Στα χρόνια που μεσολάβησαν από το 11ο Συνέδριο της Οργάνωσής μας αναπτύχθηκε μια σημαντική προσπάθεια ενίσχυσης της ιδεολογικής δουλειάς στις γραμμές της ΚΝΕ.

Η καλύτερη αφομοίωση βασικών συμπερασμάτων για τη στρατηγική του Κομμουνιστικού Κόμματος μέσα και από δραστηριότητα που αναπτύχθηκε μπροστά στον εορτασμό για τα 100 χρόνια του Κόμματος και τα 50 χρόνια της ΚΝΕ, καθώς και για τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, η συζήτηση στις Οργανώσεις της ΚΝΕ για το 20ό Συνέδριο του ΚΚΕ με τις Θέσεις της ΚΕ και την Απόφαση του Συνεδρίου, μια σειρά εκδόσεων των Επιτροπών του ΚΣ αλλά και των Οργανώσεων Περιοχής, η αναβάθμιση στα εσωοργανωτικά συστήματα μόρφωσης, αποτελούν πλευρές που εντοπίζονται στις Θέσεις του ΚΣ για το 12ο Συνέδριο και αναδεικνύουν την προσπάθεια που έγινε όλη αυτήν την περίοδο.

Αυτή η προσπάθεια, που έγινε με τις ανομοιομορφίες της σε κάθε περίοδο και σε κάθε Οργάνωση, ήταν ένας βασικός παράγοντας που έδωσε την ικανότητα στην Οργάνωση να αντεπεξέλθει στις σύνθετες εξελίξεις και διαπάλη όλης της προηγούμενης περιόδου. Η θετική και η αρνητική πείρα από όλη αυτήν την προσπάθεια επιβεβαιώνει την κατεύθυνση που δίνεται από τις Θέσεις του ΚΣ, ότι η ιδεολογική δουλειά στις γραμμές μας δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα άθροισμα διαλέξεων, εσωοργανωτικών μαθημάτων και εκδηλώσεων, που ακολουθούν έναν «παράλληλο», «ξεχωριστό» δρόμο από την καθημερινή μας πάλη.

Η ιδεολογική δουλειά αποτελεί την οργανωμένη και συγκροτημένη προσπάθεια στις γραμμές μας να γνωρίσουμε την επαναστατική κοσμοθεωρία του μαρξισμού - λενινισμού, να αφομοιώσουμε τη στρατηγική και το Πρόγραμμα του Κόμματος, τα συμπεράσματα που εξάγονται από τη μελέτη της Ιστορίας του ΚΚΕ και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, να κατανοήσουμε και να αξιοποιήσουμε στη διαπάλη με τον πραγματικό αντίπαλο βασικές θέσεις και επεξεργασίες του Κόμματος για μια σειρά από πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα, και σκοπό έχει να μετρήσουμε βήματα στον βασικό προβληματισμό που περιγράφεται στις Θέσεις του ΚΣ και δίνεται συμπυκνωμένα από το ίδιο το σύνθημα του Συνεδρίου: «Πιο πολλοί και πιο ικανοί ανοίγουμε δρόμο για το πραγματικά σύγχρονο και νέο, για έναν κόσμο "στο μπόι των ονείρων και των ανθρώπων", τον σοσιαλισμό!».

Γι' αυτό και στις Θέσεις του ΚΣ (θέση 26) αναφέρεται ότι «η ιδεολογική δουλειά στις γραμμές της ΚΝΕ είναι καθοριστικό στοιχείο για να αναπτυχθούν νέοι δρόμοι προσέγγισης με νέους της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, για να κερδηθούν στην οργανωμένη πάλη. Είναι απαραίτητο στοιχείο για την αντοχή που χρειάζεται στον αγώνα, στη βαθιά συνειδητή πεποίθηση για την αξία του ρόλου του, ακόμα και σε συνθήκες που δεν υπάρχουν άμεσα αποτελέσματα».

Η ιδεολογική δουλειά στις γραμμές μας αποτελεί δηλαδή καθοριστικό παράγοντα όχι μόνο για να γινόμαστε«πιο ικανοί»στην αντιπαράθεση με την αστική ιδεολογία και πολιτική αλλά και για να γινόμαστε«πιο πολλοί», διευρύνοντας τους δεσμούς μας με νέους και νέες σε κάθε χώρο. Αποτελεί καθοριστικό παράγοντα και για την καθημερινή προσπάθεια που κάνουμε τα μέλη και τα στελέχη της ΚΝΕ σε κάθε χώρο για να οργανωθεί ο αγώνας της νεολαίας.

Στις Θέσεις του ΚΣ αναφέρεται ότι «κάθε μέλος της ΚΝΕ είναι αναγκασμένο να αξιοποιεί και να κατανέμει τον χρόνο του προκειμένου - με τη βοήθεια της γνώσης, αλλά και της πείρας από την άμεση συμμετοχή στο κίνημα - να συμβάλλει όσο γίνεται πιο πλατιά νέοι από την εργατική τάξη να βλέπουν ταξικά την αντικειμενική πραγματικότητα». Πραγματικά η επαναστατική πάλη σήμερα, όπως και πάντοτε άλλωστε, απαιτεί και πρακτική συμβολή στην ανάπτυξη και οργάνωση του αγώνα σε κάθε χώρο αλλά και προσπάθεια για κατάκτηση της επαναστατικής κοσμοθεωρίας, αφομοίωση της στρατηγικής του ΚΚΕ, γνώση των νομοτελειών που έχει η πάλη για την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού.

Αυτό σημαίνει ότι και η διαμόρφωση των νέων επαναστατών, η ωρίμανση και η διαπαιδαγώγηση των μελών της ΚΝΕ για να γίνουν τα αυριανά μέλη του Κόμματος, έχει ως βασικό της στοιχείο την άνοδο της ιδεολογικής δουλειάς. Εχει να κάνει αρχικά με την ίδια την αφομοίωση των νέων μας συντρόφων. Είναι πολλά τα παραδείγματα που η γνώση πλευρών της Ιστορίας του Κόμματος, που δεν γνώριζε ένας νέος σύντροφος, η πρώτη του γνωριμία με ορισμένα από τα έργα των Μαρξ, Ενγκελς και Λένιν συνέβαλαν καταλυτικά στα πρώτα του βήματα στην οργανωμένη ζωή. Αρκεί να σκεφτούμε την επίδραση που είχαν σε φίλους, μέλη και στελέχη της Οργάνωσης οι εκδηλώσεις και η δραστηριότητα για τον εορτασμό των 100 χρόνων του ΚΚΕ και 50 χρόνων της ΚΝΕ, η επαφή με στιγμές της Ιστορίας μας, όπως η πάλη του ΔΣΕ, η δράση της ΟΚΝΕ, η στάση του Κόμματος στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, που είχε να κάνει και με την καλύτερη αφομοίωση των συμπερασμάτων για τη στρατηγική του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Η ιδεολογική δουλειά, η μορφωτική δραστηριότητα στις γραμμές μας συμβάλλουν και στο να καθοδηγούνται τα μέλη της ΚΝΕ για να γίνονται ικανότεροι καθοδηγητές των νέων γύρω τους, να προβληματίζουν και να συσπειρώνουν νέες δυνάμεις με τις πρωτοπόρες ιδέες. Η δουλειά που ανοίξαμε, για παράδειγμα, με αφορμή τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από τη μεγάλη Σοσιαλιστική Οκτωβριανή Επανάσταση, είχε ως βασικό στοιχείο της την ανάδειξη της ανάγκης και της δυνατότητας να αλλάξει η κοινωνία, την αντιπαράθεση με το ιδεολόγημα της «αιωνιότητας του καπιταλισμού», τη συζήτηση για τις αιτίες ανατροπής του σοσιαλισμού που οικοδομήθηκε τον 20ό αιώνα. Σε όλη αυτήν τη διαδικασία φάνηκαν αφενός η ανάγκη, για κάθε μέλος και στέλεχος της ΚΝΕ, καλύτερου εξοπλισμού, κατάκτησης γνώσεων για τα γεγονότα της εποχής, καλύτερης γνώσης των νομοτελειών της σοσιαλιστικής επανάστασης, και αφετέρου η δυνατότητα που μας έδινε αυτό να επιδρούμε σε νέους, να πείθουμε πιο αποτελεσματικά για την πρόταση του Κόμματος. Σε αυτήν την προσπάθεια σημαντικά όπλα ήταν, για παράδειγμα, η Διακήρυξη της ΚΕ για την Οκτωβριανή Επανάσταση αλλά και οι εκδόσεις του ΚΣ «Αλήθειες και ψέματα για τον σοσιαλισμό».

