αγνώριστος με τις λεωφόρους που ανοίχτηκαν. Επισκευάζεται ακόμα το τούνελ, η σήραγγα που σας ανεβάζει σε τρία λεπτά στο Πέραν.

Πηγαίνετε και πεζός από τα γραφικά Σκαλάκια, που έπαυσαν να είναι κλίμακες για να γίνουν κατάλληλα και σε τροχοφόρα.

Νεότερη και η υπόγεια διάβαση του Γαλατά, ανάλογη με τη δική μας στην Ομόνοια.

Οι Γενοβέζοι στους οποίους ανήκε το εμπορικό και ναυτικό αυτό κέντρο, έχτισαν, μαζί με άλλα χτίσματα, και τον «Κουλά», πύργο πανύψηλο που χρησιμοποιούσαν οι Τούρκοι για να επισημαίνουν τις πυρκαγιές, πολύ πυκνές στο παρελθόν, σε μια πολιτεία όπου ήσαν ξύλινα τα περισσότερα σπίτια.

Κέντρο πολυτελείας τώρα ο Κουλάς. Μπαλκόνι απ' όπου αγκαλιάζετε την Πόλη. Ασανσέρ, σας ανεβάζει στα ύψη του. Διάκοσμος και φωτισμός με ανατολικό χρώμα. Μια πλάκα στην είσοδο αναφέρει ότι οι Γενοβέζοι, από την πρώτη κιόλας μέρα της Αλώσεως, παρέδωσαν τον Πύργο τους στον Πορθητή.

Σε πέντε λεπτά της ώρας, είστε από τον Γαλατά στο Πέραν. Εντελώς διαφορετικό εδώ το κλίμα.

Ακατοίκητο κατά τους βυζαντινούς καιρούς.

Πέρα, έλεγαν, όταν αναφέρονταν σ' αυτό. Του έμεινε το όνομα. Πέραν ή Σταυροδρόμι όταν κατοικήθηκε. Μπέιογλου η επίσημη ονομασία του. Ιστικλάλ Τζαντεσί ο κεντρικός του δρόμος. Ισιο Δρόμο ή Μεγάλη Οδό του Πέραν την ονομάζαμε.

Δημιούργημα μεταβυζαντινό το Πέραν, έγινε κέντρο χριστιανικό, ελληνικό και ευρωπαϊκό. Προέκταση της Ευρώπης στην Τουρκία. Ελάχιστοι τότε οι Τούρκοι. Προτιμούσαν αυτοί το καθαυτό Βυζάντιο.

Στο Σταυροδρόμι οι πρεσβείες, πριν μεταφερθεί η πρωτεύουσα στην Αγκυρα. Εκεί τα θέατρα.

Ούτε στη φαντασία των παλιών Αθηναίων τα εμπορικά του Ισιου Δρόμου. Ελληνικά τα περισσότερα. Δεν απομένουν παρά πέντε.

Ελληνική η τρέχουσα γλώσσα, τότε που είχαμε στην Κωνσταντινούπολη 400.000 Ελληνες, Ευρωπαίοι και Λεβαντίνοι οι υπόλοιποι.

Κοσμική κίνηση υψηλού επιπέδου. Τροτουάρ που θύμιζε Παρίσι της μπελ επόκ. Διεθνή τα άνθη του κακού, μεσάζοντες που σας σταματούσαν για να σας δώσουν το επισκεπτήριό τους. Ονομαστά ζαχαροπλαστεία και μπιραρίες.

Δεν ήταν ένας κοινός δρόμος η Μεγάλη Οδός. Ηταν σαλόνι, όπου ανεβοκατέβαιναν άνθρωποι καλοβαλμένοι, "καπελάτοι", που ανασήκωναν τα "πομπέ" τους και αντήλλασσαν χαιρετισμούς. Η καθαρεύουσα κυρίαρχη.

"- Πώς έχετε; - Μερσί. - Και υμείς;".

Βελάδες, ρενδικότες, ημίψηλα, μπαστούνια με χρυσή λαβή. Φυσικά, και φεσάκια.

Εντελώς διαφορετικό το Σταυροδρόμι που βρίσκω. Καλύτερο; Χειρότερο; Θα τα πούμε».