Η προκήρυξη του ΚΚΕ για την «Κόκκινη Πρωτομαγιά» του 1924 έλεγε πως οι εργάτες θυμούνται τους νεκρούς της Πρωτομαγιάς του Σικάγο και «τα τόσα θύματα στο βωμό του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού, τα θύματα για τις καθημερινές απαιτήσεις και για την οριστική απολύτρωση όλων των φτωχών και βασανισμένων. (...) Τα θύματα αυτά ποτές δεν φιλοδόξησαν να τους γιορτάζουν οι άλλοι εργάτες νεκρούς. Εκείνοι έπεσαν πολεμώντας για κάτι. Αυτό το κάτι δεν είναι παρά το δικαίωμα της ζωής».

Εκείνη την Πρωτομαγιά έμελε να χάσει έναν πρωτοπόρο αγωνιστή και η ελληνική εργατική τάξη, τον Σωτήρη Παρασκευαΐδη.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την έλευση εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων ακολούθησαν μια σειρά από πυκνές εξελίξεις και συγκρούσεις στο αστικό πολιτικό σύστημα που, μεταξύ άλλων, απορρόφησαν και τη λαϊκή δυσαρέσκεια και οργή. Τέτοιες εξελίξεις ήταν η λεγόμενη «Επανάσταση 1922», δηλαδή το στρατιωτικό κίνημα των βενιζελικών αξιωματικών, η δίκη και εκτέλεση των 6 κ.ά. Παρά την επικράτηση αντιμοναρχικών συνθημάτων και διαφόρων αστικών εκσυγχρονισμών που κατέληξαν στην έκπτωση της μοναρχίας, η στάση των κυβερνήσεων απέναντι στο εργατικό κίνημα και το νεαρό ΣΕΚΕ - ΚΚΕ ήταν σκληρή. Στις 21 Αυγούστου 1923 η κυβέρνηση (πρωθυπουργός Στυλιανός Γονατάς, υπουργός Εσωτερικών Γεώργιος Παπανδρέου) διέταξε τη σφαγή των εργατών στο Πασαλιμάνι με αποτέλεσμα τον θάνατο 11 εργατών και τον τραυματισμό άλλων 50.

Στις 25 Μαρτίου 1924, έγινε η ανακήρυξη της αβασίλευτης δημοκρατίας. Η πολιτική απέναντι στην εργατική τάξη και στο συνδικαλιστικό της κίνημα παρέμεινε η σκληρή καταστολή.

Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής απαγορεύτηκε και ο εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς στο κέντρο της Αθήνας και του Πειραιά και άλλων πόλεων. Η κυβέρνηση όριζε πως ο γιορτασμός έπρεπε να γίνει έξω από τις πόλεις στους αγρούς. Ειδικά στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη η κυβέρνηση Αλέξανδρου Παπαναστασίου ήθελε να μετατρέψει την Πρωτομαγιά σε εθνική γιορτή, έτσι προγραμμάτισε και πραγματοποίησε δοξολογία στη Μητρόπολη Αθηνών, κανονιοβολισμούς και άλλους γιορτασμούς για την έλευση της αβασίλευτης δημοκρατίας. Οι γιορτασμοί περιλάμβαναν παρελάσεις, τελετές στο Πεδίον του Αρεως, ορκωμοσίες δημοσίων υπαλλήλων και στρατιωτικών στο νέο πολίτευμα. Την ημέρα της Πρωτομαγιάς διάλεξε η κυβέρνηση να τη μετατρέψει σε κρατική γιορτή - ένας λόγος παραπάνω να μην χωράει ο ταξικός γιορτασμός της Πρωτομαγιάς ο διεθνισμός των εργατών, που έβλεπαν πως στη Ρωσία το 1917 οι εργάτες είχαν ξεσκλαβωθεί από την εξουσία του κεφαλαίου.