Γι' αυτό και στις Θέσεις του ΚΣ αναφέρεται ως μια αδιαμφισβήτητη βάση για κάθε στέλεχος της ΚΝΕ «η φροντίδα για την ιδεολογική - πολιτική επάρκεια με το πέρασμα από κύκλους εσωοργανωτικής μόρφωσης, αλλά και την καλλιέργεια της προσπάθειας στην ατομική μελέτη, στον εμπλουτισμό της μαρξιστικής βιβλιοθήκης».

Ακόμη και ο στόχος για όργανα - επιτελεία μάχης περνά μέσα και από την ενίσχυση της ιδεολογικής δουλειάς, του ιδεολογικού και πολιτικού εξοπλισμού των στελεχών και των οργάνων συλλογικά. Πώς θα μπορέσουμε να αντεπεξέλθουμε στην ανάγκη να διαμορφώνεται από τα όργανα συγκεκριμένο σχέδιο σε κάθε χώρο, που θα παίρνει υπόψη του την πολύμορφη παρέμβαση και δράση του αντιπάλου, να προωθούνται τα κατάλληλα αιτήματα, να παρακολουθούνται οι εξελίξεις εκεί, εάν δεν φροντίζουμε για την άνοδο του θεωρητικού - πολιτικού υποβάθρου μέσα στην ΚΝΕ, στα καθοδηγητικά όργανα και τις ΟΒ; Στη δουλειά που ανοίγουμε, για παράδειγμα, σε πανεπιστήμια με βάση το επιστημονικό αντικείμενο, η θεωρητική και πολιτική ενίσχυση κάθε συντρόφου και συνολικά των οργάνων είναι σημαντικό ζήτημα για το πώς διεξάγουμε την αντιπαράθεση για το περιεχόμενο των σπουδών, το ρόλο της κάθε επιστήμης και των επιστημόνων σήμερα, ακόμα και για ζητήματα που μπορεί να αφορούν ιδιαίτερα αιτήματα πάλης για κάθε αντικείμενο και κάθε κλάδο.

Η ιδεολογική δουλειά αποτελεί καθοριστικό παράγοντα και για τη διεύρυνση των δεσμών μας με νέους και νέες της εργατικής τάξης και του λαού, αφορά το κέρδισμα νεανικών συνειδήσεων στην οργανωμένη πάλη, τη στράτευση στις γραμμές της ΚΝΕ.

Το καθήκον «να συναντηθούμε και να συνεπάρουμε χιλιάδες νέους και νέες, περισσότερους από ό,τι έχουμε καταφέρει έως τώρα» περνά μέσα και από την αποκάλυψη του χαρακτήρα των εξελίξεων, την εύστοχη διαπάλη σε κάθε χώρο με τους παράγοντες εκείνους που επιδρούν στη ριζοσπαστικοποίηση της συνείδησης των νέων. Ομως, αυτό από μόνο του δεν αρκεί.

Η ικανότητά μας να διεξάγουμε τη διαπάλη με αποτελεσματικότητα, απαντώντας στον συγκεκριμένο προβληματισμό κάθε νέου, με βάση το δικό του επίπεδο πολιτικής και κοινωνικής πείρας, απαντώντας στην ιδιαίτερη επίδραση του αντιπάλου και ανοίγοντας επιθετικά την πρόταση του Κόμματος για την πάλη για τη νέα κοινωνία, αποτελεί στοιχείο που συμβάλλει στη διαμόρφωση δεσμών με πολύ περισσότερους νέους σε κάθε χώρο από ό,τι τώρα. Σε αυτήν την προσπάθεια σημαντικό όπλο στα χέρια μας μπορούν να αποτελέσουν επεξεργασίες του Κόμματος που ανοίγουν την αντιπαράθεση με τον αντίπαλο και τις οργανωμένες του δυνάμεις και πολιτικά κόμματα, όπως, για παράδειγμα, η αρθρογραφία στα τελευταία τεύχη της ΚΟΜΕΠ, που αφορά την αντιπαράθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ, τη ΝΔ, το Κίνημα Αλλαγής, την ΑΝΤΑΡΣΥΑ και τη Χρυσή Αυγή.

Η ενίσχυση της ιδεολογικής δουλειάς αφορά και την ίδια τη διεξαγωγή της πάλης ώστε σήμερα να ανοίξουμε το δρόμο για την κοινωνία του μέλλοντος, το σοσιαλισμό - κομμουνισμό. Την πάλη δηλαδή για τις σύγχρονες ανάγκες των νέων, για να οργανώνονται ο αγώνας και η διεκδίκηση σε κάθε χώρο που εργάζεται, μορφώνεται και ζει η νεολαία, για να ανεβαίνει ο βαθμός συμμετοχής της σε αυτόν τον αγώνα, για να εκφραστούν οι διεργασίες που πραγματοποιούνται «βουβά και υπόγεια» στις νεανικές και λαϊκές συνειδήσεις.

Υπάρχουν μια σειρά από ζητήματα που καθημερινά συναντάμε σε αυτήν την προσπάθεια και η γνώση, η σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό αφομοίωση επεξεργασιών του Κόμματος μπορούν να βοηθήσουν στην καλύτερη απάντησή τους. Για παράδειγμα, η διημερίδα της ΚΕ για την Εργατική Τάξη και το Κίνημά της και τη Στρατηγική του Κομμουνιστικού Κόμματος ανέδειξε συμπεράσματα, που ακόμη πιο ολοκληρωμένα τέθηκαν στο 20ό Συνέδριο του Κόμματος, που είχαν να κάνουν με τους παράγοντες που διαμορφώνουν τον συσχετισμό δυνάμεων σε κάθε χώρο, πότε αυτός ανατρέπεται ριζικά και πώς μπορεί σήμερα η πάλη των κομμουνιστών να τον βελτιώνει. Αυτά μπορούν να δώσουν πολλές απαντήσεις στην προσπάθεια που κάνουμε να προχωράει η αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή πάλη σε κάθε χώρο νεολαίας, που συνδέεται και με το θέμα κατά πόσο μπορεί, για παράδειγμα, το συνολικό πλαίσιο του ΜΑΣ να υιοθετηθεί από την πλειοψηφία των φοιτητών. `Η ακόμη, τι σημαίνει ότι διαμορφώνω αιτήματα, πλαίσια και στόχους πάλης που να βοηθούν στην κινητοποίηση δυνάμεων σε έναν φοιτητικό ή σπουδαστικό σύλλογο.

