Φυσικά, το «νέο παραγωγικό μοντέλο» δεν συνιστά κάτι πραγματικά καινούργιο για τους εργαζόμενους. Οπως θα δούμε παρακάτω:

• Το παραγωγικό μοντέλο της χώρας δεν οφείλεται σε αυθαίρετες πολιτικές επιλογές. Το κεφάλαιο επενδύει σε Τουρισμό, Μεταφορές και εγκατάσταση ΑΠΕ γιατί είναι οι κλάδοι που εδώ έχουν τη μεγαλύτερη κερδοφορία. Γι' αυτό και στον καπιταλισμό οι επενδύσεις στους κλάδους αυτούς θα συνεχιστούν όσο το κέρδος είναι συγκριτικά μεγαλύτερο.
• Η αστική πολιτική των τελευταίων 15 ετών και η στρατηγική της ΕΕ υπηρέτησαν τις ανάγκες του μεγάλου κεφαλαίου, μέσα από μέτρα και πολιτικές που στήριξαν την κερδοφορία σε αυτούς τους κλάδους. ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ από κοινού διαμόρφωσαν αυτήν την πορεία την τελευταία 15ετία, κεντρικά σημεία της οποίας είναι η ενίσχυση συγκεκριμένων κλάδων (Τουρισμός, ΑΠΕ, Μεταφορές) και, κυρίως, η αστική πολιτική για την αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης των εργαζομένων.
• Μια σχετική κλαδική διαφοροποίηση δεν συνιστά νέο παραγωγικό μοντέλο, αφού δεν αλλάζουν οι ουσιαστικοί όροι της καπιταλιστικής παραγωγής και η ανάγκη ολοένα και μεγαλύτερης εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης. Μάλιστα, η «παραγωγική ανασυγκρότηση» θα αξιοποιηθεί για να δικαιολογηθούν ο νέος γύρος επίθεσης στους εργαζόμενους και τα μεγάλα πακέτα στήριξης του κεφαλαίου.

Διαφορετικές μερίδες της αστικής τάξης χρησιμοποιούν τον όρο με διαφορετικό τρόπο. Με απλά λόγια, ωστόσο όταν οι αστοί λένε παραγωγική ανασυγκρότηση εννοούν κυρίως την ανάγκη να ενισχυθούν κλάδοι της εγχώριας μεταποίησης και της επιστημονικής έρευνας, και να διαφοροποιηθεί η οικονομία της χώρας από την κατεύθυνση που έχει λάβει μέχρι σήμερα, με έμφαση στον Τουρισμό και σε σχετικές με αυτόν δραστηριότητες, όπως οι αγοραπωλησίες γης (real estate).

Η συζήτηση αυτή, όπως συχνά συμβαίνει στον «δημόσιο διάλογο» στον καπιταλισμό, αποτυπώνει αφενός διεργασίες και αντιθέσεις στο εσωτερικό της άρχουσας τάξης, αφετέρου την ανάγκη ενός νέου πολιτικού αφηγήματος, μιας ιστορίας που θα χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο χειραγώγησης των εργαζομένων την «επόμενη μέρα».

Η «παραγωγική ανασυγκρότηση» αποτυπώνει θέσεις ορισμένων μερίδων του εγχώριου κεφαλαίου που δεν «ωφελήθηκαν» ισόμετρα από την καπιταλιστική ανάπτυξη της τελευταίας δεκαετίας, όπως π.χ. κλάδοι της βαριάς βιομηχανίας που βλάπτονται από την ακριβή «πράσινη» Ενέργεια και το πανάκριβο εισαγόμενο LNG. Παράλληλα, η συζήτηση για το «νέο παραγωγικό μοντέλο» αποτυπώνει τη διάθεση ομίλων να δραστηριοποιηθούν σε κλάδους της πολεμικής βιομηχανίας, που τώρα για πολλούς είναι το μεγάλο νέο «Ελντοράντο», λόγω των ιδιαίτερα παχυλών χρηματοδοτήσεων της ΕΕ. Τέλος, σίγουρα η συζήτηση για την ανάγκη ενίσχυσης της μεταποίησης - και μέσα σ' αυτήν της πολεμικής παραγωγής - αποτυπώνει και τους γενικούς στόχους του κεφαλαίου για την ανάγκη διαφύλαξης της αστικής εξουσίας και της αστικής κυριαρχίας, ειδικά όταν η Τουρκία αναδυθεί σε περιφερειακή βιομηχανική δύναμη.

