Η κατά τακτά, σχεδόν, χρονικά διαστήματα αριθμητική έξαρση θανάτων, νέων κυρίως, ανθρώπων, από τη χρήση ναρκωτικών αποκτά ιδιαίτερη σημασία για πολλούς λόγους. Ενας βασικός λόγος είναι ο τρόπος προβολής των θανάτων.

Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι τέτοια φαινόμενα πρέπει να αποκρύπτονται με σεμνοτυφία.

Από του σημείου όμως αυτού, μέχρι τη χωρίς αιδώ, χάριν της τηλεθέασης, εκμετάλλευση του γεγονότος, με μελοδραματισμούς, φραστικές υπερβολές, κλίμα ψύχωσης, απάνθρωπη ή ανούσια εικόνα, υπάρχει τεράστια διαφορά.

Με αυτόν τον τρόπο "ενημέρωσης" συμπληρώνεται ένα ολόκληρο πλέγμα αντιλήψεων για την "αντιμετώπιση" της χρήσης ναρκωτικών, αφού:

- Αποϊδεολογικοποιείται το τεράστιο αυτό πολιτικοοικονομικό πρόβλημα. - Εμποδίζει την αναζήτηση των αιτίων.

- Δημιουργεί την αίσθηση μιας παραδομένης κοινωνίας.

- Προδιαθέτει για "προσαρμογή".

Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός, ότι κάθε φορά, μετά από τέτοιο βομβαρδισμό της κοινής γνώμης, ακούγονται κραυγές για αστυνόμευση των σχολείων, επαναφορά της ποινής του θανάτου κλπ.

Δεύτερος λόγος είναι ότι η τραγικότητα του θανάτου "μπατάρει" την οποιαδήποτε συζήτηση προς την πλευρά της αντιμετώπισης των ήδη εξαρτημένων ή και τους ίδιους τους εξαρτημένους, τους οδηγεί αντικειμενικά προς αυτή την κατεύθυνση. Ομως, αυτό είναι η μια πτυχή του όλου προβλήματος, στο οποίο θα αναφερθούμε πιο κάτω. Μια πτυχή που χρησιμοποιήθηκε από τους κρατούντες σαν άλλοθι για την αγνόηση της άλλης πτυχής. Αυτής της τεράστιας δεξαμενής των εν δυνάμει υποψηφίων προς χρήση ναρκωτικών!!!

Τρίτος, τέλος, λόγος είναι ότι αυτή η μεγάλη αύξηση του αριθμού θανάτων υποδηλώνει, με σαφή τρόπο, την πολύ γρήγορη εξάπλωση της χρήσης ναρκωτικών στη χώρα μας. Και αυτό παρατηρείται και σε όλη την Ευρώπη. Ετσι γεννιέται αυτόματα το ερώτημα: Γιατί; Γιατί αυτή η ραγδαία εξάπλωση και στη χώρα μας; Η απάντηση είναι μία και μοναδική. Συμβαδίζει, χέρι χέρι, με την αύξηση και όξυνση των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων. Ανεργία, φτώχεια, ανυπαρξία εκπαιδευτικού συστήματος, αβεβαιότητα για το αύριο, ρήξη της κοινωνικής συνοχής, απορύθμιση των βασικών κυττάρων αντίστασης, της οικογένειας, ελάττωση μέχρι πλήρους περικοπής κοινωνικών δαπανών, περιθωριοποίηση κοινωνικών ομάδων, ταξικός διαχωρισμός στα μεγάλα πολεοδομικά συγκροτήματα και άλλα, είναι φαινόμενα που δεν είχαν στη χώρα μας ποτέ άλλοτε τέτοια οξύτητα. Σ' αυτή την άποψη, την οποία δημόσια, τουλάχιστον, δεν αμφισβητεί κανένας, υπάρχει μια ένταση καλόβουλη από μερικούς. Καλά, λένε, αυτά τα προβλήματα από μόνα τους μπορούν να χαρακτηριστούν αιτίες για τη στροφή της νεολαίας μας προς τα ναρκωτικά;

Η αλήθεια είναι ότι οι παραπάνω παράγοντες, που είναι αποτέλεσμα σαφών πολιτικών επιλογών, θα είχαν μικρότερη αρνητική επίδραση, αν επάνω τους δεν είχε γίνει συγχρόνως μια τεράστια προσπάθεια ιδεολογικής επένδυσης.

