Zentralstudio Wien

Το γνώριμο τραπέζι των παζαριών για τη διατήρηση της διεθνούς συμφωνίας για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα ξαναστήνεται τη Δευτέρα στη Βιέννη

Με τηλεφωνικές συνομιλίες ηγετών κρατών, με διαβουλεύσεις και περιοδείες υψηλόβαθμων κυβερνητικών αντιπροσωπειών, με στρατιωτική κινητικότητα στην περιοχή, αλλά και δηλώσεις όπως αυτή του Ιρανού στρατηγού Α. Τανγκσίρι, περί 9 νεκρών Ιρανών ναυτών σε πρόσφατες «άμεσες συγκρούσεις» με το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ, με «εκκλήσεις διπλωματικής συνεννόησης» αλλά και με «προειδοποιήσεις» και απειλές για «εναλλακτικά σχέδια», κάθε πλευρά επιχειρεί να διασφαλίσει όσο περισσότερο μπορεί τα συμφέροντά της με το βλέμμα στους εντεινόμενους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς στην ευρύτερη περιοχή του Περσικού.

Οι συνομιλίες στη Βιέννη υπό την προεδρία της ΕΕ συνεχίζονται μετά από μια διακοπή 5 μηνών (από τις ιρανικές εκλογές μέχρι σήμερα) και σε αυτές συμμετέχουν το Ιράν, οι Γερμανία - Γαλλία - Βρετανία (γνωστές ως Ε3), η Κίνα, η Ρωσία και φυσικά οι ΗΠΑ, η αντιπροσωπεία των οποίων θα πραγματοποιεί και πάλι έμμεσες συνομιλίες με την αντιπροσωπεία της Τεχεράνης.

Το επίδικο των συνομιλιών είναι η διατήρηση της διεθνούς συμφωνίας του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, από την οποία αποχώρησαν μονομερώς οι ΗΠΑ επί κυβέρνησης Τραμπ το 2018, επιβάλλοντας ασφυκτικές κυρώσεις εναντίον του Ιράν.

Κάθε πλευρά βέβαια επιχειρεί, επίσημα και ανεπίσημα, να διαπραγματευτεί περισσότερα πράγματα, να εξασφαλίσει μεγαλύτερα οφέλη.

Καθώς το κέντρο βάρους για τις ΗΠΑ - και όχι μόνο - έχει μετατοπιστεί στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, στο πλαίσιο της αντιπαράθεσης με την Κίνα για τη διεθνή πρωτοκαθεδρία, η κυβέρνηση Μπάιντεν επανέρχεται στο σκληρό παζάρι με την Τεχεράνη - διατηρώντας ταυτόχρονα όλες τις κυρώσεις της κυβέρνησης Τραμπ - επιδιώκοντας να «κλείσει εκκρεμότητες» και μέτωπα στην πάντα σημαντική για τους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς περιοχή του Περσικού.

Σε μια φάση ευρύτερων ανακατατάξεων στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, οι ΗΠΑ επιχειρούν να διευκολύνουν την ενίσχυση των δικών τους συμμαχιών στην ευρύτερη περιοχή (χαρακτηριστικές είναι π.χ. οι περιβόητες «συμφωνίες του Αβραάμ» για την ομαλοποίηση σχέσεων αραβικών και μουσουλμανικών χωρών με το Ισραήλ που ξεκίνησαν επί Τραμπ και υποστηρίζονται και επί Μπάιντεν), όπως και να βάλουν εμπόδια στα αντίστοιχα σχέδια ανταγωνιστικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.

Η Τεχεράνη, από την πλευρά της, σε απάντηση των αμερικανικών κυρώσεων και επιχειρώντας να ενισχύσει τη θέση της ιρανικής αστικής τάξης στους διεθνείς ανταγωνισμούς, συμμετείχε ενεργά σε όλα τα βασικά «θέατρα» των ιμπεριαλιστικών συγκρούσεων στον Περσικό και την Αραβική Χερσόνησο (Υεμένη, Συρία κ.ά.), προχωρά σε κινήσεις «ομαλοποίησης» σχέσεων με γειτονικές χώρες (όπως με την έναρξη διαπραγματεύσεων με τη Σαουδική Αραβία στη Βαγδάτη από τον περασμένο Απρίλη) και κυρίως «τρέχει» σημαντικά σχέδια με «στρατηγικούς ανταγωνιστές» των ΗΠΑ, όπως είναι η Κίνα και η Ρωσία.

