Πρόσφατα ο πρόεδρός του, Αλ. Τσίπρας, και ο πρώην υπουργός Παιδείας Κ. Γαβρόγλου παρουσίασαν σε διαδικτυακή εκδήλωση του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς» τους άξονες της πολιτικής πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ για την Ερευνα στα πλαίσια του «Σχεδίου Ελλάδα +» και την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ σε επόμενη εκδήλωση παρουσιάστηκε η πολιτική αντιμετώπισης του λεγόμενου brain drain.

Ουσιαστικά οι θέσεις που ακούστηκαν αποτελούν μια «ξαναζεσταμένη» πολιτική πρόταση με επίκεντρο την κρατική παρέμβαση για προσέλκυση επενδύσεων, πλήρως εναρμονισμένη με τις κατευθύνσεις της ΕΕ για την Ερευνα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία. Στη γνωστή προσπάθεια να αθωώσει την πολιτική του ως κυβέρνηση και ταυτόχρονα να πείσει ως καλύτερος διαχειριστής, από τη μια, παρουσιάζει ως πρόοδο τις αναδιαρθρώσεις που έκανε στην Ερευνα και την Ανώτατη Εκπαίδευση και, από την άλλη, κατηγορεί τη ΝΔ ότι σήμερα δεν έχει σχέδιο ανάπτυξης της Ερευνας, ενώ πορεύεται σε ένα ευνοϊκό περιβάλλον, χωρίς τον «στενό κορσέ» των μνημονίων.

Ομως, άραγε, η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ απαντά στα άγχη και τις αγωνίες των νέων ερευνητών, στις «ελαστικές» εργασιακές σχέσεις και την ανασφάλεια που αποτελούν πικρή καθημερινότητα στα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα της χώρας; Απαντά στον υπαρκτό προβληματισμό «για ποιον» αναπτύσσεται η επιστήμη, ώστε η γνώση να αξιοποιείται για την κάλυψη των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών;

Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι δοκιμασμένη δύναμη, με τεράστιες ευθύνες για την κατάσταση στον χώρο της Ερευνας. Ως κυβέρνηση πραγματοποίησε μια σειρά από αλλαγές που εμβάθυναν τη σύνδεση της ερευνητικής διαδικασίας με τις ανάγκες των επιχειρήσεων, την εμπορευματοποίηση των αποτελεσμάτων της, την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων, ενώ σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητήθηκε η πορεία που χάρασσαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις. Ας θυμηθούμε νομοθετικές παρεμβάσεις, όπως το νομοσχέδιο του 2016 «Ρυθμίσεις για την Ερευνα και άλλες διατάξεις» που επέκτεινε και υλοποίησε τον προηγούμενο νόμο, 4310/14, της κυβέρνησης ΝΔ - ΠΑΣΟΚ ή το νομοσχέδιο Γαβρόγλου για την Ανώτατη Εκπαίδευση.

Πιο συγκεκριμένα, ο ΣΥΡΙΖΑ άνοιξε ταμείο χρηματοδότησης για την Ερευνα, τα λεγόμενα uni.funds, διαμόρφωσε έναν ιστό οργάνωσης και ελέγχου πιο ικανό να προχωρήσει τη διασύνδεση με επιχειρηματικά συμφέροντα μέσω του Εθνικού (ΕΣΕΤΑΚ) και των Περιφερειακών Συμβουλίων Ερευνας και Καινοτομίας (ΠΣΕΚ), όπου πλέον προβλεπόταν η συνένωση δημόσιων ερευνητικών οργανισμών, τεχνολογικών φορέων και μάνατζερ επιχειρήσεων. Υπέταξε την αξιολόγηση και ίδρυση των Ερευνητικών Κέντρων στον εκάστοτε αναπτυξιακό σχεδιασμό. Μετέφερε σημαντικές αρμοδιότητες ως προς τη διαχείριση πόρων των Πανεπιστημίων στους ΕΛΚΕ (ή αλλιώς το «μαύρο κουτί» της επιχειρηματικής λειτουργίας των ΑΕΙ). Στήριξε νέες μορφές καπιταλιστικής επιχειρηματικότητας, όπως οι νεοφυείς επιχειρήσεις (start ups) και οι τεχνοβλαστοί (spin off).

Φυσικά δεν ξεχνάμε ότι, στα πλαίσια του στρατηγικού διαλόγου με τις ΗΠΑ για την αναβάθμιση της θέσης της ελληνικής αστικής τάξης στην περιοχή, με μεγαλύτερη ένταση αναπτύχθηκαν προγράμματα για ερευνητικούς σκοπούς της δολοφονικής μηχανής του ΝΑΤΟ, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις ματαιώθηκαν κάτω από τις αγωνιστικές παρεμβάσεις των φοιτητικών συλλόγων και των σωματείων εργαζομένων (π.χ. ΙΤΕ, πρόγραμμα Rangers στο ΕΜΠ).