Τα φαινόμενα κρίσης οικονομικού και κοινωνικού χαρακτήρα, που κατακλύζουν την κοινωνία μας, επιλογές του συστήματος, συνοδεύονται από μια πρωτοφανή, καλά ενορχηστρωμένη, ιδεολογική επίθεση με ηθικούς αυτουργούς, "μοντέρνους", "ανανεωτικούς", "εκσυγχρονιστές" πολιτικούς και τη συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ.

Δήθεν κατάρρευση των ιδεολογιών, προβολή του κέρδους και του τζόγου, προβολή αρνητικών προτύπων, υποβάθμιση έως εξαφάνιση αγώνων και ανθρώπινης αλληλεγγύης, πολιτισμική υποκουλτούρα, "ροζ τηλέφωνα" μεγαλοεκδοτών, είναι το οπλοστάσιό τους.

Αν σ' αυτά προσθέσει κανείς και την πλήρη, σχεδόν, σιωπή του πνευματικού κόσμου, έχει το σκηνικό, που αποσκοπεί στη δημιουργία συνείδησης στη νεολαία μας. Συνείδηση προσαρμογής στα προβλήματα που της δημιουργούν. Οχι αντίστασης. Προσαρμογή όμως σημαίνει παραιτούμαι, υποτάσσομαι.

Η θεωρία των υποκατάστατων, ως, δήθεν, μέσο αντιμετώπισης της τοξικομανίας είναι τόσο παλιά, όσο η ευρεία διάδοση των ναρκωτικών, και ας προβάλλεται ως "ανανεωτική" ή "εκσυγχρονιστική".

Παραθέτω εδώ ένα απόσπασμα της ομιλίας στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Αγωγής Υγείας τον Οκτώβρη του 1984, του ψυχιάτρου Φοίβου Ζαφειρίδη, επιστήμονα με τεράστια πείρα στο αντικείμενο, που έβαλε τη σφραγίδα του στην πορεία και την αξιοπιστία του ΚΕΘΕΑ.

"Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Αμερική στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν γίνονταν οι πρώτες εισαγωγές οπίου. Σε λίγα μόνο χρόνια υπάρχουν αρκετές χιλιάδες οπιομανών. Η χρήση γινόταν από το στόμα και η ψυχική και σωματική εξάρτηση δεν ήταν ιδιαίτερα ισχυρές. Το 1832 παράγεται για πρώτη φορά το εκχύλισμα κοδεϊνης. Χρησιμοποιείται σαν φάρμακο για το βήχα, τους πόνους και την εξάρτηση από όπιο. Το 1856 κάνει την εμφάνισή της η ενέσιμη μορφίνη. Προωθείται σαν ισχυρό αναλγητικό και δημιουργεί μέσα σε λίγα χρόνια χιλιάδες μορφινομανείς. Λίγο αργότερα κάνει την εμφάνισή της η κοκαϊνη, που χρησιμοποιείται σαν φάρμακο για μορφινομανείς και εξαρτημένους από κοδεϊνη.

Στα τέλη του 19ου αιώνα υπάρχει στην Αμερική τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα από τους χιλιάδες εξαρτημένους από κοδεϊνη, κοκαϊνη και μορφίνη. Το πρόβλημα αναλαμβάνουν να λύσουν οι ανερχόμενοι φαρμακευτικοί κολοσσοί, σύμφωνα με τη δική τους αντίληψη για θεραπεία. Ετσι, στα 1898, η φίρμα BAYER παρουσιάζει με υπερηφάνεια το τελευταίο σκεύασμα, την ηρωίνη. Κυκλοφορεί ελεύθερα και διαφημίζεται από την BAYER σαν το "φάρμακο των φαρμάκων". Ανάμεσα στα άλλα, θεραπεύει κάθε είδους εξάρτηση από οποιαδήποτε ουσία, όπως τουλάχιστον δηλώνουν οι μεγάλες αφίσες που κυκλοφορεί η BAYER. Τα αποτελέσματα δεν αργούν να φανούν και το 1914 καταμετρούνται στις ΗΠΑ 200.000 ηρωινομανείς. Με την ηρωίνη το πρόβλημα της τοξικομανίας παίρνει φοβερές διαστάσεις και η αμερικάνικη κυβέρνηση, με την "Πράξη Χάρισον", στα 1915, απαγορεύει την κυκλοφορία της. Το μέτρο αυτό όχι μόνο δε λύνει το πρόβλημα, αλλά αντίθετα, ανεβάζοντας την τιμή της στα ύψη, πλουτίζει με εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια τα παράνομα κυκλώματα που αναλαμβάνουν τη διακίνησή της.

