Το 19ο Συνέδριο του ΚΚΕ γίνεται σε μια πολύ κρίσιμη στιγμή και οι αποφάσεις του πιστεύω ότι απασχολούν και αφορούν το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού λαού άσχετα από τη σχέση τους με το Κόμμα. Κατά τη γνώμη μου οι αλλαγές που φέρνουν οι Θέσεις της ΚΕ σε σχέση με το υπάρχον πρόγραμμα είναι σημαντικές και χρήζουν ουσιαστικής μελέτης και συζήτησης.

Είναι πολύ σημαντικό που στο πρόγραμμα παρουσιάζεται με αναλυτικό τρόπο η επαναστατική κατάσταση και τα καθήκοντα του Κόμματος σε αυτή καθώς και πώς θα λειτουργεί ο Σοσιαλισμός και ο Κεντρικός Σχεδιασμός σε μια σειρά από τομείς ώστε να γίνει κατανοητός και χειροπιαστός. Η ανάλυση αυτή έλειπε από το υπάρχον πρόγραμμα και βοηθά πολύ κόσμο να ξεκαθαρίσει κάποια πρακτικά ζητήματα για το χτίσιμο της νέας κοινωνίας.

Για τη θέση της Ελλάδας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, πολύ σωστά οι θέσεις ανιχνεύουν την εξασθένηση της ελληνικής αστικής τάξης σε αυτό καθώς και την άνοδο των επεκτατικών βλέψεων γειτονικών χωρών (Τουρκίας, Αλβανίας), μετά από μια περίοδο που είχε αναβαθμιστεί αισθητά με εξαγωγή κεφαλαίων, κυρίως στις γειτονικές χώρες και συμμετοχή σε ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. Ωστόσο νομίζω ότι το σχήμα «ιμπεριαλισμός ίσον μονοπωλιακός καπιταλισμός» είναι υπεραπλουστευμένο γιατί αποκρύπτει τις τεράστιες διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στα ισχυρά κράτη - τοκογλύφους και στα κράτη - οφειλέτες που είναι δεμένα στο άρμα τους. Επίσης σε μια εποχή όπου η εμπλοκή του ξένου κεφαλαίου στη χώρα μας αυξάνει δραματικά, είτε με τις παρεμβάσεις της τρόικας σε πολιτικό επίπεδο είτε με την παρέλαση ξένων επενδυτών, από Ευρωπαίους και Αμερικάνους μέχρι Ρώσους και Κινέζους, μεγαλώνουν οι δυνατότητες του ΚΚ να συσπειρώσει σε αντιιμπεριαλιστικούς στόχους, όχι φυσικά στο όνομα της ανάπτυξης της ντόπιας αστικής τάξης, αλλά για να δείξει τις δυνατότητες ολόπλευρης αυτόνομης ανάπτυξης των δυνατοτήτων της χώρας μέσα από τη λαϊκή οικονομία και τον κεντρικό σχεδιασμό. Η θέση για τον πόλεμο πρέπει να διευκρινιστεί περισσότερο. Ενα τόσο κρίσιμο ζήτημα ίσως χρειάζεται μεγαλύτερη ανάλυση, οι θέσεις θα μπορούσαν να είναι πιο ακριβείς και επίσης στη διαχείρισή του είναι διαφορετικό μια συμμετοχή της Ελλάδας σε ιμπεριαλιστική επέμβαση ή μια πολεμική σύγκρουση για ένα μοίρασμα, π.χ., του Αιγαίου και άλλο μια επίθεση στην Ελλάδα από γειτονικές χώρες ή ακόμα περισσότερο μια επέμβαση τύπου Γιουγκοσλαβίας για διαμελισμό των εδαφών της και προσάρτησή τους σε χώρες που μπορούν να εξυπηρετήσουν καλύτερα τα συμφέροντα των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.

