Η προώθηση της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου στην περιοχή του Ειρηνικού ( Trans-Pacific Partnership - TPP) αποτελεί ένα από τα βασικά στοιχεία της «ατζέντας» του Αμερικανού Προέδρου Μπ. Ομπάμα κατά την επίσημη επίσκεψη που πραγματοποιεί αυτές τις ημέρες στην περιοχή. Το ταξίδι είχε και έχει, αφού συνεχίζεται, στάσεις στην Ιαπωνία, τη Ν. Κορέα, τη Μαλαισία και τις Φιλιππίνες, αλλά όχι την Κίνα, καθώς όπως ανέφερε ο «Κυριακάτικος Ριζοσπάστης» σε προηγούμενο δημοσίευμα (6 Απρίλη 2014) η εν λόγω συμφωνία αποτελεί «ανάχωμα» στην αυξανόμενη ισχύ της κινεζικής οικονομίας και τη διασφάλιση των αμερικανικών οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων στην περιοχή.

Μία ανάλογη συμφωνία προωθούν οι ΗΠΑ το τελευταίο διάστημα και με την ΕΕ, τη λεγόμενη «Διατλαντική Εταιρική Σχέση» (TTIP), που επίσης αποτελεί αμερικανική προσπάθεια ανακοπής της εισόδου κινεζικών επενδυτικών κεφαλαίων και εμπορευμάτων στην ΕΕ¹. Οπως φαίνεται, ωστόσο, οι Ευρωπαίοι «σύμμαχοι» των ΗΠΑ κάθε άλλο παρά φαίνεται να συμμερίζονται τις επιδιώξεις και τους πόθους του υπερατλαντικού τους εταίρου, με ένα μεγάλο τμήμα του κεφαλαίου της Γερμανίας να αντιδρά, γεγονός που εκφράζεται όχι μόνο με τις καθυστερήσεις στην εξέλιξη των συνομιλιών για την «TTIP», αλλά επιπλέον και με την επιδίωξη να ισχυροποιήσουν τους δεσμούς τους με τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, την Κίνα.

Πρόσφατο άρθρο των «Financial Times»² απέδωσε ιδιαίτερη συμβολική σημασία στη συμφωνία που υπέγραψαν Κίνα και Γερμανία στο Βερολίνο, υπό την παρουσία των ηγετών των δύο χωρών, Α. Μέρκελ και Σι Τζιπίνγκ, για τη διενέργεια εμπορικών, επενδυτικών και διατραπεζικών συναλλαγών μέσω του εθνικού κινεζικού νομίσματος. Η συμφωνία αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο των αργών, αλλά σταθερών προσπαθειών που επιχειρεί η Κίνα τα τελευταία χρόνια να καταστήσει το γουάν (το κινεζικό νόμισμα) σημαντικό παράγοντα στις διεθνείς εμπορικές και χρηματοπιστωτικές συναλλαγές.

Στην παραπάνω ανάλυση υπογραμμίζεται το γεγονός ότι η Κίνα μπορεί να έχει μετατραπεί σε μία από τις μεγαλύτερες εξαγωγικές οικονομίες του κόσμου, ωστόσο, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, το νόμισμά της σπανίως χρησιμοποιείται στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές. Επισημαίνει ότι ενδεχόμενη «απελευθέρωση» του γουάν - μέχρι σήμερα η Κίνα διατηρεί ελεγχόμενες τις συναλλαγματικές ισοτιμίες όσο και τον όγκο του εθνικού της νομίσματος που κυκλοφορεί εκτός της εγχώριας οικονομίας - θα είναι από τα γεγονότα εκείνα που θα «σημαδέψουν» τον 21ο αιώνα. Κινέζοι αξιωματούχοι έχουν διακηρύξει τη θέλησή τους να αυξήσουν τη μερίδα του γουάν στις διεθνείς συναλλαγές, την ίδια στιγμή που η δυσφορία του Πεκίνου για το γεγονός ότι το δολάριο παραμένει το βασικότερο νόμισμα στις παγκόσμιες οικονομικές σχέσεις είναι επίσης εκφρασμένη.

Μέχρι σήμερα τράπεζες και επενδυτικά funds που εδράζονται στο Η. Βασίλειο έχουν τη δυνατότητα να τοποθετούν κεφάλαια στην κινεζική αγορά ομολόγων και μετοχών μέχρι του ορίου των 13 δισ. ευρώ, πρόσφατα απέκτησε και η Γαλλία το ίδιο δικαίωμα και σύντομα αναμένεται αντίστοιχη μερική άρση του περιορισμού και στη Γερμανία. Τα γερμανικά σχέδια όμως φαίνεται ότι πηγαίνουν πολύ πιο πέρα, αφού εκτός του ότι τα τελευταία χρόνια η Γερμανία είναι βασική χώρα υποδοχής κινεζικών επενδύσεων στην Ευρώπη, επιθυμεί να μετατρέψει τη Φραγκφούρτη στο ευρωπαϊκό κέντρο για τις χρηματοοικονομικές δραστηριότητες της Κίνας.

