ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 25 Ιούνη 2000
Σελ. /36
ΡΕΠΟΡΤΑΖ
Οι φτωχοί των φτωχών

Ολο και πιο εντυπωσιακά στοιχεία βλέπουν το φως της δημοσιότητας για τη φτώχεια, όχι μόνο στο εξωτερικό, αλλά και τη χώρα μας. Ενα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού ζει με εισοδήματα πείνας, ενώ, κατά τους μετριότερους υπολογισμούς, ένας στους τέσσερις Ελληνες είναι φτωχός.

Ποιοι είναι, όμως, οι φτωχοί των φτωχών ανάμεσα στους Ελληνες; Μια έρευνα του Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών που είχε προηγηθεί «φωτογράφισε» τις μονογονεϊκές οικογένειες, όπου υπεύθυνη είναι γυναίκα. Στην έρευνα εντυπωσιάζει η χειρότερη οικονομική κατάσταση, όσον αφορά τα ποσοστά φτώχειας των γυναικών και των διαζευγμένων. Οπως σημειώνουν οι ερευνητές Διονύσης Μπαλούρδος και Γιάννης Υφαντόπουλος, στις περιπτώσεις όπου υπεύθυνος της οικογένειας είναι γυναίκα, τα ποσοστά φτώχειας είναι πολύ μεγάλα. Στην ίδια έρευνα (για την οικογένεια, την ανισότητα και τη φτώχεια στην Ελλάδα), διαπιστώνεται ότι τα υψηλότερα ποσοστά φτώχειας παρατηρούνται ανάμεσα στις οικογένειες ή τα νοικοκυριά με τουλάχιστον τρία παιδιά (39,6%). Η κατάσταση επιδεινώνεται όπου συνυπάρχουν κάτω από την ίδια στέγη πολλά παιδιά και ηλικιωμένοι...

Πιο συγκεκριμένα: Στις περιπτώσεις όπου ο υπεύθυνος της οικογένειας είναι γυναίκα, τα ποσοστά φτώχειας είναι πολύ υψηλά (27%), κυρίως πρόκειται για «νέες» μονογονεϊκές οικογένειες. Το αντίθετο παρατηρείται, όταν ο υπεύθυνος είναι άνδρας, όπου τα ποσοστά φτώχειας ανέρχονται σε 23,4%.

Σε καλύτερη κατάσταση εμφανίζονται οι έγγαμοι, όπου η αναλογία των φτωχών είναι 23,4% και υπολείπεται από τα ποσοστά που σημειώνονται για το συνολικό δείγμα (24%). Στον αντίποδα, αναφέρεται στην έρευνα, βρίσκεται η περίπτωση των διαζευγμένων, όπου 28,9% καταγράφονται ως φτωχοί, ενώ οι άγαμοι εμφανίζουν ποσοστά φτώχειας κοντά στο 24%.

«Αν και στη χώρα μας, όπως αναφέρουν οι ερευνητές, δεν υπάρχει κάποια έντονη έξαρση των διαζυγίων, εν τούτοις φαίνεται ότι στα ζευγάρια που έχουν παντρευτεί και χωρίζουν, στη "νέα" τους οικογενειακή κατάσταση οι οικονομικές δυσκολίες είναι υπερβολικές και αξεπέραστες. Εχουμε, δηλαδή, μια σαφή επιβεβαίωση της μειονεκτικής κατάστασης, που βρίσκονται οι διαζευγμένοι, εκ των οποίων μια σημαντική αναλογία αποτελεί αυτόνομο μονογονεϊκό ή μονοπρόσωπο νοικοκυριό, το οποίο, πέραν των άλλων, αντιμετωπίζει και προβλήματα κοινωνικού αποκλεισμού» (Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών).

Οταν η οικογένεια αποτελείται από δυο ενήλικες, δυο παιδιά και έναν ηλικιωμένο, τότε τα ποσοστά φτώχειας ανέρχονται σε 46,4%, δηλαδή σχεδόν μια στις δυο οικογένειες μ' αυτήν τη σύνθεση είναι φτωχή. Οταν η οικογένεια απαρτίζεται από δυο ενήλικες και τρία παιδιά, τότε η αναλογία των φτωχών καλύπτει το 39,6% του συνόλου. Οσα περισσότερα εξαρτώμενα μέλη, τόσο μεγαλύτερη η φτώχεια... Οταν υπάρχει μια «τυπική» οικογένεια, η οποία αποτελείται από το ζευγάρι και ένα μόνο παιδί, τα ποσοστά της φτώχειας είναι ελάχιστα (13,3%).

