Νίκος Μπελογιάννης. Ενα όνομα θρύλος. Ενας κομμουνιστής ήρωας, που η αφοσίωσή του στο Κόμμα και στον λαό παραμένει φάρος στους σύγχρονους αγώνες. Για καθέναν και καθεμία που δεν βολεύεται με τ' άδικο. Που παλεύει να ξεπατώσει την ταξική του ρίζα, να ανατρέψει το σύστημα που το γέννησε και το γεννά.

Στις 30 Μάρτη συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη, μαζί με τους συντρόφους του, Ηλία Αργυριάδη, Νίκο Καλούμενο και Δημήτρη Μπάτση. Στάθηκαν μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα και αντίκρισαν τον θάνατο με χαμόγελο, που πήγαζε από τη βαθιά τους πίστη στο ΚΚΕ και στον σκοπό της πάλης του, την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

Ο «Ριζοσπάστης» παρουσιάζει σήμερα ένα σύντομο αφιέρωμα, ξεχωρίζοντας τη μεγάλη συμβολή του Μπελογιάννη στην αναδιοργάνωση των παράνομων Οργανώσεων του Κόμματος. Με αυτήν την αποστολή, που του ανατέθηκε με τις Αποφάσεις της 7ης Ολομέλειας της ΚΕ, έφτασε παράνομα στην Ελλάδα στις 7/6/1950, φεύγοντας από τη Ρουμανία, όπου βρισκόταν ως πολιτικός πρόσφυγας μετά την υποχώρηση του ΔΣΕ.

Στην Αθήνα ταξίδεψε αεροπορικώς μέσω Παρισιού - Ρώμης με αργεντινό διαβατήριο και με το όνομα Ερρίκος Πανόζ, όπως ανακοίνωσε η Ασφάλεια. Η σύλληψή του εξήμισι μήνες μετά, οι δίκες και η εκτέλεσή του από το καθεστώς Πλαστήρα, στις 30/3/1952, έγραψαν τον επίλογο της ζωής του, ως φυσικής παρουσίας. Ο Μπελογιάννης όμως «ζει μέσα στις καρδιές εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο Μπελογιάννης πέρασε στο πάνθεον των μεγάλων ηρώων της προοδευτικής ανθρωπότητας», όπως έγραφε η Ανακοίνωση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ ανήμερα της εκτέλεσής του.

Ο Νίκος Μπελογιάννης γεννήθηκε στις 22 Δεκέμβρη 1915 στην Αμαλιάδα. Ο πατέρας του, Γιώργος, και η μάνα του, Βασιλική, κατάγονταν από το χωριό Τσιπιανά της ορεινής Ηλείας. Για κάποιο διάστημα ο πατέρας του είχε μεταναστεύσει στην Αμερική, όπου κατάφερε να συγκεντρώσει ορισμένα χρήματα και με την επιστροφή του στην Ελλάδα έφτιαξε ένα μικρό ξενοδοχείο στην Αμαλιάδα, ενώ παράλληλα ήταν και αγρότης.

Ο Μπελογιάννης είχε δύο μικρότερες αδερφές, από τις οποίες η μία πέθανε την περίοδο της Κατοχής. Ηδη στο Γυμνάσιο μαζί με άλλους συμμαθητές του, ο Νίκος Μπελογιάννης είχε αναζητήσεις για τον σοσιαλισμό. Ετσι, ως μαθητής του Γυμνασίου οργανώθηκε στην ΟΚΝΕ και πήρε μέρος σε δύο μαθητικές απεργίες το 1931 που αφορούσαν την πάλη για την επιβολή της Δημοτικής.

Το 1934 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς ανέβηκε στην Αθήνα, για να δώσει εξετάσεις στο πανεπιστήμιο, γράφτηκε στη Νομική Σχολή με σκοπό, όπως λέει ο ίδιος, να πηγαίνει στην Αθήνα και να δίνει εξετάσεις, ενώ η πραγματική του επιθυμία - απραγματοποίητη για οικονομικούς λόγους - ήταν να πάει στο Πολυτεχνείο.

Το 1935 έγινε Γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης (υπαχτίδα τότε) της Αμαλιάδας. Τον Σεπτέμβρη του 1935 ανέβηκε για εξετάσεις στην Αθήνα. Εκεί ήρθε σε επαφή με τη Φοιτητική Αχτίδα και έλαβε μέρος στη δράση της: Ηταν ομιλητής σε παράνομη συγκέντρωση, πήρε μέρος στην κομματική διαδήλωση ενάντια στον Κονδύλη κ.ά. Τα Χριστούγεννα του 1935 επέστρεψε στην Αμαλιάδα και συνέχισε ως Γραμματέας της εκεί Οργάνωσης. Τον Μάρτη του 1936 πιάστηκε και εκτοπίστηκε για ένα χρόνο στην Ιο. Η ποινή εκείνη μετριάστηκε από τη δευτεροβάθμια επιτροπή Ασφαλείας σε 4 μήνες, με αποτέλεσμα να επιστρέψει από την εξορία στα τέλη Ιούλη του 1936.

