Στο έλεος των ληξιπρόθεσμων χρηματοδοτούμενων ευρωπαϊκών προγραμμάτων παραδίδει η κυβέρνηση τον τομέα της πρόληψης και της απεξάρτησης, πριονίζοντας τα θεμέλιά τους, σμπαραλιάζοντας εργασιακές σχέσεις και κεκτημένα, υλοποιώντας δηλαδή μέχρι κεραίας τις στρατηγικές κατευθύνσεις της ΕΕ.

Τις προηγούμενες μέρες, το υπουργείο Υγείας έδωσε στη δημοσιότητα τον «στρατηγικό σχεδιασμό του στον Τομέα Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων». Ενας σχεδιασμός στον οποίο οι φορείς που έχουν την επιστημονική γνώση και εμπειρία, όπως τα Κέντρα Πρόληψης, το ΚΕΘΕΑ, το θεραπευτικό πρόγραμμα «18 ΑΝΩ», δεν είχαν καμία συμμετοχή και λόγο, παρά τη σύσταση από την κυβέρνηση της «Επιτροπής για τα Ναρκωτικά» - στην οποία συμμετέχουν οι εν λόγω φορείς - που δεν έχει συνεδριάσει όμως ούτε μια φορά.

Την ίδια ώρα, η θητεία της «εθνικής συντονίστριας για τα ναρκωτικά» έχει λήξει εδώ και μήνες, χωρίς να έχει ανανεωθεί, με ευθύνη της κυβέρνησης (και του ίδιου του πρωθυπουργού), που περιορίζει το ενδιαφέρον της στις μπίζνες με την κάνναβη και την ικανοποίηση των επενδυτών. Απ' αυτή τη σκοπιά, η ανακοίνωση του στρατηγικού σχεδιασμού εξυπηρετεί και προεκλογικές ανάγκες της κυβέρνησης.

Το υπουργείο Υγείας πουλάει «φύκια για μεταξωτές κορδέλες», κάνοντας λόγο για «πολιτικές που αποσκοπούν στην πρόληψη χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών, στην παροχή υποστήριξης και θεραπείας και στην προαγωγή της ένταξης και επανένταξης στην κοινωνία». Μιλάει για πρόληψη χωρίς καν να αναφέρεται στα Κέντρα Πρόληψης, που προεκλογικά έσκιζε - μαζί με τα μνημόνια - και τα ιμάτιά της για την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου που τα διέπει, και σήμερα, βαδίζοντας στα χνάρια των προκατόχων της, συνεχίζει την υπονόμευσή τους.

Δεν δίνει ούτε ένα ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό, διατηρώντας την οικονομική θηλιά που έχει περάσει στο λαιμό των φορέων που ασχολούνται αποτελεσματικά με πρόληψη και επανένταξη.

Δεν λέει κουβέντα για προσλήψεις μόνιμου προσωπικού, όταν αυτές έχουν παγώσει πάνω από μια δεκαετία, τόσο στα Κέντρα Πρόληψης όσο και στα «στεγνά» προγράμματα απεξάρτησης, τη στιγμή μάλιστα που τα αιτήματα για πρόληψη και απεξάρτηση γίνονται όλο και πιο σύνθετα και πληθαίνουν απ' άκρη σ' άκρη της χώρας. Αντίθετα, και σ' αυτόν τον τομέα η κυβέρνηση επιχειρεί να μπαλώσει μέρος των ελλείψεων με τη διεύρυνση των ελαστικών σχέσεων εργασίας, με εργαζόμενους που θα δουλεύουν με ημερομηνία λήξης σε «νέες δομές», αμφιβόλου ποιότητας και αποτελεσματικότητας, που θα λήξουν κι αυτές μαζί με το τέλος της χρηματοδότησης από την ΕΕ.

