«Σαν καλλιτέχνης θέλω να δώσω την ταπεινή μου συμβολή στον αγώνα για την ειρήνη και την ευτυχία, να θυμίσω τι φέρνει μαζί του ο πόλεμος», δηλώνει από τη Μόσχα
Ο Ρομάν Κάρμεν με στρατιωτικό κράνος βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του μετώπου, οπουδήποτε ο Κόκκινος Στρατός πολεμάει πρόσωπο με πρόσωπο τον μιαρό ναζισμό |
Τρία χρόνια μετά τη σχεδιασμένη εξόντωση του μαχητή γιατρού Γρηγόρη Λαμπράκη (1912-1963) και έξι μήνες μετά την εν ψυχρώ δολοφονία του αγωνιστή φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα (1943-1965), η «ελέω Θεού» βασιλεία τέχνας κατεργάζεται για να φιμώσει τον πνευματικό και καλλιτεχνικό κόσμο. Η αρχή γίνεται - όπως γράφαμε το προηγούμενο Σαββατοκύριακο - με την απαγόρευση της μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη από τα ραδιοκύματα της ΕΙΡ.
Μάλιστα, φτάνει στο απροχώρητο, δημιουργώντας διπλωματικό επεισόδιο με την ΕΣΣΔ. Οφείλεται στο γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση απαγορεύει στον σπουδαίο Σοβιετικό σκηνοθέτη και εικονολήπτη Ρομάν Κάρμεν (ψευδώνυμο του εβραϊκής καταγωγής Εφρέμ Λεϊζόροβιτς Κόρνμαν, 1906-1978) να παρευρεθεί στην προβολή της ταινίας του «Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος» (1965), γιατί προβάλλει τη συμβολή του Κόκκινου Στρατού στην ήττα του φασισμού! Αργότερα, δύο χρόνια πριν τον θάνατό του, στις 18 Μάρτη 1976, το σοβιετικό κράτος θα τον ανακηρύξει «Ηρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας».
Διαβάζουμε στην προδικτατορική εφημερίδα «Η Αυγή» (Τρίτη, 8 Φλεβάρη 1966) την ανυπόγραφη είδηση στη στήλη «ΓΡΑΜΜΑΤΑ - ΤΕΧΝΕΣ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ»:
«Η ελληνική κυβέρνηση δεν επέτρεψε σε μια διασημότητα της τέχνης, στον Σοβιετικό σκηνοθέτη Ρομάν Κάρμεν, να έλθει στην Ελλάδα για να παρακολουθήσει την πρεμιέρα της ταινίας του "Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος".
Με την κάμερα και το όπλο στο χέρι διακινδυνεύει, γιατί ο σοσιαλισμός τον οδηγεί, μέσα από την καπνιά και την αντάρα, προς το φως της απελευθέρωσης, που θα φέρει ξανά την ειρήνη στην κατεχόμενη από τους εισβολείς ΕΣΣΔ |
»Υπενθυμίζεται ότι η ταινία "Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος" είχε απαγορευθεί αρχικά από την επιτροπή λογοκρισίας του υφυπουργείου προεδρίας, αλλά επιτράπηκε τελικά από τη δευτεροβάθμια επιτροπή ύστερα από τις έντονες αντιδράσεις του δημοκρατικού Τύπου και της κοινής γνώμης».
Την ίδια μέρα και στην ίδια σελίδα, κάτω από το ρεπορτάζ για την απαγόρευση εισόδου στη χώρα του Ρομάν Κάρμεν, δημοσιεύεται στη στήλη «ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ. Οι νέες ταινίες. ΚΡΙΤΙΚΗ» κρίση του Αντώνη Μοσχοβάκη (1923-2007) για την προβαλλόμενη σοβιετική ταινία. Ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα, στα οποία ο συντάκτης μιλάει ξεκάθαρα και υπερασπιστικά για την προσφορά της ΕΣΣΔ στον αγώνα εναντίον της λαίλαπας του ναζισμού:
Σκηνή από την ταινία «Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος», στην οποία Σοβιετικοί πολίτες πανηγυρίζουν, στην Κόκκινη Πλατεία, το τέλος του αιματοβαμμένου αντιστασιακού μετώπου. Ο δημιουργός της δηλώνει χωρίς έπαρση: «Σαν καλλιτέχνης θέλω να δώσω την ταπεινή μου συμβολή στον αγώνα για την ειρήνη και την ευτυχία, να θυμίσω τι φέρνει μαζί του ο πόλεμος» |
»Και την τρελή αδιαφορία τους (...) εκμεταλλεύονται οι δημιουργοί του ψυχρού πολέμου για ν' ανάβουν φωτιές σε διάφορες γωνιές της Γης, να αιματοκυλούν τους αποικιακούς λαούς, να ερειπώνουν και να σφάζουν μια ολόκληρη χώρα, ένα θαυμαστό για την πίστη του στην ελευθερία λαό, για να σπέρνουν κηρύγματα μίσους, σιχαμερές προπαγάνδες που δε θα τολμούσαν ν' ακουστούν το 1945, την άλλη μέρα της νίκης των λαών κατά του φασισμού. Τη στιγμή που σε κάθε ουρανό θα έπρεπε να είναι γραμμένο με πύρινα γράμματα το ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΠΟΛΕΜΟΣ κι' ο κάθε λόγος θα έπρεπε να εμπνέεται από το πάθος της ελευθερίας που φλόγιζε τις ψυχές των απλών ανθρώπων στις ώρες του Στάλινγκραντ, της Νορμανδίας, του Γοργοποτάμου.
