Η πρόσφατη (2 Γενάρη) τελετή με τις υπογραφές για τον αγωγό «East Med» ανατροφοδότησε την προσπάθεια της κυβέρνησης Μητσοτάκη και όλης της αστικής τάξης να οδηγήσουν το λαό σε εφησυχασμό, να πείσουν ότι υπάρχουν «σύμμαχοι πολύτιμοι για τη χώρα» οι οποίοι δήθεν θα συμβάλουν στην υπεράσπιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων και στην απόκρουση της τουρκικής επιθετικότητας. Ωστόσο, τα χαμόγελα και η ικανοποίηση των κυβερνητικών στελεχών δεν μπορούν να κρύψουν τα σκληρά παζάρια που πολλές δυνάμεις επιδιώκουν με την Τουρκία. Είναι ενδεικτική η στάση της Ιταλίας, η οποία - καθόλου τυχαία - δηλώνει ότι στηρίζει μεν τον «East Med» (για μεταφορά φυσικού αερίου από τις πηγές της Νοτιοανατολικής Μεσογείου - Ισραήλ, Κύπρου μέσω Ελλάδας προς την ΕΕ), αλλά τον τελευταίο καιρό αναγνωρίζει όλο και περισσότερο το ρόλο της Αγκυρας στην περιοχή και ότι αυτός δύσκολα «παρακάμπτεται».

Τη Δευτέρα 13/1 ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζουζέπε Κόντε βρέθηκε στην Αγκυρα, επιλέγοντας να συζητήσει στην παρούσα φάση με τον Τούρκο Πρόεδρο Ρ. Τ. Ερντογάν για ένα από τα βασικότερα «θέματα των ημερών», δηλαδή τη Λιβύη, αλλά και να επισημάνει ότι εκτός από την ΕΕ «σημαντικό ρόλο» στις εξελίξεις «θα έχουν επίσης η Τουρκία και η Ρωσία». Σημειωτέον, μετά τη συνάντηση Κόντε - Ερντογάν ανακοινώθηκε πως το 2020 θα επαναληφθεί μετά από οκτώ ολόκληρα χρόνια η «Σύνοδος Στρατηγικού Διαλόγου», που οι δύο χώρες έχουν θεσπίσει αλλά δεν είχε γίνει από το 2012.

Η επίσκεψη Κόντε έγινε ενώ από τις αρχές Δεκέμβρη οι ΥΠΕΞ των δύο χωρών είχαν ήδη μια σειρά τετ α τετ (στους «5ους Μεσογειακούς Διαλόγους», στη Ρώμη, ο Τούρκος ΥΠΕΞ ήταν βασικός ομιλητής), με πιο χαρακτηριστική την επίσκεψη του Ιταλού ΥΠΕΞ Λουίτζι ντι Μάγιο στην Αγκυρα, την παραμονή της συνάντησης που είχε στο Κάιρο με τους ομολόγους του από Αίγυπτο, Γαλλία, Ελλάδα και Κύπρο, στις 8/1. Δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαίο το γεγονός ότι στο Κάιρο ο ντι Μάγιο δεν υπέγραψε το κοινό ανακοινωθέν των τεσσάρων ομολόγων του, με πολλούς να αποδίδουν τη στάση αυτή στο ότι η Ρώμη συμμετείχε στη συνάντηση ως «παρατηρητής» - που βέβαια κι αυτό από μόνο του είναι ενδεικτικό. Σε δηλώσεις του στις 10/1, ο ίδιος ο Ιταλός ΥΠΕΞ ξεκαθάρισε: «Το κοινό ανακοινωθέν ήταν πολύ δυσμενές απέναντι στην κυβέρνηση Σάρατζ και την Τουρκία, που παραμένει σύμμαχός μας. Καλώ όλες τις πλευρές να είναι ισορροπημένες, ειδικά τους Ευρωπαίους εταίρους». Μιλώντας δε στη «Λα Ρεπούμπλικα», εξήγησε: «Η ιταλική κυβέρνηση εξέφρασε αμφιβολίες και ανησυχίες για το κοινό ανακοινωθέν, που μας φάνηκε υπερβολικά μη ισορροπημένο προς την κυβέρνηση του Προέδρου Σάρατζ» - την οποία η Αγκυρα έχει αναγορεύσει σε κρίσιμο σύμμαχό της στη Μεσόγειο.