Λαϊκή Συμμαχία

Η Λαϊκή Συμμαχία που έρχεται να αντικαταστήσει το ΑΑΔΜ χαρακτηρίζεται από τη συμφωνία των δυνάμεων που θα την αποτελούν στο στρατηγικό στόχο του κόμματος. Ουσιαστικά μπαίνει σαν προαπαιτούμενο η συμφωνία με την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, τον εργατικό έλεγχο στην παραγωγή και τον κεντρικό σχεδιασμό. Οποιος όμως πιστεύει σε αυτούς τους στόχους είναι, ή τον χωρίζει μικρή απόσταση από το να είναι, κομμουνιστής. Το ζήτημα για το μέτωπο είναι να συσπειρώνει δυνάμεις που αν και το είναι τους είναι επαναστατικό (εργατική τάξη) ή τείνει προς τα εκεί (φτωχή αγροτιά, μέρος των αυτοαπασχολούμενων που προλεταριοποιούνται βίαια) ωστόσο η συνείδησή τους είναι ακόμα πολύ πίσω. Η Λαϊκή Συμμαχία βάζει επιμέρους στόχους πάλης στο σήμερα, αλλά νομίζω ότι όπως διατυπώνεται, αυτούς τους στόχους πάλης θα τους παλεύουν οι πεισμένοι για τη συμμαχία, δηλαδή σε τελική ανάλυση οι πεισμένοι για τον σοσιαλισμό. Επίσης, αν και γίνεται εκτενής αναφορά στις Θέσεις για τη Λαϊκή Συμμαχία νομίζω ότι είναι εμφανής η απουσία της από το σχέδιο προγράμματος. Στο Πρόγραμμα πρέπει να υπάρχουν και αναφορές στα μέτωπα και στις κινήσεις που κάνει το ΚΚ στο σήμερα και όχι μόνο να αναλύονται τα καθήκοντα στην επανάσταση και ο στρατηγικός στόχος του κόμματος.

Εκλογές

Οσον αφορά τις εκλογές, στις Θέσεις δεν παρουσιάζεται κάποια περαιτέρω ανάλυση, αλλά παραμένει η ουσία της αποτίμησης του καλοκαιριού. Ομως κατά τη γνώμη μου απουσιάζει ένας προβληματισμός για την πτώση των ποσοστών και των ψήφων του Κόμματος σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (το Μάη) καθώς και για την αδυναμία του Κόμματος να προσλάβει ένα μέρος από τα λαϊκά στρώματα που εγκατέλειψαν μαζικά ΠΑΣΟΚ και ΝΔ. Η εκτίμηση ότι έμπαινε το δίλημμα ανάμεσα σε κυβέρνηση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ και «κυβέρνηση της αριστεράς», είναι σωστή για τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση αλλά όχι για την πρώτη, όπου το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ ήταν απροσδόκητο και δεν νομίζω ότι οφειλόταν σε αυτό το ρεύμα. Το λάθος που εντοπίζεται στην εκλογική τακτική, ότι δηλαδή δεν περιόρισε το ρεύμα υπέρ κυβέρνησης διαχείρισης της κρίσης, είναι ένας αμυντικός στόχος, απλά περιορισμού των απωλειών. Δεν απαντά όμως στο ερώτημα γιατί σε μια περίοδο που οι θέσεις του Κόμματος έχουν επιβεβαιωθεί πανηγυρικά, το ρεύμα αμφισβήτησης της ΕΕ (από διάφορες θέσεις είναι αλήθεια) μεγάλωνε, το Κόμμα είχε τη μόνη ουσιαστική και αυτοσυνεπή πρόταση διεξόδου και επίσης διέθετε περισσότερες δυνάμεις και σίγουρα καλύτερα οργανωμένες από τον ΣΥΡΙΖΑ, δεν κατάφερε να πείσει για την πρότασή του.

