«Οσο περισσότερο καθυστερούμε να παρέχουμε εμβόλια, εξετάσεις και θεραπείες σε όλες τις χώρες, τόσο περισσότερο θα αντέξει ο ιός, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα για νέες μεταλλάξεις και η πιθανότητα τα σημερινά εμβόλια να καταστούν αναποτελεσματικά, τόσο δυσκολότερο θα είναι να αντιμετωπίσουν όλες οι χώρες την πανδημία», σημείωσε την περασμένη βδομάδα ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, προειδοποιώντας για τις συνέπειες του λεγόμενου «εθνικισμού των εμβολίων».

Πέρα από τις διαπιστώσεις, πάντως, το βασικό ερώτημα είναι γιατί υπάρχουν οι καθυστερήσεις στην παγκόσμια παραγωγή εμβολίων και στον εφοδιασμό των κρατών. Και η απάντηση είναι ότι τα προγράμματα εμβολιασμού σε όλα τα καπιταλιστικά κράτη εξελίσσονται με τους ρυθμούς που επιβάλλουν η παραγωγή με σκοπό το κέρδος, ο επιχειρηματικός και γεωπολιτικός ανταγωνισμός, η προστασία της «πνευματικής ιδιοκτησίας» των φαρμακευτικών ομίλων.

Δηλαδή, ένα σημαντικό «όπλο» προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πανδημία του SARS-CoV-2 βρίσκεται στα χέρια των μονοπωλίων του Φαρμάκου και αυτά καθορίζουν αν τους συμφέρει να αναπτυχθεί ένα εμβόλιο, με τι ρυθμούς θα παράγουν ώστε να έχουν το μέγιστο κέρδος, ποιος θα το πάρει πρώτος και πότε.

Η πηγή του προβλήματος, δηλαδή, που όλοι προσπαθούν να αποσιωπήσουν, είναι ότι η παραγωγή των εμβολίων γίνεται με σκοπό το κέρδος και όχι για την κάλυψη των λαϊκών αναγκών. Οτι στο πλαίσιο αυτού του σάπιου συστήματος, οι λαοί είναι όμηροι των ομίλων και της πολιτικής στήριξης των επιχειρηματικών συμφερόντων από όλες τις αστικές κυβερνήσεις και τα κόμματα, με την ανάγκη αντιμετώπισης της πανδημίας, που έχει προκαλέσει εκατομμύρια θανάτους, να μπαίνει σε δεύτερο πλάνο για τα μονοπώλια.

Αντίθετα, αν το Φάρμακο δεν ήταν καπιταλιστική ιδιοκτησία, αλλά κοινωνικό αγαθό, στο πλαίσιο ενός άλλου τρόπου οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας, με κοινωνικοποιημένα τα μέσα παραγωγής, με κεντρικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο, θα προωθούνταν η παγκόσμια επιστημονική συνεργασία για την ανάπτυξη εμβολίων, θα υπήρχε έγκαιρα σχεδιασμός προκειμένου να αξιοποιηθούν όλες οι παραγωγικές δυνατότητες για μαζική παραγωγή εμβολίων, ώστε να καλυφθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα ο πληθυσμός και να αντιμετωπιστεί η πανδημία.

Ολα αυτά εμποδίζονται από το κυνήγι του κέρδους και τον ανταγωνισμό των μονοπωλιακών ομίλων που κατέχουν τις πατέντες και τα πνευματικά δικαιώματα, δεν μεταβιβάζουν σε άλλες παραγωγικές μονάδες την τεχνογνωσία, αποφασίζουν πόσες ποσότητες εμβολίων θα παράξουν ανάλογα με την απόδοση των επενδύσεων, επωφελούνται από την έλλειψη εμβολίων που διατηρεί υψηλά τις τιμές.

Με το ξέσπασμα της πανδημίας, προκειμένου οι φαρμακευτικοί όμιλοι να έχουν επιχειρηματικό κίνητρο και διασφάλιση κερδών, ώστε να προχωρήσουν στην ανάπτυξη ενός εμβολίου, συνολικά, οι κυβερνήσεις παρείχαν - με χρήματα των λαών - περίπου 7,5 δισ. ευρώ, σύμφωνα με την εταιρεία ανάλυσης επιστημονικών στοιχείων «Airfinity», ενώ «φιλανθρωπικά» ιδρύματα και «μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί» διέθεσαν περίπου 1,7 δισ. ευρώ, από δωρητές.