Η προσπάθεια που αναπτύχθηκε όλα τα προηγούμενα χρόνια μπορεί να αποτελέσει τη βάση για να ξεπεράσουμε αδυναμίες που υπάρχουν και αφορούν βασικές πλευρές της λειτουργίας και της καθοδήγησης της παρέμβασής μας. Πρέπει να μας προβληματίσει το πώς θα αναδεικνύονται διαρκώς νέα στελέχη, με καλή ιδεολογικοπολιτική θωράκιση, που θα μας επιτρέψει και την καλύτερη στελέχωση των οργάνων για την καθοδήγηση των Οργανώσεων, αλλά και σύντροφοι που θα έχουν τη δυνατότητα να ασχολούνται αποκλειστικά με την οργάνωση της ιδεολογικής δουλειάς.

Επιπλέον, το να ενισχυθεί το κλίμα αυτομόρφωσης με την αξιοποίηση του πολιτικού βιβλίου και της ΚΟΜΕΠ, καθώς και με τη μελέτη του κομματικού Τύπου μέσα στην Οργάνωση είναι απόρροια του πιο ολοκληρωμένου και καλύτερα προσανατολισμένου σχεδίου παρέμβασης. Αυτή η ανάγκη απορρέει από την ίδια την αφομοίωση και την παρέμβαση των μελών της ΚΝΕ, την ανάγκη τους να δρουν πρωτοπόρα στο χώρο τους.

Γιατί στόχος μας είναι να γίνουμε πιο ισχυροί, με περισσότερες δυνάμεις ανά χώρο νεολαίας, και πιο ικανοί να παρεμβαίνουμε στη συντριπτική πλειοψηφία των νέων. Και ο στόχος μας αυτός είναι που ανεβάζει και τον πήχη των απαιτήσεων για το περιεχόμενο της παρέμβασης και καθοδήγησής μας.

«Το ΚΚΕ έρχεται από πολύ μακριά και πάει πολύ μακριά,

γιατί η υπόθεση του προλεταριάτου, ο κομμουνισμός,

είναι η πιο καθολικά ανθρώπινη,

η βαθύτερη, η πιο πλατιά».

(Από το Πρόγραμμα του ΚΚΕ)

Βαδίζοντας ήδη στη δεύτερη εκατονταετία της Ιστορίας του εργατικού επαναστατικού κινήματος στη χώρα μας, μια Ιστορία ταυτισμένη με την Ιστορία του ΚΚΕ, ο «Ριζοσπάστης» πυκνώνει σήμερα, μέσα από ένα φωτογραφικό αφιέρωμα, αυτά τα 100 χρόνια του ΚΚΕ σε δέκα «στιγμές», όπως αυτές καταγράφονται σε σειρά ιστορικών επεξεργασιών του Κόμματός μας, καθώς ήδη από σήμερα κυκλοφορεί και το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ για την περίοδο 1918 - 1949.

Η ίδρυση του ΣΕΚΕ (μετέπειτα ΚΚΕ) αποτέλεσε τομή στην ελληνική κοινωνία. Σηματοδότησε την εμφάνιση της ιδεολογικής, πολιτικής και οργανωτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης. Εξέφραζε αντικειμενικά τη διαδικασία συνένωσης του μαρξισμού - λενινισμού με το εργατικό κίνημα. Με τις βασικές αρχές του προσέδωσε επαναστατική θεωρητική βάση και πολιτική γραμμή στα πιο δυναμικά τμήματα του εργατικού κινήματος, παρά τις αδυναμίες ή και τις θεωρητικές ανεπάρκειες στις προγραμματικές του προσεγγίσεις.

Η ίδρυση του ΣΕΚΕ ως «τέκνου της ανάγκης κι ώριμου τέκνου της οργής» ήταν καρπός της μέχρι τότε πορείας των πιο πρωτοπόρων τμημάτων του εργατικού και σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Την ίδρυσή του επιτάχυνε η Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, που εγκαινίασε έμπρακτα τη νέα εποχή της ανθρωπότητας, την εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό. Αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για την παραπέρα πορεία του εργατικού και γενικότερα του λαϊκού κινήματος.

Το ΣΕΚΕ (ΚΚΕ), από την έναρξη ακόμη της Μικρασιατικής εκστρατείας, με την απόβαση του στρατού στη Σμύρνη, ήταν το μόνο κόμμα που αντιτάχτηκε στον άδικο, στον ιμπεριαλιστικό αυτόν πόλεμο. Πάλεψε με όλες τις δυνάμεις του για να τον αποτρέψει, αψηφώντας τις διώξεις (φυλάκιση ολόκληρης της ΚΕ του ΣΕΚΕ, φυλακίσεις και εξορίες στελεχών του). Αν και νεαρό τότε κόμμα με λιγοστές δυνάμεις, πάλευε ενάντια στα ιμπεριαλιστικά σχέδια και τις επιδιώξεις της άρχουσας τάξης, που μόνο δεινά φόρτωνε στον λαό.

9 Μάη 1936. Σχεδόν όλη η Θεσσαλονίκη απεργεί. Κλειστά και τα μαγαζιά, απεργούν και οι φοιτητές. Οι σιδηροδρομικοί, οι τροχιοδρομικοί επιστρατεύονται. Οι απεργοί αγνοούν ολότελα το διάταγμα της επιστράτευσης. Ολη η Θεσσαλονίκη βρίσκεται στους δρόμους οργανωμένα. Διαδηλώνει. Η διαδήλωση γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη...

Ταυτόχρονα η Θεσσαλονίκη στρατοκρατείται. Η κυβέρνηση Μεταξά, προκειμένου να αντιμετωπίσει τη μαχητική απεργία των καπνεργατών, στους οποίους με απεργία συμπαραστέκονταν και άλλοι κλάδοι αλλά και οι μικρομαγαζάτορες, έχει αποφασίσει να χτυπήσει με τον στρατό και τη χωροφυλακή. Ο στρατός παρά τις διαταγές δεν χτυπά τους διαδηλωτές. Στη συγκεκριμένη στιγμή εκφράζεται συναδέλφωση λαού - στρατού. Και οι επικεφαλής αξιωματικοί των τμημάτων που διατάχτηκαν να χτυπήσουν αρνούνται να εκτελέσουν τη διαταγή. Τον Αύγουστο κηρύσσεται η δικτατορία του Μεταξά.

Η έναρξη του Β' Παγκοσμίου ιμπεριαλιστικού Πολέμου και η συμμετοχή της Ελλάδας σ' αυτόν με την έναρξη του ιταλοελληνικού πολέμου (28 Οκτώβρη 1940) βρήκε το ΚΚΕ βαριά χτυπημένο από τη μεταξική δικτατορία. Παρ' όλα αυτά, έγινε προσπάθεια από την πρώτη στιγμή το Κόμμα να παρέμβει, να δώσει κατεύθυνση στην πάλη του λαού ενάντια στην ξένη εισβολή, με τα τρία γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη. Βεβαίως, αυτή η προσπάθεια δεν ήταν απαλλαγμένη από αντιφάσεις και προβλήματα που είχε η στρατηγική της ΚΔ εκείνη την περίοδο σε σχέση με τον χαρακτήρα του πολέμου και τη σύνδεση της πάλης ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο με την πάλη για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου. Το 2ο και το 3ο γράμμα όριζαν σωστά τον χαρακτήρα του πολέμου ως ιμπεριαλιστικού, ενώ το ίδιο σωστά τον όριζε και η τοποθέτηση της «Παλιάς ΚΕ».