Οι νέοι ερευνητές, για τους οποίους κόπτεται ο ΣΥΡΙΖΑ, ιδιαίτερα οι υπ. διδάκτορες και μεταδιδάκτορες, γνωρίζουν πως επί κυβερνήσεώς του, δεν αντιμετωπίστηκαν στο ελάχιστο τα προβλήματα των εργασιακών σχέσεων. Αντιθέτως επεκτάθηκαν οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, τα «μπλοκάκια», οι συμβάσεις υποτροφίας, δηλαδή η καθιέρωση ανασφάλιστης εργασίας, το κυνήγι χρηματοδοτήσεων και προγραμμάτων σε ένα περιβάλλον ακόμα μεγαλύτερου ανταγωνισμού και επισφάλειας. Ταυτόχρονα, όσες νέες θέσεις προκηρύχθηκαν (και με καθυστέρηση ετών) σε καμία περίπτωση δεν αντιστοιχούσαν στις ανάγκες των υποστελεχωμένων ιδρυμάτων και την απαίτηση για μόνιμη και σταθερή δουλειά.

Αυτά έπραξε ως κυβέρνηση, ενώ πριν αναλάβει υποσχόταν ενίσχυση του δημόσιου χαρακτήρα των Ερευνητικών Κέντρων και κατάργηση των ελαστικών σχέσεων εργασίας. Μπορούμε εύκολα να φανταστούμε με βάση αυτά που λέει «σήμερα», τι θα πράξει «αύριο»...

Αξίζει να δούμε πιο συγκεκριμένα τους άξονες που προβάλλει ο ΣΥΡΙΖΑ:

1ον: Ανάγκη αύξησης της χρηματοδότησης που κατευθύνεται σε Ερευνα και Καινοτομία και των επενδύσεων σε νέα γνώση. Η τοποθέτησή του γίνεται καθαρά από τη σκοπιά του κεφαλαίου. Ο ίδιος ο Αλ. Τσίπρας στην ομιλία του στην παραπάνω εκδήλωση τονίζει ότι η σημασία του χώρου έγκειται στο γεγονός πως οι επενδύσεις σε R&D χαρακτηρίζονται από «υψηλή προστιθέμενη αξία». Παράλληλα, στόχος της ΕΕ είναι οι δαπάνες για Ερευνα και Καινοτομία να αγγίζουν το 3% για τα κράτη - μέλη της, ενώ στοίχημα είναι η αύξηση των ροών ιδιωτικών κεφαλαίων τόσο από την ανάπτυξη καινοτόμων start up, όσο και από άμεσες επενδύσεις μεγάλων ομίλων. Ετσι, η αύξηση των δαπανών παράλληλα με τη μείωση της γραφειοκρατίας που ευαγγελίζεται ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ενταγμένες σε αυτό το πλαίσιο που ουδέποτε αμφισβήτησε.

Οσο για την αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης, παραλείπει ότι θα το αποπληρώσει ο λαός, με την εκταμίευση των δόσεων να συνοδεύεται από νέα αντεργατικά μέτρα, όπως το νομοσχέδιο για τα Εργασιακά. Για τους νέους ερευνητές αυτό σημαίνει ότι πλέον με τη «βούλα του νόμου» θα κατοχυρώνονται οι συνθήκες που επικρατούν στα ιδρύματα εδώ και χρόνια, δηλαδή η έλλειψη ΣΣΕ, τα ωράρια - λάστιχο, με το 8ωρο στους περισσότερους ερευνητές να ακούγεται ανέκδοτο, στη λογική ότι «η φύση της Ερευνας δεν έχει ωράριο».

2ον: Τη συμβολή των νέων επιστημόνων στη «δίκαιη» μετάβαση προς την πράσινη οικονομία και τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Δεν είναι τυχαίο ότι το 25% των ευρωπαϊκών προγραμμάτων θα οδηγηθούν προς τις «πράσινες» επενδύσεις και προβλέπουν μεγάλα ποσά σε έρευνα και καινοτομία αιχμής. Αυτό το πρότυπο ακολουθεί ο ΣΥΡΙΖΑ ως επίδοξος διαχειριστής.

