Η κατά τακτά, σχεδόν, χρονικά διαστήματα αριθμητική έξαρση θανάτων, νέων κυρίως, ανθρώπων, από τη χρήση ναρκωτικών αποκτά ιδιαίτερη σημασία για πολλούς λόγους. Ενας βασικός λόγος είναι ο τρόπος προβολής των θανάτων.

Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι τέτοια φαινόμενα πρέπει να αποκρύπτονται με σεμνοτυφία.

Από του σημείου όμως αυτού, μέχρι τη χωρίς αιδώ, χάριν της τηλεθέασης, εκμετάλλευση του γεγονότος, με μελοδραματισμούς, φραστικές υπερβολές, κλίμα ψύχωσης, απάνθρωπη ή ανούσια εικόνα, υπάρχει τεράστια διαφορά.

Με αυτόν τον τρόπο "ενημέρωσης" συμπληρώνεται ένα ολόκληρο πλέγμα αντιλήψεων για την "αντιμετώπιση" της χρήσης ναρκωτικών, αφού:

- Αποϊδεολογικοποιείται το τεράστιο αυτό πολιτικοοικονομικό πρόβλημα. - Εμποδίζει την αναζήτηση των αιτίων.

- Δημιουργεί την αίσθηση μιας παραδομένης κοινωνίας.

- Προδιαθέτει για "προσαρμογή".

Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός, ότι κάθε φορά, μετά από τέτοιο βομβαρδισμό της κοινής γνώμης, ακούγονται κραυγές για αστυνόμευση των σχολείων, επαναφορά της ποινής του θανάτου κλπ.

Δεύτερος λόγος είναι ότι η τραγικότητα του θανάτου "μπατάρει" την οποιαδήποτε συζήτηση προς την πλευρά της αντιμετώπισης των ήδη εξαρτημένων ή και τους ίδιους τους εξαρτημένους, τους οδηγεί αντικειμενικά προς αυτή την κατεύθυνση. Ομως, αυτό είναι η μια πτυχή του όλου προβλήματος, στο οποίο θα αναφερθούμε πιο κάτω. Μια πτυχή που χρησιμοποιήθηκε από τους κρατούντες σαν άλλοθι για την αγνόηση της άλλης πτυχής. Αυτής της τεράστιας δεξαμενής των εν δυνάμει υποψηφίων προς χρήση ναρκωτικών!!!

Τρίτος, τέλος, λόγος είναι ότι αυτή η μεγάλη αύξηση του αριθμού θανάτων υποδηλώνει, με σαφή τρόπο, την πολύ γρήγορη εξάπλωση της χρήσης ναρκωτικών στη χώρα μας. Και αυτό παρατηρείται και σε όλη την Ευρώπη. Ετσι γεννιέται αυτόματα το ερώτημα: Γιατί; Γιατί αυτή η ραγδαία εξάπλωση και στη χώρα μας; Η απάντηση είναι μία και μοναδική. Συμβαδίζει, χέρι χέρι, με την αύξηση και όξυνση των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων. Ανεργία, φτώχεια, ανυπαρξία εκπαιδευτικού συστήματος, αβεβαιότητα για το αύριο, ρήξη της κοινωνικής συνοχής, απορύθμιση των βασικών κυττάρων αντίστασης, της οικογένειας, ελάττωση μέχρι πλήρους περικοπής κοινωνικών δαπανών, περιθωριοποίηση κοινωνικών ομάδων, ταξικός διαχωρισμός στα μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα και άλλα, είναι φαινόμενα που δεν είχαν στη χώρα μας ποτέ άλλοτε τέτοια οξύτητα. Σ' αυτή την άποψη, την οποία δημόσια, τουλάχιστον, δεν αμφισβητεί κανένας, υπάρχει μια ένταση καλόβουλη από μερικούς. Καλά, λένε, αυτά τα προβλήματα από μόνα τους μπορούν να χαρακτηριστούν αιτίες για τη στροφή της νεολαίας μας προς τα ναρκωτικά;

Η αλήθεια είναι ότι οι παραπάνω παράγοντες, που είναι αποτέλεσμα σαφών πολιτικών επιλογών, θα είχαν μικρότερη αρνητική επίδραση, αν επάνω τους δεν είχε γίνει συγχρόνως μια τεράστια προσπάθεια ιδεολογικής επένδυσης.

Τα φαινόμενα κρίσης οικονομικού και κοινωνικού χαρακτήρα, που κατακλύζουν την κοινωνία μας, επιλογές του συστήματος, συνοδεύονται από μια πρωτοφανή, καλά ενορχηστρωμένη, ιδεολογική επίθεση με ηθικούς αυτουργούς, "μοντέρνους", "ανανεωτικούς", "εκσυγχρονιστές" πολιτικούς και τη συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ.

Δήθεν κατάρρευση των ιδεολογιών, προβολή του κέρδους και του τζόγου, προβολή αρνητικών προτύπων, υποβάθμιση έως εξαφάνιση αγώνων και ανθρώπινης αλληλεγγύης, πολιτισμική υποκουλτούρα, "ροζ τηλέφωνα" μεγαλοεκδοτών, είναι το οπλοστάσιό τους.

Αν σ' αυτά προσθέσει κανείς και την πλήρη, σχεδόν, σιωπή του πνευματικού κόσμου, έχει το σκηνικό, που αποσκοπεί στη δημιουργία συνείδησης στη νεολαία μας. Συνείδηση προσαρμογής στα προβλήματα που της δημιουργούν. Οχι αντίστασης. Προσαρμογή όμως σημαίνει παραιτούμαι, υποτάσσομαι.

