Η ταινία είναι βασισμένη σ' ένα πραγματικό αντίστοιχο πείραμα, το «Stanford Prison Experiment», που έλαβε χώρα στις ΗΠΑ το 1971. Το σενάριο βασίζεται στο μυθιστόρημα «The Experiment - Black Box» του Μάριο Τζιορντάνο.

Πολύ πριν από την εποχή των «reality shows» και της εισβολής στον ιδιωτικό βίο σε μορφή τηλεοπτικού «παιχνιδιού» και θεάματος μαζί, το καλοκαίρι του 1971, το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ ανέλαβε την πραγματοποίηση μιας πειραματικής ψυχολογικής μελέτης. Δεκαοχτώ φοιτητές, χωρισμένοι σε «κρατούμενους» και «δεσμοφύλακες», θα περνούσαν δύο εβδομάδες έγκλειστοι σε ειδικά διαμορφωμένη πτέρυγα του Πανεπιστημίου, επιχειρώντας να συνυπάρξουν υπό τις συνθήκες διαβίωσης μιας πραγματικής φυλακής.

Το πείραμα ξεκίνησε σαν ένα «παιχνίδι» στο όνομα της επιστήμης. Είκοσι άντρες. Δύο εβδομάδες. Με αντάλλαγμα δύο χιλιάδες δολάρια. Σκοπός του πειράματος η μελέτη της ανθρώπινης ψυχολογίας και συμπεριφοράς στο περιβάλλον μιας φυλακής. Στην ταινία οκτώ άντρες γίνονται οι «φύλακες» και οι υπόλοιποι δώδεκα παίρνουν τη θέση των «κρατουμένων», μέσα σε πραγματικά κελιά. Οι τελευταίοι πρέπει να πειθαρχήσουν σε μια σειρά κανόνες και οι πρώτοι να επιβάλλουν την τάξη. Η αξιοπρέπεια κι ο ανθρωπισμός χάνονται σταδιακά, η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο «πείραμα» και την πραγματικότητα σβήνει και το τίμημα δεν είναι πια η χρηματική αμοιβή, αλλά η επιβίωση του ισχυρότερου!

Τριάντα έξι ώρες αφότου ξεκίνησε το πραγματικό «πείραμα» ένας «κρατούμενος» φοιτητής παρουσίασε ψυχολογικές διαταραχές, ενώ οι υποτιθέμενοι «φρουροί» εμφάνισαν πρωτοφανείς τάσεις σαδιστικής βίας.

Λόγω της ανεξέλεγκτης και δραματικής εξέλιξης, το πανεπιστημιακό πείραμα διακόπηκε μέσα σε έξι μέρες, κάνοντας τον υπεύθυνο γιατρό - ψυχολόγο να δηλώσει ότι κάτι παρόμοιο δε θα έπρεπε να επαναληφθεί ποτέ. Οι φοιτητές που υποδύονταν τους δεσμοφύλακες, όλοι τους αγνοί ειρηνιστές, μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα μεταμορφώθηκαν σε ναζί. Η ανία και η αίσθηση της εξουσίας τους εξωθούσαν σε βασανιστικές πράξεις, συνήθως κατά τη διάρκεια της νύχτας, τότε που νόμιζαν ότι οι κάμερες δε λειτουργούσαν. Εγδυναν τους «φυλακισμένους» για σωματικές έρευνες ή τους έβαζαν να καθαρίζουν τις τουαλέτες με γυμνά χέρια. Παραδόξως, ένα παρόμοιο επιστημονικό πείραμα μεταδίδεται στις μέρες μας από το BBC προειδοποιώντας τους υποψήφιους συμμετέχοντες ότι θα υποβληθούν σε κακουχίες, ψυχικές και σωματικές... Και τα χειρότερα δεν έχουν έρθει...

(«The Experiment / Das Exreriment». Ψυχολογικό θρίλερ, παραγωγής 2001. Σκηνοθεσία: Ολιβερ Χέρσμπιγκελ. Με τους: Μόριτζ Μπλαϊμπτροϊ, Μάρεν Εγκερτ, Κρίστιαν Μπέρκελ).

Παράλληλα συνεχίζεται αυτή τη βδομάδα η ταινία «Ο άνθρωπος που δεν ήταν εκεί». Ενας άνθρωπος που βρίσκεται χαμένος μέσα στην ίδια του τη ζωή και έχει το όραμα να γίνει κάτι άλλο, αρπάζει την τελευταία ευκαιρία για αλλαγή. Μα όλα πάνε στραβά.

Κι οι ιδιοφυείς αδελφοί Κοέν, με το γνωστό «κανιβαλιστικό» χιούμορ και το στιλιστικό κυνισμό του νουάρ, κονιορτοποιούν το «αμερικάνικο όνειρο», με το... βαμβάκι. (Σκηνοθεσία: Τζόελ Κοέν. Σενάριο: Τζόελ Κοέν, Ιθαν Κοέν. Με τους: Μπίλι Μπομπ Θόρντον, Φράνσις Μακ Ντόρμαντ, Τζέιμς Γκαντολφίνι).