Εργατικό κίνημα

Για την τακτική στο εργατικό κίνημα, τα τελευταία χρόνια θεωρώ ότι έγιναν λάθη που αφορούσαν τον τρόπο παρέμβασής μας στα σωματεία. Καταρχάς πρέπει να ξεκαθαριστεί ο χαρακτήρας του ΠΑΜΕ ως μετώπου, γιατί πολλές φορές λειτουργεί σαν παράταξη. Αυτό γίνεται και με την ουσιαστική κάθοδο στις εκλογές των σωματείων σαν ΠΑΜΕ αλλά και με την καθημερινή μας παρέμβαση, η οποία από την εμπειρία μου δεν γίνεται σαν ΕΣΑΚ αλλά ως ΠΑΜΕ. Επίσης, κάποιες φορές υποτιμάται η παρέμβασή μας και η δράση μας για τα σωματεία και μέσα από αυτά, δρώντας μόνο ως ΠΑΜΕ ή προσπαθώντας να συσπειρώσουμε κόσμο κυρίως ή αποκλειστικά σε αυτό. Πολύ σωστά οι Θέσεις βάζουν ως στόχο την ανάπτυξη του Κόμματος με βάση τον τόπο δουλειάς και τους κλάδους, η δουλειά που γίνεται στην εργατική τάξη μέσα από τα σωματεία έχει ιδιαίτερη σημασία και γι' αυτό θα πρέπει να ανιχνευτούν τυχόν αδυναμίες ή ελλείψεις σε συζήτηση και με κόσμο που είναι στο ΠΑΜΕ ή στις παρυφές του.

Κλείνοντας να τονίσω την ιδιαίτερη σημασία που έχει το γεγονός πως το ΚΚΕ όπως πάντα, δίνει λόγο και δυνατότητα παρέμβασης και προτάσεων σε όλους τους εργαζόμενους σε ένα τόσο σημαντικό ζήτημα όπως είναι το συνέδριο του κόμματος και να ευχηθώ κάθε επιτυχία στις διαδικασίες του 19ου Συνεδρίου.

Μερικές σκέψεις με αφορμή την παράγραφο από το κείμενο των Θέσεων της ΚΕ, Θέση 97: «Η σοσιαλιστική εξουσία παραλαμβάνει από τον καπιταλισμό ως κληρονομιά μεγάλο αριθμό μισθωτών που προέρχονται από τις διοικητικές υπηρεσίες του καπιταλισμού (κρατικούς υπαλλήλους, από το διοικητικό μηχανισμό στις επιχειρήσεις). Η εργατική εξουσία επιδιώκει την πολιτική και πολιτιστική προσαρμογή και εργασιακή ένταξή τους στις σοσιαλιστικές παραγωγικές μονάδες και τις κοινωνικές υπηρεσίες».

Μια πρώτη παρατήρηση είναι πως ένας σημαντικός αριθμός μισθωτών του ιδιωτικού τομέα όπως είναι διαμορφωμένος σήμερα, θα χρειαστεί να μπει στη διαδικασία ένταξης σε παραγωγικές μονάδες και κοινωνικές υπηρεσίες της σοσιαλιστικής εξουσίας. Κοινώς ν' αλλάξει αντικείμενο εργασίας και όχι μόνο από το διοικητικό μηχανισμό των επιχειρήσεων, αλλά ευρύτερα. Και φυσικά να ακολουθήσει και η πολιτική - πολιτισμική προσαρμογή του. Αργά ή γρήγορα, όχι μόνο μεμονωμένες επιχειρήσεις θα χρειαστεί ν' αλλάξουν δραστικά χαρακτήρα και αντικείμενο ή να καταργηθούν εντελώς, αφού δεν θα επιτελούν κανένα λειτουργικό σκοπό, π.χ. Χρηματιστήριο Αθηνών, αλλά και ολόκληροι κλάδοι θα συρρικνωθούν δραματικά ή θα εξαφανιστούν. Βλέπε τράπεζες, χρηματιστηριακές, διαφημιστικές εταιρείες κλπ. Κοντά σ' αυτές κι ένα πλήθος φορέων, ινστιτούτων, επιμελητηρίων, κλπ που ασκούν ρόλο διοικητικής μέριμνας παράλληλα με το αστικό κράτος, θα χάσουν το λόγο ύπαρξής τους. Μαζί και οι υπάλληλοι αυτών, το αντικείμενο εργασίας τους και τον «κόσμο» γύρω τους.

