Το Ελληνικό Δελφικό Συμβούλιο πλησιάζει τον Αγγελο Σικελιανό, τον Σικελιανό που για πάντα θα επιστρέφει καταστρέφοντας κάθε κατάληξη. Είναι το δεύτερο μέρος της συνομιλίας μας με τον πρόεδρό του Απόστολο Αποστολόπουλο.
Γ. Κ.: Τι υποστήριξε ο Σικελιανός;
Α. Α.: Οι Δελφικές Γιορτές πραγματοποιήθηκαν το 1927, όπου ο Σικελιανός υποστηρίζει συγγενικές αξίες με την Αρχαία Ελλάδα, με πενιχρά όμως αποτελέσματα. Τόσο οι Ελληνες διανοούμενοι όσο και οι Ευρωπαίοι αδιαφορούν... Την ίδια εποχή - του Μεσοπολέμου - κάνει την εμφάνισή της με την επωνυμία «Γενιά του '30» μια ομάδα νέων καλλιεργημένων ανθρώπων, που ακολουθεί μια παράλληλη προς τον Σικελιανό πορεία επεξεργασίας και αφομοίωσης στα καθ' ημάς, των πιο πρωτοπόρων ευρωπαϊκών πολιτικών ιδεολογικών ρευμάτων, με κύριο στόχο, εδώ, τον καθορισμό της νεοελληνικής ταυτότητας. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η προσπάθεια δεν περιοριζόταν σε απλή ανατύπωση των ιδεών που κυριαρχούσαν στη Δύση, αλλά αντιθέτως ελάμβανε υπόψη της όλες τις ελληνικές παραδόσεις.
Γενικά οι συγγραφείς αυτής της γενιάς χωρίζονταν σε δυο παρατάξεις: στους φιλοσόφους και τους Λογοτέχνες. Οι δυο αυτές παρατάξεις μιμούνταν τη συναλληλία στην εξουσία χριστιανών και διαφωτιστών που κυριαρχούσε ακόμη τότε στην Ευρώπη. Οι μεν πρώτοι είχαν βρεθεί μέσα στο κύμα των νεοκαντιανών και επιχειρούσαν να συνδέσουν την καντιανή φιλοσοφία, άλλοτε με τον Ντεκάρτ και τον Χέγκελ, άλλοτε με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και άλλοτε με τη νερομάνα του Ρομαντισμού, δηλαδή τις εβραιοχριστιανικές παραδόσεις. Οι δε λογοτέχνες, ακολουθώντας τον Σπυρίδωνα Ζαμπέλιο, έφερναν στο προσκήνιο τη δημιουργία μιας «δεύτερης» Ρωμιοσύνης, που είχε σκοπό να συνεχίσει τη Ρωμιοσύνη του Βυζαντίου, όπου και εκεί υπήρχε η συναλληλία πατριάρχη και αυτοκράτορα ή διανοούμενου Διαφωτιστή. Αλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όλοι οι Διαφωτιστές στην Ελλάδα του περασμένου αιώνα, ο Βενιαμίν, ο Λέσβιος, ο Στέφανος Δούγκας, ο Αθανάσιος Ψαλίδας, ο Νεόφυτος Βάμβας, ο Θεόκλητος Φαρμακίδης ήταν παπάδες. Εχοντας επικεφαλής τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη, που αποτελούσε τον «ιδεολόγο» αυτής της ομάδας, θεωρούσαν πηγή της νέας Ρωμιοσύνης τα μοναστήρια της Καππαδοκίας και αποσιωπούσαν τελείως την ύπαρξη των Δελφών. Σύμφωνα με τον Σεφέρη, η Καππαδοκία είχε δημιουργήσει δύο ποιητικές παραδόσεις, του Διονυσίου Σολωμού και του Κωνσταντίνου Καβάφη. Ο Αγγελος Σικελιανός και οι Δελφοί δεν είχαν θέση σε μια από τις δυο αυτές παραδόσεις.
Γ. Κ.: Ποια ήταν τότε η μοίρα των Δελφών;
Α. Α.: Οι Δελφοί δεν είχαν τον παραμικρότερο ρόλο στην ιστορία αυτή. Και εθεωρούντο βεβαίως αρχαιολογικός χώρος και μαντείο νεκρό.
Γ. Κ.: Ζει ο Απόλλωνας σήμερα;
Α. Α.: Γνωρίζοντας ότι «οι Ελληνες είναι ελεύθεροι, αλλά όχι υπό την οποιαδήποτε έννοια» και ότι, όπως έλεγε ο Τόμας Μαν, «η ελευθερία συχνά είναι η έκσταση της φρίκης», τόσο αυτοί όσο και άλλοι πριν απ' αυτούς έλεγχαν τον Διόνυσο με την ύπαρξη του θεού της Μορφής. Διότι αυτό ενσάρκωνε κατά βάθος ο Απόλλων. Οπως η δικαιοσύνη έδινε μορφή στις αξίες της φρόνησης, της σωφροσύνης, της τόλμης, της ελευθερίας, ακόμη και της οσιότητας, έτσι κι αυτός έδινε μορφή στον Διόνυσο κρατώντας απ' αυτόν όλα τα πάθη. Ηταν αυτός που έδινε μοίρα στην πόλη. Ηταν αυτός που απέφευγε συνήθως την υπερβολή και προσπαθούσε να ζεύξει σαν τον Ηνίοχο την ελληνική φιλοσοφία, την Αττική Τραγωδία και την Αθηναϊκή Δημοκρατία, μέσα στα 147 «ρητά» των Δελφών που αφορούν το ανθρώπινο πρόσωπο.
Τι περίσσεψε απ' αυτόν τον όμορφο τρελό ηλιακό θεό με την επωνυμία «λοξίας»; Κανένας δεν ξέρει ακριβώς. Παρά μόνο ότι η (ελληνική) φιλοσοφία έφερε στον κόσμο το ερώτημα του «τι εστίν», της ουσίας των πραγμάτων, πρωτόγνωρο ερώτημα στην ανθρώπινη ζωή. Η Τραγωδία απελευθέρωσε και εξατομίκευσε τον Ανθρωπο, που τον ύψωσε, οπότε ενόμιζε, κατά των θεών. Και ότι η Δημοκρατία ήταν βέβαιη ότι ο καθένας με τις πράξεις του και το πρόσωπό του δημιουργεί τη μοίρα της πόλης.
Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