Οπως αναφέρουν αναλυτές της εταιρείας στο BBC, αρχικά οι εταιρείες δεν βιάστηκαν να χρηματοδοτήσουν ερευνητικά προγράμματα εμβολίων και μόνο όταν τα κράτη και οι οργανισμοί παρενέβησαν με δεσμεύσεις χρηματοδότησης αυτές άρχισαν να εργάζονται πάνω στα εμβόλια.

Αφού οι λαοί χρυσοπλήρωσαν τις φαρμακευτικές για να ιδιοποιηθούν και να εξελίξουν πολύχρονη έρευνα για τους κορονοϊούς που είχε συντελεστεί σε δημόσια ιδρύματα, οι κυβερνήσεις των πιο ισχυρών ιμπεριαλιστικών κρατών προχώρησαν σε «εικονικά συμβόλαια», ποντάροντας σε εμβόλια που βρίσκονταν σε πειραματικό στάδιο, δίνοντας μη επιστρεπτέες προκαταβολές και μάλιστα υπογράφοντας «λευκά χαρτιά», αποδεχόμενες τους όρους που έθεταν οι φαρμακευτικές εταιρείες.

Επίσης, οι τιμές των εμβολίων, που κρατιούνται μυστικές, καθορίζονται από την προσφορά και τη ζήτηση, συνεπώς οι φαρμακευτικές εταιρείες κερδίζουν ακόμη περισσότερα από τη σημερινή έλλειψη εμβολίων.

Ως προς το θέμα της τεχνογνωσίας, της πατέντας και της πνευματικής ιδιοκτησίας των φαρμακευτικών εταιρειών, προφανώς δεν τέθηκε κανένα θέμα, ούτε υπήρξε συζήτηση να μπει στους όρους των συμβολαίων.

Οπως σημειώνει ο διευθυντής της ερευνητικής ομάδας «Medicines Law and Policy», όχι μόνο δεν υπήρξε ως προϋπόθεση από τις κυβερνήσεις για την παροχή δημόσιας χρηματοδότησης στη φαρμακοβιομηχανία, αντίθετα οι εταιρείες χρηματοδοτήθηκαν ουσιαστικά «άνευ όρων».

Μάλιστα, οι κυβερνήσεις των ισχυρότερων καπιταλιστικών κρατών υπερασπίζονται «με νύχια και με δόντια» το «δικαίωμα» της φαρμακοβιομηχανίας στην πατέντα και την καπιταλιστική ιδιοκτησία στην έρευνα, και αυτό δεν αλλάζει σε συνθήκες παγκόσμιας πανδημίας.

Τον περασμένο Μάη, στην καρδιά της πανδημίας, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, σε μια ...συμβολική κίνηση, κάλεσε τις εταιρείες - κατόχους των πνευματικών δικαιωμάτων να μοιραστούν τις πατέντες των εμβολίων τους σε μια κοινή επιστημονική ομάδα του ΠΟΥ.

Κάλεσε επίσης τα κράτη να συμπεριλάβουν αντίστοιχες ρήτρες στα συμβόλαια με τις φαρμακευτικές εταιρείες. Κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ, με τις φαρμακευτικές εταιρείες να ξεκαθαρίζουν με απανωτές δηλώσεις ότι η δημοσιοποίηση της πατέντας θα σήμαινε πρακτικά ότι δεν υπάρχει «κίνητρο για επενδύσεις».

«Είναι ανοησία ή ακόμη και επικίνδυνο να υποστηρίξουμε μια τέτοια πρωτοβουλία», δήλωνε το Μάη ο διευθύνων σύμβουλος της «Pfizer», Αλμπερτ Μπουρλά, ενώ ο γενικός διευθυντής της Διεθνούς Φαρμακευτικής Ενωσης (IFPMA) ξεκαθάρισε πως αν δεν ισχύει η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας σε περίοδο πανδημίας «δεν θα υπάρξει ούτε ένα εμβόλιο».

Στη συνεδρίαση του ΠΟΥ τον περασμένο Νοέμβρη σχεδόν τα μισά κράτη ανάμεσά τους οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία, η Ιαπωνία, η ΕΕ κ.ά., αντιστάθηκαν σθεναρά σε αίτημα της Νότιας Αφρικής και της Ινδίας να ανασταλούν οι πατέντες σε ορισμένες χώρες, για να αυξηθεί η παραγωγή θεραπειών, τεστ και εμβολίων για τον περιορισμό της πανδημίας.

Σε αυτό το φόντο συνεχίζεται και η «ενδοοικογενειακή» αντιπαράθεση μεταξύ της ΕΕ και της βρετανο-σουηδικής φαρμακευτικής εταιρείας «AstraZeneca», που έχει και γεωπολιτικές προεκτάσεις ως προς τις ανταγωνιστικές σχέσεις ΕΕ - Μεγάλης Βρετανίας.