Η δεύτερη παρατήρηση αφορά τις δομές του αστικού κράτους και τους όρους «διοικητικές υπηρεσίες» και «κρατικοί υπάλληλοι», οι οποίοι εμφανίζονται γενικά ασαφείς έτσι όπως παρατίθενται στο κείμενο. Εάν εξαιρέσουμε στρατό, σώματα ασφαλείας, εργαζομένους σε παρεχόμενες από το αστικό κράτος κοινωνικές υπηρεσίες εκπαίδευσης, υγείας κλπ, που έτσι κι αλλιώς εξετάζονται ξεχωριστά μέσα στις Θέσεις και ορθά, τότε απομένουν οι εργαζόμενοι σε υπουργεία, αποκεντρωμένες διοικήσεις, ΟΤΑ, ανεξάρτητες αρχές και όλους τους εποπτευόμενους φορείς τους. Μιλάμε δηλαδή για τουλάχιστον 200.000 υπαλλήλους κάθε βαθμίδας και ειδικότητας. Αν και βέβαια με τους ρυθμούς που έχουν σήμερα οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις στη μορφή και στη λειτουργία του αστικού κράτους, πολύ σύντομα οι συγκεκριμένοι εργαζόμενοι θα είναι λιγότεροι απ' ό,τι σήμερα. Ακόμα κι έτσι όμως ο συνολικός αριθμός και των δύο κατηγοριών εργαζομένων (δημόσιου και ιδιωτικού τομέα) είναι και θα παραμένει σχετικά διογκωμένος, προκειμένου να λειτουργεί εύρυθμα η καπιταλιστική μηχανή.

Μια διευκρίνιση που πρέπει να γίνει εδώ είναι πως ο συγκεκριμένος μεγάλος αριθμός μισθωτών δεν ασκεί ουσιαστική διοίκηση, δεν έχει επιτελικά καθήκοντα αλλά απλώς διεκπεραιωτικά - εκτελεστικά στους μηχανισμούς διοίκησης του αστικού κράτους και των επιχειρήσεων. Κατατάσσονται συνήθως στις χαμηλές βαθμίδες των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων, κυρίως λόγω της θέσης τους στον καταμερισμό εργασίας και το κοινωνικό κύρος, και είναι σαφώς διαχωρισμένοι από τ' ανώτερα διευθυντικά στελέχη των μηχανισμών διοίκησης που βρίσκονται στα ανώτερα μεσαία στρώματα ή στα χαμηλά αστικά.

Ολες οι παραπάνω κατηγορίες μισθωτών εργαζομένων έχουν επιδείξει ιστορικά στον ελλαδικό χώρο έντονα αντιδραστικά χαρακτηριστικά μικροαστικού τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς. Εχουν έντονη τάση στο αυθόρμητο, στις αυταπάτες, στις ψευδαισθήσεις και το ρεφορμισμό. Είναι δε τα πιο εξαγοράσιμα κι ενσωματώσιμα κοινωνικά στρώματα. Μαζί με τους εργαζόμενους στις πρώην ΔΕΚΟ είναι ο κύριος φορέας του φαινομένου της εργατικής αριστοκρατίας, ενώ ο ρόλος τους γενικά στο συνδικαλισμό είναι αρνητικός. Σε επαναστατικές συνθήκες, σαφώς και θα αποτελέσουν τις πιο αμφιταλαντευόμενες κοινωνικές ομάδες. Το προς τα πού όμως θα γείρει η πλάστιγγα τότε, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό, πέραν των τότε διαμορφωμένων συνθηκών, και από την προηγούμενη προσέγγιση και δράση του ΚΚΕ στις τάξεις τους. Ο συνολικός τους αριθμός, συνυπολογίζοντας και τις επιρροές τους, παραμένει και σήμερα υπολογίσιμο μέγεθος στο πεδίο της ταξικής πάλης.

