ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

«Κι ο λαός θα παίζει τα πολλά τραγούδια του για τη λευτεριά»

Μια μικρή αναδρομή με λόγια του συνθέτη για το εμβληματικό μουσικό του έργο «Χρονικό», που θα παρουσιαστεί ολόκληρο στη συναυλία την ερχόμενη Δευτέρα

Με αφορμή τη συναυλία που θα πραγματοποιηθεί την ερχόμενη Δευτέρα με έργα του Γιάννη Μαρκόπουλου, ο «Ριζοσπάστης» κάνει σήμερα μια μικρή αναδρομή στο εμβληματικό έργο του συνθέτη, το «Χρονικό», με λόγια του ίδιου. Οπως λέει λοιπόν ο συνθέτης, «ο δίσκος γίνεται επιτυχία μεταφέροντας και την ιδεολογική άποψή μου για την τέχνη. Θεωρούσα κι εγώ ότι η μουσική κατάγεται από τους φυσικούς ήχους και ότι πηγές της ήταν τα βουητά των χειμάρρων, τα κελαηδήματα των πουλιών, η ομιλία των ανθρώπων, οι μουσικές των λαών, αλλά και οι σύγχρονες αρμονίες από τα ακούσματα των μεγάλων πόλεων. Αναζητούσα μια αισθητική που δεν θα εξαιρούσε από την τέχνη της μουσικής την προσέγγισή της στην έκφραση ζωής των ανθρώπων μέσα στις κοινωνίες».

Εργο που μιλά για την πορεία του λαού μας στον 20ό αιώνα

Ο Γ. Μαρκόπουλος αναφέρει: «Το 1966 ξεκινάμε με τον Μύρη τη δημιουργία ενός μουσικού έργου κι εκείνος αρχίζει να γράφει τον ποιητικό χάρτη του "Χρονικού", με στίχους εμπνευσμένους από την επώδυνη πορεία του ελληνισμού στον εικοστό αιώνα. Το 1967 έμενα στην οδό Δεινοκράτους, στο κέντρο της Αθήνας. Εκεί συνθέτω τα τραγούδια του "Χρονικού": Στους χρόνους της καταστροφής, Αρχάγγελος, Πόσα χρόνια δίσεκτα, Ο γερο-δάσκαλος, Καφενείο η Ελλάς και το Ηταν ο Τόπος μου, όπου και αξιοποίησα μια μελωδία που είχα συνθέσει παλιά, για τους πρώτους οχτώ στίχους της "Οδύσσειας" του Ομήρου. Το "Ανδρα μοι έννεπε μούσα πολύτροπον ως μάλα πολλά" έγινε "Ηταν ο τόπος μου βράχος και χώματα, ήλιος και μαύρο κρασί". Στο σπίτι ήρθαν οι ηθοποιοί Μάνος Κατράκης και Τζένη Καρέζη, ο ποιητής Νίκος Καρούζος, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Κώστας Σταματίου και άκουσαν τα έτοιμα τραγούδια από το έργο. Επαιξα τρία κομμάτια στο σπίτι του ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου.

Τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου, γίνεται δικτατορία στη χώρα. Ολα άνω - κάτω. Η Ελλάδα στο σκοτάδι. Αναχωρώ για το Λονδίνο. (...)».

Ο συνθέτης επιλέγει δύο τραγουδιστικούς άξονες που συνθέτουν τη δομή του «Χρονικού». «Ο ένας με τη μορφή της νεο-μπαλάντας που θα αντιπροσώπευε το μουσικό ήθος των μεγαλουπόλεων και θα ερμήνευε η Μαρία Δημητριάδη, και ο άλλος - που αναζητούσε τραγουδιστή - με τη πολυμορφία που είχαν τροφοδοτήσει στο μυαλό και στην ψυχή μου τα βιώματα από τον "τρόπο ζωής" της περιφέρειας. Ενορχηστρωτικά, ο συνδυασμός των οργάνων της συμφωνικής ορχήστρας μ' εκείνα της ελληνικής απέδωσε τα ηχοχρώματα που αναζητούσα. Ζήτησα από τον Μύρη να γράψει τους στίχους για το εναρκτήριο τραγούδι του έργου. Θυμάμαι ότι ήρθε δίπλα μου στο πιάνο και σε μια ώρα το "π.Χ. - Ο Γίγαντας" με θέμα την ιστορία του Προμηθέα ήταν έτοιμο. Στο "Τελευταίο Μέρος" άρχισα να του τραγουδάω με τις φράσεις "Πώς να τραγουδήσω;" "Πώς να φωνάξω;" για να αντιληφθεί τα μέτρα της μελωδίας. Την ίδια στιγμή γράφτηκε όλο το "Τελευταίο Μέρος" (...)».

