«Ο μπαμπάς ο πόλεμος» γράφτηκε από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη το 1951, όμως συνάντησε πολλά εμπόδια στο ανέβασμά του, γιατί φάνηκε «παράδοξο» και «τολμηρό» στους ανθρώπους του θεάτρου εκείνη την εποχή. Ο Καμπανέλλης όμως ξαναδούλεψε το κείμενο γύρω στο 1960 και όταν ο Κουν του ζήτησε να το ανεβάσει στα χρόνια της χούντας, το ανέβασμα «σκόνταψε» στη λογοκρισία. Η τελική του μορφή ανέβηκε για πρώτη φορά στο Θέατρο Τέχνης την περίοδο 1979-80, με νέα στοιχεία που πλούτισαν τους χαρακτήρες και τον μύθο του έργου.

«Η ελπίδα πως ο πόλεμος που λίγα χρόνια πριν είχε τελειώσει ήταν ο τελευταίος πόλεμος έμοιαζε με παιδαριώδη αφέλεια. Η κατάσταση ήταν και τότε θολή κι απειλητική. Οι σύμμαχοι σαν να είχαν μολυνθεί από το κακό που πολέμησαν και γίνηκαν και νικητές και διάδοχοί του. Η σκέψη να κάμω θέατρο αυτό το ερέθισμα ήρθε τυχαία, όταν διαβάζοντας Παπαρρηγόπουλο διασκέδασα με την πολιορκία στη Ρόδο απ' τον Δημήτριο τον Πολιορκητή - έτος 305 π.Χ. Φυσικά, διασκέδασα με όσα η παλιά αυτή ιστορία μ' έκανε να φαντάζομαι. Ετσι μου δόθηκε ο μύθος και οι θεατρικοί χαρακτήρες για ένα έργο που βέβαια θα μιλούσε για τωρινά ήθη και πάθη», έλεγε χαρακτηριστικά ο Καμπανέλλης.

Για την παράσταση «Ο μπαμπάς ο πόλεμος» που ανεβαίνει στο θέατρο «Olvio» από την ομάδα «Πτωχαλαζόνες», μιλάει στον «Ριζοσπάστη» ο ηθοποιός Δημοσθένης Ξυλαρδιστός, που συμμετέχει στην παράσταση.

-- «Ο μπαμπάς ο πόλεμος». Ενας πολύ ιδιαίτερος τίτλος. Τελικά σε τι είναι πατέρας ο πόλεμος;

-- Πράγματι ιδιαίτερος τίτλος. Ο Καμπανέλλης ακόμα και στον τίτλο συνδυάζει την κωμωδία με το τραγικό. Χρησιμοποιεί την παιδική προσφώνηση της λέξης «πατέρας» δίπλα από την τραγική έστω και στο άκουσμα, λέξη «πόλεμος».

«Μπαμπάς» λοιπόν περιπαιχτικά σε αυτή την κωμωδία είναι οποιοσδήποτε εκμεταλλεύεται, εξουσιάζει, επεκτείνεται και κατακτά. Με όποιο κόστος. «Μπαμπάς» είναι ο καπιταλισμός. Ο Ιμπεριαλισμός.

-- Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο έργο; Τι είναι αυτό που ξεχωρίζετε;

-- Πρότεινα στην ομάδα μας, τους «Πτωχαλαζόνες», να το ανεβάσουμε. Το ξέραμε σαν έργο και πιστέψαμε πολύ στην επίκαιρη και διαχρονική γλώσσα του. Η επεκτατική ιμπεριαλιστική πολιτική, οι ουδέτερες θέσεις με σκοπό το κέρδος, η εφήμερη οικονομική «ανάπτυξη» μέσω της μονοδιάστατης προώθησης και εκμετάλλευσης του τουριστικού προϊόντος με όλη την εργασιακή εκμετάλλευση που αυτή η συνθήκη επιφέρει, είναι τα βασικότερα ζητήματα που μας αφορούσαν και για τα οποία θέλαμε να μιλήσουμε κι εμείς. Κι όσο εμβαθύναμε στο κείμενο, τόσο περισσότερο ανακαλύπταμε χώρο σύμπλευσης με τα λόγια του συγγραφέα.

-- Η κοινωνία της Ρόδου έχει ομοιότητες με τη σημερινή Ελλάδα;