Στην περίοδο της Κατοχής, το ΚΚΕ, παρά τα προβλήματα στρατηγικής που οδήγησαν στην αδυναμία να συνδεθεί αυτός ο αγώνας με την πάλη για την εξουσία, κατάφερε να ανασυγκροτήσει τις Οργανώσεις του, να πρωταγωνιστήσει στον μαζικό πολιτικό και ένοπλο εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, με την ίδρυση του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, της Εργατικής Αλληλεγγύης, της ΟΠΛΑ και των λαογέννητων θεσμών στην Ελεύθερη Ελλάδα, και έτσι να αναδειχτεί σε ηγετική πολιτική δύναμη και αιμοδότης του αγώνα.

Εδωσε τον μεγαλειώδη αγώνα των 33 ημερών, τον Δεκέμβρη του '44, και παρά το γεγονός ότι υπέγραψε την απαράδεκτη Συμφωνία της Βάρκιζας (Φλεβάρης 1945), τελικά δεν υποτάχτηκε και οργάνωσε τον τρίχρονο ένοπλο λαϊκό αγώνα του ΔΣΕ (1946 - 1949) που αποτελεί την κορυφαία εκδήλωση της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα.

Στη δεκαετία του '50, μετά την ήττα και την υποχώρηση του ΔΣΕ, το ΚΚΕ βρέθηκε σε συνθήκες παρανομίας, αντιμέτωπο με τα εγκλήματα που οργάνωναν το αστικό κράτος και τα κόμματά του. Δεκάδες χιλιάδες κομμουνιστές, αγωνιστές βρέθηκαν στην πολιτική προσφυγιά, στις εξορίες και τις φυλακές. Χιλιάδες ήταν αυτοί που αντιμετώπισαν αλύγιστοι τα εκτελεστικά αποσπάσματα.

Μπροστά στο ΚΚΕ υψωνόταν το καθήκον να συνδυάσει την παράνομη με τη νόμιμη δουλειά, ώστε να ανασυνταχτεί το εργατικό - λαϊκό κίνημα. Οι επιλογές που επικρατούσαν στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, οι επιδράσεις τους στο Κόμμα, σε συνθήκες ήττας του κινήματος και παρανομίας, οδήγησαν σε μια πορεία παρεκκλίσεων. Αν και σε συνθήκες βαριάς παρανομίας και παρά τις υπαρκτές ιδεολογικές - πολιτικές - οργανωτικές παρεκκλίσεις και αδυναμίες, το ΚΚΕ αντιτάχτηκε στην ένταξη της Ελλάδας στην ιμπεριαλιστική συμμαχία του ΝΑΤΟ και στην εγκατάσταση πυρηνικών πυραύλων και στρατιωτικών βάσεων των ΗΠΑ. Ανέδειξε τον επικίνδυνο ρόλο του και εναντιώθηκε αποφασιστικά στη συμμετοχή της Ελλάδας στην ιμπεριαλιστική εκστρατεία εναντίον της Κορέας. Ακόμα, ανέδειξε έγκαιρα τον χαρακτήρα της ΕΟΚ ως ιμπεριαλιστικής συμμαχίας και επέδρασε καθοριστικά στην τοποθέτηση της ΕΔΑ ενάντια στην ένταξη της Ελλάδας, που συμπυκνώθηκε με τον χαρακτηρισμό της ΕΟΚ ως «λάκκου των λεόντων».

Από την πρώτη μέρα της επιβολής της 7ετούς στρατιωτικής δικτατορίας (1967 - 1974), αντιπάλεψε, έβαλε στόχο την ανατροπή της. Ηταν το μοναδικό κόμμα που δεν ανέθετε την ανατροπή της χούντας στον ιμπεριαλιστικό παράγοντα, αποκλειστικά στις αστικές πολιτικές δυνάμεις, αλλά στον οργανωμένο από τα κάτω αντιδικτατορικό αγώνα ως λαϊκή εξέγερση, χωρίς να αποκλείει και την αναγκαιότητα της ένοπλης αναμέτρησης. Οι δυνάμεις του Κόμματος και αργότερα της ΚΝΕ πρωτοστάτησαν στην οργάνωση της αντιδικτατορικής πάλης, με κορυφαία τη συμβολή τους στις καταλήψεις της Νομικής και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη του 1973.

Γεγονός ιστορικής σημασίας στην πορεία του ΚΚΕ αποτέλεσε η 12η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (1968), στην οποία κρίθηκε η ιστορική συνέχειά του, με την καταδίκη της οπορτουνιστικής ομάδας, που επιδίωκε να πάψει να υπάρχει Κόμμα Νέου Τύπου.

Το ΚΚΕ ήταν το μοναδικό κόμμα που στις 24 Ιούλη 1974 χαρακτήρισε συναινετική την εναλλαγή της χούντας με την κυβέρνηση της «εθνικής ενότητας», διακήρυξε ότι ο ελληνικός λαός «δεν μάτωσε για να συντελεστεί μια μεταμφίεση του ζυγού του». Είχε την άμεση ετοιμότητα να κατακτήσει την ντε φάκτο νομιμοποίησή του. Εθεσε ως άμεσο στόχο τη συγκρότηση Κομματικών Οργανώσεων παντού, μαζί και της ΚΝΕ, ιδιαίτερα στους τόπους δουλειάς, στους χώρους μαθητείας - σπουδών της νεολαίας, την επαναθεμελίωση των δεσμών του με τα πιο πρωτοπόρα τμήματα της εργατικής τάξης, των λαϊκών δυνάμεων.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η γενικότερη προγραμματική αντίληψη του ΚΚΕ για τις πολιτικές συμμαχίες οδήγησε τελικά στην επιλογή συγκρότησης του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου, που «διολίσθησε» σταδιακά σε έναν τρόπο λειτουργίας ενιαίου κόμματος. Η επιλογή της ίδρυσής του και η λαθεμένη συμμετοχή του στον σχηματισμό των αστικών κυβερνήσεων Τζανετάκη (ΝΔ και Συνασπισμός) και Ζολώτα (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Συνασπισμός) εξέφραζαν την ενίσχυση του οπορτουνιστικού ρεύματος και ταυτόχρονα ενίσχυαν παραπέρα αυτό το ρεύμα στην καθοδήγηση και στις γραμμές του ΚΚΕ. Η κατάσταση αυτή έδωσε τη δυνατότητα να ισχυροποιηθεί η επίθεση της αστικής τάξης για τη διάλυση του ΚΚΕ, που είχε σχεδιαστεί από τις συμμαχικές δυνάμεις στον Συνασπισμό σε σύμπραξη με ηγετικά και άλλα στελέχη του Κόμματος. Η νίκη της αντεπανάστασης στα τέλη της δεκαετίας του '80 βρήκε το ΚΚΕ με κλονισμένη την ιδεολογικοπολιτική ενότητά του, με επιπτώσεις και στην ΚΝΕ, με αποτέλεσμα το ξέσπασμα βαθιάς κρίσης, που απειλούσε την ίδια τη συνέχιση της αυτοτελούς δράσης και ύπαρξης του Κόμματος, σε συνθήκες κρίσης με εκφυλιστικά φαινόμενα του συνδικαλιστικού - εργατικού κινήματος. Ομως το ΚΚΕ μπόρεσε να σταθεί όρθιο και να ανασυγκροτηθεί οργανωτικά και πολιτικά.

