Δύο χιλιόμετρα έξω από τη Δημητσάνα, κάτω ακριβώς από το κεφαλάρι του Αϊ - Γιάννη, μέσα σε ένα τοπίο όπου τη σιωπή σπάει η βουή των νερών, ένα ξεχωριστό μουσείο περιμένει τους επισκέπτες. Πρόκειται για το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης, το πρώτο υπαίθριο μουσείο υδροκίνησης στα Βαλκάνια. Το Μουσείο πραγματοποιήθηκε από το Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ιδρυμα της ΕΤΒΑ για να διατηρηθούν και να μη χαθούν η γνώση και η κατανόηση της τότε τεχνολογίας, που είναι άρρηκτα δεμένη με την ιστορία αυτού του τόπου. Πριν λίγο καιρό, μάλιστα, το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης βραβεύτηκε με το τιμητικό δίπλωμα «Europa Nostra 1999», για την «επιτυχή αποκατάσταση ενός σημαντικού ιστορικού συγκροτήματος υδροκίνητων εγκαταστάσεων, όπου εκτίθενται ποικίλες παραδοσιακές τεχνικές, καθώς και για την επανάχρησή τους, στο πλαίσιο μιας διδακτικής έκθεσης, μέσα σε μια περιοχή, η οποία χωρίς αυτή την επέμβαση θα είχε εγκαταλειφθεί».

Το μουσείο απαρτίζεται από σειρά παλιών βιοτεχνικών κτισμάτων μέσα σε μία έκταση ενός περίπου στρέμματος, από την οποία περνούν σε διαδοχικές υδατοπτώσεις, τα νερά της πηγής του Αϊ - Γιάννη, πλαισιωμένα από το μοναδικό φυσικό περιβάλλον της ορεινής Γορτυνίας.

Το 1997, άρχισε να δέχεται τους επισκέπτες του. Η διαδρομή μέσα στο χώρο του ξεκινά από τη στέρνα, κατευθύνεται προς το κτίριο του αλευρόμυλου, τη νεροτριβή και το σπίτι του μυλωνά. Ο αλευρόμυλος αλέθει με τη δύναμη του νερού και ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να ενημερωθεί, εκτός από την εν κινήσει μηχανή, και από το πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό που υπάρχει άφθονο. Συνεχίζοντας φτάνει κανείς στα ερείπια δύο βυρσοδεψείων, τα οποία καθαρίστηκαν και στερεώθηκαν οι λίμπες τους (γούρνες για το πλύσιμο των δερμάτων). Σε μικρή απόσταση υπάρχει αποκαταστημένο βυρσοδεψείο, όπου ο επισκέπτης διαφωτίζεται για τη λειτουργία του με τη βοήθεια πλούσιου ενημερωτικού υλικού. Ακολουθώντας το λιθόστρωτο, φτάνει στον μπαρουτόμυλο, όπου παίρνει πληροφορίες για όλες τις φάσεις παραγωγής και επεξεργασίας της μπαρούτης. Τα παλιά καλντερίμια, που ξαναφτιάχτηκαν ακολουθώντας τη ροή του νερού, επιτρέπουν τις στάσεις στις υπαίθριες δραστηριότητες του άλλοτε ζωντανού συγκροτήματος: το ρακοκάζανο, τις ασβεσταριές, τους ποτιστικούς λαχανόκηπους.

Σύγχρονα μουσειοδιδακτικά μέσα και ξαναφτιαγμένες μηχανές μύλων, που τίθενται σε λειτουργία μπροστά στον επισκέπτη, αναδεικνύουν την παραδοσιακή τεχνολογία της κατασκευής των μηχανισμών, της υδροκίνησης, της άλεσης των δημητριακών, της κατεργασίας του δέρματος και της κατασκευής της μπαρούτης. Τονίζεται επίσης η σημασία της υδροκίνησης ως πηγής ενέργειας, κατά την προβιομηχανική περίοδο, καθώς και ο ρόλος της στην οικονομία, στην παραγωγή και τη διατροφή της παραδοσιακής κοινωνίας. Μέσα στον μπαρουτόμυλο ανακατασκευάστηκε ο μηχανισμός της μπαρουτομηχανής του 1821 με κοπάνια. Μορφή ξεχασμένη, αφού στις αρχές του αιώνα εγκαταλείφθηκε, για να αντικατασταθεί από άλλου τύπου μηχανισμό.

Πριν λίγους μήνες κυκλοφόρησε και το CD Rom «Λούσιος: Ακολουθώντας τη ροή του ποταμού», που παρήγαγε το Πολιτιστικό Ιδρυμα της ΕΤΒΑ. Περιλαμβάνονται οι ενότητες: «Το ποτάμι» (Γεωφυσικό ανάγλυφο, φυτά, ζώα, η δύναμη του νερού), «Ταξίδι στο χρόνο» (Προϊστορία, Μακεδόνες, Ρωμαίοι, Στα χρόνια του Βυζαντίου, Τούρκοι και Βενετοί, Μπαρούτη και επανάσταση, Στο ελληνικό κράτος κ.ά.), «Ταξίδι στο χώρο» (Νερόμυλος, Νεροτριβή, Μπαρουτόμυλος, Βυρσοδεψείο). Η Μανουέλα Μπέρκι είχε τη διεύθυνση και εποπτεία του έργου. Η Ελένη Γκλίνου την καλλιτεχνική επιμέλεια και την επεξεργασία και υλοποίηση σεναρίου. Η Κατερίνα Παπακωνσταντίνου την έρευνα και την επιλογή πηγών και βιβλιογραφίας. Επιστημονικός υπεύθυνος είναι ο Στέφανος Νομικός, ενώ τα κείμενα είναι των: Τρ. Αδαμόπουλου, Ελ. Μπεχράκη, Κ. Παπακωνσταντίνου.

Το χειμερινό καθημερινό ωράριο λειτουργίας του Μουσείου Υδροκίνησης (εκτός Τρίτης) είναι από τις 10 π.μ. έως τις 4 μ.μ. Τηλέφωνο 0795 - 31.630. Τους υπόλοιπους μήνες μπορείτε να το επισκεφτείτε καθημερινά (επίσης εκτός Τρίτης), από τις 10 π.μ. έως 2 μ.μ. και από τις 5 μ.μ. έως τις 7 μ.μ.