Εκτός από πεδίο άγριου ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού που εκφράζεται με την εξελισσόμενη σύγκρουση, που έχει ως «αιχμή του δόρατος» τους ενόπλους αντικαθεστωτικούς και κάθε λογής μισθοφόρους και θύμα καταρχήν το λαό της, η Συρία, «βλέπει» να καταστρέφεται και η πολιτιστική της κληρονομιά, η συνήθης... «παράπλευρη απώλεια» κάθε πολέμου. Οπως συνέβη και με την ιμπεριαλιστική επέμβαση στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, οι αρχαιότητες της Συρίας υφίστανται καταστροφές και λεηλασίες, οι οποίες φαίνεται ότι έχουν φτάσει σε πολύ επικίνδυνο σημείο ειδικά στο Χαλέπι, όπου μαίνονται οι μάχες.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στις αρχές του μήνα, η γενική διευθύντρια της ΟΥΝΕΣΚΟ, Ιρίνα Μπόκοβα, προχώρησε σε δημόσια έκκληση για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης, η οποία εντάχθηκε στον παγκόσμιο κατάλογο της πολιτιστικής κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ το 1986. Συνολικά, η Συρία εκπροσωπείται στον κατάλογο με έξι μνημεία: Παλμύρα, το Κρακ των Ιπποτών και το Καλάατ Σάλαχ ελ-Ντιν, αρχαία χωριά στη βόρεια Συρία, οι αρχαίες πόλεις της Δαμασκού και της Μπόσρα.

Μεταξύ άλλων, η επικεφαλής της ΟΥΝΕΣΚΟ είπε ότι «η τραγωδία» για τα μνημεία της Συρίας, «έχει φθάσει σε νέα ύψη με την καταστροφή της πόλης παγκόσμιας κληρονομιάς του Χαλεπιού». Συγκεκριμένα, «μετά από τις καταστροφές στην ακρόπολη και το κάψιμο του Souqs (σ.σ. υπαίθρια αγορά) και την προηγούμενη ζημιά στο μεγάλο μουσουλμανικό τέμενος τον περασμένο Οκτώβρη, αναφέρθηκε η καταστροφή του μεγάλου μουσουλμανικού τεμένους στις 28 Φεβρουαρίου, μετατρέποντας ένα από τα ομορφότερα μουσουλμανικά τεμένη όλου του ισλαμικού πολιτισμού, σε πεδίο μάχης, ειδικά το μουσείο και τη βιβλιοθήκη χειρογράφων».

Ο Μααμούν Αμπντουλκαρίμ, επικεφαλής των αρχαιοτήτων και μουσείων της Συρίας, δήλωσε ότι ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς διατρέχει σοβαρότατο κίνδυνο. Πρόκειται για τη μεσαιωνική σκεπαστή αγορά στο Χαλέπι, που κατέστρεψαν σε μεγάλο βαθμό οι πυρκαγιές, οι οποίες έβλαψαν και το τέμενος Ουμαγιάντ.

Επιπλέον, παράνομες ανασκαφές απειλούν τάφους στην ιστορική πόλη Παλμύρα, στην έρημο, και στον οικισμό της εποχής του χαλκού στην Εμπλα, ενώ η Ιντερπόλ αναζητεί ένα άγαλμα 2.700 ετών που εκλάπη από τη Χάμα. Στη χώρα υπάρχουν επίσης εκπληκτικά κάστρα σταυροφόρων, ρωμαϊκά ερείπια και Ιστορία που εκτείνεται από τις μεγάλες αυτοκρατορίες της Μέσης Ανατολής έως την αυγή του ανθρώπινου πολιτισμού. Γι' αυτό ο Μααμούν Αμπντούλ Καρίμ τονίζει ότι πρόκειται για μια μάχη για την ίδια την ύπαρξη του έθνους: «Εχουμε αδειάσει τα μουσεία. Είναι κενές αίθουσες, με μόνη εξαίρεση τα μεγάλων διαστάσεων έργα, που είναι δύσκολο να μετακινηθούν», δήλωσε στο «Ρόιτερς» ο Αμπντούλ Καρίμ κατά την επίσκεψή του στην Ιορδανία. Σημείωσε ότι δεκάδες χιλιάδες αρχαιότητες που καλύπτουν 10.000 έτη Ιστορίας, μεταφέρθηκαν σε ειδικούς χώρους αποθήκευσης για να αποφευχθεί μια εισβολή, όπως εκείνη στο μουσείο της Βαγδάτης από τους αρχαιοκάπηλους, αμέσως μετά την εισβολή των ΗΠΑ.