Η «AstraZeneca» ανακοίνωσε πως αντί για 80 εκατ. δόσεις το πρώτο τρίμηνο, θα παραδώσει στην ΕΕ περίπου 30 εκατ. λόγω «προβλημάτων στην παραγωγή», ενώ δεν είναι καν ξεκάθαρο αν το συμβόλαιο που υπέγραψε με την ΕΕ την υποχρεώνει να παραδώσει συγκεκριμένο αριθμό δόσεων.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής της «AstraZeneca», Πασκάλ Σοριό, «το συμβόλαιο με τη Βρετανία κλείστηκε τρεις μήνες πριν από τις Βρυξέλλες». Εξάλλου, πρόσθεσε, η εταιρεία του δεν υποχρεούται από το συμβόλαιο να παραδώσει συγκεκριμένες ποσότητες εμβολίου.

Η «AstraZeneca» συνήψε με την ΕΕ συμφωνία «καλύτερης δυνατής προσπάθειας», επειδή «οι Βρυξέλλες ήθελαν να προμηθεύονται λίγο - πολύ ταυτόχρονα με τους Βρετανούς - παρόλο που αυτοί είχαν υπογράψει τρεις μήνες νωρίτερα. Γι' αυτό υποσχεθήκαμε να προσπαθήσουμε, αλλά δεν δεσμευτήκαμε με συμβόλαιο», είπε ο Σοριό, προσθέτοντας πως η παραγωγή έχει μείνει πίσω κατά δύο μήνες σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις.

Η ΕΕ εμφανίζεται ενοχλημένη για τις μειωμένες παραδόσεις εμβολίων και για το γεγονός ότι η προμήθεια εμβολίων στη Μεγάλη Βρετανία εξελίσσεται κανονικά.

«Η παρασκευή εμβολίων είναι πολύ περίπλοκη και μπορεί να χρειαστούν εργασίες για αύξηση της παραγωγικής ικανότητας που οδηγούν σε καθυστερήσεις», όμως σε αυτήν την περίπτωση «θα πρέπει να επηρεαστούν όλοι με τον ίδιο τρόπο και όχι μόνο η ΕΕ», είπε χαρακτηριστικά ο Γερμανός υπουργός Υγείας, Γενς Σπαν.

Κι ενώ όλη η λογική της ΕΕ - και όλων των ιμπεριαλιστικών κέντρων - για την υποτιθέμενη «διασφάλιση εμβολίων» βασίζεται ακριβώς στη λογική «όποιος πληρώνει, παίρνει», η επίτροπος Υγείας της ΕΕ, Στέλλα Κυριακίδη, επέμεινε ότι εκατομμύρια δόσεις που παράχθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει τώρα να μεταφερθούν στην ΕΕ, απορρίπτοντας το επιχείρημα ότι η βρετανική κυβέρνηση έχει υπογράψει τρεις μήνες νωρίτερα από τις Βρυξέλλες.

Παράλληλα, η Κομισιόν κατάρτισε μηχανισμό ελέγχου και περιορισμού των εξαγωγών εμβολίων που έχουν παραχθεί σε εργοστάσια της ΕΕ, προς «τρίτες χώρες», με το βλέμμα στραμμένο στη Βρετανία.

Σε ανακοίνωσή της η «AstraZeneca» ξεκαθάρισε πως «κάθε αλυσίδα εφοδιασμού αναπτύχθηκε με εισροές και επενδύσεις από συγκεκριμένες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς βάσει των συμφωνιών εφοδιασμού, συμπεριλαμβανομένης της συμφωνίας μας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή».

«Καθώς κάθε αλυσίδα εφοδιασμού έχει δημιουργηθεί για να καλύψει τις ανάγκες μιας συγκεκριμένης συμφωνίας, το εμβόλιο που παράγεται από οποιαδήποτε αλυσίδα εφοδιασμού είναι αφιερωμένο στις σχετικές χώρες ή περιοχές και γίνεται χρήση της τοπικής παραγωγής όπου είναι δυνατόν», συμπληρώνει.

Η ΕΕ έχει κλείσει συμβόλαιο 350 εκατ. ευρώ για 400 εκατ. δόσεις του εμβολίου, χωρίς να έχει καταβληθεί όλο το ποσό, σύμφωνα με ρεπορτάζ στον διεθνή Τύπο, ενώ ενδεικτικό της υποκρισίας είναι το ότι αρνείται να δώσει στη δημοσιότητα, όπως έχει ζητήσει η Ευρωκοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ, τις συμφωνίες που έχει κλείσει με τα μονοπώλια του Φαρμάκου.