Για την εκτέλεση του Νίκου Πλουμπίδη οι εφημερίδες της εποχής την επόμενη μέρα θα έγραφαν: «Εξετελέσθη ζητωκραυγάζων υπέρ του ΚΚΕ», «αντιμετωπίζοντας με απόλυτον ψυχραιμίαν τας σφαίρας του αποσπάσματος... δεν εδέχθη ούτε να κοινωνήσει, ούτε να του δέσουν τους οφθαλμούς του».

Ο Νίκος Πλουμπίδης πιάστηκε στις 25 Νοέμβρη του 1952 κι έμεινε στη φυλακή ως την έναρξη της δίκης του στις 24 Ιούλη 1953, ημέρα Παρασκευή. Μαζί του δίκαζαν ερήμην και τους Ν. Ζαχαριάδη, Γ. Ιωαννίδη, Β. Μπαρτζιώτα, Μ. Πορφυρογένη, Π. Ρούσο, Λ. Στρίγγο, Μ. Βλαντά, Γ. Βοντίτσιο - Γούσια κ.ά. Βασική κατηγορία του καθεστώτος εναντίον τους ήταν η «παραβίαση» του ΑΝ 375 της μεταξικής δικτατορίας περί κατασκοπίας. Ενα καθεστώς, που είχε ως βασικότερο στήριγμά του τους Αμερικανούς ιμπεριαλιστές, δίκαζε για κατασκοπία τους κομμουνιστές, τους πρωτοπόρους του απελευθερωτικού αγώνα. Η δίκη ολοκληρώθηκε τη Δευτέρα 3 Αυγούστου του 1953 με την έκδοση της απόφασης. Ο Πλουμπίδης και η καθοδήγηση του ΚΚΕ καταδικάστηκαν δυο φορές σε θάνατο.

Ο Νίκος Πλουμπίδης εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα το 1926. Στον Μεσοπόλεμο ανέπτυξε συνδικαλιστική δράση μέσα από την «Αριστερή Παράταξη» των δασκάλων (που στηρίζονταν από το ΚΚΕ). Τον Μάρτη του 1933 εκλέχθηκε στην Εκτελεστική Επιτροπή της ταξικής Ενωτικής ΓΣΕΕ, της οποίας ήταν και εκπρόσωπος στην Κόκκινη Συνδικαλιστική Διεθνή. Υπήρξε μέλος της αντιπροσωπείας του ΚΚΕ στο 7ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς το 1935, ενώ κατά το 6ο Συνέδριο του Κόμματος τον Δεκέμβρη του ίδιου έτους αναδείχθηκε αναπληρωματικό μέλος της Κεντρικής του Επιτροπής. Τον Ιούνη του 1938 σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα εκλέχθηκε μέλος του ΠΓ της ΚΕ αναλαμβάνοντας την καθοδήγηση του Γραφείου Περιοχής Μακεδονίας - Θράκης.

Την περίοδο της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης υπήρξε Γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας του ΚΚΕ, ενώ στη συνέχεια διετέλεσε και πρώτος καθοδηγητής της Οργάνωσης Προστασίας Λαϊκού Αγώνα (ΟΠΛΑ). Στο 7ο Συνέδριο του Κόμματος το 1945 αναδείχθηκε και πάλι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Στη διάρκεια του εμφυλίου ο Πλουμπίδης παρέμεινε στην Αθήνα, ενώ από την Ανοιξη του 1949 ανέλαβε υπεύθυνος του παράνομου κομματικού κλιμακίου στην Ελλάδα.

Στις 25/7/1952 το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, στηριζόμενο - σε μεγάλο βαθμό - και σε πληροφορίες στελεχών από την Ελλάδα, καθώς και στην πρωτοβουλία του Πλουμπίδη να δημοσιοποιήσει επιστολή με την οποία αναλάμβανε την ευθύνη του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ, ενώ υπεύθυνος ήταν ο Μπελογιάννης, βγάζει απόφαση «για τον Νίκο Πλουμπίδη (Μπάρμπα)», με την οποία τον διαγράφει, χρησιμοποιώντας ιδιαίτερα σκληρούς, άδικους και απαράδεκτους χαρακτηρισμούς (του προδότη, του χαφιέ κ.λπ.).

Ο Πλουμπίδης, απομονωμένος και χαρακτηρισμένος από την ηγεσία του Κόμματος, όχι μόνο δεν το αποκήρυξε, αλλά και το υπερασπίστηκε μέχρι την τελευταία του πνοή. Και ο ίδιος θεωρούσε πως υπήρξε θύμα συγκυριών και λανθασμένων - ενδεχομένως και προβοκατόρικα διοχετευμένων - παραπλανητικών πληροφοριών.

Οπως τόνιζε στην εφημερίδα «Προοδευτική Αλλαγή» της 25/7/1954: «Τιμή μου εγώ πάνω απ' όλα έχω την τιμή του Κόμματος (...) Εγώ εκείνα που δίδασκα τα εφάρμοζα πρώτος εγώ. Ημουν πιστός στο Κόμμα τότε που με ανέβαζε στα ανώτατα αξιώματά του, είμαι πιστός και τώρα που, καλά ή κακά, δίκαια ή άδικα, με κατηγορεί και με στιγματίζει. Θα παραμείνω για πάντα πιστός και θα πεθάνω κομμουνιστής (...) Η ανακοίνωση του κόμματος περί αποκηρύξεώς μου είχε σκοπό να προφυλάξει το κόμμα από έναν υποτιθέμενο εχθρό και οφείλεται σε σφαλερές ενδείξεις και υποβολιμαίες πληροφορίες. Πάντως, πιστεύω ότι το κόμμα θα επανεξετάσει εν καιρώ το ζήτημα».

Το ΚΚΕ, με Απόφαση της 9ης Ολομέλειας της ΚΕ, αποκατέστησε πλήρως τον Νίκο Πλουμπίδη από το 1958, ενώ στο Δοκίμιο Ιστορίας του Κόμματος τονίζεται πως η Απόφαση για τον Πλουμπίδη ήταν άδικη.

Θυμίζουμε πως σε εκδήλωση τιμής και μνήμης της ΚΕ του ΚΚΕ για τον Νίκο Πλουμπίδη πριν ακριβώς έναν χρόνο έγιναν τα αποκαλυπτήρια της - φιλοτεχνημένης από τον γλύπτη Μ. Καλογηράτο - προτομής του στην πλατεία Λαγκαδίων, τόπο καταγωγής του.