Παράλληλα, η σημαία της «παραγωγικής ανασυγκρότησης» θα αξιοποιείται για να γίνουν αποδεκτές νέες θυσίες που θα κληθούν να κάνουν οι εργαζόμενοι την επόμενη περίοδο. Ο νέος γύρος επιδείνωσης σε μισθούς και εργασιακές σχέσεις, με το 13ωρο να είναι εμβληματικό, η νέα χαλάρωση - που φτάνει σε επίπεδο διάλυσης - των όποιων περιορισμών για τη χωροθέτηση μεγάλων επιβλαβών δραστηριοτήτων, οι μεγάλες φοροαπαλλαγές και η πολύμορφη κρατική στήριξη των μεγάλων επενδύσεων, η γενίκευση αντιδραστικών αλλαγών στην Εκπαίδευση, θα εξηγηθούν με την ανάγκη της «παραγωγικής ανασυγκρότησης» της οικονομίας. Οι νέες θυσίες του λαού θα απαιτηθούν για να μη χαθεί το τρένο της «παραγωγικής ανασυγκρότησης».

Η πλευρά αυτή εξηγεί έως έναν βαθμό και τη συνεχή επαναφορά της συζήτησης για το «νέο παραγωγικό μοντέλο». Αν εξετάσει κανείς τις εξαγγελίες ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ, ή τις τοποθετήσεις των πρωθυπουργών στις ΔΕΘ από το 2010 και μετά, το «παραγωγικό μοντέλο» βρίσκεται συνεχώς στην ημερήσια διάταξη. Ανάμεσα σε άλλες πλευρές, η «παραγωγική ανασυγκρότηση» εμφανίζεται στους εργαζόμενους ως η «Ιθάκη». Η φτώχεια, η επιδείνωση της ζωής των εργαζομένων, οφείλεται υποτίθεται στο «κακό παραγωγικό μοντέλο». Χρειάζονται νέες θυσίες για να έρθει η «παραγωγική ανασυγκρότηση», η νέα παραγωγική πραγματικότητα της κοινωνίας.

Οσο κι αν κυβέρνηση και «αντιπολίτευση» διασταυρώνουν τα ξίφη τους για το «καλύτερο παραγωγικό μοντέλο», η πραγματικότητα είναι διαφορετική.

Το «παραγωγικό μοντέλο» δεν αντανακλά τίποτα διαφορετικό από τις επιλογές του μεγάλου κεφαλαίου για τις καπιταλιστικά κερδοφόρες επενδύσεις στη χώρα. Οι επενδύσεις στην Ελλάδα κατευθύνθηκαν και κατευθύνονται σε μεγάλο βαθμό στον Τουρισμό, στις Μεταφορές και στην «πράσινη ανάπτυξη» γιατί σε αυτούς τους κλάδους η κερδοφορία του κεφαλαίου είναι μεγαλύτερη. Το ιδιαίτερα ευνοϊκό κλίμα, ο μεγάλος όγκος κρατικής γης που εκχωρείται στους ομίλους για επενδύσεις (παραλίες, δασικές εκτάσεις, κρατικά κτήρια, αεροδρόμια) και οι διαμορφωμένοι όροι εκμετάλλευσης καθιστούν τις τουριστικές επενδύσεις ιδιαίτερα κερδοφόρες.