Η θεωρία των υποκατάστατων, ως, δήθεν, μέσο αντιμετώπισης της τοξικομανίας είναι τόσο παλιά, όσο η ευρεία διάδοση των ναρκωτικών, και ας προβάλλεται ως "ανανεωτική" ή "εκσυγχρονιστική".

Παραθέτω εδώ ένα απόσπασμα της ομιλίας στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Αγωγής Υγείας τον Οκτώβρη του 1984, του ψυχιάτρου Φοίβου Ζαφειρίδη, επιστήμονα με τεράστια πείρα στο αντικείμενο, που έβαλε τη σφραγίδα του στην πορεία και την αξιοπιστία του ΚΕΘΕΑ.

"Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Αμερική στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν γίνονταν οι πρώτες εισαγωγές οπίου. Σε λίγα μόνο χρόνια υπάρχουν αρκετές χιλιάδες οπιομανών. Η χρήση γινόταν από το στόμα και η ψυχική και σωματική εξάρτηση δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρές. Το 1832 παράγεται για πρώτη φορά το εκχύλισμα κοδεϊνης. Χρησιμοποιείται σαν φάρμακο για το βήχα, τους πόνους και την εξάρτηση από όπιο. Το 1856 κάνει την εμφάνισή της η ενέσιμη μορφίνη. Προωθείται σαν ισχυρό αναλγητικό και δημιουργεί μέσα σε λίγα χρόνια χιλιάδες μορφινομανείς. Λίγο αργότερα κάνει την εμφάνισή της η κοκαϊνη, που χρησιμοποιείται σαν φάρμακο για μορφινομανείς και εξαρτημένους από κοδεϊνη.

Στα τέλη του 19ου αιώνα υπάρχει στην Αμερική τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα από τους χιλιάδες εξαρτημένους από κοδεϊνη, κοκαϊνη και μορφίνη. Το πρόβλημα αναλαμβάνουν να λύσουν οι ανερχόμενοι φαρμακευτικοί κολοσσοί, σύμφωνα με τη δική τους αντίληψη για θεραπεία. Ετσι, στα 1898, η φίρμα BAYER παρουσιάζει με υπερηφάνεια το τελευταίο σκεύασμα, την ηρωίνη. Κυκλοφορεί ελεύθερα και διαφημίζεται από την BAYER σαν το "φάρμακο των φαρμάκων". Ανάμεσα στα άλλα, θεραπεύει κάθε είδους εξάρτηση από οποιαδήποτε ουσία, όπως τουλάχιστον δηλώνουν οι μεγάλες αφίσες που κυκλοφορεί η BAYER. Τα αποτελέσματα δεν αργούν να φανούν και το 1914 καταμετρούνται στις ΗΠΑ 200.000 ηρωινομανείς. Με την ηρωίνη το πρόβλημα της τοξικομανίας παίρνει φοβερές διαστάσεις και η αμερικάνικη κυβέρνηση, με την "Πράξη Χάρισον", στα 1915, απαγορεύει την κυκλοφορία της. Το μέτρο αυτό όχι μόνο δε λύνει το πρόβλημα, αλλά αντίθετα, ανεβάζοντας την τιμή της στα ύψη, πλουτίζει με εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια τα παράνομα κυκλώματα που αναλαμβάνουν τη διακίνησή της.

Το 1943, μια μεγάλη εταιρία, η BOECHST, παράγει και προωθεί στην αγορά το συνθετικό παράγωγο της μορφίνης, που ονομάζεται μεθαδόνη. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια κυκλοφορεί ελεύθερα και διαφημίζεται σαν ισχυρό αναλγητικό. Η συνολική φαρμακευτική της δράση είναι όμοια με της ηρωίνης. Σημαντική διαφορά αποτελεί το γεγονός ότι η μεθαδόνη δρα και από το στόμα. Από πολλούς προβάλλεται σαν το νέο υπερφάρμακο, που μέλλει να θεραπεύσει την εξάρτηση από την ηρωίνη. Το 1963, οι DOLE και NYSWANDER προωθούν στις ΗΠΑ τα λεγόμενα προγράμματα υποκατάστασης με μεθαδόνη. Σύμφωνα με τις απόψεις των εμπνευστών των προγραμμάτων αυτών, οι εκατοντάδες χιλιάδες ηρωινομανών που υπάρχουν στην Αμερική θα παίρνουν καθημερινά από ειδικά κέντρα την ημερήσια δόση που χρειάζονται, ενώ σύντομα θα άρχιζε η διαδικασία ελάττωσης της δόσης αυτής, μέχρι την οριστική θεραπεία. Πολύ σύντομα η προσπάθεια αυτή, προσπάθεια που επαναλαμβάνει ένα πολυπαιγμένο σενάριο, αποδείχτηκε ουτοπική. Σήμερα στην Αμερική υπάρχει μια νέα κατηγορία εξαρτημένων ατόμων, οι μεθαδονομανείς. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, υπολογίζονται σε πάνω από 100.000. Ουτοπική ακόμα αποδείχτηκε η αναμενόμενη ελάττωση της ηρωίνης στη μαύρη αγορά. Η διακίνηση της ηρωίνης όχι μόνο δε μειώθηκε από τα προγράμματα μεθαδόνης, αλλά μπορούμε να πούμε ότι ενισχύθηκε".