Ο «Ριζοσπάστης» και το νεαρό Κόμμα αποκάλυπταν τον ρόλο της κυβέρνησης και του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, της ομάδας των κοινωνιολόγων, που εμφανίζονταν ως φιλεργάτες και οπαδοί του μεταρρυθμιστικού σοσιαλισμού. Στις 27 Απριλίου σε άρθρο με τίτλο «έπεσεν η λεοντή» ο «Ριζοσπάστης» επεσήμανε πως ίδιες αποφάσεις απαγόρευσης είχαν λάβει και τα υπουργικά συμβούλια του παρελθόντος του Βενιζέλου και των Βασιλιά - Γούναρη, με το πρόσχημα της εμπόλεμης κατάστασης και του στρατιωτικού νόμου. Εγραφε ακόμα: «Εγνώριζαν και το γνωρίζουν [οι εργάτες] πολύ καλά ότι οι κ. Παπαναστασίου και Σία - πάλαι ποτέ κοινωνιολόγοι και ... εργατόφιλοι μέχρις ότου κάμουν την καριέρα των... ερχόμενοι εις την εξουσίαν θα ήσαν οι χειρότεροι αντεργάται και οι λυσσωδέστεροι πολέμιοι της εργατικής ιδεολογίας. Τα γεγονότα μας επιβεβαιώνουν την αλήθειαν αυτήν η οποία πλέον είναι κοινή και αναπόφευκτος αλήθεια απ' τα γεγονότα εις όλον τον κόσμον. Παντού την εργατικήν τάξην την χτυπούν σήμερα οι άλλωτε «πολιτικοί εκμεταλλευταί των εργατών είτε υπό τη μάσκα των κοινωνιολόγων είτε υπό τη μάσκα του σοσιαλδημοκράτη». («Ριζοσπάστης» 27.04.1924)

Παρά τις απαγορεύσεις, το Εργατικό Κέντρο Αθήνας σε έκτακτη συνεδρίαση του ΔΣ με συμμετοχή και άλλων συνδικαλισμένων εργατών κάλεσε σε συγκέντρωση έξω από τα γραφεία του στην πλατεία Δημοτικού Θεάτρου.¹ Το ίδιο έκανε και η ΓΣΕΕ και οι Ομοσπονδίες και τα Εργατικά Κέντρα. Συγκροτήθηκαν πολλές οργανωτικές επιτροπές, όλες με φλογερά καλέσματα καλούσαν τους εργάτες να σπάσουν την απαγόρευση. Η κεντρική οργανωτική επιτροπή της Πρωτομαγιάς έγραφε:

«Δεν δίνει ψωμί με τα παρακάλια η αστική τάξη στους σκλάβους της που το φκιάνουνε. Καταχτάμε τα δίκαιά μας με την πάλη, σύντροφοι, με τον αμείλικτο αγώνα.

Ενωμένοι όλοι σε μια παράταξη, σε πυκνές φάλαγγες, πρέπει να βγούμε στους δρόμους την Πρωτομαγιά. Ας νοιώσουν οι εκμεταλλευτές μας τη δύναμη του γίγαντα που τον κρατούν δεμένο με τις αλυσίδες της οικονομικής και πολιτικής σκλαβιάς». («Ριζοσπάστης» 30.04.1924)

Εκεί συγκεντρώθηκε πλήθος εργαζομένων, από τις 9 το πρωί της Πέμπτης 1 Μαΐου, ενώ κατά τις 10 εμφανίστηκαν δυνάμεις του στρατού και δόθηκε διαταγή να διαλυθεί η συγκέντρωση. Οι συγκεντρωμένοι εργατοϋπάλληλοι άρχισαν να τραγουδούν τον «Υμνο της Διεθνούς» και να φωνάζουν συνθήματα ταξικά και αντικυβερνητικά.