Τα τελευταία 15 χρόνια όλες οι κυβερνήσεις διαμόρφωσαν και το νομοθετικό πλαίσιο ώστε οι εν λόγω επενδύσεις να προωθούνται με μεγαλύτερη ευκολία. Και το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο αφορά τη χωροταξία, την εκχώρηση κρατικής γης για επενδύσεις, τη διαμόρφωση των μεταφορών, την τεράστια απλοποίηση της πολεοδομικής νομοθεσίας κ.λπ. Οσο κι αν ορισμένοι πολιτικοί αναλυτές της σοσιαλδημοκρατίας αναθεματίζουν σήμερα, εκ των υστέρων, τη συγκεκριμένη πορεία της ανάπτυξης, αξίζει να τους υπενθυμίσουμε την περίοδο της δικής τους διακυβέρνησης¹ αλλά κυρίως το γεγονός ότι αυτός είναι ο ρόλος μιας κυβέρνησης αστικής διαχείρισης: Να υλοποιεί με τον καλύτερο τρόπο τις απαιτήσεις του κεφαλαίου. Και η αστική τάξη ήδη από το 2010² εστίαζε στην ανάγκη ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας, δηλαδή τελικά στην αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης, ενώ ως κλάδο - κλειδί της οικονομίας εντόπιζε τον εξωτερικό τουρισμό, ο οποίος θα έπρεπε να αντικαταστήσει τον εσωτερικό στην «πίτα» της οικονομίας. Ο μεγάλος όγκος του εξωτερικού τουρισμού και οι μεγάλες άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στα λαϊκά στρώματα - ως καταναλωτές του τουριστικού εμπορεύματος - δεν έτυχαν: Ηταν σχέδιο της αστικής τάξης και της κυβέρνησης, και το σχέδιο αυτό πέτυχε.

Παράλληλα, όλες οι κυβερνήσεις την τελευταία 15ετία είναι απαρέγκλιτα προσηλωμένες στην πολιτική της ΕΕ για την «πράσινη μετάβαση», την «απελευθέρωση» της Ενέργειας, την απολιγνιτοποίηση. Οι διαδοχικές κυβερνήσεις στη χώρα διαγκωνίζονται για το ποια κυβέρνηση θα προχωρήσει με ταχύτερο τρόπο τις νέες επενδύσεις στην παραγωγή Ενέργειας, επενδύσεις που μεταφράζονται σε τεράστια κερδοφορία για τους ομίλους στην Ενέργεια και σε τεράστιο ενεργειακό κόστος και συνεπακόλουθα ενεργειακή φτώχεια για τους εργαζόμενους, αλλά και σε αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον για να γίνουν οι τάχα «πράσινες» επενδύσεις.

Και, φυσικά, δεν παραβλέπουμε τον εφοπλισμό. Βασικός πυλώνας της καπιταλιστικής ανάπτυξης στη χώρα παραμένουν πάντα και οι διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές, ο εφοπλισμός. Και εδώ είναι παροιμιώδης η ομοφωνία όλων των αστικών πολιτικών δυνάμεων τα τελευταία σχεδόν 80 χρόνια για την ανάγκη και το εύρος στήριξης του κεφαλαίου σε αυτόν τον κλάδο, σε όλα τα επίπεδα.

Ετσι, λοιπόν, το «παραγωγικό μοντέλο» της χώρας και η έντονη κλαδική ανισομετρία είναι αποτέλεσμα του ίδιου του καπιταλισμού. Της αναζήτησης από το κεφάλαιο των πιο κερδοφόρων επενδύσεων, της επιλογής των κλάδων με το μεγαλύτερο κέρδος και της αστικής διαχείρισης που ευνοεί αυτές τις επενδύσεις.

Εν τέλει, η συζήτησή τους για το «νέο παραγωγικό μοντέλο» είναι παραπλανητική. Η πραγματικότητα του καπιταλισμού είναι δεδομένη, και με μια λέξη αποδίδεται από την «εκμετάλλευση». Στον καπιταλισμό νόμος είναι η παραγωγή υπεραξίας, η νόμιμη κλοπή του εργάτη από τον εργοδότη, ανεξάρτητα από κλαδικές διαφοροποιήσεις, από την κλαδική ανισομετρία ή από τις άνισες διεθνείς σχέσεις με άλλες χώρες.