«Το όραμα του Υπουργείου Υγείας στον Τομέα Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (...) δίνει έμφαση στη μείωση της βλάβης», υπογραμμίζεται. Και γίνεται αναφορά στις εξής συγχρηματοδοτούμενες δράσεις, πλήρως εναρμονισμένες με την ευρωενωσιακή «αντιναρκωτική» πολιτική:

• Στον άμεσο σχεδιασμό εντάσσεται το «όραμα» για λειτουργία στην Αθήνα ενός πιλοτικού «χώρου εποπτευόμενης χρήσης (ΧΕΧ) ναρκωτικών - επιτηρούμενων εγκαταστάσεων κατανάλωσης ναρκωτικών (...) που έχουν ως κύριο στόχο τη μείωση των σοβαρών κινδύνων μετάδοσης ασθενειών μέσω της κοινής χρήσης σύνεργων χρήσης, στην πρόληψη θανάτων από υπερβολική δόση». Πραγματικός στόχος είναι να γκετοποιηθούν οι χρήστες, να μην είναι ορατοί στις πιάτσες, να «καθαριστεί» το κέντρο της Αθήνας, προκειμένου να διευκολυνθούν οι επενδύσεις των μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων, αποδυναμώνοντας το κίνητρο για θεραπεία. Παράλληλα, το υπουργείο ανακοινώνει ότι θα υπάρξει νομοθετική ρύθμιση που καθιστά δυνατή τη λειτουργία ΧΕΧ ναρκωτικών και με την έκδοση Υπουργικής Απόφασης θα καθορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας των ΧΕΧ. Ουσιαστικά το κράτος θα παρέχει το χώρο στον χρήστη ώστε να κάνει «νόμιμα» χρήση οποιασδήποτε ναρκωτικής ουσίας που θα φέρνει ο ίδιος.
• Οι Κινητές Μονάδες (ΚΜ) παρέχουν υπηρεσίες «μείωσης της βλάβης» εκτός δομών: Παρεμβάσεις σε χώρους συνάθροισης χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών, διανομή - ανταλλαγή συριγγών, παροχή βασικών υγειονομικών υπηρεσιών για αποφυγή θανάτων από υπερβολική δόση κ.λπ. (Αττική, Κεντρική Μακεδονία).
• Οι Μονάδες άμεσης πρόσβασης με φαρμακευτική υποστήριξη εντάσσουν τα άτομα σε πρωτόκολλο χορήγησης υποκατάστατου (βουπρενορφίνη). «Στόχος για τη δημιουργία αυτών των μονάδων είναι η πλήρης απορρόφηση της λίστας αναμονής για ένταξη σε θεραπεία υποκατάστασης οπιοειδών».

Είναι φανερό από τα παραπάνω ότι και το πρόβλημα της τοξικοεξάρτησης αντιμετωπίζεται από την κυβέρνηση με διαχειριστικές πολιτικές συντήρησης και διαιώνισής του, με κριτήρια «κόστους - οφέλους» για το κράτος.

Στο όνομα των ανθρώπων που είναι οροθετικοί και χρήστες ναρκωτικών, αντί να παραπεμφθούν σε νοσοκομεία και προγράμματα απεξάρτησης, δηλαδή σ' ένα πολύπλευρο και ολοκληρωμένο θεραπευτικό πλαίσιο, επιλέγεται η «λύση» με το μικρότερο κόστος, όπως η διανομή μερικών συριγγών για κάποιους μήνες, η παραπομπή σε προγράμματα χορήγησης υποκαταστάτων χαμηλών προδιαγραφών, η εποπτεία στο θάνατό τους.

Παράλληλα, ανακοινώνεται ότι θα ιδρυθούν - συγχρηματοδοτούμενες - κι άλλες μονάδες υποκατάστασης (ΟΚΑΝΑ) σε Σέρρες, Δράμα, Τρίκαλα, Πύργο, Ιωάννινα και Καστοριά, ενώ «στεγνά» θεραπευτικά προγράμματα (ΚΕΘΕΑ) ιδρύονται σε Πύργο, Χίο και Κέρκυρα (στην Κέρκυρα λειτουργεί εδώ και χρόνια ο «Διάπλους», μονάδα της Ψυχιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου Κέρκυρας, που η κυβέρνηση αρνείται πεισματικά να την πιστοποιήσει).