Ομως, έτσι η ανάπτυξη νέας γνώσης δεν γίνεται ούτε ισόμετρα ούτε προς όφελος των κοινωνικών αναγκών. Υποτάσσεται στις «πράσινες» μπίζνες για την έξοδο από την κρίση και τη διάθεση των υπερσυσσωρευμένων κεφαλαίων. Ως αποτέλεσμα, επιστημονικά αντικείμενα θα υποβαθμιστούν ή θα αναγκαστούν να προσαρμοστούν στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον της «πράσινης» οικονομίας ανεξάρτητα από το αν είναι ωφέλιμα για την ευημερία του λαού.

3ov: Στη λογική της εξασφάλισης «κοινωνικής συνοχής» κατηγορεί τη ΝΔ για «ακύρωση ενός κοινωνικού συμβολαίου χρόνων», αναφερόμενος στη δυνατότητα του επιστημονικού δυναμικού να ελπίζει σε καλύτερους όρους ζωής λόγω της σύνθετης εργασίας του. Προτείνει την ανάπτυξη κινήτρων για δημιουργική εργασία και αποφυγή του brain drain, καλλιεργώντας προσδοκίες ότι από την καπιταλιστική ανάπτυξη και την προσαρμογή της Ερευνας στις ανάγκες του κεφαλαίου θα ωφεληθούμε όλοι. Μάλιστα, φιλοτεχνώντας το αγωνιστικό του προφίλ θέτει στόχο θεσμοθέτησης «ενιαίας εργασιακής σχέσης στα ιδρύματα και θέσπιση αντίστοιχων εργασιακών δικαιωμάτων».

Αλήθεια, πώς, στα πλαίσια της καπιταλιστικής αναρχίας, της ανισομετρίας ανάμεσα στους κλάδους της παραγωγής, του ανταγωνισμού και του σχεδιασμού στα πλαίσια κάθε ξεχωριστής επιχείρησης θα αντιμετωπιστεί η ύπαρξη «προσωπικού με υπερβολικά προσόντα για την αγορά εργασίας»;

Πώς θα καταργηθούν οι πολλαπλές σχέσεις εργασίας και θα καθιερωθεί συλλογική σύμβαση όταν οι όροι χρηματοδότησης βασίζονται στην προκήρυξη ερευνητικών προγραμμάτων από διαφορετικούς φορείς, επιχειρήσεις, ιμπεριαλιστικά κέντρα με τη μορφή της διεκδίκησης grand, που εκ των πραγμάτων προωθούν σχέσεις ορισμένου χρόνου, χωρίς να εξασφαλίζεται συνέχεια στο εκάστοτε αντικείμενο μελέτης;

Πώς θα βελτιωθεί η ποιότητα της παραγόμενης Ερευνας και θα προσανατολιστεί στην κοινωνία, όταν στην κούρσα για το πρόσθετο κέρδος ανάμεσα στους επιχειρηματικούς ομίλους τίθενται εμπόδια στην ίδια την ερευνητική διαδικασία; Ετσι βλέπουμε στο ίδιο αντικείμενο να εργάζονται διαφορετικές ομάδες, αλλά μεταξύ τους να κρατούν απόλυτη μυστικότητα και κάθε αξιόλογο αποτέλεσμα να καταλήγει σε πατέντα μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, παρότι η εργασία κοινωνικοποιείται περισσότερο, στοιχείο που φυσιολογικά απαιτεί τη συνεργασία.

Πώς θα αποφευχθεί το brain drain όταν η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ δεν αμφισβητεί στο ελάχιστο την κινητικότητα ως ανάγκη του κεφαλαίου και της στρατηγικής της ΕΕ για να διατηρεί ένα εργατικό δυναμικό «ευέλικτο» και προσαρμοσμένο, ώστε να μετακινείται γρήγορα και αποτελεσματικά από κλάδο σε κλάδο και από χώρα σε χώρα;

Πώς θα σταματήσει η υποβάθμιση των κοινωνικών επιστημών έναντι των τεχνολογικών και φυσικών, γεγονός που ανακαλύπτει με θλίψη και έκπληξη ο ΣΥΡΙΖΑ στο «Horizon 2021 - 2027»; Φυσικά αυτό δεν αποτελεί προϊόν ιδεοληψίας, όπως θέλουν να πλασάρουν σε μια πολύ βολική αντιπαράθεση με τη ΝΔ. Στον καπιταλισμό, όπου κυριαρχεί το κυνήγι του μέγιστου ποσοστού κέρδους, δίνεται προτεραιότητα στις επιστήμες που προσφέρουν άμεσα καινοτομία στην παραγωγή. Αυτή είναι η αιτία των εμποδίων για τους ερευνητές στα πεδία των φιλοσοφικών, οικονομικών, ιστορικών ερευνών. Ομως, δεν πρέπει να παραγνωριστεί ότι οι κοινωνικές επιστήμες ωθούνται όλο και πιο ασφυκτικά στην κατεύθυνση της απολογητικής του καπιταλισμού, του ανορθολογισμού και του αντικομμουνισμού. Σε αυτές τις περιπτώσεις η χρηματοδότηση ρέει άφθονα, οπότε μήπως ο ΣΥΡΙΖΑ κλείνει το μάτι σε μια αποδοτικότερη αξιοποίηση των ανθρωπιστικών επιστημών στη θωράκιση της αστικής ιδεολογίας;