Χαρακτηριστική είναι η 25ετής οικονομική συμφωνία Ιράν - Κίνας που υπογράφηκε τον Μάρτη του 2021, προβλέποντας επενδύσεις εκατοντάδων δισ. δολαρίων στην ιρανική οικονομία.

Αντίστοιχα χαρακτηριστική είναι η απόφαση της Τεχεράνης τον περασμένο Οκτώβρη να προωθήσει μαζί με τη Μόσχα το «Σφαιρικό Σύμφωνο Συνεργασίας Ρωσίας - Ιράν». Σύμφωνα με το ιρανικό υπουργείο Εξωτερικών, έχουν ήδη ολοκληρωθεί οι «αρχικές διευθετήσεις» του σχετικού εγγράφου και οριστικοποιούνται οι διάφορες ρήτρες, προτού σταλούν στη Μόσχα, με την προοπτική να υπογραφεί τους επόμενους μήνες μία συμφωνία που θα αντιστοιχεί «στο έγγραφο στρατηγικού σχεδίου 25 χρόνων που επεξεργαστήκαμε με την Κίνα».

Στις κινήσεις αυτές του Ιράν φαίνεται να συμβάλλει και το γεγονός ότι παρά τις «χρυσές συμφωνίες» (για εκσυγχρονισμό υποδομών κ.ά.) που είχαν υπογράψει με την Τεχεράνη η Γερμανία, η Γαλλία και η Βρετανία μετά τη διεθνή συμφωνία του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, στην πράξη, μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία το 2018, οι ισχυρότερες ευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις δεν μπόρεσαν να παρακάμψουν τις ασφυκτικές αμερικανικές κυρώσεις και να συνεχίσουν απρόσκοπτα τις μπίζνες με την Τεχεράνη.

Με «ατού» αυτές τις «στρατηγικές συμφωνίες», τη βαρύτητά του στην περιοχή, καθώς και τις «προόδους» του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος στον εμπλουτισμό ουρανίου, το Ιράν προσέρχεται στην έμμεση διαπραγμάτευση με τις ΗΠΑ στη Βιέννη, απορρίπτοντας τις πιέσεις της κυβέρνησης Μπάιντεν για ευρύτερο παζάρι στο οποίο θα περιλαμβάνονταν μέτρα για τον περιορισμό του ιρανικού βαλλιστικού προγράμματος και τη μείωση της γεωπολιτικής επιρροής του Ιράν στην ευρύτερη περιοχή.

Η διεθνής συμφωνία του 2015 υποτίθεται πως εξασφάλιζε τον ειρηνικό χαρακτήρα του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος - μια διακήρυξη την οποία επαναλαμβάνει διαρκώς η Τεχεράνη.

Ενόψει και της επανέναρξης των παζαριών στη Βιέννη, ο επικεφαλής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ), Ρ. Γκρόσι, επισκέφθηκε αυτήν τη βδομάδα το Ιράν, σε αναζήτηση ορισμένων βασικών συμβιβασμών.

Ο Ιρανός ΥΠΕΞ, Χ. Αμιρ - Αμπντολαχιάν, δήλωσε την περασμένη Πέμπτη ότι κατέληξε σε συμφωνία για τη συνέχιση της συνεργασίας με τον επικεφαλής της ΙΑΕΑ, προσθέτοντας πως μια συνάντηση θα πραγματοποιηθεί σύντομα για να οριστικοποιηθεί το κείμενο.

Μία μέρα πριν, ωστόσο, ο Ρ. Γκρόσι είχε αποτυπώσει σε δηλώσεις του την ανυπαρξία ουσιαστικής προόδου στις συνομιλίες που πραγματοποίησε με Ιρανούς αξιωματούχους, επισημαίνοντας ότι δεν πήρε κατάλληλες απαντήσεις σε τρία ζητήματα: α) Στον εντοπισμό στοιχείων ουρανίου σε περιοχές του πυρηνικού προγράμματος όπου δεν θα έπρεπε να υπήρχαν, β) Στον τερματισμό των εξονυχιστικών ελέγχων των ιρανικών αρχών σε επιθεωρητές της ΙΑΕΑ που μεταβαίνουν στο Ιράν, γ) Στον έλεγχο όλων των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων με κάμερες κλειστού κυκλώματος, συμπεριλαμβανομένου ενός προηγμένου εργαστηρίου κατασκευής συσκευών φυγοκέντρισης.