Μελετώντας τις πυκνές εξελίξεις σε όλη την περιοχή, το ιταλικό κεφάλαιο ξεχωρίζει κινδύνους και ευκαιρίες που εμφανίζονται για τη δική του γεωπολιτική θέση και την αναβάθμισή της. «Μετά από χρόνια απραξίας και δυσκολιών, η Ιταλία βρίσκεται σε ένα σημαντικό σταυροδρόμι», σημείωσε σε άλλη του συνέντευξη ο ντι Μάγιο και περιγράφοντας τις φιλοδοξίες της Ρώμης να διερευνήσει οφέλη από πολύπλευρες συμμαχίες, συνέχισε: «Στη Λιβύη διεξάγεται ένας πόλεμος με ξένες εμπλοκές. Επιδίωξη της Ιταλίας είναι να φέρει στο ίδιο τραπέζι όλους τους παίκτες που έχουν επιρροή στην περιοχή, την Τουρκία και τη Ρωσία, όπως και την Αίγυπτο και τις ΗΠΑ». Συμφωνώντας με δημοσιογράφο που παρατήρησε ότι «έχουμε χάσει το ρόλο μας στη Λιβύη», ο ντι Μάγιο υπογράμμισε: «Δεν θα κρύψω ότι πρέπει να επανορθώσουμε γι' αυτό και πρέπει να το κάνουμε με συγκεκριμένη και πιο ρεαλιστική προσέγγιση (...) Σε κάθε περίπτωση, στη Λιβύη και συνολικά στη Μεσόγειο έχουμε δεσμούς με βαθιές ρίζες, μπορούμε αλλά και οφείλουμε να ανακτήσουμε το φυσικό ρόλο μας, της "χώρας αναφοράς" στην περιοχή. Στη Λιβύη, όπως και στη Συρία, διεξάγεται ένας πόλεμος διά αντιπροσώπων. Τα συμφέροντα που διακυβεύονται είναι πολλά και οι παίκτες διάφοροι... Είναι απαραίτητο να επεκτείνουμε το πεδίο της εστίασής μας και να πιέσουμε κάθε πλευρά που συμμετέχει σε αυτήν την αντιπαράθεση, άμεσα ή έμμεσα, να εμπλακεί σε μια διαπραγμάτευση για λύση». Σ' αυτό το πλαίσιο, αναφερόμενος στο ρόλο της Τουρκίας και της Ρωσίας ο ντι Μάγιο υπογράμμισε ότι «η Ιταλία πρέπει αναμφίβολα να βρει το κουράγιο να αναγνωρίσει ότι αυτές οι δυο χώρες είναι δύο κρίσιμοι διαμεσολαβητές για τη σταθερότητα στη Λιβύη» και όχι μόνο.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ιταλία εκφράζει ενδιαφέρον για το συντονισμό της με τη Ρωσία. Το βάρος αυτού του συντονισμού ίσως μεγαλώνει τώρα που ο «Turkish Stream» ξεκίνησε να λειτουργεί και εξετάζεται η επέκτασή του και μέσω Ιταλίας (ουσιαστικά η σύνδεσή του με τον ΤΑΡ, που διασχίζει την Αδριατική και καταλήγει στη νότια Ιταλία), κάτι που θα αναβαθμίσει την αξία της Ιταλίας ως «ενεργειακής πύλης» της Ευρώπης. Αλλωστε, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη η απουσία της Ιταλίας από την τελετή για τον «East Med» στο Ζάππειο στις 2 Γενάρη. H κυβέρνηση Μητσοτάκη επικαλέστηκε ...«τεχνικούς λόγους» που «ανέστειλαν» για λίγο το επίσημο «ΟΚ» της Ρώμης στη συμφωνία. Παλιότερα, πάντως, η κυβέρνηση Κόντε είχε εκφράσει επιφυλάξεις για τον «East Med» και τη συμμετοχή της σε αυτόν. Επίσης, διάφορα ΜΜΕ θυμήθηκαν τους ήπιους τόνους με τους οποίους το γεωτρύπανο της «Eni» είχε αποχωρήσει από την κυπριακή ΑΟΖ προ μηνών, όταν παρενοχλήθηκε από τουρκικά πολεμικά πλοία.