Από την ιστορική αυτή αναδρομή, φαίνεται ξεκάθαρα ότι αυτή η πρακτική είναι πρακτική προσαρμογής και όχι αντιμετώπισης του προβλήματος, αλλά και ποιες είναι οι κυρίαρχες δυνάμεις που την επιβάλλουν.

Θα μπορούσε δε αυτή η θεωρία να θεωρηθεί, από τον απλοϊκά σκεπτόμενο άνθρωπο, σαν ενέργεια μιας πολιτείας, μιας κυβέρνησης, που είναι ανήμπορη ή ανίκανη να αντιμετωπίσει ένα τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα. Θα μπορούσε πράγματι, αν δεν αποτελούσε μόνο μία πτυχή μιας γενικότερης ιδεολογίας. Της ιδεολογίας των υποκατάστατων σε όλες σχεδόν τις μορφές της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας μας!

- Αντί των υψηλών ανθρώπινων ιδανικών, το υποκατάστατο της υποταγής στα συμφέροντα των εκμεταλλευτών των εργαζομένων, στους "μονόδρομους".

- Αντί της κοινωνικής προστασίας ευπαθών ή γκετοποιημένων κοινωνικών ομάδων, το υποκατάστατο των "μεγάλων έργων" και το θησαύρισμα των μεγαλοεργοληπτών.

- Αντί του δικαιώματος εργασίας για απλά ανθρώπινη διαβίωση, το υποκατάστατο της ελεημοσύνης των Τοπικών Συμφώνων Απασχόλησης.

- Αντί ενός εκπαιδευτικού συστήματος χωρίς ταξικούς διαχωρισμούς, που θα διασφαλίζει τη γνώση και θα δημιουργεί ολοκληρωμένες προσωπικότητες, το υποκατάστατο ενός συστήματος το οποίο φαινομενικά δεν παραποιεί, στην πράξη όμως εξυπηρετεί απόλυτα ταξικούς σκοπούς.

Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς ολόκληρο κατάλογο τέτοιων περιπτώσεων. Το βασικό όμως είναι ο τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος, η στρατηγική πρόληψης, της οποίας το μεγαλύτερο βάρος εκ των πραγμάτων επωμίζονται το λαϊκό κίνημα, κύρια το νεολαιίστικο, και οι κοινωνικοί φορείς.

Εμφανής επιδίωξη του πρωθυπουργού, κατά τη συζήτηση σε επίπεδο πολιτικών αρχηγών για την πορεία της οικονομίας, την περασμένη Δευτέρα στη Βουλή, ήταν να επιβεβαιώσει ότι παραμένει ένας καλός - ίσως ο καλύτερος - διαχειριστής των συμφερόντων της οικονομικής ολιγαρχίας και, κατά συνέπεια, ότι ο ρόλος του είναι κυρίαρχος στο παιχνίδι εξουσίας.

Προκειμένου να επιτύχει αυτό το στόχο ο Κ. Σημίτης, άφησε στην άκρη τις ιδεολογίες και τα οράματα και μίλησε με τη γλώσσα που γνωρίζει πολύ καλά, αυτή των αριθμών, οι οποίοι βέβαια προβάλλονται για να υποστηρίξουν τη νεοφιλελεύθερη πολιτική που εφαρμόζει.

Δεν πρόκειται βέβαια για τυχαία τακτική. Μέσα από την επίδειξη έργου, ο Κ. Σημίτης επιδιώκει να πείσει τα λαϊκά στρώματα ότι η "οικονομία νοικοκυρεύεται" και, άρα, μόνο μέσα από αυτή τη διαδικασία, του "νοικοκυρέματος", με την πολιτική που εφαρμόζει η κυβέρνηση μπορούν να περιμένουν "καλυτέρευση της ζωής τους".

Και αυτό παρόλο που η πολιτική που εφαρμόζει έχει εξόφθαλμα αντιλαϊκή κατεύθυνση και σπρώχνει καθημερινά όλο και περισσότερους στη φτώχεια και την εξαθλίωση. Ομως, πασχίζει διαρκώς να καλλιεργήσει την αντίληψη, επιδεικνύοντας τη "βελτίωση των δεικτών", ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος και πρέπει όλοι να υποταχθούν στη μοίρα που έχουν διαμορφώσει τα μεγάλα αφεντικά και οι πολυεθνικές. Μάλιστα, προκειμένου να μη φανεί αναξιόπιστος και διαψευστεί μετά από λίγο, αποφεύγει συστηματικά να δώσει υποσχέσεις για καλύτερες μέρες στα λαϊκά στρώματα. Το μόνο που υπόσχεται είναι η κατάκτηση από τη χώρα μιας θέσης στο κέντρο λήψης των αποφάσεων στις Βρυξέλλες. Εδώ επιστρατεύεται και η κινδυνολογία, η οποία περνά μέσα από το δίλημμα "ή ισότιμη ένταξη στην ΕΕ, ή απομόνωση και αλβανοποίηση".