Μεγαλώνουμε με τη βία

Ηβία που επικρατεί στην κοινωνία αναπαράγεται από την οικογένεια, που είναι χώρος εκμάθησης της βίας και τη νομιμοποιεί σαν μέσο πειθαρχίας και διαπαιδαγώγησης. Αυτό ήταν ένα από τα πολλά συμπεράσματα μιας έρευνας που έγινε στα πλαίσια του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού από τις ερευνήτριες Ειρήνη Φερέτη και Μεταξία Σταυριανάκη. Ερευνα, που έδειξε ότι σ' αυτές τις περιπτώσεις οι ρόλοι του θύματος και του θύτη συχνά εναλλάσσονται...

Είναι γεγονός ότι την τελευταία δεκαετία ο ρόλος της σωματικής τιμωρίας έχει συχνά αμφισβητηθεί, επισήμανε η κοινωνιολόγος και εγκληματολόγος Ειρήνη Φερέτη.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε, 65,5% των γονέων κάνουν χρήση σωματικής βίας. Και αυτή είναι μεγαλύτερη στα αγόρια - σχεδόν διπλάσια, ενώ η βία που ασκείται στα παιδιά της πρώτης Δημοτικού είναι τριπλάσια από αυτήν που υφίστανται τα παιδιά της έκτης. Κι όμως, τα μισά παιδιά στην αρχή της εφηβείας εξακολουθούν να τρώνε ξύλο, ενώ στην προσχολική ηλικία το ποσοστό είναι 90%.

Το μορφωτικό επίπεδο είναι αντιστρόφως ανάλογο με τη συχνότητα χρήσης βίας. Φαίνεται ότι οι πιο μορφωμένοι γονείς έχουν και άλλες δυνατότητες - να ζητήσουν, λ.χ., τη συμβολή ειδικών για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα με τα παιδιά τους.

Στην πραγματικότητα, η ένταση και ο εκνευρισμός των γονέων παίζει σημαντικότερο ρόλο από άλλες αιτίες για να ξεσπάσουν στα παιδιά τους.

Η αντίληψη, πάντως, ότι η σωματική τιμωρία μπορεί να διδάξει το παιδί να ξεχωρίζει το σωστό από το λάθος, είναι ευρύτατα διαδεδομένη. Οπως και η αντίληψη ότι «αφού το κάνουν όλοι, το κάνουμε κι εμείς».

Το 70% των γονέων πιστεύει στη χρήση βίας. Μια στις τρεις μητέρες μπορεί να δείρει το παιδί της μπροστά σε άλλους. Κι όμως, κατά κανόνα τα παιδιά κάνουν πάλι την πράξη για την οποία έφαγαν ξύλο.

Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι οι άντρες θεωρούν πιο σοβαρό να χτυπήσουν το παιδί τους (52,5%), από το να χτυπήσουν τη γυναίκα τους (35%). Στην ερώτηση τι διευκολύνει το μεγάλωμα των παιδιών, 47,6% απάντησαν, οι σχέσεις ανάμεσα στο ζευγάρι, η συμπαράσταση, το μοίρασμα των καθημερινών εργασιών στο σπίτι και η αλληλοκατανόηση. Επίσης 44,6% έδωσαν έμφαση στον οικονομικό παράγοντα και 40,8% στην ποιοτική σχέση γονέων - παιδιών. Αλλες απαντήσεις θεώρησαν σημαντικό το ρόλο του σχολείου, του εκπαιδευτικού συστήματος και των ειδικών. Γεγονός είναι, πάντως, ότι η σωματική βία από αγαπημένα πρόσωπα είναι η πρώτη εξοικείωση με τη βία και έχει την κοινωνική αποδοχή. Η σιωπή για τη βία έρχεται με την ενηλικίωση, παρατήρησε η Ειρήνη Φερέτη.

Υπάρχει, όμως, και η κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς. Πάνω από 20.000 παιδιά το χρόνο κακοποιούνται και από αυτά τα μισά αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα, 8% μένουν ανάπηρα και 6% πεθαίνουν.

Καμιά ικανοποιητική πρόοδος δεν έχει επιτευχθεί τα τελευταία πέντε χρόνια, μετά την Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για τη Γυναίκα που έγινε στο Πεκίνο και είχε απευθύνει έκκληση για κινητοποίηση ενάντια στη βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών. Στις χειρότερες περιπτώσεις, η βία αυτή καταλήγει σε δολοφονίες ή προκαλεί αυτοκτονίες από απελπισία. Τελευταία μελέτη της ΓΙΟΥΝΙΣΕΦ για τη βία στην οικογένεια αναφέρει έναν κατάλογο των τύπων βίας που ασκείται σ' όλο τον κόσμο, στα πλαίσια της οικογένειας. Ξεκινά από την έκτρωση (λόγω προτίμησης φύλου) και φθάνει μέχρι το κάψιμο με οξύ, τον εξαναγκαστικό υποσιτισμό, την έλλειψη πρόσβασης στην ιατρική περίθαλψη και την εκπαίδευση, τον εξαναγκασμό σε πορνεία και την καταναγκαστική εργασία. Τονίζεται, επίσης, η σχέση μεταξύ της οικογενειακής βίας και της εξάπλωσης του AIDS.

