Με το «καλημέρα» του 2023, ανώτατα κυβερνητικά στελέχη των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ρωσίας, αλλά και κορυφαία στελέχη του ΔΝΤ και της ΕΕ, άρχισαν να «οργώνουν» μια σειρά χώρες της Αφρικής με σχεδόν ταυτόχρονες περιοδείες, επιβεβαιώνοντας και με τον τρόπο αυτό την ολοένα αυξανόμενη βαρύτητα και σημασία της αφρικανικής ηπείρου στους διεθνείς ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα σε λιγότερο από έναν μήνα στην Αφρική περιόδευσαν ο νέος Κινέζος υπουργός Εξωτερικών, ο Ρώσος ομόλογός του, η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, η επικεφαλής του ΔΝΤ, καθώς και ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας... Παράλληλα με τις περιοδείες, εξάλλου, όλα τα παραπάνω κέντρα σχεδιάζουν ξεχωριστές Συνόδους Κορυφής με τις χώρες της ηπείρου.

Η κούρσα αυτή, με στόχο την ενίσχυση των «πατημάτων» κάθε πλευράς στην αφρικανική ήπειρο και την αντιμετώπιση των ανταγωνιστών, δεν είναι καθόλου τυχαία: Σχετίζεται άμεσα με τον τεράστιο ορυκτό και φυσικό πλούτο της Αφρικής, τις μεγάλες ανάγκες σε υποδομές, το σημαντικό και νεανικό εργατικό δυναμικό της.

Μεταξύ άλλων, η αφρικανική ήπειρος έχει το 40% των διεθνών κοιτασμάτων χρυσού και το 90% των επιβεβαιωμένων κοιτασμάτων χρωμίου και πλατίνας, αλλά και τεράστια κοιτάσματα κοβαλτίου, διαμαντιών και ουρανίου. Διαθέτει επίσης το 65% των καλλιεργήσιμων και γόνιμων εδαφών του πλανήτη και 10 φορές περισσότερους υδροφόρους ορίζοντες γλυκού νερού.

Παράλληλα, η Αφρική έχει σημαντικό νεανικό εργατικό δυναμικό, σε αντιδιαστολή με ΗΠΑ, Κίνα και ΕΕ, που αντιμετωπίζουν δημογραφικά προβλήματα και γήρανση πληθυσμού.

Με χρυσάφι ισοδυναμούν επίσης η τεράστια «θάλασσα» υπόγειων οριζόντων γλυκού νερού, πάνω στην οποία «κάθεται» για παράδειγμα η περιοχή του Σαχέλ, όπως και η συνεχής ροή αέριων μαζών σχεδόν όλο τον χρόνο και η μεγάλη ηλιοφάνεια, που προκαλούν το ενδιαφέρον μονοπωλίων της «πράσινης» Ενέργειας.

Επιπλέον, οι ίδιες οι επενδύσεις που γίνονται στην Αφρική από ανταγωνιστικά ιμπεριαλιστικά κέντρα - με προβάδισμα της Κίνας και προσπάθεια από ΗΠΑ και ΕΕ να καλύψουν το χαμένο έδαφος - διαμορφώνουν σιγά - σιγά βασικές υποδομές και όρους για ενίσχυση της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Το ΑΕΠ των αφρικανικών χωρών αναμένεται να ξεπεράσει τα 30 τρισ. δολάρια έως το 2050.

Την αρχή στις απανωτές περιοδείες αυτού του μήνα στην Αφρική έκανε - όπως κάθε χρόνο εδώ και περίπου 30 χρόνια - ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας. Ο νέος Κινέζος ΥΠΕΞ, Τσιν Γκανγκ, μετέβη σε Αιθιοπία, Γκαμπόν, Αγκόλα, Μπενίν και Αίγυπτο.

Σχεδόν με κάθε αφορμή επαναλάμβανε πως η χώρα του αποδίδει «μεγάλη σημασία στην παραδοσιακή φιλία της με την Αφρική και στην ανάπτυξη των σινο-αφρικανικών σχέσεων», διαλαλώντας πως αυτές θα συνεχιστούν ανεξαρτήτως της διαμόρφωσης του διεθνούς περιβάλλοντος...

