Ο τόμος αυτός, που υποτιτλίζεται «Σύγχρονος Ελληνισμός από το 1941 - ως το τέλος του αιώνα», ήταν και το αντικείμενο της χτεσινής εκδήλωσης - παρουσίασης, με ομιλητές τους επικεφαλής της συντακτικής επιστημονικής ομάδας του τόμου και καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Θάνο Βερέμη (ήταν μέλος και της συντακτικής επιτροπής για τους 16 τόμους) και Κωνσταντίνο Σβολόπουλο και τον ιστορικό ερευνητή Ευάγγελο Κωφό.
Η ιδέα για την έκδοση του 17ου τόμου, που να «κλείνει» την πολιτική και πολιτιστική ιστορία της Ελλάδας και της Κύπρου κατά τον 20ό αιώνα, γεννήθηκε όταν κυκλοφόρησε το 16τομο έργο, το οποίο κρίθηκε ως το «σημαντικότερο γεγονός της ελληνικής ιστορικής βιβλιογραφίας» και απέσπασε το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Η υλοποίηση της ιδέας τέθηκε σε εφαρμογή με τη συγγραφική συνεργασία 27 καθηγητών Πανεπιστημίων και πολλών άλλων ειδικών επιστημόνων, με κείμενα των οποίων και με τις 600 και πλέον πλούσια εικονογραφημένες σελίδες του 17ου τόμου, παρελαύνει η Κατοχή, η Εθνική Αντίσταση, η απελευθέρωση, τα Δεκεμβριανά, η Βάρκιζα, τα εμφυλιακά και μετεμφυλιακά χρόνια, η Απριλιανή δικτατορία, η Μεταπολίτευση και οι εξελίξεις στο τέλος της χιλιετίας. Εκτενή κεφάλαια αφορούν στην Κύπρο και στο Κυπριακό Πρόβλημα, στον Ελληνισμό της Νότιας Αλβανίας, της Τουρκίας και γενικότερα στους απόδημους, καθώς και στον πνευματικό και πολιτιστικό βίο.
Μεταξύ των συγγραφέων του τόμου περιλαμβάνονται οι: Α. Αργυρίου, Αλ. Δεσποτόπουλος, Α. Δημαράς, Θ. Διαμαντόπουλος, Π. Ιωακειμίδης, Π. Καζάκος, Β. Κόντης, Θ. Κουλουμπής κ. ά.