Το 2004 οι σινο-γερμανικές σχέσεις περιγράφονταν από τις δύο χώρες ως «στρατηγικής σημασίας», για να αναβαθμιστούν κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Κινέζου Πρόεδρου στη Γερμανία σε «στρατηγικής σημασίας εταιρική σχέση σε όλα τα επίπεδα» και πλέον λειτουργούν σε μόνιμη βάση περισσότεροι από 60 μηχανισμοί διαλόγου για τη διευθέτηση όλων των ζητημάτων που τους απασχολούν. Σύμφωνα με στοιχεία του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών³ οι γερμανικές εξαγωγές στην Κίνα ξεκίνησαν από τα 270 εκατ. δολάρια το 1972, χρονιά που εγκαθίδρυσαν οι δύο χώρες επίσημες διπλωματικές σχέσεις, για να φθάσουν το 2013 τα 67,03 δισ. ευρώ. Αντίστοιχα, το 2013 οι κινεζικές εξαγωγές στη Γερμανία είχαν συνολική αξία 73,38 δισ. ευρώ. Με το μεταξύ τους εμπόριο να υπερβαίνει πλέον τα 140 δισ. ευρώ, η Γερμανία είναι μακράν ο πρώτος εμπορικός εταίρος της Κίνας στην Ευρώπη και ο έκτος σε παγκόσμιο επίπεδο (τέταρτος εάν εξαιρεθούν το Χονγκ Κονγκ και η Ταϊβάν). Παράλληλα, η Κίνα αποτελεί για τη Γερμανία τον κυριότερο εμπορικό της εταίρο στην Ασία και τον τρίτο πιο σημαντικό παγκοσμίως, ενώ το Γενάρη του 2014 η Κίνα εγκαινίασε στο Βερολίνο το πρώτο της εμπορικό επιμελητήριο επί ευρωπαϊκού εδάφους.

Τα τελευταία χρόνια η Κίνα επιχειρεί να προσελκύσει επενδύσεις στους τομείς της καινοτομίας και των νέων τεχνολογιών, παράλληλα με την τόνωση της εσωτερικής κατανάλωσης, προσφέροντας έτσι σοβαρές ευκαιρίες επιπλέον επέκτασης των γερμανικών επιχειρήσεων σε μία αγορά που προσφέρει σημαντικά περιθώρια κέρδους. Βασικά προϊόντα που εξάγει η Γερμανία στην Κίνα είναι τα οχήματα και ανταλλακτικά οχημάτων (29% του συνόλου των εξαγωγών), μηχανολογικός εξοπλισμός (27%), προϊόντα ψηφιακής τεχνολογίας και οπτικών ινών (9%), ηλεκτρολογικός εξοπλισμός (9%) και χημικά προϊόντα (9%).

Αντίστοιχα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία για το 2013, κύριες εισαγωγές της Γερμανίας από την Κίνα ήταν προϊόντα ψηφιακής τεχνολογίας και οπτικές ίνες (36% επί του συνόλου), προϊόντα ρουχισμού (11%), ηλεκτρολογικός εξοπλισμός (10%), μηχανολογικός εξοπλισμός (8%) και προϊόντα μετάλλου (4%). Η Γερμανία έχει ελλειμματικό εμπορικό ισοζύγιο με την Κίνα από το 1989, το οποίο έφτασε το 2008 τα 26,8 δισ. ευρώ για να μειωθεί ωστόσο δραστικά τα επόμενα χρόνια και να καταλήξει στα 6,35 δισ. ευρώ το 2013. Προς το παρόν οι γερμανικές άμεσες επενδύσεις στην Κίνα είναι κατά πολύ υψηλότερες από τις κινεζικές στη Γερμανία. Σύμφωνα με στοιχεία του Γενάρη 2014, οι άμεσες επενδύσεις γερμανικών επιχειρήσεων στην Κίνα είχαν συνολική αξία 39 δισ. ευρώ, έναντι 3,1 δισ. ευρώ κινεζικών επενδύσεων στη Γερμανία.

Τον Αύγουστο του 2013 έκανε το παρθενικό της ταξίδι η πρώτη εμπορική σιδηροδρομική αμαξοστοιχία που συνδέει την κινεζική πόλη Τσεντσόου - ένα από τα κύρια βιομηχανικά κέντρα της Κίνας - με το Αμβούργο, το τρίτο μεγαλύτερο ευρωπαϊκό λιμάνι. Τη σιδηροδρομική γραμμή συνδιαχειρίζονται το γερμανικό μονοπώλιο «DB Schenker» και η εταιρεία των τοπικών κινεζικών αρχών και στις ράγες της μπορούν με τα σημερινά δεδομένα να μεταφέρονται 50 κοντέινερ από την κινεζική πόλη στη Γερμανία μέσα σε διάστημα 15 ημερών, διασχίζοντας το Καζακστάν, τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και την Πολωνία⁴.