Επειδή όμως η σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν καθημερινά οι εργαζόμενοι κονιορτοποιεί την κυβερνητική προπαγάνδα, ο Κ. Σημίτης επιχειρεί να την αντιστρέψει και να την προσαρμόσει στα μέτρα της πολιτικής του. Ετσι, χρησιμοποιεί έννοιες όπως ανάπτυξη, παραγωγικότητα, ανταγωνιστικότητα κ.ά., οι οποίες έχουν σαφέστατα προσδιορισμένο ταξικό περιεχόμενο από την εφαρμογή της πολιτικής της κυβέρνησης, και επιχειρεί να τις εμφανίσει ως έννοιες που ικανοποιούν τα καθολικά συμφέροντα της κοινωνίας. Δεν πρόκειται βέβαια για πρωτότυπη μέθοδο, αλλά για την κλασική μέθοδο των πολιτικών εκφραστών της άρχουσας τάξης.

Παράδειγμα: Επιχειρεί να πείσει ότι η πτώση του πληθωρισμού ευνοεί τα συμφέροντα των εργαζομένων, όταν είναι πασίγνωστο ότι η μείωση του πληθωρισμού έχει πληρωθεί ακριβά από τα συνήθη υποζύγια, ενώ δεν ωφελούνται στο ελάχιστο από αυτή. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικά τα μέτρα που προτείνει η επιτροπή Σπράου για τα επόμενα χρόνια, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης του πληθωρισμού. Στο σύνολό τους στρέφονται κατά των εργαζομένων, γιατί επιδιώκεται η μείωση των εισοδημάτων τουςώστε να πέσει κι άλλο ο πληθωρισμός. Αλλο παράδειγμα: Η μείωση των επιτοκίων παρουσιάζεται ως θετική εξέλιξη για τα λαϊκά στρώματα, όταν είναι γνωστό ότι έχουν ήδη χάσει, ως μικροκαταθέτες, τουλάχιστον 300 δισ. δρχ., ενώ την ίδια στιγμή εξασφαλίζεται "φθηνό χρήμα" στους μεγαλοβιομηχάνους κ.ά.

Ταυτόχρονα, η έννοια της ανάπτυξης έχει πλήρως κακοποιηθεί από τον Κ. Σημίτη. Η ανάπτυξη της κυβέρνησης συνοδεύεται με διαρκώς αυξανόμενη ανεργία, το μέγεθος της οποίας στη χώρα μας είναι απροσδιόριστο, αφού τα επίσημα στοιχεία η ίδια η Κομισιόν τα θεωρεί αναξιόπιστα και τα πετάει στο καλάθι των αχρήστων. Είναι χαρακτηριστικό ότι για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεργίας ο πρωθυπουργός απέφυγε οποιαδήποτε συγκεκριμένη εξαγγελία. Εναπέθεσε όλες τις ελπίδες στην αύξηση του ΑΕΠ, η οποία όμως σε καμία περίπτωση - το αποδεικνύει η διεθνής αλλά και η ελληνική εμπειρία - δεν πρόκειται να οδηγήσει σε αυτό το αποτέλεσμα.

Από την άλλη ο Κ. Σημίτης απέκρυψε από το λαό την επερχόμενη αντιλαϊκή λαίλαπα, με αιχμή την κατεδάφιση των κοινωνικών κατακτήσεων στις εργασιακές σχέσεις και το ασφαλιστικό. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι φρόντισε να προϊδεάσει για τα αντιλαϊκά μέτρα, λέγοντας ότι παρόλο που η οικονομία προχωρά με βάση το πρόγραμμα "σύγκλισης", η χώρα μας - τι τρομερό! - δεν ανταποκρίνεται ακόμα στα κριτήρια του Μάαστριχτ και θα μείνει εκτός των χωρών που θα ενταχθούν στην "πρώτη ζώνη" του ΕΥΡΩ. Παράλληλα, ανέφερε ότι "τρίτο μεγάλο πεδίο διαρθρωτικών παρεμβάσεων θα αποτελέσουν ζητήματα σχετικά με την αγορά εργασίας και το ασφαλιστικό". Δε χρειαζόταν να "κουραστεί" περισσότερο. Τις επόμενες μέρες επρόκειτο να ακολουθήσει ο βομβαρδισμός της "κοινής γνώμης" μέσω των εκθέσεων του ΔΝΤ και του ΟΟΣΑ, οι οποίες μόνο για έλλειψη συγκεκριμένων μέτρων δεν μπορούν να κατηγορηθούν. Το πακέτο των μέτρων που περιλαμβάνεται στις δύο εκθέσεις αποτελούν τον οδηγό της κυβέρνησης για το επόμενο διάστημα, ανεξάρτητα από τους ρυθμούς που θα υλοποιηθούν. Στην ημερήσια διάταξη είναι η "ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας", η κατάργηση του 8ωρου και η μείωση του βασικού μισθού, η υπονόμευση των συλλογικών συμβάσεων, η πλήρης απελευθέρωση των απολύσεων, η μείωση των συντάξεων, η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης κ.ο.κ.

Ο Κ. Σημίτης ελπίζει ότι θα υφαρπάσει μέσω και του "κοινωνικού διαλόγου" - απάτη την κοινωνική συναίνεση και γι' αυτό αφήνει τους "φιλικούς" ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς - με τη βοήθεια των ΜΜΕ - να καλλιεργούν το έδαφος, επιδιώκοντας να αποφύγει "κοινωνικές εκρήξεις".

Παραγνωρίζει όμως ότι οι εργαζόμενοι δεν έχουν άλλα περιθώρια να κάνουν πίσω. Μόνο στην αντεπίθεση, που θα αποσκοπεί στην ανατροπή αυτής της πολιτικής και την αλλαγή των συσχετισμών, μπορούν να ελπίζουν.