Το ΚΚΕ εναντιώθηκε αγωνιστικά στη Συνθήκη του Μάαστριχτ για την Ευρωπαϊκή Ενωση (1992), στους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία (1999), στην ιμπεριαλιστική εισβολή στο Αφγανιστάν (2001), στο Ιράκ (2003), στη Λιβύη (2011), στη Συρία (2011), αναδεικνύοντας τη συνενοχή της ελληνικής αστικής τάξης.

Το ΚΚΕ κάλεσε το λαό να μην έχει καμιά εμπιστοσύνη σε οποιαδήποτε αστική κυβέρνηση, τόσο σε συνθήκες ιμπεριαλιστικής ειρήνης όσο και σε συνθήκες ιμπεριαλιστικού πολέμου. Εκανε καθαρό ότι σε κάθε περίπτωση πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας, το Κόμμα θα ηγηθεί της εργατικής - λαϊκής πάλης, ώστε αυτή να συνδεθεί με την κατάκτηση της εξουσίας, να οδηγήσει στην ήττα τόσο της εγχώριας αστικής τάξης όσο και της ξένης ως εισβολέα.

Από τις πιο σημαντικές αποφάσεις της περιόδου αυτής είναι η πρωτοβουλία του Κόμματος να ιδρυθεί και να στηριχτεί το ΠΑΜΕ ως πόλος συσπείρωσης ταξικά προσανατολισμένων πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων, στον αντίποδα του εργοδοτικού και κυβερνητικού συνδικαλισμού, με γραμμή αντιπαράθεσης στη σύγχρονη στρατηγική του κεφαλαίου.

Το ΚΚΕ, στις συνθήκες νίκης της αντεπανάστασης και μεγάλης υποχώρησης του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, προσπάθησε να μελετήσει τις εξελίξεις και να αντλήσει συμπεράσματα από την ιστορική πείρα της ταξικής πάλης στην Ελλάδα και διεθνώς. Καρπός της πολύχρονης προσπάθειας θεωρητικής επεξεργασίας του ΚΚΕ είναι οι εκτιμήσεις για τον σοσιαλισμό στην ΕΣΣΔ, που αποκρυσταλλώθηκαν στο 18ο Συνέδριο το 2009.

Το ΚΚΕ έθεσε τα θεμέλια της νέας στρατηγικής αντίληψης στο 15ο Συνέδριό του (1996) και την επεξεργάστηκε πιο ολοκληρωμένα στο νέο Πρόγραμμα που διαμόρφωσε στο 19ο Συνέδριό του (2013).

Με αυτήν τη σύγχρονη προγραμματική επεξεργασία του, το ΚΚΕ ανέδειξε ότι ο χαρακτήρας της επανάστασης σε κάθε καπιταλιστική χώρα καθορίζεται αντικειμενικά από τη βασική αντίθεση που καλείται να επιλύσει, την αντίθεση κεφαλαίου - μισθωτής εργασίας, από το χαρακτήρα της εποχής σε διεθνές επίπεδο, της εποχής του μονοπωλιακού καπιταλισμού, ανεξάρτητα από τη θέση της χώρας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Φώτισε τη δυνατότητα των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής, απελευθερώνοντας την εργατική δύναμη από τα δεσμά του κεφαλαίου, να δώσουν μεγάλη ώθηση στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, να δώσουν νέα πνοή και ποιότητα σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής, ξεπερνώντας γρήγορα τις όποιες προεπαναστατικές καθυστερήσεις.

Αυτή η σύγχρονη επαναστατική στρατηγική ενισχύει τις δυνατότητες του ΚΚΕ να οργανώνει πρωτοπόρες εστίες αντίστασης και αντεπίθεσης σε κάθε εργασιακό χώρο, σε κάθε κλάδο της οικονομίας.

Σημαντική στιγμή της ταξικής πάλης της χώρας μας και της εκατοντάχρονης Ιστορίας του ΚΚΕ ήταν η μάχη του Δεκέμβρη του 1944. Στο επόμενο κυριακάτικο φύλλο της εφημερίδας μας θα έχουμε αναλυτικό αφιέρωμα σε αυτήν την ηρωική μάχη με αφορμή και τη συμπλήρωση των 74 χρόνων από την έναρξή της. Σε προηγούμενα φύλλα μας ασχοληθήκαμε με την Απελευθέρωση της Αθήνας και την κατάσταση στην οποία βρέθηκε το ΕΑΜικό κίνημα στις συνθήκες επαναστατικής κατάστασης που διαμορφώθηκαν στη χώρα. Πριν προχωρήσουμε στην αποτίμηση της μάχης του Δεκέμβρη εκτιμούμε ότι θα βοηθούσαν μια συνοπτική παρουσίαση της στρατηγικής του ΚΚΕ στην Κατοχή και η συσχέτισή της με τη στρατηγική της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ΚΔ). Με το σημερινό λοιπόν άρθρο ουσιαστικά «κλείνουμε» την αναφορά σε όσα προηγήθηκαν το Δεκέμβρη του 1944. Τα ζητήματα που θίγονται συνοπτικά στο κείμενο αναφέρονται αναλυτικά στο 4τομο Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918 - 1949 που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες και θα διατίθεται στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας στη μεγάλη εκδήλωση για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ.

Το ΚΚΕ στις 28 Οκτώβρη του 1940 βρέθηκε με ελάχιστες ελεύθερες κομματικές δυνάμεις, οι πιο πολλές ασύνδετες, καθώς το καθοδηγητικό του όργανο είχε αποδιοργανωθεί.

Τα περισσότερα έμπειρα και δοκιμασμένα στελέχη του ήταν στις φυλακές και στους τόπους εξορίας, αφού η μεταξική δικτατορία συγκέντρωσε το ταξικό μίσος της απέναντι στο ΚΚΕ, το οποίο είχε συμβάλει στην ορμητική άνοδο του κινήματος του Μεσοπολέμου και προσπαθούσε να προετοιμάσει τον ελληνικό λαό μπροστά στον επερχόμενο Β΄ Παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό Πόλεμο.

Το πρόβλημα οξύνθηκε με την επιλογή - απόφαση του υφυπουργού Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκη να κατασκευάσει χαφιέδικη ΚΕ του ΚΚΕ με τον τίτλο «Προσωρινή Διοίκηση», έχοντας εξασφαλίσει συνεργασία με ορισμένα στελέχη που είχαν περάσει με τη δικτατορία.

Αυτό το κατασκεύασμα προβλήθηκε ως δήθεν νόμιμο καθοδηγητικό κέντρο του ΚΚΕ, απέναντι στην «Παλαιά ΚΕ» που είχε συγκροτηθεί με πρωτοβουλία ολιγάριθμων αφοσιωμένων μελών της ΚΕ και άλλων στελεχών, ώστε να καλυφθεί το καθοδηγητικό κενό που είχε δημιουργηθεί από τις συλλήψεις.

Με την έναρξη της ιταλικής επίθεσης στην Ελλάδα υπήρχε αδυναμία συλλογικής επεξεργασίας της γραμμής του Κόμματος:

-- Για το χαρακτήρα του πολέμου.