Οντας στην εξορία, τον Μάη του 1936 καταδικάστηκε ερήμην σε 2 χρόνια φυλακή για κινητοποιήσεις στην Αμαλιάδα που είχαν γίνει την ίδια χρονιά. Στο μεταξύ, και η Σύγκλητος με απόφασή της τον είχε αποβάλει για πάντα από το πανεπιστήμιο. Οταν βγήκε από την εξορία, δεν του είχε ακόμα ανακοινωθεί η απόφαση του δικαστηρίου για τη φυλάκισή του. Από τότε έζησε καταδιωκόμενος ή στη φυλακή.

Μετά από την 4η Αυγούστου 1936 η Οργάνωση τον έστειλε παράνομα στην Πάτρα, όπου δούλεψε σε μια Αχτίδα, όντας ήδη φυγόποινος. Ομως όταν τον Οκτώβρη του 1936 κλήθηκε η κλάση του στον στρατό, παρουσιάστηκε με εντολή της Οργάνωσης, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον νόμο, η ποινή του που εκκρεμούσε θα άρχιζε μετά από τη λήξη της στρατιωτικής θητείας.

Μάλιστα, τη στιγμή που παρουσιάστηκε τον πήραν ως έφεδρο αξιωματικό του Μηχανικού, μέχρι που ενημερώθηκαν από την Ασφάλεια ποιος είναι. Στη συνέχεια ως απλώς φαντάρος υπηρέτησε στο 12ο Σύνταγμα στην Πάτρα. Εκεί η ΚΟ τον τοποθέτησε Γραμματέα της Στρατιωτικής Οργάνωσης με βοηθό τον συμπατριώτη του, Γιάννη Ντάβο. Μετά από τον Δεκέμβρη του 1936 (και ύστερα από μαρτυρία που προήλθε από συλλήψεις που είχαν προηγηθεί) οι Μπελογιάννης - Ντάβος πιάστηκαν, ανακρίθηκαν και βασανίστηκαν. Και οι δύο κράτησαν ανυποχώρητη στάση κι έτσι δεν μπόρεσαν να βρουν κανένα συγκεκριμένο στοιχείο να τους κατηγορήσουν. Η Στρατιωτική Οργάνωση έμεινε άθικτη. Δικάστηκαν σε 3 μήνες φυλακή και 6 εξορία.

Μόλις τέλειωσε η φυλακή και επειδή η εξορία έπρεπε να εκτελεστεί μετά από τη λήξη της στρατιωτικής θητείας, ο Μπελογιάννης στάλθηκε στον Πειθαρχικό Ουλαμό στην Κεφαλονιά. Από εκεί κατάφερε να φύγει τον Ιούλη του 1937, πήγε στην Πάτρα και δούλεψε ως οργανωτής της ΠΕ και τον Οκτώβρη ως βοηθός του Γραμματέα της Οργάνωσης. Οταν στη συνέχεια σχηματίστηκε η ξεχωριστή Περιφερειακή Οργάνωση Ηλείας - Ολυμπίας - Ζακύνθου, ο Μπελογιάννης ανέλαβε Γραμματέας της. Τον Μάη του 1938 πιάστηκε.

Γι' αυτήν τη σύλληψή του γράφει: «Το Πάσχα του '38 προδόθηκα στον Πύργο από έναν φοροεισπράχτορα και πιάστηκα στο δρόμο. Πήγα να φύγω, με πυροβόλησαν, έπεσα και μ' έπιασαν. Επίσης ύστερα από λίγες μέρες έφυγα από το κρατητήριο, αλλά με κυνήγησαν πολύ κι επειδή από το πολύ ξύλο δεν μπορούσα να τρέξω αρκετά, μ' έπιασαν». Τότε δικάστηκε σε 5 χρόνια φυλακή και σε 2 εξορία. Ετσι, τα επόμενα χρόνια βρίσκουν τον Μπελογιάννη στα κάτεργα της Αίγινας μέχρι την άνοιξη του 1942 και στη συνέχεια στην Ακροναυπλία.