Παναγιώτης ΚΑΚΑΛΗΣ

Η κατά τακτά, σχεδόν, χρονικά διαστήματα αριθμητική έξαρση θανάτων, νέων κυρίως, ανθρώπων, από τη χρήση ναρκωτικών αποκτά ιδιαίτερη σημασία για πολλούς λόγους. Ενας βασικός λόγος είναι ο τρόπος προβολής των θανάτων.

Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι τέτοια φαινόμενα πρέπει να αποκρύπτονται με σεμνοτυφία.

Από του σημείου όμως αυτού, μέχρι τη χωρίς αιδώ, χάριν της τηλεθέασης, εκμετάλλευση του γεγονότος, με μελοδραματισμούς, φραστικές υπερβολές, κλίμα ψύχωσης, απάνθρωπη ή ανούσια εικόνα, υπάρχει τεράστια διαφορά.

Με αυτόν τον τρόπο "ενημέρωσης" συμπληρώνεται ένα ολόκληρο πλέγμα αντιλήψεων για την "αντιμετώπιση" της χρήσης ναρκωτικών, αφού:

- Αποϊδεολογικοποιείται το τεράστιο αυτό πολιτικοοικονομικό πρόβλημα. - Εμποδίζει την αναζήτηση των αιτίων.

- Δημιουργεί την αίσθηση μιας παραδομένης κοινωνίας.

- Προδιαθέτει για "προσαρμογή".

Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός, ότι κάθε φορά, μετά από τέτοιο βομβαρδισμό της κοινής γνώμης, ακούγονται κραυγές για αστυνόμευση των σχολείων, επαναφορά της ποινής του θανάτου κλπ.

Δεύτερος λόγος είναι ότι η τραγικότητα του θανάτου "μπατάρει" την οποιαδήποτε συζήτηση προς την πλευρά της αντιμετώπισης των ήδη εξαρτημένων ή και τους ίδιους τους εξαρτημένους, τους οδηγεί αντικειμενικά προς αυτή την κατεύθυνση. Ομως, αυτό είναι η μια πτυχή του όλου προβλήματος, στο οποίο θα αναφερθούμε πιο κάτω. Μια πτυχή που χρησιμοποιήθηκε από τους κρατούντες σαν άλλοθι για την αγνόηση της άλλης πτυχής. Αυτής της τεράστιας δεξαμενής των εν δυνάμει υποψηφίων προς χρήση ναρκωτικών!!!

Τρίτος, τέλος, λόγος είναι ότι αυτή η μεγάλη αύξηση του αριθμού θανάτων υποδηλώνει, με σαφή τρόπο, την πολύ γρήγορη εξάπλωση της χρήσης ναρκωτικών στη χώρα μας. Και αυτό παρατηρείται και σε όλη την Ευρώπη. Ετσι γεννιέται αυτόματα το ερώτημα: Γιατί; Γιατί αυτή η ραγδαία εξάπλωση και στη χώρα μας; Η απάντηση είναι μία και μοναδική. Συμβαδίζει, χέρι χέρι, με την αύξηση και όξυνση των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων. Ανεργία, φτώχεια, ανυπαρξία εκπαιδευτικού συστήματος, αβεβαιότητα για το αύριο, ρήξη της κοινωνικής συνοχής, απορύθμιση των βασικών κυττάρων αντίστασης, της οικογένειας, ελάττωση μέχρι πλήρους περικοπής κοινωνικών δαπανών, περιθωριοποίηση κοινωνικών ομάδων, ταξικός διαχωρισμός στα μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα και άλλα, είναι φαινόμενα που δεν είχαν στη χώρα μας ποτέ άλλοτε τέτοια οξύτητα. Σ' αυτή την άποψη, την οποία δημόσια, τουλάχιστον, δεν αμφισβητεί κανένας, υπάρχει μια ένταση καλόβουλη από μερικούς. Καλά, λένε, αυτά τα προβλήματα από μόνα τους μπορούν να χαρακτηριστούν αιτίες για τη στροφή της νεολαίας μας προς τα ναρκωτικά;

Η αλήθεια είναι ότι οι παραπάνω παράγοντες, που είναι αποτέλεσμα σαφών πολιτικών επιλογών, θα είχαν μικρότερη αρνητική επίδραση, αν επάνω τους δεν είχε γίνει συγχρόνως μια τεράστια προσπάθεια ιδεολογικής επένδυσης.

Τα φαινόμενα κρίσης οικονομικού και κοινωνικού χαρακτήρα, που κατακλύζουν την κοινωνία μας, επιλογές του συστήματος, συνοδεύονται από μια πρωτοφανή, καλά ενορχηστρωμένη, ιδεολογική επίθεση με ηθικούς αυτουργούς, "μοντέρνους", "ανανεωτικούς", "εκσυγχρονιστές" πολιτικούς και τη συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ.

Δήθεν κατάρρευση των ιδεολογιών, προβολή του κέρδους και του τζόγου, προβολή αρνητικών προτύπων, υποβάθμιση έως εξαφάνιση αγώνων και ανθρώπινης αλληλεγγύης, πολιτισμική υποκουλτούρα, "ροζ τηλέφωνα" μεγαλοεκδοτών, είναι το οπλοστάσιό τους.

Αν σ' αυτά προσθέσει κανείς και την πλήρη, σχεδόν, σιωπή του πνευματικού κόσμου, έχει το σκηνικό, που αποσκοπεί στη δημιουργία συνείδησης στη νεολαία μας. Συνείδηση προσαρμογής στα προβλήματα που της δημιουργούν. Οχι αντίστασης. Προσαρμογή όμως σημαίνει παραιτούμαι, υποτάσσομαι.

