Με αυτό το καίριο ζήτημα καταπιάνεται εκτενής δημοσίευση 80 και πλέον σελίδων στη σειρά «Future» του Κολεγίου Αμυνας του ΝΑΤΟ, με τίτλο «Δεν αντέχουν; Μια αισιόδοξη προοπτική για τη θέληση των κοινωνιών να πολεμήσουν» («Not Withstanding? An Upbeat Perspective on Societies' Will to Fight»).

Το πρόβλημα, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι πολιτικό και ιδεολογικό, όχι τεχνικό: «Ενας μαζικός στρατός αναδύεται από την κοινωνία και βασίζεται στην υποστήριξή της. Παρ' όλα αυτά, οι Σύμμαχοι δεν έχουν πραγματική συλλογική αντίληψη για το πώς θα αντιδρούσαν στον πόλεμο οι σχεδόν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι των εδαφών τους. Ενώ οι Σύμμαχοι του ΝΑΤΟ διατηρούν ακριβή στοιχεία για τις υλικές ικανότητες, η αξιολόγηση της κοινωνικής προθυμίας να πολεμήσει παραμένει μια σύνθετη πρόκληση, που αξίζει μεγαλύτερη προσοχή στον αμυντικό σχεδιασμό».

Το εξώφυλλο της έκθεσης

«- Θα πολεμούσατε για τη χώρα σας αν έθετε ως προτεραιότητα τη νίκη με κάθε κόστος;

- Θα πολεμούσατε αν είχατε προσωπικούς δεσμούς με τον αντίπαλο ή πιστεύατε ότι το ΝΑΤΟ ενήργησε επιθετικά;

- Για ποιο είδος μέλλοντος θα πολεμούσατε;

- Πώς φαντάζεστε το να πολεμήσετε γι' αυτό;».

Σε αυτό το σημείο βρίσκεται ο πυρήνας του προβληματισμού των ΝΑΤΟικών επιτελείων. «Η Ιστορία δείχνει ότι υπό τις κατάλληλες συνθήκες η κοινωνία θα σηκωθεί και θα πολεμήσει. Δείχνει επίσης ότι λίγοι πολεμούν μόνο από καθήκον και ακόμα λιγότεροι για να διατηρήσουν ένα μη ικανοποιητικό status quo. Οι μεγάλης κλίμακας πόλεμοι διεξάγονται από όσους βλέπουν τη σύγκρουση ως μέσο να αναμορφώσουν την πατρίδα τους. Η πραγματική πρόκληση της κινητοποίησης δεν είναι να απαιτήσει πίστη, αλλά να εμπνεύσει πίστη σε ένα μέλλον που αξίζει να πολεμήσει κανείς γι' αυτό», σημειώνεται χαρακτηριστικά.

Με βάση και τα παραπάνω, λοιπόν, η μελέτη ξεκαθαρίζει: «Οι σημερινές ελίτ συχνά παρουσιάζουν τους νέους ως απαθείς, αντι-μιλιταριστικούς και αποσυνδεδεμένους από θέματα άμυνας. Το πραγματικό ζήτημα δεν είναι ότι η Gen Z (γεννημένοι 1997 - 2002) δεν θα πολεμήσει - είναι ότι δεν τους έχει δοθεί ένα όραμα μέλλοντος που αξίζει να πολεμήσουν γι' αυτό. (...) Πάνω απ' όλα, η (σ.σ. στρατιωτική) κινητοποίηση πρέπει να είναι κάτι παραπάνω από το να ζητάμε θυσίες - πρέπει να προσφέρει ένα όραμα για το μέλλον».

Το βασικό πρόβλημα βέβαια για τους καπιταλιστές, το κράτος τους και τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις είναι ακριβώς αυτό: Οτι κανενός είδους όραμα δεν μπορούν να προσφέρουν στους λαούς, παρά τον φαύλο κύκλο των κρίσεων, των πολέμων, της φτώχειας και της εκμετάλλευσης, ντυμένα όλα με τις «αξίες» του σάπιου συστήματός τους.

Εμμέσως πλην σαφώς, άλλωστε, αυτά ομολογούνται και στις επισημάνσεις της έκθεσης ότι σήμερα επικρατούν δύο κυρίαρχες αντιλήψεις, που αντικατοπτρίζουν αυτήν την «απαισιοδοξία των ελίτ» του ΝΑΤΟ.

Πρώτον, ότι «η ευρωατλαντική κοινωνία έχει γίνει μετα-μοντέρνα: Κατακερματισμένη, αποσπασμένη από πολιτικές ταυτότητας και ανίκανη να δράσει απέναντι σε σαφείς εξωτερικές απειλές», αποτυπώνοντας έτσι και το πώς τα προσχήματα και ιδεολογικά κατασκευάσματα του ευρωατλαντικού στρατοπέδου, που έχουν παρουσιαστεί ως δήθεν «διαχωριστική γραμμή» με το ευρασιατικό, αντί να στοιχίζουν τους λαούς στα σχέδιά τους, γυρνάνε και μπούμερανγκ σε αυτά.