-- Τη στάση απέναντι στη δικτατορική κυβέρνηση (που κήρυξε επιστράτευση για λογαριασμό της αστικής τάξης, ώστε αυτή να διατηρήσει αλώβητη την εσωτερική της αγορά και την κυριαρχία της σε βάρος του λαού).

-- Υπέρ ποιας απελευθερωμένης Ελλάδας θα έπρεπε να μάχεται ο ελληνικός λαός.

Υπήρχε ως βάση η προπολεμική στρατηγική του Κόμματος που υιοθετούσε λαθεμένα την επαναστατική διαδικασία των δύο σταδίων, και η επιλογή των Λαϊκών Μετώπων του 7ου Συνεδρίου της ΚΔ, που έφθανε έως την ενδεχόμενη συμμετοχή των ΚΚ σε κυβερνήσεις στο έδαφος του καπιταλισμού.

Αν και η ΚΔ αρχικά χαρακτήριζε τον επερχόμενο πόλεμο ιμπεριαλιστικό και από τα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα, δεν χάρασσε σαφή γραμμή, ώστε να αντιμετωπίζεται ο απελευθερωτικός αγώνας ως κρίκος για την εργατική εξουσία, ενώ στη συνέχεια, μετά την επίθεση της Γερμανίας στην ΕΣΣΔ, χαρακτήρισε τον πόλεμο αντιφασιστικό. Το αντικειμενικό ήταν ότι ο πόλεμος ήταν ιμπεριαλιστικός, καθώς και ότι επετεύχθη για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αντιχιτλερική συνεργασία της ΕΣΣΔ με τον έναν ιμπεριαλιστικό πόλο (ΗΠΑ - Γαλλία - Μ. Βρετανία), για να δοθεί η δυνατότητα της υπεράσπισης του σοβιετικού εργατικού κράτους και της ήττας του φασιστικού Αξονα.

Με τη δημοσίευση του σημαντικού πρώτου γράμματος του Ν. Ζαχαριάδη (31.10.1940) πήραν μεγαλύτερη διάσταση οι διαφορετικές απόψεις ανάμεσα σε μέλη της ΚΕ, για το χαρακτήρα του πολέμου και τη στάση απέναντι στην κυβέρνηση Μεταξά, που δεν εξηγούνταν μόνο από τις διαπιστωμένες οδυνηρές συγχύσεις που προκαλούσε η χαφιέδικη «Προσωρινή Διοίκηση» σε σύγκριση με την «Παλαιά ΚΕ».

Στο πρώτο γράμμα - που δημοσιοποιήθηκε από τον Μανιαδάκη - ο Νίκος Ζαχαριάδης σωστά καλούσε το λαό και το στρατό σε οργανωμένη πάλη ενάντια στον ιταλικό στρατό, χωρίς όμως να βάζει και τη θέση για πάλη ενάντια στην κυβέρνηση Μεταξά.

Η «Παλαιά ΚΕ» θεώρησε αυτό το γράμμα πλαστό και το κατήγγειλε, εκτιμώντας, σωστά και με βάση την οδηγία της ΚΔ (8 Σεπτέμβρη 1939), ότι ο πόλεμος ήταν ιμπεριαλιστικός και από τις δύο συγκρουόμενες αστικές τάξεις, Λαθεμένα, όμως, υποστήριζε ότι το ζήτημα της εξουσίας έπρεπε να τεθεί αμέσως με την έναρξη του πολέμου.

Το δεύτερο ανοιχτό γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη (22.11.1940) τροποποιούσε θετικά το χαρακτήρα του πολέμου σε ιμπεριαλιστικό και επέκρινε τον επεκτατικό σκοπό της μεταξικής κυβέρνησης στην Αλβανία.

Η «Προσωρινή Διοίκηση» παρέδωσε αυτό το γράμμα στη Γενική Ασφάλεια και έτσι έμεινε άγνωστο για μεγάλο διάστημα ακόμα και από την ανασυγκροτημένη ΚΕ του ΚΚΕ (Ιούλης 1941).

Στο τρίτο γράμμα (15.1.1941) ο Ν. Ζαχαριάδης επαναλάμβανε ότι ο Μεταξάς έκανε ιμπεριαλιστικό πόλεμο, αναγόρευε την ανατροπή του ως το πιο άμεσο και ζωτικό συμφέρον του λαού και τόνιζε ότι λαός και στρατός πρέπει να πάρουν στα χέρια τους τη διαχείριση της χώρας και του πολέμου με σκοπό την ειρήνη, την εθνική ανεξαρτησία, το εσωτερικό αντιφασιστικό, αντιπλουτοκρατικό λαϊκό καθεστώς, την ολόπλευρη προσέγγιση προς την ΕΣΣΔ και τη βαλκανική συνεργασία με βάση την ειρηνική λύση των εσωβαλκανικών διαφορών.

Στην προκειμένη περίπτωση και ο Νίκος Ζαχαριάδης δεν έθετε ζήτημα σύνδεσης του αγώνα με την πάλη για την εργατική εξουσία. Κατήγγελλε επίσης την «Προσωρινή Διοίκηση» ως όργανο του Μανιαδάκη.

Αυτό το γράμμα (που θεωρήθηκε ως το δεύτερο από την ΚΕ, αφού το πραγματικά δεύτερο βρισκόταν στα χέρια της Ασφάλειας και ήταν άγνωστο) δημοσιεύτηκε ενάμιση χρόνο μετά, στο 2ο τεύχος της ΚΟΜΕΠ (Ιούνης 1942). Στο προλογικό σημείωμα η ΚΕ βεβαίως δεν υιοθετούσε τη θέση του γράμματος για τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου.

Παίρνοντας υπόψη σε ποια κατάσταση βρισκόταν το ΚΚΕ τον Οκτώβρη του 1940 και τους πρώτους μήνες του 1941, γίνεται αντιληπτό τι άλμα επιτέλεσε το Κόμμα, όταν κατάφερε σε μικρό χρονικό διάστημα να ανασυγκροτηθεί, να στρατολογήσει νέες δυνάμεις, να ιδρύσει το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, την Εθνική Αλληλεγγύη, την ΕΠΟΝ, την ΟΠΛΑ, τα Αετόπουλα, να δοθεί η μάχη κατά της πείνας, η μάχη της σοδειάς, να ματαιωθεί η επιστράτευση Ελλήνων εργατών για να σταλούν σε γερμανικά εργοστάσια.

Το ΚΚΕ αναδείχθηκε εμπνευστής, καθοδηγητής και αιμοδότης του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα, διαμορφωτής λαογέννητων θεσμών στις περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας κ.λπ.

Σε όλη την πορεία της Κατοχής επιβεβαιώθηκε ότι ο απελευθερωτικός αγώνας δεν είχε και δεν έχει καμία σχέση με τις αστικές διακηρύξεις περί «εθνικής ενότητας» και «ομοψυχίας». Αντίθετα, αναπτύσσεται, πάντα, μαζί με την ταξική πάλη, που οξύνεται προς τη λήξη του, ιδιαίτερα όταν η αντίσταση διεξάγεται πρωταρχικά και μαζικά από τον ένοπλο λαό με την καθοδήγηση του ΚΚ, στην ελληνική περίπτωση του ΚΚΕ.

Ο ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας είχε να αντιμετωπίσει - εκτός από τις δυνάμεις Κατοχής - και την υπονομευτική δράση των βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων σε βάρος του (δηλαδή, από ένα μέλος της «αντιφασιστικής» συμμαχίας), που στήριζαν τις αντικομμουνιστικές στρατιωτικές επιθέσεις των ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, ΠΑΟ και άλλων, σε βάρος του ΕΛΑΣ, ακόμα και των αντικομμουνιστικών αποσπασμάτων, όπως του Τσαούς Αντόν, που συνεργαζόταν με τους Βούλγαρους κατακτητές, καθώς και με τους Βρετανούς.