Η θεωρία των υποκατάστατων, ως, δήθεν, μέσο αντιμετώπισης της τοξικομανίας είναι τόσο παλιά, όσο η ευρεία διάδοση των ναρκωτικών, και ας προβάλλεται ως "ανανεωτική" ή "εκσυγχρονιστική".

Παραθέτω εδώ ένα απόσπασμα της ομιλίας στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Αγωγής Υγείας τον Οκτώβρη του 1984, του ψυχιάτρου Φοίβου Ζαφειρίδη, επιστήμονα με τεράστια πείρα στο αντικείμενο, που έβαλε τη σφραγίδα του στην πορεία και την αξιοπιστία του ΚΕΘΕΑ.

"Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Αμερική στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν γίνονταν οι πρώτες εισαγωγές οπίου. Σε λίγα μόνο χρόνια υπάρχουν αρκετές χιλιάδες οπιομανών. Η χρήση γινόταν από το στόμα και η ψυχική και σωματική εξάρτηση δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρές. Το 1832 παράγεται για πρώτη φορά το εκχύλισμα κοδεϊνης. Χρησιμοποιείται σαν φάρμακο για το βήχα, τους πόνους και την εξάρτηση από όπιο. Το 1856 κάνει την εμφάνισή της η ενέσιμη μορφίνη. Προωθείται σαν ισχυρό αναλγητικό και δημιουργεί μέσα σε λίγα χρόνια χιλιάδες μορφινομανείς. Λίγο αργότερα κάνει την εμφάνισή της η κοκαϊνη, που χρησιμοποιείται σαν φάρμακο για μορφινομανείς και εξαρτημένους από κοδεϊνη.

Στα τέλη του 19ου αιώνα υπάρχει στην Αμερική τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα από τους χιλιάδες εξαρτημένους από κοδεϊνη, κοκαϊνη και μορφίνη. Το πρόβλημα αναλαμβάνουν να λύσουν οι ανερχόμενοι φαρμακευτικοί κολοσσοί, σύμφωνα με τη δική τους αντίληψη για θεραπεία. Ετσι, στα 1898, η φίρμα BAYER παρουσιάζει με υπερηφάνεια το τελευταίο σκεύασμα, την ηρωίνη. Κυκλοφορεί ελεύθερα και διαφημίζεται από την BAYER σαν το "φάρμακο των φαρμάκων". Ανάμεσα στα άλλα, θεραπεύει κάθε είδους εξάρτηση από οποιαδήποτε ουσία, όπως τουλάχιστον δηλώνουν οι μεγάλες αφίσες που κυκλοφορεί η BAYER. Τα αποτελέσματα δεν αργούν να φανούν και το 1914 καταμετρούνται στις ΗΠΑ 200.000 ηρωινομανείς. Με την ηρωίνη το πρόβλημα της τοξικομανίας παίρνει φοβερές διαστάσεις και η αμερικάνικη κυβέρνηση, με την "Πράξη Χάρισον", στα 1915, απαγορεύει την κυκλοφορία της. Το μέτρο αυτό όχι μόνο δε λύνει το πρόβλημα, αλλά αντίθετα, ανεβάζοντας την τιμή της στα ύψη, πλουτίζει με εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια τα παράνομα κυκλώματα που αναλαμβάνουν τη διακίνησή της.

Το 1943, μια μεγάλη εταιρία, η BOECHST, παράγει και προωθεί στην αγορά το συνθετικό παράγωγο της μορφίνης, που ονομάζεται μεθαδόνη. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια κυκλοφορεί ελεύθερα και διαφημίζεται σαν ισχυρό αναλγητικό. Η συνολική φαρμακευτική της δράση είναι όμοια με της ηρωίνης. Σημαντική διαφορά αποτελεί το γεγονός ότι η μεθαδόνη δρα και από το στόμα. Από πολλούς προβάλλεται σαν το νέο υπερφάρμακο, που μέλλει να θεραπεύσει την εξάρτηση από την ηρωίνη. Το 1963, οι DOLE και NYSWANDER προωθούν στις ΗΠΑ τα λεγόμενα προγράμματα υποκατάστασης με μεθαδόνη. Σύμφωνα με τις απόψεις των εμπνευστών των προγραμμάτων αυτών, οι εκατοντάδες χιλιάδες ηρωινομανών που υπάρχουν στην Αμερική θα παίρνουν καθημερινά από ειδικά κέντρα την ημερήσια δόση που χρειάζονται, ενώ σύντομα θα άρχιζε η διαδικασία ελάττωσης της δόσης αυτής, μέχρι την οριστική θεραπεία. Πολύ σύντομα η προσπάθεια αυτή, προσπάθεια που επαναλαμβάνει ένα πολυπαιγμένο σενάριο, αποδείχτηκε ουτοπική. Σήμερα στην Αμερική υπάρχει μια νέα κατηγορία εξαρτημένων ατόμων, οι μεθαδονομανείς. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, υπολογίζονται σε πάνω από 100.000. Ουτοπική ακόμα αποδείχτηκε η αναμενόμενη ελάττωση της ηρωίνης στη μαύρη αγορά. Η διακίνηση της ηρωίνης όχι μόνο δε μειώθηκε από τα προγράμματα μεθαδόνης, αλλά μπορούμε να πούμε ότι ενισχύθηκε".