Οι δυνάμεις καταστολής επιτέθηκαν άγρια. Η επίθεση ξεκίνησε με αντλίες νερού και ακολούθησαν πυροβολισμοί και επέλαση έφιππων χωροφυλάκων. Συγκέντρωση έγινε και στον Πειραιά που επίσης χτυπήθηκε με δολοφονική αγριότητα. Εγιναν πολλές συλλήψεις, ξυλοδαρμοί και απάνθρωπη μεταχείριση στους κρατούμενους εργάτες και εργάτριες. Πολλοί τραυματίες μεταφέρθηκαν στο «Πολιτικό Νοσοκομείο» και την «Πολυκλινική», μεταξύ των οποίων καταγράφηκαν 13 βαριά χτυπημένοι όπως οι νεολαίοι κομμουνιστές Τάκης Φίτσιος και Σωτήρης Παρασκευαΐδης που τελικά πέθανε την επόμενη μέρα.

Συγκρούσεις έγιναν στην Αθήνα, στον Πειραιά και τις άλλες πόλεις, η απεργία παρατάθηκε μέχρι τα ξημερώματα της άλλης μέρας και θα ετοιμαζόταν νέα απεργία, με αίτημα την απελευθέρωση των φυλακισμένων. Οι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν σε διάφορα κρατητήρια και στο Φρουραρχείο Αθηνών. Κράτησαν αποφασιστική στάση και πολλές είναι οι επιστολές και οι καταγγελίες τους που στάλθηκαν στον «Ριζοσπάστη» για τη συμπεριφορά χωροφυλακής και χαφιέδων. Μετά από πολλές διαμαρτυρίες, ψηφίσματα και ανακοινώσεις σε όλη την Ελλάδα και διαμαρτυρίες προς το εξωτερικό οι κρατούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι.

Οι αστικές εφημερίδες έδειχναν ξαφνιασμένες για την «ωραία γιορτή των ανθέων», που βάφτηκε με αίμα των εργατών κομμουνιστών, άρχισαν αναλύσεις με θέμα «κομμουνισταί και εργάται» κ.ά. Μάλιστα στα δημοσιεύματα διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα μιλούσαν για πυροβολισμούς εκ μέρους των εργατών που προκάλεσαν την επέμβαση του στρατού.

Με τον παραπάνω τίτλο ο «Ριζοσπάστης» στις 3 Μάη ανακοίνωνε πως ο 24χρονος Σωτήρης Παρασκευαΐδης, μέλος της ΟΚΝΕ και του Σωματείου Τεχνιτών Ζαχαροπλαστών της Αθήνας, που είχε τρυπηθεί με ξιφολόγχη στο κεφάλι έχασε τη μάχη για τη ζωή.

Μετά τη δολοφονία, η κυβέρνηση φοβούμενη την εργατική κατακραυγή επιχείρησε να κρύψει την κομμουνιστική ταυτότητα του δολοφονηθέντος και να αποτρέψει την κηδεία του με μορφή εργατικής εκδήλωσης διαμαρτυρίας. Παρουσίασε τον Σωτ. Παρασκευαΐδη, ως περαστικό που σκοτώθηκε κατά λάθος, εκβιαστικά απέσπασε τη συναίνεση του πατέρα του στην παράδοση της σορού του και κατάφερε να ταφεί κρυφά. Το γεγονός αποκαλύπτει το παρακάτω δημοσίευμα του «Ριζοσπάστη» της 4/5/1924.

«Πώς υπεκλάπη ο νεκρός του σ. Παρασκευαΐδη

Από τας πρωινάς ώρας της χθες, επιτροπή του Εργατικού Κέντρου Αθηνών επισκεφθείσα τους γονείς του φονευθέντος συντρόφου Σ. Παρασκευαΐδου, αφού προσέφερεν ως πρώτην αρωγήν χρηματικόν τι ποσόν, εδήλωσεν ότι την κηδείαν του προσφιλούς νεκρού θέλει αναλάβει εξ ολοκλήρου η Μεγάλη Εργατική Οικογένεια. Επίσης ήρχισαν να γίνωνται αι δέουσαι ενέργειαι όπως διατηρηθή μέχρι σήμερον ο νεκρός του ατυχούς συντρόφου.

Μετά ταύτα η επιτροπή των εργατών εμερίμνησε διά την αγοράν νεκροκρεββάτου και λοιπών ειδών διά την κηδείαν, ήτις θα εγίνετο μεγαλοπρεπέστατη σήμερον, ως είχαμεν ήδη αναγγείλει.