Μετά από τον Δεκέμβρη του 1942 μεταφέρθηκε διαδοχικά στα ιταλικά στρατόπεδα συγκέντρωσης Κατούνας, Βόνιτσας και Κέρκυρας. Στην Κέρκυρα, όπου βρισκόταν, πέτυχαν με ενέργειες της Ομάδας, στα τέλη Αυγούστου του 1943, να μεταφέρουν 8 συντρόφους (τον Νίκο Μπελογιάννη, τον Μιλτιάδη Ζαχαράτο και 6 ακόμα) στις φυλακές του σανατορίου «Σωτηρία» στην Αθήνα. Με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας τον Σεπτέμβρη του 1943 κατάφεραν να ελευθερωθούν από το «Σωτηρία». Στη συνέχεια πήγε στην Πάτρα, όπου δούλεψε στην αρχή ως δεύτερος και στη συνέχεια ως πρώτος Γραμματέας της ΚΟ Πάτρας.

Την άνοιξη του 1944 στάλθηκε ως οργανωτής του Γραφείου Περιοχής στη Νότια Πελοπόννησο. Αργότερα έγινε μέλος του Γραφείου Περιοχής και δούλεψε σχεδόν σε όλες τις περιφέρειες. Επίσης για κάποιο διάστημα δούλεψε και στη Διαφώτιση και με απόφαση του Πελοποννησιακού Γραφείου τοποθετήθηκε καπετάνιος στη μεραρχία του ΕΛΑΣ. Εκεί όμως δεν έμεινε, επειδή ο Αρης Βελουχιώτης, που ήταν στρατιωτικός διοικητής τότε της μεραρχίας, διαφώνησε με το Γραφείο. Γράφει: «Δε με ήθελε επειδή από προηγούμενα δεν τα πήγαινα καλά μαζί του...».

Μετά από την Απελευθέρωση δούλεψε ως επικεφαλής της Διαφώτισης του Γραφείου Πελοποννήσου. Επίσης ήταν υπεύθυνος Τύπου, ενώ ταυτόχρονα είχε και την ευθύνη για την καθοδήγηση ορισμένων Οργανώσεων στην Πελοπόννησο. Στο ίδιο διάστημα ήταν υπεύθυνος έκδοσης του «Λεύτερου Μωρηά», οργάνου του Γραφείου Πελοποννήσου του ΚΚΕ. Αργότερα δούλεψε ξανά ως Γραμματέας της ΚΟ Πάτρας. Από τον Αύγουστο του 1946 καθοδηγούσε την Οργάνωση της Κεντρικής και Νότιας Πελοποννήσου στην οργάνωση του αντάρτικου, μέχρι να γίνει το Αρχηγείο Πελοποννήσου του ΔΣΕ.

Κατατάχτηκε στον ΔΣΕ τον Δεκέμβρη του 1946. Τον Φλεβάρη του 1947 ειδοποιήθηκε και ανέβηκε στην Αθήνα. Στη συνέχεια, μέσω Θεσσαλονίκης ξεκίνησε για την έδρα του Γενικού Αρχηγείου (ΓΑ) του ΔΣΕ, όμως έπεσε πάνω στην εαρινή εκστρατεία του αστικού στρατού ενάντια στον ΔΣΕ (Σχέδιο «Τέρμινους»). Περιπλανήθηκε περίπου τέσσερις μήνες σε όλη σχεδόν τη Μακεδονία και την Ηπειρο, μέχρι να καταφέρει να φτάσει στο ΓΑ, όπου αρχικά τοποθετήθηκε στο ΙΙ Γραφείο, στη συνέχεια υποδιοικητής της Σχολής Αξιωματικών και κατόπιν στη Διαφώτιση.

Αργότερα τοποθετήθηκε Πολιτικός Επίτροπος στην 102 Ταξιαρχία (με διοικητή τον Γιώργη Γιαννούλη) και στη συνέχεια της 10ης και της 1ης Μεραρχίας του ΔΣΕ. Στον Γράμμο τραυματίστηκε στην κορυφή Γκόλιο. Η 1η Μεραρχία, με διοικητή τον Χαρίλαο Φλωράκη, επιτελάρχη τον Αλέκο Παπαγεωργίου και πολιτικό επίτροπο τον Νίκο Μπελογιάννη, εκτέλεσε μια ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη αποστολή που στέφθηκε με επιτυχία. Ως επίλεκτο απόσπασμα, λίγο πριν την ήττα του ΔΣΕ, ξεκίνησε από τον Γράμμο τον Αύγουστο του 1949 και κατέβηκε νότια στον χώρο μεταξύ Καρδίτσας και Καρπενησίου και τον Σεπτέμβρη του 1949 μπήκε στο έδαφος της Αλβανίας, καθώς ήδη είχε πέσει ο Γράμμος και είχε λήξει η τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ. Η επιχείρηση αυτή είχε το στοιχείο του απρόβλεπτου και στόχο τον αντιπερισπασμό και τη συλλογή αποκομμένων μαχητών.