Οταν επισκέφθηκε την έδρα της Αφρικανικής Ενωσης στην Αντίς Αμπέμπα, ο Τσιν χαρακτήρισε «φλέγον ζήτημα» τη μη μόνιμη εκπροσώπηση των αφρικανικών χωρών στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, επισημαίνοντας πως αρκετά από τα ζητήματα που αντιμετωπίζει κατά καιρούς το Συμβούλιο αφορούν αφρικανικές χώρες. «Χρειαζόμαστε μία νέα τάξη σε διεθνές επίπεδο, που θα σέβεται τα συμφέροντα των άλλων», ανέφερε ο Κινέζος υπουργός, αποτυπώνοντας ουσιαστικά την αμφισβήτηση της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Χαρακτηριστικό βέβαια του διαγκωνισμού ΗΠΑ - Κίνας και στο ζήτημα της «εκπροσώπησης της Αφρικής» είναι ότι στα μέσα του περασμένου Δεκέμβρη, από το βήμα της Συνόδου Κορυφής ΗΠΑ - Αφρικής που πραγματοποιήθηκε στην Ουάσιγκτον, ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν καλούσε την Αφρικανική Ενωση να ενταχθεί ως μόνιμο μέλος στο G-20.

Περιοδεία σε χώρες της Αφρικής πραγματοποίησε από τις αρχές της περασμένης βδομάδας και ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σ. Λαβρόφ, ενώ η Μόσχα προγραμματίζει να πραγματοποιήσει Σύνοδο Κορυφής Ρωσίας - Αφρικής τον Ιούλη του 2023 στην Αγ. Πετρούπολη.

Ο Λαβρόφ επισκέφτηκε τη Νότια Αφρική, την Εσουατίνι (πρώην Σουαζιλάνδη), την Αγκόλα και την Ερυθραία, σε μία περίοδο που εντείνεται πολυεπίπεδα η ιμπεριαλιστική αντιπαράθεση της Ρωσίας με ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ, με αιχμή του δόρατος τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Η Αφρική δεν «ξεφεύγει» από αυτήν την εντεινόμενη αντιπαράθεση, καθώς η Μόσχα αναπτύσσει στενότερες στρατιωτικές σχέσεις με μια σειρά αφρικανικές χώρες, ιδιαίτερα πρώην γαλλικές αποικίες στην ευρύτερη περιοχή του Σαχέλ, όπου μέχρι τώρα είχαν «προβάδισμα» η Γαλλία και συνολικότερα το ευρωατλαντικό μπλοκ. Παράλληλα, η Ρωσία συμμετέχει μαζί με τη Νότια Αφρική (και Βραζιλία, Κίνα, Ινδία) στη διακρατική καπιταλιστική ένωση BRICS.

Ο Λαβρόφ, από την Αγκόλα όπου βρέθηκε την Πέμπτη, διεμήνυσε πως η Ρωσία θα ενισχύσει κι άλλο τις σχέσεις της με τις αφρικανικές χώρες, εντείνοντας «την αμοιβαία σταθερή δέσμευση για ανάπτυξη σε όλους τους τομείς (...) παρά τις παράνομες πιέσεις από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους».

Επισήμανε δε τις έντονες πιέσεις που ασκούνται από τη Δύση σε αφρικανικές χώρες για να ατροφήσουν οι σχέσεις τους με τη Ρωσία, αναφέροντας: «Η Δύση ενεργεί με τις ίδιες αποικιοκρατικές μεθόδους που χρησιμοποίησε για να εκμεταλλευτεί τις αναπτυσσόμενες ηπείρους. Οι καλές σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Αγκόλας δεν υπόκεινται σε γεωπολιτικά γεγονότα. Είναι ιστορικές και βασίζονται στο πνεύμα αλληλεγγύης και υποστήριξης». Πίσω βέβαια από τις... «αντιαποικιακές» αναφορές και τη λαθροχειρία της επίκλησης των «ιστορικών σχέσεων» - δηλαδή των σχέσεων που ανέπτυξε η Σοβιετική Ενωση με τις χώρες και τους λαούς της Αφρικής - κρύβονται οι στόχοι και τα συμφέροντα της καπιταλιστικής Ρωσίας.