Αν πέσουν στα χέρια αρχαιοκαπήλων οι θησαυροί των μουσείων, αυτό θα σηματοδοτήσει την οριστική διάλυση της Συρίας, τονίζει ο Αμπντούλ Καρίμ. «Αν τελικά φτάσουν σε αυτούς τους χώρους, η Συρία θα πάψει πλέον να υπάρχει... Αυτό θα σηματοδοτήσει το τέλος του τέλους», σημειώνει ο 46χρονος καθηγητής Αρχαιολογίας και διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Συρίας, τονίζοντας: «Η Συρία όπως την ξέρουμε τότε θα πάψει να υπάρχει».

Τα παραπάνω ειπώθηκαν τον περασμένο Φλεβάρη στο πλαίσιο διεθνούς συνάντησης για την κατάσταση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Συρίας, που πραγματοποιήθηκε στο Αμάν της Ιορδανίας. Ο ίδιος τόνισε την ανάγκη, τα Ηνωμένα Εθνη και όλες οι χώρες του κόσμου να εξαιρέσουν τη συριακή πολιτιστική κληρονομιά από τις άδικες διεθνείς κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Συρία. Είπε ότι αυτό είναι πολύ σημαντικό για τις ξένες αρχαιολογικές αποστολές, έτσι ώστε να μπορέσουν να οργανώσουν εργαστήρια με τους Σύρους αρχαιολόγους, να επιθεωρήσουν τους αρχαιολογικούς χώρους και να αξιολογήσουν τις καταστροφές. Ζήτησε, επίσης, τη σύνταξη ενός «κόκκινου καταλόγου» με τις πλέον απειλούμενες περιοχές πολιτιστικού ενδιαφέροντος της χώρας.

Το Γενάρη, το τμήμα Αρχαιολογίας και μουσείων της χώρας ανακοίνωσε ότι το περιεχόμενο των συριακών μουσείων βρίσκεται σε «ασφαλείς θέσεις», σημειώνοντας ότι περισσότερο κινδυνεύουν οι αρχαιολογικοί χώροι. Διαβεβαίωνε επίσης ότι συνεργάζεται με τις αρχές και τις τοπικές κοινότητες και ότι «αυτές οι προσπάθειες πέτυχαν την προστασία διαφόρων περιοχών και ανέκτησαν κλεμμένες αρχαιότητες».

Ανάμεσα στους αρχαιολογικούς χώρους, που υπέστησαν καταστροφές, το τμήμα ανέφερε το κάστρο Al-Madiq, την ακρόπολη του Χαλεπιού, το κάστρου Shezar, το κάστρο Al-Rahba κ.ά. Ζημιές υπέστη και το νοσοκομείο Argonian στο Χαλέπι, ένα παλιό νοσοκομείο που χρησιμοποιήθηκε ως μουσείο για την ιατρική και την επιστήμη. Ζημιές καταγράφηκαν στις εκκλησίες και τις αγορές στη Χομς, στα παλαιά μουσουλμανικά τεμένη στη Daraa και στους αρχαιολογικούς χώρους της Μπόσρα.

Εδώ και περισσότερο από ένα χρόνο, με την αρχή των συγκρούσεων, οι αρχαιολογικοί θησαυροί της Συρίας εκτέθηκαν σε λεηλασίες και καταστροφές, αρχικά στην αρχαία πόλη της Παλμύρας και τα ελληνο-ρωμαϊκά ερείπια της Απάμειας, που περιλαμβάνονται στα μνημεία της παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco. Τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία σημείωναν ότι «οι περισσότερο εκτεθειμένες ζώνες είναι όσες βρίσκονται εκτός ελέγχου του καθεστώτος, όπου μουσεία, μνημεία και χώροι ανασκαφών γίνονται στόχος λεηλασιών».

Σύμφωνα με την υπεύθυνη των μουσείων της Συρίας, Χίμπα ελ Σάχελ, «εδώ και τρεις ή τέσσερις μήνες (σ.σ. η δήλωση έγινε Απρίλη του 2012) οι λεηλασίες έχουν πολλαπλασιαστεί. Εχουμε λάβει βιντεοταινία που δείχνει ανθρώπους που αποσπούν με εργαλεία ψηφιδωτά στην Απάμεια και στην Παλμύρα, ενώ γίνονται πολλές παράνομες ανασκαφές». Η άλλη πλευρά κατηγορούσε τη συριακή κυβέρνηση ότι αρχαιολογικοί χώροι, κυρίως το Καλάατ αλ-Μάντικ, ερείπια μεσαιωνικής πόλης, και η Απάμεια, βομβαρδίστηκαν από το συριακό στρατό σε επιχειρήσεις ανακατάληψης.

Η πραγματική αποτίμηση των καταστροφών στην πλούσια και σημαντική πολιτιστική κληρονομιά της Συρίας θα γίνει όταν σταματήσουν οι συγκρούσεις. Το βέβαιο είναι ότι τουλάχιστον για ένα τμήμα της, οι καταστροφές αυτές θα είναι μη αναστρέψιμες.