Από τον Σεπτέμβρη του 1949 ο Νίκος Μπελογιάννης ακολούθησε τον δρόμο της πολιτικής προσφυγιάς, αρχικά στην Αλβανία. Στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ τον Μάη του 1950 πήρε μέρος ως προσκεκλημένος και στην ίδια Ολομέλεια αποφασίστηκε η πρόσληψή του στην ΚΕ ως αναπληρωματικού μέλους της. Αμέσως μετά από την Ολομέλεια άρχισε η προετοιμασία για τη μυστική αποστολή του στην Ελλάδα. Στη συνέχεια, η 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ τον Οκτώβρη του 1950 τον εξέλεξε μέλος της ΚΕ. Ο ίδιος δεν πήρε μέρος, καθώς ήδη βρισκόταν στην Ελλάδα.

Ο Νίκος Μπελογιάννης συνδύαζε τα χαρακτηριστικά του επαναστάτη και του διανοούμενου που έχει αφοσιωθεί απόλυτα στην υπόθεση της εργατικής τάξης. Την αποστολή του στην Ελλάδα την αντιμετώπισε με ενθουσιασμό και μεγάλη συναίσθηση της ευθύνης απέναντι στο Κόμμα.

Στις 16 Οκτώβρη 1949 είχε γράψει σε ημερολόγιό του: «Από τότε που έγινα μέλος του Κόμματος, όσο θυμάμαι, κάθε καινούργια δουλειά που μου αναθέτουν είναι: ή εξαιρετικά δύσκολη ή μια Οργάνωση ή Τμήμα που δε βρίσκεται σε καλή κατάσταση ή μου αναθέτουν τη δημιουργία μιας καινούργιας. Αυτή είναι η "μοίρα" της κομματικής μου ζωής μέχρι σήμερα, κι όταν κάθε φορά το αναλογίζομαι, νιώθω μέσα μου ξεχωριστή περηφάνια».

Στο ίδιο ημερολόγιο στις 27 Νοέμβρη σημείωνε: «Η κατάσταση που παρακολουθώ στην Ελλάδα μού γεννάει μια ανυπομονησία πότε να βρεθώ κάτω, αδιαφορώντας για τις συνθήκες και τις δυσκολίες που θα συναντήσω. Δεν είμαστε πλασμένοι εμείς σήμερα για "ειρηνική" ζωή...».

Φεύγοντας για την Ελλάδα, η εντολή που είχε από το ΠΓ ήταν να κινηθεί ανεξάρτητα από το υπάρχον καθοδηγητικό κέντρο, δηλαδή τους Πλουμπίδη - Βαβούδη, και να συγκροτήσει δικό του. Τελικά συνδέθηκε με το υπάρχον κέντρο. Ρίχτηκε με πάθος στην προσπάθεια για οικοδόμηση Οργανώσεων και για αξιοποίηση της όποιας δυνατότητας νόμιμης έκφρασης. Εστειλε στη Θεσσαλονίκη για οργανωτική δουλειά τον Νίκο Νικηφορίδη.

Σε όλο αυτό το διάστημα υπερασπίστηκε την ύπαρξη, επέκταση και καλύτερη οργάνωση των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων του ΚΚΕ - οι οποίες θα ήταν η βάση ώστε να εξασφαλιστεί η δράση του εκτός νόμου Κόμματος - αλλά και την ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική αυτοτέλεια του Κόμματος, που είχε μπει στο στόχαστρο της αστικής τάξης καθώς και άλλων μηχανισμών των ΗΠΑ, Βρετανίας αλλά και Γιουγκοσλαβίας, που κινούνταν δραστήρια για να το υπονομεύσουν, να επηρεάσουν τη γραμμή του, να το κάνουν του χεριού τους.

Αυτές οι επιδιώξεις αποτυπώνονταν τόσο δημόσια στον Τύπο της εποχής, με το «Βήμα» να ζητά τη δημιουργία ενός ΚΚΕ που θα είναι «εθνικό και αντιζαχαριαδικό», αλλά και σε έγγραφα των υπηρεσιών της εποχής.