Με αφορμή την επανέναρξη του παζαριού στη Βιέννη, υπενθυμίζεται ότι η διεθνής συμφωνία του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα (γνωστή και ως JCPOA) προέβλεπε:

• Εφαρμογή αυστηρών περιορισμών ώστε να διασφαλιστεί ότι το «breakout», δηλαδή ο χρόνος που χρειάζεται για τον εμπλουτισμό ουρανίου με σκοπό την κατασκευή ατομικού όπλου, θα είναι τουλάχιστον ένα έτος επί μία δεκαετία.
• Ο αντιδραστήρας βαρέος ύδατος του Αράκ θα τροποποιηθεί ώστε να μην έχει την ικανότητα παραγωγής πυρηνικού καυσίμου για στρατιωτικούς σκοπούς.
• Η ΙΑΕΑ θα μπορεί να επαληθεύει μέσω επιθεωρήσεων τη λειτουργία των ιρανικών συσκευών φυγοκέντρισης για περίοδο 20 ετών και της παραγωγής συμπυκνωμένου ουρανίου (yellow cake) για περίοδο 25 ετών. Η Τεχεράνη δεσμεύεται να εφαρμόσει και να επικυρώσει το συμπληρωματικό πρωτόκολλο της IAEA που επιτρέπει τις εις βάθος επιθεωρήσεις.
• Οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από τις ΗΠΑ και την ΕΕ στον χρηματοπιστωτικό τομέα και στους τομείς της Ενέργειας και των Μεταφορών θα αρθούν με την εφαρμογή από το Ιράν της συμφωνίας μετά την περί αυτού επαλήθευση της IAEA.
• Η απαγόρευση μεταφοράς ευαίσθητων υλικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο ιρανικό βαλλιστικό πρόγραμμα παραμένει σε ισχύ για 8 χρόνια, εκτός της περίπτωσης που το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ θα δώσει συγκεκριμένη άδεια.

Το νέο σκληρό παζάρι στη Βιέννη, βέβαια, δεν ξεκινά μόνο με διπλωματικές κινήσεις, αλλά και με «προειδοποιήσεις» και απειλές ακόμη και για στρατιωτική δράση.

Χαρακτηριστική είναι η έντονη κινητικότητα του Ισραήλ όλο το προηγούμενο διάστημα, οι αλλεπάλληλες επαφές σε όλα τα επίπεδα με τις ΗΠΑ, με χώρες του Περσικού κ.ά. Μόλις στις αρχές της βδομάδας, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Ν. Μπένετ επανέλαβε τις απειλές έναντι του Ιράν, λέγοντας πως τυχόν διεθνής συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα δεν δεσμεύει το Ισραήλ, ενώ προανήγγειλε κλιμάκωση των χτυπημάτων απέναντι στην ίδια την Τεχεράνη.

«Ζούμε σε περίπλοκους καιρούς. Είναι πιθανό να υπάρξουν διαμάχες με τους καλύτερους φίλους μας. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη κι αν υπάρξει νέα συμφωνία, το Ισραήλ φυσικά δεν θα συμμετέχει σε αυτή και δεν δεσμεύεται από αυτή», ανέφερε ο Μπένετ.

Ισχυριζόμενος δε ότι «οι Ιρανοί έχουν περικυκλώσει το κράτος του Ισραήλ με πυραύλους, την ώρα που κάθονται ασφαλείς στην Τεχεράνη», τόνισε χαρακτηριστικά: «Δεν έχει νόημα πια να αντιμετωπίζουμε τον τρομοκράτη της μέρας που στέλνει η Δύναμη Κουντς. Πρέπει να κυνηγήσουμε τον εντολέα».

Σε λίγο πιο ήπιους τόνους, αλλά με παρόμοιο «στίγμα» κινήθηκε μεσοβδόμαδα ο Αμερικανός στρατηγός Κ. Μακένζι, διοικητής της Κεντρικής Διοίκησης του αμερικανικού στρατού για τη Μέση Ανατολή. Μιλώντας στο περιοδικό «ΤΙΜΕ» προειδοποίησε πως ο αμερικανικός στρατός έχει επιλογές στη διάθεσή του σε περίπτωση που αποτύχει η διπλωματία.

«Ο Πρόεδρός μας είπε ότι δεν πρόκειται να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα. Η Κεντρική Διοίκηση έχει πάντα ποικιλία σχεδίων που μπορεί να εκτελέσει», ανέφερε ο Μακένζι, επαναλαμβάνοντας παρόμοιες απειλές που είχαν εκτοξεύσει, εμμέσως πλην σαφώς, νωρίτερα και ο ΥΠΕΞ Αντ. Μπλίνκεν, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, Τζ. Σάλιβαν, και ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για το Ιράν, Ρ. Μάλεϊ.