Εν τω μεταξύ όμως τοιαύτη ψυχολογική πίεσις εξησκήθη εκ μέρους ωρισμένων δημοκρατικών οργάνων τα οποία ως πληροφορούμεθα παρουσίασαν τους κομμουνιστάς ως μασόνους κ. τ. ρ. και τόσον αήθης εκμετάλλευσις της άνευ στηρίγματος οικογενείας του φονευθέντος, ώστε ο ατυχής πατήρ του θύματος, λιποψυχήσας προς στιγμήν κατά την απουσίαν των εργατών, εξηναγκάσθη να παραδώση τον νεκρόν του φονευθέντος υιού του, ο οποίος ετάφη εν κρυπτώ και παραβύστω, άκλαυτος και δίχως τον τελευταίον ασπασμόν από τας τόσας χιλιάδας των εργατών, που ητοιμάζοντο να τον συνοδεύσουν σήμερον μέχρι της τελευταίας του κατοικίας.

Και έτσι οι κύριοι της κεφαλαιοκρατικής Δημοκρατίας, υποκλέπτοντες ένα πτώμα, ενόμισαν ότι θα κατορθώσουν να υποκλέψουν και έναν από τους αγαπημένους μας νεκρούς, των οποίων η μνήμη και το όνομα έχουν ήδη χαραχθή στο αιματοβαμμένο μαρτυρολόγιον του Εργατικού Αγώνος.

Εάν απετράπη κατά τοιούτον τρόπον η κηδεία, δεν θα είνε δυνατό να αποτραπή το προσκύνημα της εργατικής τάξεως Αθηνών στο νωπό ακόμη μνήμα του εκλιπόντος αγωνιστού. Η εργατική τάξις ευθύς ως επιδέση τις ματωμένες πληγές της, ευθύς ως επιβάλη την αποφυλάκισιν των κρατουμένων συντρόφων εντείνουσα τας δυνάμεις της, θα θεωρήση ως ύψιστον καθήκον προς την μνήμην του συντρόφου Παρασκευαΐδη το προσκύνημα αυτό (...)»

Λίγες μέρες μετά στις 7 Μάη, ο «Ριζοσπάστης» δημοσίευσε μια συγκλονιστική επιστολή του πατέρα του θύματος, Χρυσόστομου, όπου αποκαλύπτονταν οι εκβιασμοί των κρατικών αρχών:

«1) Ο Σωτήρης μου ήταν γραμμένος στην Ενωση Παλαιών Πολεμιστών και στην Κομμουνιστική Νεολαία Αθηνών.

2) Δεν πέθανε περαστικός τάχα και κατά τύχη, όπως θέλησαν να πούνε, αλλά υπέστη επίθεση και έφερε τραύματα ως αναφέρει η ιατροδικαστική έκθεση αγωνιζόμενος στην πρώτη γραμμή.

3) Δεν φταίω καθόλου εγώ αν ο Σωτήρης μου, ο δολοφονημένος, θάφτηκε "εν κρυπτώ και παραβύστω" όπως γράφετε, άκλαυτος και αφίλητος από τη μεγάλη εργατική οικογένεια της οποίας ήτο μέλος.

4) Εγώ μέσα στην παραζάλη μου και μέσα στον πόνο του ξαφνικού θανάτου του γυιού μου δεν ήξερα καλά καλά τι ήθελαν οι κύριοι (ο μάστορής του, κάποιος ζαχαροπλάστης και ακόμα άλλοι δύο) που καταχρώμενοι της ψυχολογικής μου καταστάσεως επήραν το νεκρό του γυιού μου ενώ είχε έρθει και ο αστυνόμος με 10 χωροφύλακας.