Στην Εσουατίνι αναφέρθηκε και στις κατηγορίες από τη Δύση και δη από τη Γαλλία για τις στενότερες στρατιωτικές σχέσεις της Ρωσίας με αφρικανικές χώρες. Αφορμή έδωσε η πρόσφατη ανακοίνωση του Γάλλου Προέδρου, Εμ. Μακρόν, για την Μπουρκίνα Φάσο και «τη λεγόμενη ρωσική ανάμειξη στην κατάσταση της χώρας» - με φόντο την απόφαση της στρατιωτικής κυβέρνησης της Μπουρκίνα Φάσο να ζητήσει την αποχώρηση του γαλλικού στρατού από τη χώρα έως το τέλος Φλεβάρη.

«Οποτε ανεξάρτητα κράτη της αφρικανικής ηπείρου είναι απογοητευμένα σε κάποιο βαθμό από τις σχέσεις τους με τη Γαλλία και θα ήθελαν να βρουν άλλους εταίρους, για να αντιμετωπίσουν τα πιο επείγοντα προβλήματά τους, όπως ο τομέας της ασφάλειας, συναντούν μία σχεδόν πανομοιότυπη στάση, όπως αυτή που αφορά τις δηλώσεις Μακρόν», ανέφερε ο Λαβρόφ. «Μας κατηγορούν ότι υπονομεύουμε τα γαλλικά συμφέροντα στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, στο Μάλι και τώρα στην Μπουρκίνα Φάσο. Αυτό είναι εκδήλωση της ίδιας φιλοσοφίας που εφαρμόζει η ΕΕ σε άλλα μέρη του κόσμου», πρόσθεσε ο Λαβρόφ.

Την Πέμπτη ο Ρώσος ΥΠΕΞ ολοκλήρωσε την περιοδεία του στην Αφρική, μεταβαίνοντας στην Ερυθραία, χώρα που καταψήφισε το δυτικό ψήφισμα στον ΟΗΕ για την καταδίκη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Στόχος της επίσκεψης ήταν οι συζητήσεις για ενίσχυση των διμερών δεσμών σε τομείς όπως η Ενέργεια, η αξιοποίηση ορυκτού πλούτου, η Πληροφορική, η Εκπαίδευση και η Υγεία.

Χαρακτηριστική, εξάλλου, των δεσμών της ηγεσίας της Ερυθραίας με τη Μόσχα ήταν η δήλωση του ΥΠΕΞ της χώρας, Οσμάν Σάλεχ, ο οποίος απέδωσε την κρίση στην Ουκρανία στην «παράτολμη πολιτική της ηγεμονίας και της ανάσχεσης» που ασκούν, όπως είπε, οι ΗΠΑ επί δεκαετίες.

Παράλληλα με την επίσκεψη Λαβρόφ, περιοδεία στην Αφρική πραγματοποίησε και η Αμερικανίδα υπουργός Οικονομικών, Τζάνετ Γέλεν, μεταβαίνοντας την περασμένη βδομάδα σε Σενεγάλη, Ζάμπια και Νότια Αφρική.

Στη Ζάμπια, η Γέλεν έδειξε μεταξύ άλλων υποκριτικό «ενδιαφέρον» για την αναδιάρθρωση και μείωση του χρέους της χώρας, καθώς ένα μεγάλο μέρος του βρίσκεται στα «χέρια» της Κίνας. Αναγνωρίζοντας την αντικειμενική αύξηση των κινεζικών επενδύσεων στην Αφρική, επέκρινε τους όρους με τους οποίους γίνονται, κατηγορώντας ξανά την Κίνα ότι αξιοποιεί τον μεγάλο δανεισμό για να «δένει» με το χρέος αφρικανικές χώρες (μια δοκιμασμένη καπιταλιστική πρακτική που ακολούθησαν πολύ πριν το Πεκίνο οι ισχυρότερες χώρες του ευρωατλαντικού μπλοκ...).

Χαρακτηριστική της αντιπαράθεσης με το Πεκίνο ήταν η άμεση αντίδραση της πρεσβείας της Κίνας στη Ζάμπια, η οποία ανέφερε ότι «η μεγαλύτερη συνεισφορά των ΗΠΑ σε θέματα χρέους είναι να φροντίσουν το δικό τους πρόβλημα χρέους και να σταματήσουν να σαμποτάρουν άλλες κυρίαρχες χώρες και τις προσπάθειές τους να λύσουν τα δικά τους ζητήματα χρέους».