Η βία είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, που έχει πολυσύνθετα αίτια. Γεγονός είναι ότι παρουσιάζει έξαρση σε χώρες, όπου επικρατούν μεγάλη φτώχεια, εξαθλίωση, αλκοολισμός. Για παράδειγμα, στην Ινδία γύρω στο 45% των παντρεμένων αντρών παραδέχτηκαν ότι κακοποιούν σωματικά τις συζύγους τους, ενώ στην Κένυα το 42% των γυναικών, που συμμετείχαν στην έρευνα, ανέφεραν ότι ξυλοκοπιούνται συνεχώς από τους άνδρες τους και το υπόλοιπο 58% ότι χτυπιούνται συχνά ή μερικές φορές.


Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Η ΑΛΛΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
Κουβέντα λοιπόν για τη θρησκεία;

Θέλετε κουβέντα, λοιπόν, για τη θρησκεία; Να κουβεντιάσουμε! Γιατί όχι! Στη σωστή της, όμως, διάσταση αυτή η κουβέντα. Οχι ψέματα και ένοχες σιωπές. Μακριά από συλλαλητήρια και ταυτότητες. Αυτά είναι στάχτη στα μάτια. Για να κρυφτεί η πραγματική φύση του ζητήματος. Για να διακινείται - και να διαιωνίζεται - «το όπιο του λαού», που έγραψε ο Μαρξ. Για να αποδεχτούμε, ασυζητητί - αν αυτό είναι δυνατόν - τη μεταφυσική σαν μέθοδο έρευνας και ερμηνείας του κόσμου. Για να μην «αλλάξει - ποτέ - τίποτα», τελικά.

Ελάτε, λοιπόν, να κουβεντιάσουμε, θρησκευόμενοι - και νεοθρησκευόμενοι - όλων των κατηγοριών, για το τι είναι, πραγματικά, η θρησκεία. Να κουβεντιάσουμε, φαρισαίοι - και νεοφαρισαίοι - ανοιχτά και, κυρίως, αποκαλυπτικά. Και όχι να κάνουμε διάφορες εμφανίσεις στα κανάλια - και συγκεντρώσεις στις πλατείες - για να αποπροσανατολίζουμε τον κόσμο. Να μιλάμε δήθεν για τις ταυτότητες, ενώ στην ουσία συζητάμε την αποδοχή της φιλοσοφίας της θρησκείας. Γιατί αυτό είναι το ζήτημα. Να αποδεχτούμε την παρουσία της ίδιας της θρησκείας στα πράγματα.

Ελάτε, λοιπόν, να το κουβεντιάσουμε ανοιχτά. Να πούμε την αλήθεια. Ολη την αλήθεια.

«Ηθρησκεία είναι μια από τις ποικιλίες των μορφών πνευματικής καταπίεσης που βαραίνει πάντα - και παντού - πάνω στις λαϊκές μάζες, που συντρίβονται κάτω από το βάρος μιας ασταμάτητης εργασίας, για λογαριασμό άλλων, κάτω από την εξαθλίωση και τη μόνωση», γράφει ο Λένιν.

«Η θρησκεία επιδιώκει με όλα τα μέσα να πείσει τους ανθρώπους πως ό,τι γίνεται στη φύση και στην κοινωνία, γίνεται με τη θέληση των θεών», γράφει ο Μαρξ.

Ποιος απ' όλους αυτούς που φωνάζουνε, με πρώτο τον αρχιεπίσκοπο - και από κοντά όλες «οι άλλες προοδευτικές δυνάμεις» - δε γνωρίζει πως «η κοινωνική καταπίεση των εργαζομένων, η απόλυτη φαινομενικά αδυναμία τους μπροστά στις τυφλές δυνάμεις που διέπουν το καπιταλιστικό σύστημα», δεν είναι το «έδαφος που πρέπει να αναζητήσουμε τις βαθύτερες ρίζες της θρησκείας» όπως τονίζει ο Λένιν;