Επιπλέον σήμερα εμφανίζουν ένα ιδιαίτερο ποιοτικό χαρακτηριστικό: προλεταριοποιούνται με γοργούς ρυθμούς. Ειδικά τα χρόνια της καπιταλιστικής κρίσης αυτές οι κατηγορίες μισθωτών εργαζομένων, που συνήθως έχουν σα μόνη πηγή εισοδήματος το μισθό τους, τον είδαν να κατακρημνίζεται, τις φορολογικές επιβαρύνσεις να αυξάνουν αλματωδώς, τις δανειακές υποχρεώσεις να γίνονται θηλιά στο λαιμό, το βιοτικό τους επίπεδο να πέφτει ραγδαία. Εργατικά δικαιώματα και κατακτήσεις τους αφαιρούνται βίαια, η εντατικοποίηση της εργασίας αυξάνει και όπως αναφέρεται και στη Θέση 74: Η επιτάχυνση των αναδιαρθρώσεων συρρικνώνει το στρώμα της εργατικής αριστοκρατίας και της κρατικής υπαλληλίας και δυσχεραίνει την προσπάθεια της αστικής πολιτικής για χειραγώγηση του εργατικού κινήματος, για ενσωμάτωση μεγάλων τμημάτων της μισθωτής εργασίας. Σήμερα, για πρώτη φορά βρίσκονται πολλοί εξ αυτών αντιμέτωποι με την απειλή της ανεργίας, είτε μέσω του θεσμού της διαθεσιμότητας για τους κρατικούς υπαλλήλους, είτε μέσω αναδιαρθρώσεων και συγχωνεύσεων στο χώρο των τραπεζών. Μέχρι το 2016 δεκάδες χιλιάδες θα βρεθούν άνεργοι. Το σπάσιμο του κοινωνικού συμβολαίου, μονομερώς από την πλευρά της αστικής τάξης, είναι γεγονός.

Η μέχρι τώρα στάση και οι αντιδράσεις τους στις συνέπειες της κρίσης που βιώνουν μπορεί να χαρακτηριστεί ως η αναμενόμενη μικροαστική ανυπομονησία. Ομως από εδώ και πέρα κι όσο βαθαίνει η κρίση και οι στρατηγικές της αστικής τάξης γίνονται ξεκάθαρες για το ξεπέρασμά της, αντιλαμβάνονται σιγά σιγά πως το σύστημα που τους αγκάλιασε για δεκαετίες, τώρα τους αποβάλει. Χειρότερο δε, είναι η αρχή της συνειδητοποίησης πως το μέλλον που επιφυλάσσεται γι' αυτούς και τα παιδιά τους, είναι συνυφασμένο με αυτό εκείνης της τάξης που απεχθάνονται πιο πολύ, δηλαδή της εργατικής. Κι εδώ είναι το πρόβλημα. Οσο οι επιλογές σώνονται και οι επίδοξοι σωτήρες αποδεικνύονται ψευδοπροφήτες, ενώ παράλληλα οι ίδιοι είναι αρνητικοί ως προς την εργατική τάξη και το σοσιαλισμό, τόσο προβάλλει ξεκάθαρα η προοπτική του εκφασισμού. Αφού τα ψίχουλα της ενσωμάτωσης σώνονται, η επιλογή του φασισμού από τη σκοπιά της αστικής τάξης μοιάζει η μόνη λύση που μπορεί να τους προσφέρει. Κι εδώ είναι που το ΚΚΕ οφείλει να παρέμβει και με επεξεργασμένο σχέδιο να προσεγγίσει αυτά τα στρώματα και να καταστήσει σαφείς και ξεκάθαρες τις θέσεις του ως προς αυτά και σε όσα αφορούν αυτά τα κοινωνικά στρώματα. Χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει προγραμματικές εκπτώσεις και σύρσιμο πίσω από ένα χώρο που αποτελεί προνομιακό πεδίο δράσης του οπορτουνισμού, δεξιού κι αριστερού. Δύσκολη κατάσταση και με ελάχιστες δυνάμεις, οι οποίες ακριβώς γι' αυτό το λόγο χρειάζονται περισσότερη στήριξη και συγκεκριμένο - ευέλικτο πλάνο δράσης, αλλά επιβεβλημένη από τις περιστάσεις. Γιατί αν ο προσεταιρισμός τους στα πλαίσια της Λαϊκής Συμμαχίας μοιάζει με τις σημερινές συνθήκες απίθανος, εκτός μεμονωμένων περιπτώσεων ίσως, τουλάχιστον η ουδετεροποίησή τους σε μελλοντική φάση ανόδου της ταξικής πάλης αποτελεί σημαντική παρακαταθήκη «Για τους σεισμούς που μέλλονται να 'ρθούν».