Από την ιστορική αυτή αναδρομή, φαίνεται ξεκάθαρα ότι αυτή η πρακτική είναι πρακτική προσαρμογής και όχι αντιμετώπισης του προβλήματος, αλλά και ποιες είναι οι κυρίαρχες δυνάμεις που την επιβάλλουν.

Θα μπορούσε δε αυτή η θεωρία να θεωρηθεί, από τον απλοϊκά σκεπτόμενο άνθρωπο, σαν ενέργεια μιας πολιτείας, μιας κυβέρνησης, που είναι ανήμπορη ή ανίκανη να αντιμετωπίσει ένα τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα. Θα μπορούσε πράγματι, αν δεν αποτελούσε μόνο μία πτυχή μιας γενικότερης ιδεολογίας. Της ιδεολογίας των υποκατάστατων σε όλες σχεδόν τις μορφές της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας μας!

- Αντί των υψηλών ανθρώπινων ιδανικών, το υποκατάστατο της υποταγής στα συμφέροντα των εκμεταλλευτών των εργαζομένων, στους "μονόδρομους".

- Αντί της κοινωνικής προστασίας ευπαθών ή γκετοποιημένων κοινωνικών ομάδων, το υποκατάστατο των "μεγάλων έργων" και το θησαύρισμα των μεγαλοεργοληπτών.

- Αντί του δικαιώματος εργασίας για απλά ανθρώπινη διαβίωση, το υποκατάστατο της ελεημοσύνης των Τοπικών Συμφώνων Απασχόλησης.

- Αντί ενός εκπαιδευτικού συστήματος χωρίς ταξικούς διαχωρισμούς, που θα διασφαλίζει τη γνώση και θα δημιουργεί ολοκληρωμένες προσωπικότητες, το υποκατάστατο ενός συστήματος το οποίο φαινομενικά δεν παραποιεί, στην πράξη όμως εξυπηρετεί απόλυτα ταξικούς σκοπούς.

Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς ολόκληρο κατάλογο τέτοιων περιπτώσεων. Το βασικό όμως είναι ο τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος, η στρατηγική πρόληψης, της οποίας το μεγαλύτερο βάρος εκ των πραγμάτων επωμίζονται το λαϊκό κίνημα, κύρια το νεολαιίστικο, και οι κοινωνικοί φορείς.

Εμφανής επιδίωξη του πρωθυπουργού, κατά τη συζήτηση σε επίπεδο πολιτικών αρχηγών για την πορεία της οικονομίας, την περασμένη Δευτέρα στη Βουλή, ήταν να επιβεβαιώσει ότι παραμένει ένας καλός - ίσως ο καλύτερος - διαχειριστής των συμφερόντων της οικονομικής ολιγαρχίας και, κατά συνέπεια, ότι ο ρόλος του είναι κυρίαρχος στο παιχνίδι εξουσίας.

Προκειμένου να επιτύχει αυτό το στόχο ο Κ. Σημίτης, άφησε στην άκρη τις ιδεολογίες και τα οράματα και μίλησε με τη γλώσσα που γνωρίζει πολύ καλά, αυτή των αριθμών, οι οποίοι βέβαια προβάλλονται για να υποστηρίξουν τη νεοφιλελεύθερη πολιτική που εφαρμόζει.

Δεν πρόκειται βέβαια για τυχαία τακτική. Μέσα από την επίδειξη έργου, ο Κ. Σημίτης επιδιώκει να πείσει τα λαϊκά στρώματα ότι η "οικονομία νοικοκυρεύεται" και, άρα, μόνο μέσα από αυτή τη διαδικασία, του "νοικοκυρέματος", με την πολιτική που εφαρμόζει η κυβέρνηση μπορούν να περιμένουν "καλυτέρευση της ζωής τους".

Και αυτό παρόλο που η πολιτική που εφαρμόζει έχει εξόφθαλμα αντιλαϊκή κατεύθυνση και σπρώχνει καθημερινά όλο και περισσότερους στη φτώχεια και την εξαθλίωση. Ομως, πασχίζει διαρκώς να καλλιεργήσει την αντίληψη, επιδεικνύοντας τη "βελτίωση των δεικτών", ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος και πρέπει όλοι να υποταχθούν στη μοίρα που έχουν διαμορφώσει τα μεγάλα αφεντικά και οι πολυεθνικές. Μάλιστα, προκειμένου να μη φανεί αναξιόπιστος και διαψευστεί μετά από λίγο, αποφεύγει συστηματικά να δώσει υποσχέσεις για καλύτερες μέρες στα λαϊκά στρώματα. Το μόνο που υπόσχεται είναι η κατάκτηση από τη χώρα μιας θέσης στο κέντρο λήψης των αποφάσεων στις Βρυξέλλες. Εδώ επιστρατεύεται και η κινδυνολογία, η οποία περνά μέσα από το δίλημμα "ή ισότιμη ένταξη στην ΕΕ, ή απομόνωση και αλβανοποίηση".

Επειδή όμως η σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν καθημερινά οι εργαζόμενοι κονιορτοποιεί την κυβερνητική προπαγάνδα, ο Κ. Σημίτης επιχειρεί να την αντιστρέψει και να την προσαρμόσει στα μέτρα της πολιτικής του. Ετσι, χρησιμοποιεί έννοιες όπως ανάπτυξη, παραγωγικότητα, ανταγωνιστικότητα κ.ά., οι οποίες έχουν σαφέστατα προσδιορισμένο ταξικό περιεχόμενο από την εφαρμογή της πολιτικής της κυβέρνησης, και επιχειρεί να τις εμφανίσει ως έννοιες που ικανοποιούν τα καθολικά συμφέροντα της κοινωνίας. Δεν πρόκειται βέβαια για πρωτότυπη μέθοδο, αλλά για την κλασική μέθοδο των πολιτικών εκφραστών της άρχουσας τάξης.