Στη συνέχεια οι Βρετανοί, σε συνεργασία με τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής και αστούς πολιτικούς, έπαιξαν ουσιαστικό ρόλο στη δημιουργία των ταγμάτων ασφαλείας, προκειμένου να διασφαλίσουν μετά τον πόλεμο την εδραίωση της κλονισμένης αστικής εξουσίας, τσακίζοντας το ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και το ΚΚΕ.

Στη Μέση Ανατολή οι βρετανικές δυνάμεις, σε συνεργασία με την «εξόριστη» αστική κυβέρνηση (που από τις αρχές του πολέμου εγκατέλειψε την Ελλάδα), φυλάκισαν και βασάνισαν σε στρατόπεδα χιλιάδες Ελληνες αξιωματικούς, οπλίτες, ναύτες και αεροπόρους, τους οποίους η βαθιά κρίση του αστικού κράτους ώθησε να διεκδικήσουν την ένταξή τους στη δικαιοδοσία της ΠΕΕΑ.

Σε μια σειρά από συλλογικά κομματικά ντοκουμέντα, όπως στο Δοκίμιο Ιστορίας 1949 - 1968 και πιο ολοκληρωμένα στο Δοκίμιο της περιόδου 1918 - 1949, εκτιμάται ότι η πολιτική γραμμή κατά την Κατοχή, ηρωική και αποφασιστική στον αγώνα, ήταν ταυτόχρονα προβληματική.

Αυτό εκδηλώθηκε ιδιαίτερα στις πρώτες μέρες της απελευθέρωσης, όταν δηλαδή είχαν κορυφωθεί οι συνθήκες επαναστατικής κατάστασης, οπότε μια επιλογή υπήρχε: Η απόφαση υπέρ της ανώτερης μορφής σύγκρουσης, που είχε σημαντικές προϋποθέσεις να οδηγήσει στη νίκη και στην εγκαθίδρυση της εργατικής εξουσίας. Εκείνη την κρίσιμη «στιγμή» βάρυνε η έλλειψη προγραμματικής προετοιμασίας του Κόμματος.

Το ΚΚΕ, βέβαια, δεν απεμπολούσε το σοσιαλισμό, τον αντιμετώπιζε όμως από το 1934 (6ηΟλομέλεια της ΚΕ) ως τελικό σκοπό, του οποίου θεωρούσε ότι έπρεπε να προηγηθεί το αστικοδημοκρατικό στάδιο. Το ίδιο και μετά (6οΣυνέδριο - 1935), που επιπλέον έθετε ως στόχο η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα να συμμαχήσουν με ορισμένες αστικές δυνάμεις και ανώτερα μεσαία στρώματα. Μια θέση που στηριζόταν σε μη αντικειμενική εκτίμηση σε σχέση με τον ελληνικό καπιταλισμό και τη σχετική καθυστέρηση της ανάπτυξής του στην Ελλάδα.

Στην πορεία προστέθηκαν το πλαίσιο της συμφωνίας - συμμαχίας συγκρότησης του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ, ο εγκλωβισμός στις συμφωνίες της Διάσκεψης του Λιβάνου (17 - 20 Μάη 1944) και της Καζέρτας (24 - 26 Σεπτέμβρη 1944).

Η ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) ιδρύθηκε στις 10 Μάρτη του 1944, δύο μήνες μετά την απόφαση της αστικής ελληνικής κυβέρνησης του Καΐρου και του βασιλιά Γεωργίου Β΄ να συγκροτηθεί «κυβερνητική επιτροπή» που θα αναλάμβανε τη διοίκηση της Ελλάδας κατά την απελευθέρωση. Επιδίωξη της ΠΕΕΑ ήταν η διαμόρφωση μιας ευρύτερης κυβέρνησης «εθνικής ενότητας».

Από την πρώτη στιγμή της απελευθέρωσης συνέβη αυτό που έπρεπε να προβλεφθεί με βάση τη θεωρία και την πείρα: Οτι η αστική τάξη από κοινού με τους ιμπεριαλιστές συμμάχους της θα χρησιμοποιούσε κάθε μορφή βίας, τρομοκρατίας και με τα όπλα, για την ασφαλή ανάκτηση της κυριαρχίας της, καθώς αυτή είχε απολεσθεί εξαιτίας και της πολιτικής κρίσης που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ελλάδα.

Η θετική ή αρνητική έκβαση ενός αγώνα δεν κρίνεται μόνο στο πεδίο του ηρωισμού και της ετοιμότητας για προσφορά και αυτοθυσία. Κρίνεται και στη στρατηγική γραμμή, και μάλιστα στην επιλογή του κύριου καθήκοντος - κρίκου κατά τη διάρκεια κορυφαίων μαχών και αναμετρήσεων, που αλλάζουν το συσχετισμό δυνάμεων, είτε υπέρ του επαναστατικού κινήματος είτε σε βάρος του.

Το ΚΚΕ, μη έχοντας συνδέσει τον αγώνα της απελευθέρωσης με τον αγώνα για την εργατική εξουσία, δεν βρέθηκε στο ύψος των απαιτήσεων την κρίσιμη στιγμή, που έφερνε στην ημερήσια διάταξη ως άμεσο καθήκον την ανατροπή της αστικής εξουσίας.

Αν και στη διάρκεια της Κατοχής και μετά εμφανίστηκαν ορισμένες στιγμές - καμπές που έδιναν την ευκαιρία διόρθωσης της στρατηγικής, δεν αξιοποιήθηκαν, γιατί δεν εκτιμήθηκαν σωστά, δεν αντιμετωπίσθηκαν ούτε ως σινιάλο προειδοποίησης (π.χ. η δυνατότητα απόρριψης της Συμφωνίας του Λιβάνου, οι εκτιμήσεις της 11ης Ολομέλειας του 1945, αλλά και αργότερα η δυνατότητα διόρθωσης στρατηγικής στο 7ο Συνέδριο του Κόμματος).

Η αλήθεια βεβαίως είναι ότι η γραμμή του ΚΚΕ κατά την Κατοχή, που απέσπασε τον αγώνα για την απελευθέρωση του λαού από την πάλη για την εργατική εξουσία, δεν ήταν αποκλειστικά δικό του πρόβλημα.

Εξέφραζε την προπολεμική στρατηγική της ΚΔ και τη διαμόρφωσή της ιδιαίτερα με τη συγκρότηση συμμαχίας ανάμεσα στις ΗΠΑ - Βρετανία και την ΕΣΣΔ, όταν η τελευταία αξιοποίησε τις ενδοϊμπεριαλιστικές διαφορές προκειμένου να αντιμετωπίσει το στρατηγικό στόχο και των δύο εμπόλεμων καπιταλιστικών συμμαχιών: Να ηττηθεί στρατιωτικά και να ανατραπεί το πρώτο, στην Ιστορία, εργατικό κράτος.

Το ότι η Αγγλία και οι ΗΠΑ συμφώνησαν σε κοινό αντιπολεμικό μέτωπο με την ΕΣΣΔ κατά του Αξονα, δεν αναιρούσε τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου και από την πλευρά τους. Αυτό άλλωστε φάνηκε από την υπονομευτική τους στάση απέναντι σε ένοπλα λαϊκά κινήματα αντίστασης, στη σκόπιμα καθυστερημένη υλοποίηση της δέσμευσης για το άνοιγμα δεύτερου μετώπου στη Νορμανδία.