-- Τρομερές και συγχρόνως τραγικές ομοιότητες, θα μπορούσα να πω. Κύρια ομοιότητα είναι η υποτιθέμενη ανάπτυξη με μόνο παραγωγικό στοιχείο τον τουρισμό. Οι Ροδίτες στο έργο, εκμεταλλευόμενοι τους πολέμους της περιόδου στις γύρω περιοχές, προσφέρουν σε εύπορους πολυτελή τουρισμό ως ουδέτερη περιοχή. Η ευημερία της Ρόδου εξαρτάται απόλυτα και τρέφεται από τους πολέμους και τη δυστυχία των άλλων. Η Ελλάδα έχει ως βαριά βιομηχανία τον τουρισμό. Η εκμετάλλευση του φυσικού της πλούτου, και γεωγραφικά και οικονομικά, είναι τεράστια. Στο όνομα του «καλού» οικοδεσπότη έρχονται επενδυτές και φτιάχνουν ομίλους, με στόχο την οικονομική τους ευμάρεια. Και στον βωμό αυτής της ευμάρειας βρίσκονται πάντα οι εργαζόμενοι. Στο ίδιο το έργο, οι Ροδίτες, φοβούμενοι μην μπλέξουν στα διασταυρούμενα πυρά των πολέμαρχων, σκέφτηκαν ως λύση να δεχτούν τον στόλο του Δημητρίου ως καλεσμένους τους, ως επίτιμους επισκέπτες στο νησί, φτιάχνοντας βάσεις και λέσχες αξιωματικών για να τους φιλοξενήσουν. Σκέφτηκαν πως έστω κι έτσι θα έχουν κέρδος, μετατρέποντας δηλαδή τον στόλο και τον στρατό σε πελάτες. Ο φόβος τους όμως για την έκβαση αυτής της επίσκεψης και οι συγκυρίες τους οδήγησαν στο να ακολουθήσουν άλλο σχέδιο. Στην πραγματική ζωή, η Ελλάδα έχει γεμίσει βάσεις θανάτου του ΝΑΤΟ με τις ευλογίες των φιλελεύθερων και των σοσιαλδημοκρατών, και πουλάει «ασφαλή» τουρισμό μέσω των επεκτατικών φιλοαμερικανικών και ευρωπαϊκών συμμαχιών.

-- Στο έργο βλέπουμε οι Ροδίτες να μεταμορφώνονται όσο εξελίσσεται η υπόθεση του έργου για να νικήσουν. Τι συμβολίζει η εξέλιξη αυτή;

-- Ερχεται η στιγμή που η ανάγκη για ελευθερία είναι μεγαλύτερη από την αξία της ουδετερότητας που κρατούσαν οι Ροδίτες με νύχια και με δόντια. Το να πολεμάς για την ελευθερία σου είναι ένας πόλεμος αναγκαίος. Υποχρεωτικός. Σε καιρούς ιμπεριαλιστικών επεκτάσεων οφείλεις να πάρεις θέση, διότι η ειρήνη και η ελευθερία δεν είναι έννοιες αυτονόητες. Η ουδετερότητα είναι συνενοχή. Στην αρχή μπαίνουν προσωπικά στοιχεία και ατομικά χαρακτηριστικά. Αλλά κι αυτά είναι πολύ μικρά, πολύ αδύναμα από μόνα τους. Αυτά ήταν που τους κρατούσαν και σε ουδέτερη στάση. Οταν έρχεται όμως η μεγαλύτερη, η ουσιαστική εικόνα, που αφορά το συνολικό, που συνδιαλέγεται με το σύνολο και που ενώνει τον λαό απέναντι στους δυνάστες του, τότε αποκτά νόημα και η έννοια της ελευθερίας.

-- Τελικά ποιος είναι αυτός που θα νικήσει σε έναν τέτοιο πόλεμο;

-- Στο έργο του Καμπανέλλη τελικά νικητής είναι η αύξηση των κερδών των Ροδιτών, που αναπτύσσουν μια νέα βιομηχανία, πολεμική αυτήν τη φορά και όχι τουριστική. Ισως το τέλος που δημιούργησε ο συγγραφέας σε αυτή την κωμική ιστορία είναι και ένα σχόλιο για το ποιος βγήκε όχι μόνο αλώβητος αλλά και ενδυναμωμένος από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και τον Ψυχρό Πόλεμο που τον διαδέχθηκε.

-- Πώς επιλέξατε να το προσεγγίσετε σκηνοθετικά;