Η λογοκρισία και η ηχογράφηση...

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η λογοκρισία που αντιμετώπισε το «Χρονικό» από τη χούντα των συνταγματαρχών και πώς κατάφεραν οι δημιουργοί του να την αποφύγουν: «Η λογοκρισία εκείνης της εποχής, μετά την έγκριση των στίχων, δεν έδινε κανένα δικαίωμα να προστεθεί ούτε ένα "και" στους εγκεκριμένους από αυτήν στίχους. Ωστόσο, δεν απαγόρευε την αφαίρεση φράσεων! Γράφτηκε λοιπόν μεγάλος αριθμός νέων στίχων όπου ανάμεσά τους υπήρχαν οι κανονικοί. Παράδειγμα: Στάλθηκαν για έγκριση οι κάτωθι στίχοι: "Κι ο λαός μέσα στη μαύρη Κατοχή θα κάνει την αντίστασή του στους κατακτητές και θα 'ρθει μια μέρα που θα τους διώξει και τότε θα παίζει τα πολλά τραγούδια του για τη λευτεριά". Μετά την έγκριση ο στίχος παρέμεινε όπως αρχικά είχε γραφτεί: "κι ο λαός θα παίζει τα πολλά τραγούδια του για τη λευτεριά"».

Ο συνθέτης, τέλος, αναφέρει κάτω από ποιες συνθήκες έγινε η ηχογράφηση του δίσκου, καθώς και την υποδοχή του... «Η ηχογράφηση του "Χρονικού" έγινε στο στούντιο ΕΡΑ. Η ορχήστρα με βιολί, βιολοντσέλο, κόντρα μπάσο, κλαρίνο, φλάουτο, κιθάρα, πιάνο, κρητική λύρα, ποντιακή λύρα, λαούτο, μπαγλαμά, νταούλι - ντέφι και ντραμς, ήταν πανέτοιμη από τις πρόβες και ο Ξυλούρης με την Δημητριάδη γνώριζαν κάθε λεπτομέρεια του έργου. Πολλοί νέοι και νέες μαθητές του Ωδείου Αθηνών και φοιτητές πανεπιστημίων παρακολουθούσαν την ηχογράφηση. Ο ζωγράφος Δημήτρης Μυταράς έδωσε ένα slide για το εξώφυλλο, από τον πίνακά του "Διαδήλωση". Στο σπίτι του ηχολήπτη Γιάννη Σμυρναίου θα γίνει η επίσημη παρουσίαση του "Χρονικού" στους δημοσιογράφους. Αλησμόνητο απόγευμα.

Γίνονται βραδιές "Χρονικού" με τον Γιώργο και την Λένα Σαββίδη, τον ζωγράφο Σικελιώτη, τον δημοσιογράφο Πηλιχό, τον μουσικολόγο Φοίβο Ανωγιαννάκη και τους καθηγητές Νίκο Παναγιωτάκη και Γρηγόρη Σηφάκη. Ο Γιάννης Τσαρούχης ακούει το έργο στο θέατρο του Κουν και το εγκωμιάζει. Ο Μανώλης Ανδρόνικος και ο χαράκτης Τάσσος ενθουσιάζονται. Οι άνθρωποι που τους είχε η δικτατορία φυλακή, ακούνε το "Χρονικό". Οι φοιτητές είναι κάθε βράδυ στη μπουάτ "Στούντιο Λήδρα", όπου παίζουμε όλο το έργο. Θα περάσουν τέσσερα χρόνια ακόμη για να ακουστεί έστω και ένα από τα τραγούδια του "Χρονικού" στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση...».