Ετσι, ακόμα κι αν άλλαζαν η κλαδική κατανομή των επενδύσεων του κεφαλαίου και η κλαδική διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας, η πραγματικότητα για τους εργαζόμενους δεν θα ήταν πολύ διαφορετική. Στον καπιταλισμό η απόσπαση υπεραξίας και η σχετική εξαθλίωση των εργαζομένων είναι η βασική κοινωνική πραγματικότητα. Γι' αυτό και οι νομοτέλειες της εξαθλίωσης και οι νόμοι του 13ωρου δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα. Το πακέτο περικοπών προωθείται στη Γαλλία, ενώ ο καγκελάριος Μερτς προετοιμάζει για νέο γύρο λιτότητας τους εργαζόμενους της μεταποιητικής υπερδύναμης της Ευρώπης, της Γερμανίας.

Καπιταλισμός σημαίνει φτηνή εργατική δύναμη, αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης και όξυνση της κλαδικής ανισομετρίας που οφείλεται στο ποσοστό κέρδους ως βασικό κριτήριο επιλογής των επενδύσεων. Γι' αυτό είναι συνειδητός αποπροσανατολισμός η προβολή της θέσης μιας καπιταλιστικής διαχείρισης που θα αναπτύξει ισόμετρα τις παραγωγικές δυνάμεις της χώρας, πολλώ δε μάλλον της θέσης μιας τέτοιας ανάπτυξης προς όφελος των εργαζομένων.

Η συζήτηση για «νέο παραγωγικό μοντέλο» είναι πραγματικά γερασμένη. Οποιαδήποτε καπιταλιστική ανάπτυξη δεν μπορεί να αναιρέσει τη φύση της ως εκμεταλλευτικής, να αναιρέσει την ανάγκη αύξησης του βαθμού εκμετάλλευσης. Δεν μπορεί επίσης να μεταβάλει το κέρδος ως κίνητρο και το ποσοστό του ως κριτήριο επιλογής των επενδύσεων, που οδηγεί στη συγκεκριμένη κλαδική διάρθρωση της εγχώριας οικονομίας.

Γι' αυτό και η λύση για τους εργαζόμενους δεν είναι η αναμονή για ένα τάχα «νέο παραγωγικό μοντέλο» που θα τους λύσει τα προβλήματα. Πραγματικά νέο παραγωγικό μοντέλο είναι μόνο ο ριζικά διαφορετικός δρόμος ανάπτυξης που προτείνει το ΚΚΕ, ο δρόμος της κατάργησης της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας και του κέρδους, ο δρόμος της εργατικής εξουσίας, του σοσιαλισμού. Μόνο εκεί, στο έδαφος της κοινωνικής ιδιοκτησίας και του επιστημονικού κεντρικού σχεδιασμού, η παραγωγή οργανώνεται με κίνητρο τις εργατικές - λαϊκές ανάγκες και τη διευρυμένη κάλυψή τους, επιτυγχάνοντας ισόμετρη ανάπτυξη κλάδων, ελαχιστοποίηση της επίδρασης στο περιβάλλον και συνεχή διεύρυνση της παραγωγής για να καλύπτονται οι σύγχρονες ανάγκες των εργαζομένων. Αυτό είναι το πραγματικά καινούργιο που δικαιούνται και έχουν ανάγκη οι εργαζόμενοι σήμερα. Γι' αυτό και μονόδρομος για τους εργαζόμενους είναι σήμερα να συμπορευτούν με το ΚΚΕ, που οργανώνει και πρωτοστατεί στην ποικιλόμορφη πάλη ενάντια στην πολιτική του κεφαλαίου συνολικά, προετοιμάζοντας μέσω αυτής την εργατική τάξη, τον λαό ώστε να βγει νικηφόρα στις μεγάλες αναμετρήσεις που κυοφορούνται το επόμενο διάστημα.

Παραπομπές:

1. «Θα σπάσουμε το φράγμα των 30 εκατ. τουριστών», έλεγε το 2017 ο τότε πρωθυπουργός Αλ. Τσίπρας.

2. Μελέτη McKinsey «Ελλάδα 10 χρόνια μπροστά», για λογαριασμό των ΣΕΒ, ΤτΕ και ΕΕΤ.