Ρεσιτάλ υποκρισίας αλλά και ενδεικτική του τι μέλλει γενέσθαι είναι η εξαγγελία για τη λειτουργία - μέσω συγχρηματοδότησης - Πολυδύναμων Κέντρων σε 12 Περιφέρειες, ενώ το 2016 η κυβέρνηση έβαλε λουκέτο σε 7 Πολυδύναμα Ψυχοδιαγνωστικά Κέντρα του ΚΕΘΕΑ, αφήνοντας ξεκρέμαστους πάνω από 2.000 ανθρώπους που λάμβαναν τις σχετικές υπηρεσίες, με οδυνηρές συνέπειες για τους ίδιους και τις οικογένειές τους, και πετώντας στην ανεργία δεκάδες εργαζόμενους που δούλευαν με ελαστικές σχέσεις, είχαν εκπαιδευτεί και αποκτήσει πολύτιμη πείρα, που όμως πήγε στράφι.

«Νομιμοποιητική βάση νέων δομών/υπηρεσιών αποτελεί ο Ν. 4139/13. Σύμφωνα με αυτόν, οι φορείς με καταστατική αρμοδιότητα την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων δύνανται να αναπτύσσουν νέες δομές στη βάση του σκοπού λειτουργίας τους, χωρίς προηγούμενες ενέργειες έγκρισης», αναφέρει το σχέδιο.

Ο Ν. 4139/13 είναι ένας νόμος που έχει κάποιες ευεργετικές διατάξεις, κυρίως για τους ανθρώπους που είναι στη φυλακή, όμως αυτό ήταν το καρότο. Γιατί στη βάση του θεσμοθέτησε την ιδιωτικοποίηση της απεξάρτησης, νομιμοποίησε τους ιδιώτες με το πρόσχημα ότι θα τους εποπτεύει.

Συγκεκριμένα, στο άρθρο 53 αναφέρεται ότι «μπορούν να ιδρύουν μονάδες απεξάρτηση και πρόληψης και α) δήμοι και κοινότητες, β) φιλανθρωπικά σωματεία και κοινωφελή ιδρύματα, εφόσον τούτο προβλέπεται από τις καταστατικές τους διατάξεις, γ) εκκλησιαστικοί φορείς, δ) Ανώτατα Εκπαιδευτικά ή Τεχνολογικά Ιδρύματα, ε) φυσικά ή νομικά πρόσωπα που επιδιώκουν συναφείς σκοπούς».

Δηλαδή, ο Ν. 4139/13 δίνει τη δυνατότητα νομιμοποίησης και επέκτασης σε πληθώρα παράνομων «κέντρων απεξάρτησης» σε όλη την Ελλάδα, τα οποία στη συντριπτική τους πλειοψηφία εφαρμόζουν επικίνδυνες ή μη ενδεδειγμένες μεθόδους και θησαυρίζουν σε βάρος των εξαρτημένων και των οικογενειών τους. Αλλο ένα δείγμα της αστικής «δικαιοσύνης» είναι ότι πολλά από αυτά τα «κέντρα» έχουν βρεθεί ενώπιόν της και φυσικά αθωώθηκαν.

Οσο για το τεράστιο ζήτημα της επαγγελματικής αποκατάστασης των απεξαρτημένων, το σχέδιο διαφημίζει «τη δυνατότητα δημιουργίας ΚοιΣΕν (Κοινωνικών Συνεταιρισμών Ενταξης)», πανηγυρίζει για σχετικές «ευνοϊκές» ρυθμίσεις που θα αφορούν την εμπορική τους δραστηριότητα, σύμφωνα με τις οποίες προβλέπεται τα απεξαρτημένα άτομα να παρέχουν εργασία στους ΚοιΣΕν και να «αμείβονται ανάλογα με την παραγωγικότητά τους και το χρόνο εργασία τους»... Οι ΚΟΙΣΕΝ θα υποστηρίζονται οικονομικά «από πολλαπλές πηγές χρηματοδότητησης»: Συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, εμπορική δραστηριότητα, και από τον πετσοκομμένο κρατικό προϋπολογισμό αν και εφόσον περισσέψει κάνα ψίχουλο. Με λίγα λόγια, μετακυλίει την ευθύνη του κράτους για την κοινωνική επανένταξη στους ίδιους τους απεξαρτημένους.