Στη Νότια Αφρική, όπου βρέθηκε ελάχιστα μετά την επίσκεψη Λαβρόφ, η Αμερικανίδα υπουργός απέφυγε τη δημόσια κριτική για την άρνηση της νοτιοαφρικανικής κυβέρνησης να συνταχθεί με τις ευρωατλαντικές αντιρωσικές κυρώσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα όσα ανακοινώθηκαν δημοσίως «ξεχωρίζουν» τα σχέδια για τη συγκρότηση μίας «ομάδας εργασίας» που θα αναλάβει την καταπολέμηση των εσόδων από τη διακίνηση και εμπορία άγριων ζώων...

Στο μεταξύ, στη Ζάμπια, η οποία έγινε το 2020 η πρώτη χώρα της υποσαχάριας Αφρικής που δήλωσε αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους της, βρέθηκε και η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα. Μετά από συναντήσεις με κυβερνητικούς αξιωματούχους, η Γκεοργκίεβα ανακοίνωσε συμφωνία κατανόησης με την Κίνα για σχέδια αναδιάρθρωσης του χρέους της Ζάμπιας, καλώντας και άλλους πιστωτές «να αναλάβουν το μερίδιο που τους αναλογεί».

Αυτό το Σαββατοκύριακο, εξάλλου, στη Νότια Αφρική και στην Μποτσουάνα θα βρεθεί ο ύπατος εκπρόσωπος Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας της ΕΕ, Ζ. Μπορέλ, στο πλαίσιο προετοιμασίας της επόμενης συνόδου της ΕΕ με αφρικανικές χώρες, εντός του 2023.

Στο μεταξύ, περιοδείες στην Αφρική πραγματοποίησαν μέσα στον Γενάρη και οι υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας, για αυτοτελή συμφέροντα των μονοπωλίων των δύο χωρών, αλλά και στο πλαίσιο ευρύτερων παζαριών και «αποστολών».

Ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, μετέβη σε Νότια Αφρική, Ζιμπάμπουε, Ρουάντα, Γκαμπόν, Σάο Τομέ και Πρίνσιπε.

Ο ίδιος επισήμανε πως οι στενές σχέσεις με δεκάδες αφρικανικές χώρες είναι τμήμα της «πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας» που ανοίγει πόρτες σε εκατοντάδες τουρκικές κατασκευαστικές και άλλες εταιρείες. Μάλιστα στις 13 Ιανουαρίου, μεταβαίνοντας στην Γκαμπόν, ο Τσαβούσογλου «έπεσε» πάνω στον Ελληνα ομόλογό του, Νίκο Δένδια, που και αυτός επισκέφθηκε την ίδια μέρα τη συγκεκριμένη χώρα, έχοντας μεταβεί και σε άλλες δύο χώρες της Δυτικής Αφρικής (Γκάνα και Ακτή Ελεφαντοστού).

Ο Ν. Δένδιας επισκέφθηκε την περασμένη Τρίτη και τη Νότια Αφρική, από όπου τόνισε το «αυξανόμενο και ενεργό ενδιαφέρον» της ελληνικής αστικής τάξης για την αφρικανική ήπειρο, χαρακτηρίζοντας άλλωστε «σημαντικό να βοηθήσουμε τις ευρωπαϊκές επενδύσεις» στην περιοχή. Κατά τον Ν. Δένδια, συζήτησαν για μια σειρά τομείς «στους οποίους μπορεί η Νότιος Αφρική να συνεργαστεί με την Ελλάδα, όσον αφορά την Ενέργεια, τη ναυτιλία, τα αγροτικά προϊόντα, τη μεταφορά τεχνογνωσίας», ενώ κάλεσε και τη Ν. Αφρική να συμμετάσχει στο «Our Ocean Conference» το 2024, το οποίο η ελληνική κυβέρνηση φιλοδοξεί να διοργανώσει μαζί με τις ΗΠΑ, άλλο ένα ευρωατλαντικό σχήμα για τον έλεγχο πάνω σε θαλάσσιες ζώνες, κόντρα στη διείσδυση άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων.

Μία μέρα μετά, ο Ν. Δένδιας επισκέφθηκε τη Μοζαμβίκη, όπου μεταξύ άλλων προγραμματιζόταν να συναντηθεί και με τον διοικητή της ευρωενωσιακής αποστολής EUTM Mozambique (Εuropean Union Training Mission in Mozambique), καθώς και με Ελληνες οι οποίοι υπηρετούν στην εν λόγω αποστολή της ΕΕ.