Α. Πρ.

Σκόρπια χειρόγραφα

1. Τις τελευταίες μέρες, στον Τύπο πληθαίνουν οι δηλώσεις καλλιτεχνών που καταθέτουν την απογοήτευσή τους από τη διάψευση των προσδοκιών τους γι' αυτή την κυβέρνηση. Φυσικά, είναι αναφαίρετο δικαίωμα. Διαβάζοντας όμως τις δηλώσεις, διαπίστωσα πως δεν επρόκειτο για νέους φερέλπιδες καλλιτέχνες, αλλά για αναγνωρισμένους, με έργο και βιώματα δεκαετιών στην πολιτική σκηνή - μόνο στις μωρές παρθένες, τις εξαπατημένες, δεν μπορείς να τους κατατάξεις. Με όλο το σεβασμό για το έργο τους, θα ήθελα να γνωρίζω τι είδους δημιουργικές συνομιλίες είχαν προηγηθεί με τους ΣΥΡΙΖΑίους ώστε να σαγηνευτούν από ένα καθεστώς που ήταν ζήτημα χρόνου να τους εξαπατήσει. Πριν λοιπόν καταθέσουν την πίκρα τους, ας έχουν πρώτα ψηλαφίσει την αλήθειά τους. Προσωπικά, πιστεύω πως ανήκουν σε εκείνο το ρεύμα που διακρίνεται από μια διαρκή τάση να δοκιμάζει καθετί στην πολιτική σκηνή σαν μόδα και να καταλήγει πάντα σε ένα ανάθεμα, που είναι τόσο εύκολο - ένα ανάθεμα και καθαρίζεις για όλα.

2. Γνωρίζω από πρώτο χέρι πόσο δύσκολη είναι η θέση του καλλιτέχνη μέσα σε ένα οικονομικό σύστημα που θεωρεί το καθετί εμπόρευμα. Τα πάθη του καλλιτέχνη όμως δεν είναι σημερινά, χάνονται μέσα στους αιώνες και αποτυπώθηκαν απ' όλους τους πολιτισμούς. Διαλέγω τα λόγια του Κομφούκιου για τον καλλιτέχνη: «Είναι σαν μια χρυσαλλίδα που δεν μπορεί να τελειοποιηθεί. Είναι μετέωρος, μια χαίρεται και ηρεμεί, μια θλίβεται και ταράζεται, καταποντίζεται από την πραγματικότητα. Το κέρδος και η χασούρα καταστρέφουν και την ελάχιστη γαλήνη που έχει κερδίσει. Ετσι ξεφεύγει εντελώς και χάνει το δρόμο του».

3. Η νέα απατηλή εμφάνιση του Μητσοτάκη, η δήθεν νέα διαφορετική σκέψη του και το στήριγμα που ξαφνικά επιμένει να μας χαρίσει δεν τον ξεπλένουν. Ανήκει σε αυτόν το συρφετό των νεοφιλελεύθερων αστών, σύγχρονων απολογητών του καπιταλισμού. Απλά πρόκειται για ένα ακόμη τηλεοπτικό επεισόδιο μιας οικογένειας με μεγάλες επιδόσεις στη λατρεία της εξουσίας, μιας φτηνής σαπουνόπερας την οποία έχουμε πληρώσει ακριβά.