Η λειτουργία της εμπορικής σιδηροδρομικής γραμμής χαρακτηρίζεται ως στρατηγικής σημασίας για τις σινο-ευρωπαϊκές σχέσεις συνολικά, καθώς αποτελεί εναλλακτικό - έναντι των θαλάσσιων και εναέριων - δίκτυο σύνδεσης των οικονομιών. Γερμανία και Κίνα προετοιμάζουν την αύξηση των εμπορικών συνδέσεων μέσω σιδηροδρόμου⁵, με στόχο τα τρία δρομολόγια την εβδομάδα να γίνουν ένα την ημέρα, καθώς έτσι μπορούν να διακινούν εμπορεύματα με το μισό κόστος σε σχέση με τα εναέρια μέσα και τη διπλάσια ταχύτητα σε σχέση με τα εμπορικά πλοία. Παράλληλα ένα δεύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο συνδέει την πόλη Τσονγκίνγκ - όπου μεγάλες πολυεθνικές όπως η «Hewlett-Packard» η «Acer» και η «Apple» έχουν εγκατεστημένες παραγωγικές μονάδες - με το Ντούιτσμπουργκ.

Τη γραμμή συνδιαχειρίζεται η κοινοπραξία «Trans Eurasia Logistics» που συνέστησαν οι γερμανικοί σιδηρόδρομοι «Deutsche Bahn» και η κρατική ρωσική σιδηροδρομική εταιρεία. Η «Trans Eurasia» αναπτύσσει αυτό το διάστημα ειδικής τεχνολογίας εμπορευματοκιβώτια, που θα μπορούν να μεταφέρουν εμπορεύματα ευαίσθητα στις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας - που είναι έντονες καθώς τα τρένα διασχίζουν συνολική απόσταση 11.000 χλμ. - όπως τα φάρμακα ή προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, ενώ ανάλογο πρόγραμμα αναπτύσσει και η θυγατρική των γερμανικών ταχυδρομείων «DHL».

H EE ως σύνολο έχει επισήμως αποφασίσει τη σύσφιξη των οικονομικών δεσμών με την Κίνα, ωστόσο όπως όλα δείχνουν η Γερμανία έχει αποφασίσει να «τρέξει» πιο μπροστά, εκμεταλλευόμενη τα ισχυρά πλεονεκτήματα που διαθέτει η οικονομία της σε σχέση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εταίρους της. Το γεγονός εντοπίζεται σε ανάλυση του «ανεξάρτητου» Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων⁶ στην οποία χαρακτηρίζει «συμβιωτική» τη σχέση των δύο χωρών, που μετά την εκδήλωση της κρίσης στη ζώνη του ευρώ εμβάθυνε ακόμη περισσότερο.

Οπως υπογραμμίζει, η αυξανόμενη ζήτηση της κινεζικής οικονομίας ήταν από τους βασικούς παράγοντες για τη σχεδόν άμεση ανάκαμψη της γερμανικής οικονομίας, καθώς η Κίνα επιθυμεί διακαώς υψηλή τεχνολογία, την ίδια στιγμή που η Γερμανία «διψά» για νέες αγορές. Σημαντικά στοιχεία της σχέσης των δύο αποτελούν αφενός η υψηλή συγκέντρωση στα κινεζικά εδάφη «σπάνιων γαιών», προϊόντος απολύτως απαραίτητου για τις γερμανικές βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας, αλλά και η ανάγκη τοποθέτησης κινεζικών συναλλαγματικών διαθεσίμων στα ασφαλή γερμανικά ομόλογα, γεγονός που με τη σειρά του έχει βοηθήσει το Βερολίνο να μειώσει το κόστος δανεισμού του σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα όλα αυτά τα χρόνια.

Βασικό συμπέρασμα απ' όλα τα παραπάνω είναι ότι αφενός η αλληλεξάρτηση των καπιταλιστικών οικονομιών βαθαίνει, αφετέρου οι ανταγωνισμοί οξύνονται. Στην προκειμένη περίπτωση η αποδοχή του γουάν ως διεθνούς νομίσματος δε «χτυπά» μόνο το δολάριο, αλλά και το ευρώ. Την ίδια ώρα όμως τόσο η Κίνα, όσο και η Γερμανία φαίνεται ότι αλληλοαξιοποιούνται στον ανταγωνισμό τους με τις ΗΠΑ. Βεβαίως, όλα τα παραπάνω δεν έχουν κανένα όφελος για τους λαούς, αφού δεν ικανοποιούν δικές τους ανάγκες, αλλά τα κέρδη του κεφαλαίου.

Παραπομπές:

1. http://www.chathamhouse.org/publications/ia/archive/view/194079

2. http://www.ft.com/intl/cms/s/0/f950f902-bc18-11e3-831f-00144feabdc0.html

3. http://www.auswaertiges-amt.de/EN/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/01-Nodes/China_node.html

4. http://allportcargoservices.com/retailnews/allport-knowledge/regulatory-news/china-to-germany-freight-train-makes-maiden-journey/801621580

5. http://www.bloomberg.com/news/2014-03-28/germany-plans-to-expand-chinese-rail-link-as-xi-visits-duisburg.html

6. http://ecfr.eu/content/entry/China_and_Germany_a_new_special_relationship