Το 1943, μια μεγάλη εταιρία, η BOECHST, παράγει και προωθεί στην αγορά το συνθετικό παράγωγο της μορφίνης, που ονομάζεται μεθαδόνη. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια κυκλοφορεί ελεύθερα και διαφημίζεται σαν ισχυρό αναλγητικό. Η συνολική φαρμακευτική της δράση είναι όμοια με της ηρωίνης. Σημαντική διαφορά αποτελεί το γεγονός ότι η μεθαδόνη δρα και από το στόμα. Από πολλούς προβάλλεται σαν το νέο υπερφάρμακο, που μέλλει να θεραπεύσει την εξάρτηση από την ηρωίνη. Το 1963, οι DOLE και NYSWANDER προωθούν στις ΗΠΑ τα λεγόμενα προγράμματα υποκατάστασης με μεθαδόνη. Σύμφωνα με τις απόψεις των εμπνευστών των προγραμμάτων αυτών, οι εκατοντάδες χιλιάδες ηρωινομανών που υπάρχουν στην Αμερική θα παίρνουν καθημερινά από ειδικά κέντρα την ημερήσια δόση που χρειάζονται, ενώ σύντομα θα άρχιζε η διαδικασία ελάττωσης της δόσης αυτής, μέχρι την οριστική θεραπεία. Πολύ σύντομα η προσπάθεια αυτή, προσπάθεια που επαναλαμβάνει ένα πολυπαιγμένο σενάριο, αποδείχτηκε ουτοπική. Σήμερα στην Αμερική υπάρχει μια νέα κατηγορία εξαρτημένων ατόμων, οι μεθαδονομανείς. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, υπολογίζονται σε πάνω από 100.000. Ουτοπική ακόμα αποδείχτηκε η αναμενόμενη ελάττωση της ηρωίνης στη μαύρη αγορά. Η διακίνηση της ηρωίνης όχι μόνο δε μειώθηκε από τα προγράμματα μεθαδόνης, αλλά μπορούμε να πούμε ότι ενισχύθηκε".

Από την ιστορική αυτή αναδρομή, φαίνεται ξεκάθαρα ότι αυτή η πρακτική είναι πρακτική προσαρμογής και όχι αντιμετώπισης του προβλήματος, αλλά και ποιες είναι οι κυρίαρχες δυνάμεις που την επιβάλλουν.

Θα μπορούσε δε αυτή η θεωρία να θεωρηθεί, από τον απλοϊκά σκεπτόμενο άνθρωπο, σαν ενέργεια μιας πολιτείας, μιας κυβέρνησης, που είναι ανήμπορη ή ανίκανη να αντιμετωπίσει ένα τεράστιο κοινωνικό πρόβλημα. Θα μπορούσε πράγματι, αν δεν αποτελούσε μόνο μία πτυχή μιας γενικότερης ιδεολογίας. Της ιδεολογίας των υποκατάστατων σε όλες σχεδόν τις μορφές της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής της χώρας μας!

- Αντί των υψηλών ανθρώπινων ιδανικών, το υποκατάστατο της υποταγής στα συμφέροντα των εκμεταλλευτών των εργαζομένων, στους "μονόδρομους".

- Αντί της κοινωνικής προστασίας ευπαθών ή γκετοποιημένων κοινωνικών ομάδων, το υποκατάστατο των "μεγάλων έργων" και το θησαύρισμα των μεγαλοεργοληπτών.

- Αντί του δικαιώματος εργασίας για απλά ανθρώπινη διαβίωση, το υποκατάστατο της ελεημοσύνης των Τοπικών Συμφώνων Απασχόλησης.

- Αντί ενός εκπαιδευτικού συστήματος χωρίς ταξικούς διαχωρισμούς, που θα διασφαλίζει τη γνώση και θα δημιουργεί ολοκληρωμένες προσωπικότητες, το υποκατάστατο ενός συστήματος το οποίο φαινομενικά δεν παραποιεί, στην πράξη όμως εξυπηρετεί απόλυτα ταξικούς σκοπούς.

Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς ολόκληρο κατάλογο τέτοιων περιπτώσεων. Το βασικό όμως είναι ο τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος, η στρατηγική πρόληψης, της οποίας το μεγαλύτερο βάρος εκ των πραγμάτων επωμίζονται το λαϊκό κίνημα, κύρια το νεολαιίστικο, και οι κοινωνικοί φορείς.