Καθώς βρισκόμαστε μέσα στον Γαλαξία και δεν μπορούμε να τον δούμε απέξω, είναι δύσκολο να έχουμε εικόνα του πώς μοιάζει. Ωστόσο, οι αστρονόμοι έχουν τρόπους να ανασυνθέσουν την εικόνα του Γαλαξία από τις καταγραφές των άστρων. Συχνά, όμως, αναφέρουν την ιστορία με τους τρεις ανθρώπους σε ένα εντελώς σκοτεινό δωμάτιο, που τους επιτρέπεται να αγγίξουν έναν ελέφαντα ο ένας στην προβοσκίδα, ο άλλος στο αυτί και ο άλλος στο πόδι, με αποτέλεσμα να τον περιγράψουν αντίστοιχα ως φίδι, ανεμιστήρα και κορμό δέντρου, χάνοντας εντελώς την εικόνα του ελέφαντα. Βεβαίως, οι επιστήμονες γνώριζαν εδώ και καιρό πολλά για τους γαλαξίες, όπως ότι τα άστρα σε διάφορες περιοχές τους έχουν διαφορετικές ηλικίες, αν και δεν ήξεραν γιατί. Γνώριζαν ότι τα άστρα σχηματίζονται μέσα σε μεγάλα νέφη αερίων και σκόνης, αλλά τα νέφη αυτά δεν μπορούσαν να χαρτογραφηθούν εύκολα. Είχαν παρατηρήσει γαλαξίες να συγχωνεύονται, αλλά δεν μπορούσαν να ξέρουν αν και στον δικό μας Γαλαξία έχει συμβεί το ίδιο.

Η εικόνα αυτή έχει αρχίσει να αλλάζει τα τελευταία χρόνια, καθώς η καταγραφή των άστρων του Γαλαξία έχει ανέβει επίπεδο. Ως το 1993, η προηγούμενη αποστολή αστροχαρτογράφησης της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA), με το διαστημικό τηλεσκόπιο «Ιππαρχος», είχε χαρτογραφήσει - αποτυπώνοντας την ακριβή θέση τους στον τρισδιάστατο χώρο - 2,5 εκατομμύρια άστρα. Το νέο διαστημικό τηλεσκόπιο της ESA, με το όνομα «Γαία», έχει πια καταγράψει 1,8 δισεκατομμύρια άστρα! Η ακρίβεια της καταγραφής από το «Γαία» είναι 24 εκατομμυριοστά του δευτερόλεπτου της μοίρας, δηλαδή όσο το πάχος μιας ανθρώπινης τρίχας σε απόσταση 1.000 χιλιομέτρων! Πλειάδα άλλων επίγειων και διαστημικών τηλεσκοπίων έχουν συλλέξει εικόνες και φασματικές αναλύσεις εκατομμυρίων άστρων. Εχοντας στη διάθεσή τους όλα αυτά τα δεδομένα, οι επιστήμονες μπορούν τώρα να φτιάξουν ακριβείς χάρτες του Γαλαξία, που περιλαμβάνουν όχι μόνο τη θέση κάθε άστρου, αλλά και την κινητική του κατάσταση, όπως αυτή προκύπτει από επανειλημμένες παρατηρήσεις του. Το αποτέλεσμα είναι η αποκάλυψη όχι μόνο της δομής, αλλά και της εκπληκτικά ταραχώδους ιστορίας του Γαλαξία, της ιστορίας των άστρων του και των μέσων που διέθετε κάθε περίοδο ο Γαλαξίας για να φτιάχνει καινούρια άστρα. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση αστρονομικής γνώσης που έχει υπάρξει στην ιστορία αυτής της αρχαίας επιστήμης.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι στην άλω του Γαλαξία, μια αραιή σφαίρα άστρων μεγάλης ηλικίας που περιβάλλει την κεντρική περιοχή του, υπάρχουν ρεύματα άστρων παρόμοιας ηλικίας, που κινούνται ομαδικά σε μακριές ροές. Τα άστρα αυτά προέρχονται από πηγές έξω από τον Γαλαξία και σχηματίστηκαν σε κάποιον κοντινό μικρό γαλαξία. Οταν αυτός ο μικρός γαλαξίας έπεσε θύμα των βαρυτικών παλιρροιών του πολύ μεγαλύτερου δικού μας, τα άστρα τραβήχτηκαν σχηματίζοντας ένα ρεύμα. Ως το 2021 είχαν εντοπιστεί 60 ρεύματα άστρων στην άλω, από τα οποία 23 είχαν δημιουργηθεί σε νάνους γαλαξίες ή μέσα σε κάποιο από τα σφαιρωτά σμήνη, τις μυστηριώδεις «μπάλες», που αποτελούνται από μέχρι ένα εκατομμύριο άστρα η καθεμιά και περιφέρονται γύρω από τον Γαλαξία. Η εκτίμηση είναι ότι θα εντοπιστούν γύρω στα 100 τέτοια ρεύματα άστρων, με ηλικία των άστρων που τα απαρτίζουν γύρω στα 10 δισεκατομμύρια έτη και ηλικία των ρευμάτων μερικών δισεκατομμυρίων ετών.

Αστρονόμοι εντόπισαν και πολλά άστρα που βρίσκονταν σε λάθος θέση, δηλαδή ενώ ήταν άστρα κατοπινής γενιάς, βρίσκονταν στην άλω μαζί με τα αρχαία άστρα. Ορισμένα άλλα άστρα στην άλω διαπιστώθηκε ότι κινούνται με μεγάλη ταχύτητα στην αντίθετη κατεύθυνση από τη μεγάλη πλειοψηφία των άστρων της. Τα άστρα αυτά σχηματίζουν μια δομή με μορφή λουκάνικου και είναι παλιά, όμως πλούσια σε μέταλλα, όπως είναι τα άστρα των μετέπειτα γενιών. Μαζί με πολλές άλλες παρατηρήσεις, οι επιστήμονες συμπέραναν ότι ένας γαλαξίας, που τον ονόμασαν Εγκέλαδο, με μέγεθος ένα τέταρτο του Γαλαξία μας, συγκρούστηκε μετωπικά μαζί του πριν από 8 έως 10 δισεκατομμύρια χρόνια. Τα άστρα του Εγκέλαδου πάχυναν τον δίσκο του Γαλαξία, ενώ πολλά κατέληξαν στην άλω του.

Αλλοι ερευνητές εντόπισαν ακόμη παλαιότερες συγκρούσεις, όπως ενός πρωτογαλαξία, που δεν πρόλαβε να γίνει γαλαξίας, καθώς απορροφήθηκε από τον δικό μας. Αλλά και πριν 6 δισεκατομμύρια χρόνια ένας νάνος γαλαξίας που ονομάστηκε Τοξότης πέρασε ξυστά από τον Γαλαξία και άρχισε να περιφέρεται γύρω του, αφήνοντας σε κάθε περιφορά νέα ρεύματα άστρων. Ανάλογης κλίμακας γεγονότα συνέβησαν και τα 5 δισεκατομμύρια χρόνια που ακολούθησαν. Ο Γαλαξίας αποδεικνύεται κάθε άλλο παρά στατικός και σε αιώνια ισορροπία. Η ιστορία του είναι γεμάτη κίνηση, συγκρούσεις, ανατροπές και εξέλιξη, όπως και καθετί άλλο στον κόσμο.