Ο Μπελογιάννης έπεσε στα χέρια της Ασφάλειας στις 20 Δεκέμβρη 1950. Οι αστυνομικοί, που κατά πάσα πιθανότητα τον περίμεναν, τον συνέλαβαν μόλις μπήκε στο σπίτι της οδού Πλαπούτα 30, κοντά στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Το σπίτι λειτουργούσε ως γιάφκα του παράνομου μηχανισμού. Η σύλληψη ανακοινώθηκε από τον Τύπο στις 4 Γενάρη 1951. Λίγες μέρες αργότερα πιάστηκε και η Ελλη Ιωαννίδου - Παππά. Μαζί με τον Μπελογιάννη πιάστηκαν ακόμα 92 σύντροφοι.

Η δίκη τους άρχισε στις 19 Οκτώβρη 1951. Στη δίκη δεν έφτασαν όλοι οι κατηγορούμενοι, αφού ο Γιώργος Τσάμης τρελάθηκε από τα βασανιστήρια και η νοσοκόμα Λία Φλωρά, αφού η Ασφάλεια την βασάνισε, την δολοφόνησε εκπαραθυρώνοντάς την.

Η απόφαση του Εκτακτου Στρατοδικείου εκδόθηκε στις 16 Νοέμβρη 1951, με τις θανατικές καταδίκες του Νίκου Μπελογιάννη, της Ελλης Ιωαννίδου και άλλων. Την ίδια μέρα που ολοκληρώθηκε η πρώτη δίκη, ανακοινώθηκε από τον Τύπο η ανακάλυψη των ασυρμάτων του ΚΚΕ στη Γλυφάδα και την Καλλιθέα. Εγιναν νέες συλλήψεις και ακολούθησε νέα δίκη. Στην πρώτη δίκη οι θανατικές καταδίκες ήταν βασισμένες στο Α.Ν. 509/1947, δηλαδή ότι οι κατηγορούμενοι ήθελαν να αποσπάσουν μέρος της επικράτειας.

Με δεδομένο ότι ο πόλεμος είχε λήξει και το γεγονός ότι η κυβέρνηση Πλαστήρα είχε υποσχεθεί να σταματήσουν τα έκτακτα στρατοδικεία και οι θανατικές καταδίκες, η εφαρμογή των θανατικών ποινών ήταν δύσκολη. Μετά από την ανακάλυψη των ασύρματων όμως, σκηνοθετήθηκε δεύτερη δίκη για παραβίαση του Α.Ν. 375/1936. Στήθηκε δηλαδή από την Ασφάλεια η κατηγορία της κατασκοπείας σε βάρος της Ελλάδας.

Ο Νίκος Μπελογιάννης καθώς και άλλοι κατηγορούμενοι ξετίναξαν το στημένο κατηγορητήριο. Ο Μπελογιάννης υπερασπίστηκε την πολιτική του ΚΚΕ και την ανάγκη το Κόμμα της εργατικής τάξης να δρα ακόμα και όταν το κράτος το απαγορεύει. Η δεύτερη δίκη με 29 κατηγορούμενους ξεκίνησε στις 15 Φλεβάρη 1952. Η δίκη έληξε την 1η Μάρτη 1952. Οι Μπελογιάννης και Αργυριάδης καταδικάστηκαν δύο φορές σε θάνατο, οι Μπάτσης, Καλούμενος, Λαζαρίδης, Ιωαννίδου, Τουλιάτος και Μπισμπιάνος μία φορά σε θάνατο.

Ακολούθησαν διεθνής κινητοποίηση και κατακραυγή και αγώνας για να δοθεί χάρη ώστε να αποφευχθεί η θανάτωσή τους. Στις 28 Μάρτη το «Συμβούλιο Χαρίτων» έδωσε χάρη στους Λαζαρίδη, Ιωαννίδου, Τουλιάτο και Μπισμπιάνο, ενώ απέρριψε την αίτηση χάριτος για τους Νίκο Μπελογιάννη, Δημήτρη Μπάτση, Ηλία Αργυριάδη, Νίκο Καλούμενο. Οι κρατικές αρχές (κυβέρνηση Πλαστήρα) προχώρησαν αμέσως στην εκτέλεσή τους τα ξημερώματα της 30ής Μάρτη 1952, μέρα Κυριακή, που δεν εκτελούσαν ούτε οι ναζί...

Τα βιογραφικά στοιχεία για τον Νίκο Μπελογιάννη προέρχονται από την έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ «"Δεν αναγνωρίζω κανένα νόμο σας. Ούτε το κράτος σας..." - Η διαδρομή και η θυσία 28 μελών της ΚΕ του ΚΚΕ» («Σύγχρονη Εποχή»).