Μπροστά στη μονταζιέρα κόβει και ράβει, για να κρατήσει εκείνες τις σκηνές και τις σεκάνς που θα κάνουν πιο «σφιχτό» το καλλιτεχνικό του όραμα, πάντα στην υπηρεσία του σοβιετικού λαού |
»Γι' αυτό είναι πολύτιμες ταινίες όπως ο "Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος" του Ρομάν Κάρμεν. Ξυπνούν τη μνήμη αυτών που έζησαν τον τρομερό εφιάλτη και ειδοποιούν εκείνους που, αγέννητοι ακόμα τότε, δε γνώρισαν τα τρομερά γεγονότα και που τους ανήκει σήμερα ο ρόλος ν' ασφαλίσουν την ειρήνη που κέρδισαν με ποταμούς αιμάτων οι πατέρες τους και να χτίσουν το ευτυχισμένο μέλλον της ανθρωπότητας.
»"Το θέμα της ταινίας", γράφει ο δημιουργός της, "ο πόλεμος κι' η ειρήνη, είναι το κύριο θέμα της επικαιρότητας. Σαν καλλιτέχνης θέλω να δώσω την ταπεινή μου συμβολή στον αγώνα για την ειρήνη και την ευτυχία, να θυμίσω τι φέρνει μαζί του ο πόλεμος"».
Τέσσερις μέρες μετά, στο φύλλο της Παρασκευής 11 Φλεβάρη, στην ίδια εφημερίδα, δημοσιεύεται συνέντευξη του «αποδιοπομπαίου» κινηματογραφιστή στον ανταποκριτή της «Αυγής», Γεωργούλα Μπέικο (1919-1975). Διαβάζουμε τον υπέρτιτλο, τον κεντρικό τίτλο και τον πλαγιότιτλο:
«Ο ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ "Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ" ΜΙΛΑΕΙ ΣΤΗΝ "ΑΥΓΗ". ΡΟΜΑΝ ΚΑΡΜΕΝ: "Ονειρευόμουν από καιρό να επισκεφθώ την Ελλάδα". ΕΛΠΙΖΕΙ ΑΚΟΜΑ ΟΤΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΘΑ ΤΟΥ ΔΩΣΕΙ ΑΔΕΙΑ».
Δυο χρόνια προτού πεθάνει, το σοβιετικό κράτος θα του απονείμει τη μέγιστη τιμή για πολίτη, του «Ηρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας» |
»Αν και η ταινία αντικαθρεφτίζει τον αγώνα του σοβιετικού λαού, περιλαμβάνει όμως και επεισόδιο - η αλήθεια όχι μεγάλο - από τη χιτλερική κατοχή στην Ελλάδα. (...)
»Στους Ελληνες θεατές που βλέπουν την ταινία την οποία δημιούργησα μαζί με μεγάλη ομάδα Σοβιετικών κινηματογραφιστών, στέλνω τον θερμότατο χαιρετισμό μου. Και ελπίζω με τους συναδέλφους μου ότι αυτή η ταινία θα συντελέσει για μια καλύτερη αλληλοκατανόηση των δύο λαών μας».
Υ.Γ.: Η «θεωρία των άκρων» φοράει το προσωπείο του φασισμού, αλλά δεν τολμάει να κοιταχτεί στον καθρέφτη των ΕΠΑΛ Σταυρούπολης.