Και ποιος επίσης δε γνωρίζει πως η θρησκεία «απορρίπτοντας την ύπαρξη αντικειμενικών νόμων, που διέπουν τα φυσικά και κοινωνικά φαινόμενα», δεν προσπαθεί και δεν αγωνίζεται με νύχια και με δόντια να «εμποδίσει τους ανθρώπους να γνωρίσουν τους νόμους της φύσης και της κοινωνίας», όπως αποκαλύπτει ο Μαρξ. Και στη συνέχεια, όπως συμπληρώνει ο Μπρεχτ, στους προβληματισμούς του για το ρόλο της τέχνης, να χρησιμοποιήσει αυτή τη γνώση (ο άνθρωπος) «για να αλλάξει τον κόσμο σύμφωνα με τις ανάγκες του και τις επιθυμίες του»;

Εχει κανείς αμφιβολίες ότι η θρησκεία δεν είναι «ένα από τα ισχυρότερα όπλα στα χέρια του καπιταλισμού» και δε χρησιμοποιείται αυτό το όπλο, «κηρύσσοντας την υποταγή και την εγκαρτέρηση», για να «πειστούν οι εργαζόμενοι και να εναποθέσουν "στο θεό" τη λύση των προβλημάτων τους» και όχι στο δικό τους αγώνα; Εχει κανείς αμφιβολία ότι θρησκεία και πολιτικός αγώνας δεν πάνε μαζί; Οπως δεν πάνε μαζί θρησκεία και επιστήμη; Αγνοια και γνώση; Υπάρχει κανείς απ' αυτούς που θεοσυζητάνε - φωνάζοντας και φωνασκώντας - να μη γνωρίζει πως έπεσε άπλετο, πια, επιστημονικό φως στη θεωρία των «ειδώλων» του Επίκουρου; Και να μην ξέρει - μαζί με εμάς - πως «κανένας θεός δεν επεισέρχεται στις υποθέσεις του κόσμου» και ότι είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο, πια, σήμερα, ότι η «ύλη είναι προικισμένη με μια εσωτερική κίνηση», όπως έλεγε ο ίδιος φιλόσοφος και αυτή είναι «υπεύθυνη» για τα πάντα; Και επομένως, μας είναι άχρηστη η πρωτόγονη αντίληψη για τη θεογέννηση του κόσμου. Ιδιαίτερα μετά το - βίαιο - τράβηγμα της κουρτίνας από τον Δαρβίνο, για την καταγωγή και την εξέλιξη των ειδών...

Αυτή η θεοκουβέντα, που φαίνεται ότι έπεσε λες από τον ουρανό και στον τόπο μας, δεν έχει να κάνει σε τίποτα με τις ταυτότητες και τα άλλα ιλαρά. Ολοι ξέρουμε - και ας μην το ομολογούμε όλοι - πως είναι μια παγκόσμια προσπάθεια να ξαναμπεί σε συζήτηση η αναγκαιότητα της ίδιας της θρησκείας. Να ξαναρχίσει ο άνθρωπος να σκέφτεται μπουσουλώντας. Να ξανααποδεχτεί η κοινωνία την «Ιδέα» σαν κινητήρια δύναμη στις υποθέσεις της. Να μπει στην άκρη η υλιστική αντίληψη για τη φύση και τον κόσμο.

Και συμμετέχουν, σε αυτή την παραπλανητική κουβέντα - συνειδητά και ασυνείδητα - πέρα από τα θρησκευτικά ιερατεία, δυστυχώς, και «διανοούμενοι της αριστεράς» και «Μαρξιστές» και «προοδευτικοί» γενικά... Ολος αυτός ο κόσμος, που αντί να καταγγείλει, όπως έχει υποχρέωση, κάνει πως δεν καταλαβαίνει και «συζητάει» - θεωρητικά - το ζήτημα. Και συζητώντας κάνουν πως καταλαβαίνουν ότι το ξαναφέρνουν στην επικαιρότητα. Του ξαναδίνουν υπόσταση. Το ξαναβάζουν, αργά, βασανιστικά, στις συνειδήσεις των ανθρώπων.

Και θυμίζουν όλοι αυτοί οι «προοδευτικοί» θρησκευτολόγοι τους Θεοαναζητητές και τους Θεοπλάστες του 1905 της Ρωσίας, που έκαναν τον Λένιν να φωνάξει: «Ωραιοποιήσατε και συγκαλύψατε τις ιδέες για τον κλήρο, για τους Νικόλαους Β`... και με την πράξη σας αυτή τους βοηθήσατε να κρατήσουν το λαό στη σκλαβιά. Γιατί αυτό κάνουν - στην πραγματικότητα - οι ιδέες σας για το θεό και τη θρησκεία. Κρατάνε το λαό σκλαβωμένο. Επιχρυσώνοντας την ιδέα του θεού, επιχρυσώνετε τις αλυσίδες που αλυσοδένουν τους αμαθείς εργάτες και τους αγρότες».


Του
Νίκου ΑΝΤΩΝΑΚΟΥ



Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