5) Εγώ είχα και δύο άλλα παιδιά ακόμη σκοτωμένα στον πόλεμο, τον Γιάννη που σκοτώθηκε στη Θράκη και τον Μανώλη που βρήκε ένα φρικτό πνιγμό μέσα στο πολεμικό καράβι έξω απ' την Καλαμάτα και

6) Ευχαριστώ τη Γενική Συνομοσπονδία, την Κομμουνιστική Νεολαία και όλη την Εργατική Τάξη για την τόση αγάπη και εκτίμηση που δείξανε στο παιδί μου. Είθε η ακούσια εκ μέρους μου πράξις την οποία καταγγέλλω να μη βαρύνει στην αιώνια τιμημένη μνήμη ενός μάρτυρος της εργατικής Ιδέας, του αδικοσκοτωμένου Σωτήρη μου».

Το όνομα του Σωτήρη Παρασκευαΐδη στα επόμενα χρόνια ήταν στα χείλη των εργατών που τον γνώρισαν, σύμβολο αγώνα για τις Πρωτομαγιές που ακολούθησαν και στίγμα για την κυβέρνηση Παπαναστασίου.

Την Πρωτομαγιά του 1925, έγραφε ο «Ριζοσπάστης», με την υπογραφή του Σεραφείμ Μάξιμου: «Η περυσινή Πρωτομαγιά απέδειξε πως και οι Δημοκράτες τουφεκάνε τους εργάτες, πως και κάτω απ' την αστική δημοκρατία οι αντλίες ρίχουν νερό επάνω τους και τα πολυβόλα σκορπάνε το θάνατο στους κολασμένους της γης» («Ριζοσπάστης», 01.05.1925).

Ο Σωτήρης Παρασκευαΐδης είναι ο πρώτος νεκρός της Πρωτομαγιάς για τον 20ό αιώνα καθώς και στον προηγούμενο αιώνα στην 1η Μάη 1894, όταν έγινε ο πρώτος μαζικός εργατικός εορτασμός έχουμε τον θάνατο του νεαρού σοσιαλιστή Διονύση Μάργαρη, που πιάστηκε με αφορμή μια προβοκάτσια και πέθανε από τα βασανιστήρια της χωροφυλακής στις φυλακές της Παλαιάς Στρατώνας.

Στα χρόνια που ακολούθησαν το 1924 θα προστεθούν οι νεκροί του Μάη 1936, οι 200 της Καισαριανής και πολλοί άλλοι που εκτελέστηκαν - δολοφονήθηκαν την ίδια μέρα από τους ναζί και κυρίως από τα Τάγματα Ασφαλείας, σε εφαρμογή αντιποίνων. Την Πρωτομαγιά 1955 εκτελέστηκε ο φυλακισμένος κομμουνιστής Χρήστος Καρανταής.

Ο Σωτήρης Παρασκευαΐδης αντιπροσωπεύει εκείνους που «έπεσαν για τη ζωή», λόγω της κρατικής καταστολής στην περίοδο του μεσοπολέμου, σε καθεστώς αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, που ως δικτατορία του κεφαλαίου επίσης τρομοκρατεί, δολοφονεί και καταστέλλει, όταν νιώθει πώς δεν επαρκεί η ενσωμάτωση για να μπορεί να διασφαλίσει την ένταση της εκμετάλλευσης.

Η εργατική τάξη δεν τρομοκρατήθηκε, αντίθετα πείσμωσε, παρόλο που άμεσα δεν είχε μεγάλα βήματα επιθυμητής ταξικής συγκρότησης καθώς και το Κόμμα της, το ΚΚΕ, ήταν στα πρώτα βήματά του.

Η Πρωτομαγιά μέρα απεργίας και επιθεώρησης της δύναμης των εργατών διδάσκει και εμπνέει πως καμία δύναμη δεν μπορεί να καταστείλει την ταξική πάλη που πάντα σιγοκαίει σαν υπόγεια φωτιά και στις κρίσιμες καμπές της Ιστορίας ξεσπάει σαν ηφαίστειο.

Σημείωση:

1. Είναι η Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως (πρώην Κοτζιά) μεταξύ των οδών Αιόλου και Αθηνάς, απέναντι από το δημαρχείο Αθηνών.