Παράδειγμα: Επιχειρεί να πείσει ότι η πτώση του πληθωρισμού ευνοεί τα συμφέροντα των εργαζομένων, όταν είναι πασίγνωστο ότι η μείωση του πληθωρισμού έχει πληρωθεί ακριβά από τα συνήθη υποζύγια, ενώ δεν ωφελούνται στο ελάχιστο από αυτή. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικά τα μέτρα που προτείνει η επιτροπή Σπράου για τα επόμενα χρόνια, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης του πληθωρισμού. Στο σύνολό τους στρέφονται κατά των εργαζομένων, γιατί επιδιώκεται η μείωση των εισοδημάτων τουςώστε να πέσει κι άλλο ο πληθωρισμός. Αλλο παράδειγμα: Η μείωση των επιτοκίων παρουσιάζεται ως θετική εξέλιξη για τα λαϊκά στρώματα, όταν είναι γνωστό ότι έχουν ήδη χάσει, ως μικροκαταθέτες, τουλάχιστον 300 δισ. δρχ., ενώ την ίδια στιγμή εξασφαλίζεται "φθηνό χρήμα" στους μεγαλοβιομηχάνους κ.ά.

Ταυτόχρονα, η έννοια της ανάπτυξης έχει πλήρως κακοποιηθεί από τον Κ. Σημίτη. Η ανάπτυξη της κυβέρνησης συνοδεύεται με διαρκώς αυξανόμενη ανεργία, το μέγεθος της οποίας στη χώρα μας είναι απροσδιόριστο, αφού τα επίσημα στοιχεία η ίδια η Κομισιόν τα θεωρεί αναξιόπιστα και τα πετάει στο καλάθι των αχρήστων. Είναι χαρακτηριστικό ότι για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεργίας ο πρωθυπουργός απέφυγε οποιαδήποτε συγκεκριμένη εξαγγελία. Εναπέθεσε όλες τις ελπίδες στην αύξηση του ΑΕΠ, η οποία όμως σε καμία περίπτωση - το αποδεικνύει η διεθνής αλλά και η ελληνική εμπειρία - δεν πρόκειται να οδηγήσει σε αυτό το αποτέλεσμα.

Από την άλλη ο Κ. Σημίτης απέκρυψε από το λαό την επερχόμενη αντιλαϊκή λαίλαπα, με αιχμή την κατεδάφιση των κοινωνικών κατακτήσεων στις εργασιακές σχέσεις και το ασφαλιστικό. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι φρόντισε να προϊδεάσει για τα αντιλαϊκά μέτρα, λέγοντας ότι παρόλο που η οικονομία προχωρά με βάση το πρόγραμμα "σύγκλισης", η χώρα μας - τι τρομερό! - δεν ανταποκρίνεται ακόμα στα κριτήρια του Μάαστριχτ και θα μείνει εκτός των χωρών που θα ενταχθούν στην "πρώτη ζώνη" του ΕΥΡΩ. Παράλληλα, ανέφερε ότι "τρίτο μεγάλο πεδίο διαρθρωτικών παρεμβάσεων θα αποτελέσουν ζητήματα σχετικά με την αγορά εργασίας και το ασφαλιστικό". Δε χρειαζόταν να "κουραστεί" περισσότερο. Τις επόμενες μέρες επρόκειτο να ακολουθήσει ο βομβαρδισμός της "κοινής γνώμης" μέσω των εκθέσεων του ΔΝΤ και του ΟΟΣΑ, οι οποίες μόνο για έλλειψη συγκεκριμένων μέτρων δεν μπορούν να κατηγορηθούν. Το πακέτο των μέτρων που περιλαμβάνεται στις δύο εκθέσεις αποτελούν τον οδηγό της κυβέρνησης για το επόμενο διάστημα, ανεξάρτητα από τους ρυθμούς που θα υλοποιηθούν. Στην ημερήσια διάταξη είναι η "ελαστικοποίηση των σχέσεων εργασίας", η κατάργηση του 8ωρου και η μείωση του βασικού μισθού, η υπονόμευση των συλλογικών συμβάσεων, η πλήρης απελευθέρωση των απολύσεων, η μείωση των συντάξεων, η αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης κ.ο.κ.

Ο Κ. Σημίτης ελπίζει ότι θα υφαρπάσει μέσω και του "κοινωνικού διαλόγου" - απάτη την κοινωνική συναίνεση και γι' αυτό αφήνει τους "φιλικούς" ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς - με τη βοήθεια των ΜΜΕ - να καλλιεργούν το έδαφος, επιδιώκοντας να αποφύγει "κοινωνικές εκρήξεις".

Παραγνωρίζει όμως ότι οι εργαζόμενοι δεν έχουν άλλα περιθώρια να κάνουν πίσω. Μόνο στην αντεπίθεση, που θα αποσκοπεί στην ανατροπή αυτής της πολιτικής και την αλλαγή των συσχετισμών, μπορούν να ελπίζουν.

Παναγιώτης ΚΑΚΑΛΗΣ