-- Ο Κώστας Παπακωνσταντίνου, μέλος της ομάδας, υπογράφει μια ακόμα δουλειά μας. Ο τρόπος που δουλεύουμε σαν ομάδα εδώ και 10 χρόνια, και προτείνει κι ως σκηνοθέτης ο Κώστας σε όλες του τις δουλειές, βασίζεται στον συμπαίκτη και την επικοινωνία με τον παρτενέρ. Αυτό είναι το βασικό μας εργαλείο. Ερχεται έπειτα και το κείμενο, η ιστορία δηλαδή, ως εξίσου σημαντικό εργαλείο. Το κείμενο του Καμπανέλλη είναι σπουδαίο. Και τα σπουδαία κείμενα σε καθοδηγούν στον κόσμο που φτιάχνουν, στην ιστορία που διηγούνται, στις σχέσεις που αναπτύσσουν και στις ιδέες που κοινωνούν. «Ο μπαμπάς ο πόλεμος» είναι μια λαϊκή πολιτική κωμωδία, πολύ δύσκολο είδος κατά τη γνώμη μου. Το ίδιο το κείμενο όσο το διαβάζαμε, τόσο μας πήγαινε σε μια ανοιχτωσιά προς το κοινό. Η ανάγκη να μιλήσουμε πολιτικά, φυσικά δεν αρκεί να βρίσκεται μέσα στο κείμενο. Εχω δει σκηνοθεσίες σε έργα του Μπρεχτ, που απείχαν μίλια από το να κατανοήσουν και να αποδώσουν αυτό που ο Μπρεχτ προέτασσε. Ευτυχώς οι μεγάλοι συγγραφείς έχουν στιβαρά έργα που αυτοπροστατεύονται κι έτσι οι μεταμοντέρνες προσεγγίσεις δεν μπορούν να τα αλλοιώσουν στην ουσία τους. Επειδή λοιπόν το θέατρο είναι πολιτική πράξη, κι όπως λέει και ο γλύπτης Χάρης (ήρωας του Καμπανέλλη στο έργο μας), «κι εγώ πολιτικά καλλιτεχνώ», έτσι κι εμείς μιλάμε και συνδιαλεγόμαστε πολιτικά με το κοινό. Συμβάλλοντας κι εμείς με το λιθαράκι μας στην ενίσχυση της πολιτικής συνείδησης. Και αυτός ο τρόπος πιστεύω πρέπει να είναι ζητούμενο σε όλες τις μορφές της τέχνης. Στον «Μπαμπά τον πόλεμο» είχαμε την ανάγκη να τονίσουμε τα ζητήματα της επεκτατικής πολιτικής, του τουρισμού, της ανάπτυξης, της ουδετερότητας, το ταξικό ζήτημα και του αγώνα για ελευθερία.

-- Είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία, η σφαγή στη Γάζα... Τελικά ποιος μπορεί και πρέπει να είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη σε τέτοιες συνθήκες;

-- Οι πόλεμοι δεν είναι κάτι καινούργιο. Ούτε οι επεκτατικοί πόλεμοι της Αμερικής και του ΝΑΤΟ, ούτε η επεκτατική πολιτική της ιμπεριαλιστικής Ρωσίας. Ούτε η σφαγή, ή για να είμαι πιο ακριβής, η γενοκτονία στη Γάζα (με την στήριξη των Δυτικών). Το ζητούμενο όμως είναι τι είχε κάνει, τι έχει προσφέρει, ποιος ήταν ο ρόλος του «καλλιτέχνη» και πριν τον πόλεμο. Ο ρόλος του καλλιτέχνη κατά την άποψή μου είναι να παίρνει θέση. Δυστυχώς η τέχνη (παγκόσμια, όχι μόνο στην Ελλάδα), έχει γίνει αστικό εργαλείο μεταμοντέρνας θολοκουλτούρας. Μπουχτίσαμε από αστικό θέατρο. Απουσιάζουν τα ταξικά χαρακτηριστικά. Βλέπεις συνέχεια την εύκολη προβολή, την αυτοπροβολή, τον ατομικισμό και τον δικαιωματισμό. Μας έχει κουράσει ο αποπροσανατολισμός, οι «αριστεριστές» που βολεύονται σε επαναστατικές αερολογίες για να γίνονται αρεστοί αλλά ταυτόχρονα και hype και viral, τα θεάματα που είναι αναλώσιμα. Εχουμε χορτάσει από τους αυτοαποκαλούμενους μεγάλους «καλλιτέχνες» που έχουν ανάγκη να αναρριχηθούν και να φτιάξουν «όνομα» στην πιάτσα. Και εν καιρώ πολέμου λοιπόν και εν καιρώ ειρήνης, οφείλουμε να παίρνουμε θέση ως καλλιτέχνες. Να συγκρουόμαστε με τα πολιτικά και κοινωνικά κατεστημένα, να εμπλεκόμαστε σε ανοιχτό διάλογο με το κοινό. Να διαφωνούμε και να συνδιαμορφώνουμε. Να μετακινούμε κι εμείς το κοινό και το κοινό εμάς. Να συγκινούμαστε επί της ουσίας με το πολιτικό και το συλλογικό, με αυτό που ξεπερνάει τον ατομικισμό.

-- Ποια είναι τα επόμενα επαγγελματικά σου πλάνα;

-- Μόλις ολοκλήρωσα τα γυρίσματα της κωμικής σειράς «Στα Σύρματα» του Χάρη Μαζαράκη και του Νίκου Δημάκη, που προβάλλεται στην ΕΡΤ (και στο αρχείο Ertflix). Ερχονται κι άλλες τηλεοπτικές δουλειές. Είμαστε σε συζητήσεις.

Εχουμε σκοπό τον Μάιο να ανεβάσουμε με την ομάδα ένα διήγημα του Σ. Μυριβήλη με τίτλο «Οι Κάλπηδες».

«Ο μπαμπάς ο πόλεμος» έχει προγραμματισμένες παραστάσεις έως 25 Φεβρουαρίου. Φυσικά επειδή το κοινό έχει αγκαλιάσει την παράσταση, αφήνουμε ανοιχτό το ενδεχόμενο να συνεχίσουμε λίγο ακόμα.