Ταυτόχρονα, επιβεβαιώνεται ότι μόνιμη «ανησυχία» για το ιταλικό κεφάλαιο είναι πώς θα ανακτήσει ή έστω μειώσει το προβάδισμα και της Γαλλίας: Της άλλης ευρωπαϊκής υπερδύναμης με την οποία πάντα κονταροχτυπιόταν για τον πρώτο ρόλο στη Μεσόγειο, αφού οι θέσεις που κατοχυρώνει σε μια τόσο σημαντική γεωστρατηγικά περιοχή έχουν ευρύτερες προεκτάσεις. Ο ιταλικός κολοσσός «Eni» ανοίγεται εδώ και χρόνια στους υδρογονάνθρακες της Μεσογείου, όπου υψηλές προσδοκίες έχει και η γαλλική «Total».

Ενδεικτικό πάντως είναι ότι ο ρόλος της Τουρκίας και της Ρωσίας συνυπολογίζεται και από την ΕΕ στο σύνολό της. Χαρακτηριστικά, ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ, στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Αγκυρα επέλεξε να εγκωμιάσει την «εποικοδομητική γλώσσα» που οι ηγέτες Τουρκίας - Ρωσίας χρησιμοποίησαν όταν στο περιθώριο των εγκαινίων του «Turkish Stream» συζήτησαν και τοποθετήθηκαν από κοινού και για τη Λιβύη και για τη Συρία και για το Ιράν. Προηγουμένως όμως είχε εκφράσει και ανησυχία για το ότι «Τουρκία και Ρωσία άλλαξαν την ισορροπία στο ανατολικό τμήμα της Μεσογείου και δεν μπορούμε να δεχτούμε η ίδια κατάσταση να αναπαραχθεί στη Λιβύη».

Είναι λοιπόν δεδομένες και η ανησυχία της ΕΕ και ταυτόχρονα η προσπάθεια συνδιαλλαγής. Αυτό το κλίμα ανταγωνισμού (π.χ. της ΕΕ με τη Ρωσία, τις ΗΠΑ, ή του ανταγωνισμού στο εσωτερικό της λυκοσυμμαχίας) και πρόσκαιρων συνεργασιών κυριαρχεί στη σημερινή φάση εξέλιξης του καπιταλισμού στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο. Και στο ζήτημα του Κυπριακού ή των διεκδικήσεων στο Αιγαίο η ΕΕ ασκεί «άσφαιρη» κριτική στην Τουρκία, επί της ουσίας ενισχύοντας το παζάρι που γίνεται για γενικότερες διευθετήσεις.

Ολα τα παραπάνω ξεμπροστιάζουν τα παραμύθια περί «σταθερών συμμάχων» τα οποία αραδιάζουν τα αστικά επιτελεία στη χώρα μας για να επαναπαύσουν το λαό, όπως τα περί «συμμαχίας του Νότου» ή «Ελλάς - Γαλλία συμμαχία», ή τα περί «εγγυητών των κυριαρχικών δικαιωμάτων» και άλλα βαρύγδουπα. Η διαρκής ρευστότητα και τα σκληρά αντιλαϊκά παζάρια είναι τα μόνα σταθερά χαρακτηριστικά των συνεργασιών των εκπροσώπων των μονοπωλίων. Σ' αυτό το έδαφος είναι που οι αστικές τάξεις της Ιταλίας και της Τουρκίας αξιολογούν παλιές και νέες συμμαχίες και κινήσεις, σ' αυτό το έδαφος κλιμακώνονται και οι τουρκικές προκλήσεις σε βάρος της Ελλάδας και άλλων χωρών.