Επιβεβαιώθηκε, ιδιαίτερα μετά τη λήξη του πολέμου, ότι αυτή η συμμαχία είχε αναπόφευκτα προσωρινό και όχι στρατηγικό χαρακτήρα. Από τα πιο χαρακτηριστικά ιμπεριαλιστικά εγκλήματα ήταν ο αμερικανικός βομβαρδισμός αμάχων στη Δρέσδη, το επίσης αμερικανικό έγκλημα στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι ως προειδοποίηση κατά της ΕΣΣΔ, ο βρετανικού σχεδίου διαμελισμός της Ινδίας με την ίδρυση του Πακιστάν, η πολιτική τους στη Μέση Ανατολή με τη μη αναγνώριση του Παλαιστινιακού κράτους, το «δόγμα Τρούμαν» και το «σχέδιο Μάρσαλ» στην Ευρώπη, για να μην επεκταθούμε στο νέο κύκλο ιμπεριαλιστικών πολεμικών επιδρομών και στήριξης δικτατορικών καθεστώτων.

Η όποια κριτική στην ΚΔ δεν αναιρεί σε καμία περίπτωση την ευθύνη κάθε ΚΚ χωριστά για την πορεία του επαναστατικού κινήματος στη χώρα του, δείχνει έναν παράγοντα επίδρασης, δεν έχει θέση άλλοθι.

Γνωστοί οπορτουνιστές, όπως πάντα, παραμορφώνουν συνειδητά το πού επικεντρώνεται η κριτική του ΚΚΕ. Ισχυρίζονται αυθαίρετα ότι αν το θέμα της ανατροπής του καπιταλισμού έμπαινε από την πρώτη στιγμή που η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο, δεν θα αναπτυσσόταν μαζικός αντιστασιακός αγώνας.

Ομως, το ΚΚΕ δεν ασκεί αυτοκριτική γιατί το θέμα της εξουσίας δεν τέθηκε το 1940 ή το 1941, ή ακόμα και το 1942, αλλά κατά πόσο το Κόμμα είχε συνδέσει τον αγώνα κατά της τριπλής Κατοχής με την κατάκτηση της εξουσίας, εφόσον διαμορφωνόταν επαναστατική κατάσταση, όπως και συνέβη.

Αλλωστε, το ζήτημα αυτό δεν ήταν πρωτόγνωρο. Ηταν το κρίσιμο θέμα διαπάλης στον Α' Παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό Πόλεμο (1914 - 1918), στη διάρκεια του οποίου επιβεβαιώθηκε η στρατηγική των μπολσεβίκων.

Οπωσδήποτε χρειαζόταν να παρθούν υπόψη οι όποιες διαφορές ή ιδιαιτερότητες χαρακτήριζαν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μια από τις πιο σημαντικές ήταν η ύπαρξη της ΕΣΣΔ και η αντικειμενική αδήριτη ανάγκη υπεράσπισής της, που όμως ήταν συνδεμένη όχι μόνο με την ήττα του γερμανικού στρατού παντού, αλλά και με την ανατροπή της αστικής εξουσίας σε όσο περισσότερες χώρες ήταν δυνατό.

Η κριτική αφορά στο γεγονός ότι τον Οκτώβρη του 1944 δεν έγινε καν εκτίμηση για την ύπαρξη επαναστατικής κατάστασης. Αντίθετα, στην πρώτη γραμμή έμπαιναν η «δημοκρατική ομαλότητα» και η «ανοικοδόμηση» της καπιταλιστικής ελληνικής οικονομίας.

Δεν είναι τυχαίο ότι ένα μέρος των αστών ιστορικών, κυρίως όμως των οπορτουνιστών, προσπαθούν να «αξιοποιήσουν» το Πρόγραμμα του ΕΑΜ και το πλαίσιο της ΠΕΕΑ για να χτυπήσουν τη σύγχρονη στρατηγική του ΚΚΕ.

Ομως, το Πρόγραμμα του ΕΑΜ είχε προωθημένο για την εποχή του αντιμονοπωλιακό χαρακτήρα, κι από αυτήν την άποψη δεν έχει καμία σχέση με την πολιτική υπεράσπισης του καπιταλισμού, συμμετοχής στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που ακολουθούν ο ΣΥΡΙΖΑ και τα άλλα αστικά κόμματα.

Και μόνο η σύγκριση που επιχειρείται, «υμνώντας» το ΕΑΜ, είναι η χειρότερη προσβολή απέναντι στον απελευθερωτικό αγώνα που έγινε με την καθοδήγηση του ΚΚΕ.

Η μελέτη της Ιστορίας της ταξικής πάλης, της ίδιας της Ιστορίας του ΚΚΕ είναι αναγκαία για την ικανότητα του Κόμματος να κατευθύνει την ταξική πάλη στις παρούσες και κυρίως στις μελλοντικές συνθήκες.

Οι σημερινές συνθήκες δείχνουν ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος ενός γενικευμένου πολέμου στο νοτιοανατολικό μέρος της Μεσογείου, στα Βαλκάνια. Η επισήμανση του κινδύνου γίνεται από το ΚΚΕ γιατί, όπως έδειξαν πολλοί πόλεμοι, συχνά η εξέλιξή τους οδηγεί σε επαναστατική κατάσταση, δηλαδή βαθιά πολιτική και οικονομική κρίση της καπιταλιστικής εξουσίας.

Παίρνουμε επίσης υπόψη μας ότι με το ξεκίνημα των εχθροπραξιών η αστική τάξη προβλέπει - ακόμα και μέσα από το αστικό Σύνταγμα - μέτρα απαγόρευσης της δράσης κομμάτων και μαζικών οργανώσεων, συγκεντρώσεων, στο όνομα της «κατάστασης πολιορκίας» και της «εθνικής ομοψυχίας». Στόχος να προσελκύσει στη δική της ταξική σημαία το μεγαλύτερο μέρος της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, να χύσουν το αίμα τους για τα δικά της συμφέροντα, να μη χρησιμοποιήσουν τη δύναμή τους για το δικό τους συμφέρον.

Το ΚΚΕ με την Πολιτική Απόφαση του 20ού Συνεδρίου του με σαφήνεια ανάγει σε πρώτης γραμμής καθήκον «να οργανωθεί ο αγώνας, η αντίσταση και αντεπίθεση της εργατικής τάξης, των άλλων λαϊκών στρωμάτων, της Κοινωνικής Συμμαχίας τους, για να μπει τέρμα στην αλλαγή συνόρων, σε πιθανή εισβολή - κατοχή αλλά και σε συμμετοχή σε πολέμους εκτός των συνόρων μας.

Να δυναμώσει η πάλη ενάντια στις κυβερνήσεις της αστικής τάξης, που προετοίμασαν το έδαφος με την αστική τάξη άλλων κρατών στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και οδήγησαν στο σφαγείο τα παιδιά του λαού.

Να συντονιστεί η πάλη με το εργατικό - λαϊκό κίνημα άλλων κρατών, να συνδεθεί με το στόχο ανατροπής της καπιταλιστικής εξουσίας στην Ελλάδα και σε γειτονικές χώρες, για να ζήσουν ειρηνικά οι λαοί τους με εργατική εξουσία».