Δεύτερον, ότι «η ευρωατλαντική κοινωνία έχει γίνει μετα-ηρωική: Ανετη, αποφεύγει τον κίνδυνο, απρόθυμη να κάνει θυσίες για το συλλογικό καλό», όπου «συλλογικό καλό» ...το ατομικό συμφέρον μιας χούφτας κοινωνικών παρασίτων.

Οι συντάκτες της έκθεσης πάντως θέλουν να βλέπουν το ποτήρι του επερχόμενου ιμπεριαλιστικού μακελειού ...μισογεμάτο, ισχυριζόμενοι ότι «αυτές οι υποθέσεις παραβλέπουν την ικανότητα της σύγχρονης κοινωνίας για έκπληξη και μετασχηματισμό. Αυτό τονίζεται από μια τρίτη, λιγότερο κυρίαρχη αφήγηση: γ) Η Ιστορία δείχνει ότι υπό τις κατάλληλες συνθήκες - έναν σαφή σκοπό, αμοιβαία εμπιστοσύνη και ηγεσία - οι κοινωνίες μπορούν να ανταποκριθούν στην περίσταση».

Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η μελέτη περιγράφει την υπαρκτή ανησυχία των στρατιωτικών και κυβερνητικών επιτελείων: Οι μικροί, επαγγελματικοί στρατοί μετά τον Ψυχρό Πόλεμο δεν επεκτείνονται εύκολα - η μαζική στρατολόγηση δεν είναι πια δεδομένη. Ομως το κρίσιμο συμπέρασμα δεν μένει στην αναγνώριση της αδυναμίας - προτείνει ενεργητικές παρεμβάσεις: Τη «μεταμόρφωση» της κοινωνίας, την παραγωγή αφηγημάτων και την αξιοποίηση influencers, κοινωνικών δικτύων, gaming και πλατφορμών τύπου TikTok ως πεδίων «εμπλοκής» που θα μετατρέψουν την ατομική ή συλλογική αντίσταση σε συμμόρφωση, σε στράτευση κάτω από τη σημαία των συμφερόντων της αστικής τάξης.

«Οι στρατοί των Συμμάχων πρέπει να εμπλακούν με την κοινωνία, να κατανοήσουν τις σύγχρονες συμπεριφορές, να φανταστούν πολλαπλά σενάρια μάχης όπου αυτές μπορεί να προσφέρουν πλεονέκτημα και να επινοήσουν στρατηγικές για να αξιοποιήσουν αυτές τις γνώσεις», αναφέρει.

Και προσθέτει κυνικά: «Οι αναλυτές τους πρέπει να υπερβούν την αποστασιοποιημένη αντικειμενικότητά τους, εμπλεκόμενοι ενεργά και επηρεάζοντας τις κοινωνικές συμπεριφορές για να κάνουν τις κοινωνικές δυναμικές πιο προβλέψιμες και διαχειρίσιμες». Η έκθεση είναι ξεκάθαρη: «Ο καλύτερος τρόπος να προβλέψεις τη συμπεριφορά είναι συχνά να τη διαμορφώσεις».

Ακριβώς λοιπόν για να διαμορφώσουν τη συμπεριφορά, η έκθεση επισημαίνει ότι «ο Οργανισμός Επιστήμης και Τεχνολογίας του ΝΑΤΟ τώρα ενισχύει τη γνώση για τον "ανθρώπινο παράγοντα", ερευνώντας ζητήματα όπως η διαχείριση της κόπωσης και οι ψυχολογικές αντοχές», ενώ παράλληλα τονίζει πως «ο ανθρώπινος παράγοντας απαιτεί ολιστική αντιμετώπιση». Πρέπει «να εντοπιστούν αναδυόμενες συμπεριφορές, να ενισχυθούν θετικές τάσεις και να διασφαλιστεί ότι οι στρατιωτικές δομές μπορούν να απορροφήσουν την πλήρη πολυπλοκότητα του ανθρώπινου παράγοντα όταν έχει μεγαλύτερη σημασία».

Στο πλαίσιο αυτό, σημειώνεται πως η στρατηγική του ΝΑΤΟ οφείλει να περιλαμβάνει και την εκμετάλλευση περιόδων κρίσεων. «Οι κρίσεις λειτουργούν ως καταλύτες», αναφέρει το κείμενο. «Αυτές δεν χρειάζεται να είναι πόλεμοι ή ακόμα και εξωτερικές απειλές. Μια κρίση μπορεί να είναι ένα απροσδόκητο εκλογικό αποτέλεσμα (Γαλλία), ένα σοκαριστικό αποτέλεσμα δημοψηφίσματος (Ηνωμένο Βασίλειο) ή διαρκής κριτική από συμμάχους (Γερμανία)». Ως παραδείγματα αναφέρονται «τα λαϊκά πολιτειακά δίκτυα της Σλοβακίας, που αναδύθηκαν ως απάντηση σε πολιτικά σκάνδαλα» και «οι ετήσιες έρευνες κοινωνικής ανθεκτικότητας της Λιθουανίας», που δείχνουν «πώς οι κυβερνήσεις μπορούν να το μετατρέψουν αυτό σε συνεχές πεδίο ανατροφοδότησης μεταξύ κυβέρνησης και κοινωνίας».