Σε αυτά τα κρίσιμα ερωτήματα δεν θέλει να δώσει απάντηση ο ΣΥΡΙΖΑ. Γιατί τελικά αποδέχεται και προωθεί το κύριο: Τη σύνδεση της Ερευνας με την καπιταλιστική οικονομία και εξουσία, άρα και τα προβλήματα που απορρέουν απ' αυτή και καθορίζουν τον προσανατολισμό και την οργάνωσή της. Δεν πρόκειται για θεωρητική αβλεψία. Συσκοτίζοντας το ουσιαστικό, επιδιώκει να στήσει ψεύτικα δίπολα για να ενσωματώσει νέους ερευνητές που πλήττονται αντικειμενικά από την κυβερνητική πολιτική της ΝΔ, σήμερα.

Οι ερευνητές/τριες, όσοι κάνουν τα πρώτα βήματα στην Ερευνα, πρέπει να αναλογιστούν πως το διακύβευμα σήμερα δεν είναι «αν η τεχνολογική επανάσταση θα γίνει με περισσότερες ανισότητες και νεοφιλελεύθερο πρόσημο ή με νέο κοινωνικό συμβόλαιο εργαζομένων και επιχειρήσεων με σοσιαλδημοκρατικό πρόσημο». Το πραγματικό ζήτημα είναι προς όφελος ποιας τάξης και με ποιο κριτήριο θα γίνεται η ανάπτυξη της επιστήμης. Σε αυτό το ερώτημα δίνει σύγχρονη και φιλολαϊκή απάντηση το ΚΚΕ. Είναι ο δρόμος ανάπτυξης που μπορεί να απελευθερώσει την εργασία και την επιστήμη από τα βαριά δεσμά των καπιταλιστικών σχέσεων, ώστε να συμβάλουν στην εξύψωση της λαϊκής ευημερίας, στην ικανοποίηση των σύγχρονων, διευρυμένων λαϊκών αναγκών.

Και με κριτήριο αυτό, το ΚΚΕ απευθύνει κάλεσμα στους εργαζόμενους ερευνητές να παλέψουν σε αυτήν την κατεύθυνση. Συνολικά να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους με ανάπτυξη αγωνιστικής δράσης μέσα από τους συλλογικούς φορείς που δραστηριοποιούνται στα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα, με στόχο να γίνουν πράξη όλα αυτά που διαχρονικά τους αρνούνται οι κυβερνήσεις, τόσο της ΝΔ όσο και του ΣΥΡΙΖΑ. Δηλαδή:

Να διεκδικήσουν σύγχρονα εργασιακά δικαιώματα με ΣΣΕ, σταθερή δουλειά με πλήρη δικαιώματα για όλους τους ερευνητές σε κάθε βαθμίδα. Να παλέψουν για την κατάργηση των «ελαστικών» σχέσεων εργασίας, ιδιαίτερα των ανασφάλιστων μορφών απασχόλησης, όπως των συμβάσεων υποτροφίας. Να απαιτήσουν άμεση κάλυψη όλων των αναγκών σε επιστημονικό, τεχνικό και διοικητικό προσωπικό με προκήρυξη θέσεων πλήρους και σταθερής απασχόλησης. Να ταχθούν ενάντια στην επιχειρηματική λειτουργία και την εμπορευματοποίηση της ακαδημαϊκής Ερευνας διεκδικώντας αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης, ώστε να σταματήσουν να εξαρτώνται οι ανάγκες των ερευνητών από το κατά πόσο θα ανοιγοκλείνουν οι κάνουλες των διαφόρων προγραμμάτων που προσανατολίζονται στις πρόσκαιρες προτεραιότητες που θέτει το κεφάλαιο. Να παρεμποδίσουν την υλοποίηση κάθε ερευνητικού προγράμματος που αναπτύσσεται στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, να μην προσφέρουν την επιστήμη τους στην υπηρεσία των πολεμικών σχεδιασμών των ιμπεριαλιστών.