4. Τα τελευταία χρόνια, στην είσοδο των καφέ στο κέντρο της Αθήνας βλέπεις μια νέα κοπέλα επί της υποδοχής, να στέκεται όρθια ώρες ολόκληρες, με ένα παγωμένο γέλιο παντός καιρού, και να υποδέχεται σαν κράχτης τους πελάτες. Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των εργαζόμενων γυναικών είναι το φορτωμένο μέικ απ στο πρόσωπό τους, σε σημείο να μην αναγνωρίζουν ούτε οι ίδιες τον εαυτό τους - άλλη μια επινόηση-απαίτηση των ιδιοκτητών. Χωρίς να το γνωρίζουν ωστόσο, αυτές οι γυναίκες συναντιούνται επί της ουσίας με κάποιες άλλες γυναίκες στην άλλη άκρη του κόσμου: Αυτές που ζουν μέσα στην μπούρκα. Και οι δύο, από διαφορετικές παραδόσεις, λειτουργούν ένα και το αυτό: Την εξαφάνιση του προσώπου τους για ένα μεγάλο μέρος της μέρας.

5. Είναι μεγάλη η προσφορά της τρόικας στην απόδοση της γλώσσας που χρησιμοποιούν οι Ευρωπαίοι για τους Ελληνες πολίτες. Οποιαδήποτε άλλη, ήπια γλώσσα προερχόμενη από τις Βρυξέλλες είναι χωρίς αμφιβολία εξαιρετικά γελοία. Χάρη στην τρόικα, γνωρίζουμε τη γλώσσα του σωφρονισμού που εκστομίζεται σαν απόφαση δικαστηρίου, η οποία αψηφά το καθετί και μας ενοχοποιεί ταυτόχρονα εδώ και στο Βερολίνο. Οι κατά φαντασίαν χριστιανοί της Ευρώπης μάς έχουν επιτεθεί με τα πιο απρεπή και προσβλητικά κείμενα που έχουμε δεχτεί από τον τελευταίο μεγάλο πόλεμο. Για την τρόικα, η περιπέτειά μας μέσα στην Ευρώπη δεν είναι τίποτα άλλο από μια μεγάλη παρανόηση, μια θλιβερή εμπειρία, κι αυτό διορθώνεται όχι με την ανοχή, ούτε με τη σωφροσύνη, αλλά με τη συγκομιδή κερδών προς όφελος της Ευρώπης, κερδών που θα λειτουργήσουν μέχρι να αποδείξουμε τη μετάνοιά μας ώστε να μας αναβαθμίσουν σε Ευρωπαίους ισότιμους πολίτες.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ τιμά τον μεγάλο Ελληνα συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο.

Τη Δευτέρα 28 Μάρτη, στις 19.00 (ώρα προσέλευσης 18.30), θα πραγματοποιηθεί συναυλία με έργα του Γ. Μαρκόπουλου, στην Αίθουσα Συνεδρίων του ΚΚΕ στον Περισσό (Λ. Ηρακλείου 145).

Η συναυλία θα αποτελείται από δύο μέρη:

Α' Μέρος: «Χρονικό», σε στίχους Κ. Χ. Μύρη

Β' Μέρος: Επιλογές από τα έργα «Θητεία» σε στίχους Μάνου Ελευθερίου, «Μετανάστες» σε στίχους Γιώργου Σκούρτη, «Ιθαγένεια» σε στίχους Κ. Χ. Μύρη, «Εργάτες» σε στίχους του Γ. Μαρκόπουλου, «Ηλιος ο πρώτος» σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, «Σεργιάνι στον κόσμο» σε στίχους των Πάνου Θεοδωρίδη, Μ. Ελευθερίου, Μελέτη Κυριακού, Σαπιέντας και του συνθέτη, «Εντεύθεν» σε στίχους των Γ. Μαρκόπουλου και Πόλυς Κυριακού και σε ποίηση των Γιώργου Σεφέρη και Γιώργου Βολουδάκη.

Διευθύνει ο συνθέτης.

Ερμηνεύουν: Νατάσσα Μποφίλιου, Μίλτος Πασχαλίδης, Χαράλαμπος Γαργανουράκης, Λάκης Χαλκιάς, Δάφνη Ζουρνατζή και η 13χρονη Γεωργία Φασουλάκη.

Συμμετέχουν: Η ορχήστρα «Παλίντονος Αρμονία» και το πειραϊκό φωνητικό σύνολο «Libro Coro» σε διδασκαλία της Ανθής Γουρουντή.

Η είσοδος είναι ελεύθερη.