Μεγάλο κομμάτι της μελέτης, όπως είναι αναμενόμενο, ασχολείται με το ζήτημα της εμπλοκής ιδίως της νέας γενιάς, της «Γενιάς -Ζ», «ειδικά καθώς το ΝΑΤΟ θα βασιστεί σε αυτούς για πολεμική δράση τουλάχιστον μέχρι το 2040, όταν θα αντικατασταθούν από την επόμενη πολεμική ομάδα».

Τονίζεται μάλιστα ότι η νέα γενιά έχει απογοητεύσει τα επιτελεία σχετικά με τις δυνατότητες στρατολόγησής της. «Υπάρχει ένα ισχυρό συναίσθημα σε όλη την αγορά εργασίας ότι αυτή η γενιά είναι εντελώς διαφορετική από οποιαδήποτε πριν από αυτήν, και όχι με καλό τρόπο. (...) Τέτοιες απογοητεύσεις έχουν οδηγήσει σε εκκλήσεις για πιο σταθερές υποχρεώσεις στρατιωτικής υπηρεσίας: Αν η Gen-Z δυσκολεύεται να βρει εσωτερικό νόημα και σκοπό στη στρατιωτική υπηρεσία, δεν μας αφήνουν άλλη επιλογή από το να τους την επιβάλουμε. Η υπόθεση είναι ότι μόλις στρατολογηθούν, θα δουν πώς ακόμη και η ρουτίνα εργασίας (σ.σ. του στρατού) συνεισφέρει σε μια μεγαλύτερη αποστολή», λέει η έκθεση, περιγράφοντας κινήσεις όπως αυτή που προωθεί η ελληνική κυβέρνηση, για υποχρεωτική στράτευση στα 18.

Το κείμενο προειδοποιεί για τις συνέπειες αν το ΝΑΤΟ αποτύχει: «Αν το ΝΑΤΟ αποτύχει να αναγνωρίσει την αποφασιστικότητα των πολιτών του, τα σήματα της Συμμαχίας προς τους αντιπάλους μπορεί να χάσουν τη δύναμή τους, η ανθεκτικότητά της μπορεί να εξασθενήσει και μπορεί να χάσει τη δυνατότητα να διατηρήσει μακροπρόθεσμη παραγωγή δυνάμεων».

Παραδέχεται μάλιστα ότι «αυτή η ανεπάρκεια δεν θα προέρχεται από έλλειψη αναλυτικής ικανότητας, αλλά μάλλον από το ίδιο το δυνατό σημείο του ΝΑΤΟ - την αυστηρή εστίασή του στον υλικό σχεδιασμό. Ενώ οι στρατιωτικοί σχεδιαστές είναι έμπειροι στη διαχείριση υλικών περιουσιακών στοιχείων, μπορεί να δυσκολευτούν να κατανοήσουν τη ρευστή φύση της κοινωνικής θέλησης. (...) Οι στρατοί των Συμμάχων πρέπει να εμπλακούν με την κοινωνία, να κατανοήσουν τις σύγχρονες συμπεριφορές (...). Πρέπει να αντλήσουν διδάγματα από την Ιστορία, όπου φαινομενικά εφησυχασμένες κοινωνίες έχουν ανταποκριθεί σε προκλήσεις, και να επαναλάβουν το κόλπο».

Η μελέτη του ΝΑΤΟ αποκαλύπτει την ταξική φύση του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Η αστική τάξη - η «ελίτ», όπως την αποκαλεί το κείμενο - ανησυχεί για το κατά πόσο οι λαοί είναι διατεθειμένοι να θυσιαστούν για τα συμφέροντά της. Η έκθεση μιλά για «όραμα που αξίζει να πολεμήσει κανείς γι' αυτό». Στην πραγματικότητα πρόκειται για συστηματική προσπάθεια να πειστούν οι εργαζόμενοι, οι νέοι, τα λαϊκά στρώματα να σφαγιαστούν σε πολέμους ξένους προς τα συμφέροντά τους. Για να υπερασπιστούν ένα σύστημα που τους εκμεταλλεύεται, που τους κλέβει το μέλλον, που γεννά μόνο βαρβαρότητα, πολέμους, φτώχεια και προσφυγιά.

Απέναντι στις προσπάθειες των ΝΑΤΟικών να διαμορφώσουν τη «θέληση των κοινωνιών να πολεμήσουν», γίνεται πιο ξεκάθαρη η ανάγκη της οργάνωσης ενάντια στα πολεμοκάπηλα σχέδια των ιμπεριαλιστών. Της πάλης για ριζική ανατροπή του συστήματος της βαρβαρότητας και των ιμπεριαλιστικών πολέμων, για τον σοσιαλισμό, την κοινωνία της πραγματικής λαϊκής ευημερίας, της ειρήνης και της συνύπαρξης των λαών. Και αυτό είναι όντως το μόνο «όραμα» για το οποίο αξίζει κάθε θυσία από τους λαούς και τους νέους.