• ΕΕ - ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Οξυμένοι ενδοκαπιταλιστικοί ανταγωνισμοί και νέος κύκλος αβεβαιότητας
• ΝΑΥΠΗΓΕΙΟ ΝΕΩΡΙΟΥ ΣΥΡΟΥ: «Καθαρό» από εργατικά δικαιώματα το θέλουν οι «επενδυτές»
• ΓΕΡΜΑΝΙΑ - ΡΩΣΙΑ: Ανησυχία για το «επενδυτικό κλίμα» και το εμπόριο εξαιτίας των κυρώσεων
• ΑΦΡΙΚΗ: Αμερικανορωσικές κόντρες στη «σκιά» της Κίνας

AP2011

«Ενας εμπορικός πόλεμος δεν έχει νικητή. Προτιμούμε να συνεχίσουμε τη συνεργασία με τους Αμερικανούς φίλους μας. Αλλά εάν γίνει, θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι», δήλωσε η επίτροπος Εμπορίου, Σ. Μάλμστρομ

Την ίδια ώρα, οι οξυμένοι ανταγωνισμοί ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικά κέντρα γύρω από τις ροές του παγκόσμιου εμπορίου, με άξονα τα μέτρα προστατευτισμού των επιχειρηματικών ομίλων που καθένας από αυτούς στηρίζει και εξυπηρετεί, φέρνουν στην επιφάνεια και νέο κύκλο έντονης αβεβαιότητας για την παγκόσμια οικονομία και βέβαια την ΕΕ, με ό,τι αυτό σηματοδοτεί και για τις εξελίξεις στην ελληνική οικονομία.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η πλευρά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο του «ευρωπαϊκού εξαμήνου» έχει ζητήσει από την ιταλική κυβέρνηση την εφαρμογή και μέτρων δημοσιονομικού χαρακτήρα. Στην Ιταλία «το επίμονα υψηλό κρατικό χρέος αποτελεί λόγο ανησυχίας», επισημαίνεται στην έκθεση της Κομισιόν, η οποία έχει ενημερώσει τις αρχές της χώρας ότι την άνοιξη του 2018 «προτίθεται να αξιολογήσει εκ νέου τη συμμόρφωση της Ιταλίας», σημειώνοντας ότι την ίδια ώρα, η Ιταλία (μαζί με την Κροατία και την Κύπρο) «αντιμετωπίζουν υπερβολικές οικονομικές ανισορροπίες».

Την ίδια ώρα, σε απόλυτα μεγέθη, οι ιταλικές τράπεζες κατέχουν τα «πρωτεία», με «κόκκινα» δάνεια ύψους 224,2 δισ. ευρώ, ακολουθούμενες από τις γαλλικές με 142,2 δισ., τις ισπανικές με 131,4 δισ. και τις ελληνικές με περίπου 100 δισ.

Σε κάθε περίπτωση, τα όποια διαχειριστικά ζόρια στην περίπτωση της Ιταλίας, σε συνδυασμό βέβαια και με τους ενδοκαπιταλιστικούς ανταγωνισμούς αναφορικά με τους τρόπους κρατικής διάσωσης των τραπεζών και το ποιος θα φορτωθεί τα σχετικά «βάρη», αναμένεται να θέσουν νέα «προσκόμματα» στον κύκλο για την εμβάθυνση της ΟΝΕ, σε μια εξέλιξη που, στο βαθμό βέβαια που επιβεβαιωθεί, θα έρθει να προστεθεί στους παράγοντες της αβεβαιότητας και των κινδύνων.

Σε αυτούς που ήδη έχουν κάνει την εμφάνισή τους για τη μεσοπρόθεσμη περίοδο, η πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τις «Χειμερινές Προβλέψεις 2018» αναφέρει τις «υψηλές τιμές των περιουσιακών στοιχείων στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές», τους κινδύνους «δυσμενέστερων εξελίξεων λόγω της αβέβαιης έκβασης των διαπραγματεύσεων για το Brexit», τις γεωπολιτικές εντάσεις, καθώς και τις «πιο εσωστρεφείς και προστατευτικές πολιτικές».

Η ΕΚΤ, από την πλευρά της, διαπιστώνει με βάση και τα δεδομένα προηγούμενων περιόδων πως «οι γεωπολιτικές εντάσεις αποτελούν βασικό καθοδικό κίνδυνο για την ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, παρόλο που το μέγεθος και ο τόπος εκδήλωσής τους ποικίλλουν διαχρονικά, από τη σύρραξη στη Μέση Ανατολή και τις εντάσεις με τη Βόρεια Κορέα και στη Νότια Κινεζική Θάλασσα, μέχρι τις πολιτικές εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ και τις συνέπειές τους για τις προσφυγικές ροές προς την ΕΕ».

Την ίδια ώρα, οι οξυμένοι ανταγωνισμοί ΗΠΑ - ΕΕ και άλλων καπιταλιστικών κέντρων γύρω από τον έλεγχο των εμπορικών ροών στην παγκόσμια οικονομία δημιουργούν έντονες ανησυχίες αναφορικά με τους ρυθμούς μεγέθυνσης του ΑΕΠ, τόσο στην παγκόσμια οικονομία συνολικά, όσο βέβαια και στα ιμπεριαλιστικά κέντρα και τις επιμέρους οικονομίες.

Σε αυτό το φόντο, η στρατηγική που θα εφαρμόσει η ΕΕ έναντι των απειλών από την κυβέρνηση των ΗΠΑ σχετικά με την επιβολή δασμών στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου στις ΗΠΑ, συζητήθηκε τις προάλλες στο πλαίσιο συνεδρίασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Ενας εμπορικός πόλεμος δεν έχει νικητή. Προτιμούμε να συνεχίσουμε τη συνεργασία με τους Αμερικανούς φίλους μας. Αλλά εάν γίνει, θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι», δήλωσε η επίτροπος Εμπορίου, Σ. Μάλμστρομ. Οπως είπε, οι επίτροποι της ΕΕ συζήτησαν τρεις δυνατότητες αντίδρασης σε ενδεχόμενα μέτρα από τις ΗΠΑ, τα οποία θα πλήξουν σημαντικά την ευρωπαϊκή οικονομία, προκαλώντας την απώλεια «χιλιάδων θέσεων εργασίας». Η πρώτη αφορά την προσφυγή στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, η δεύτερη μέτρα προστασίας της ευρωπαϊκής αγοράς από τη μείωση των εισαγωγών στις ΗΠΑ και η τρίτη την επιβολή δασμών στις εισαγωγές μίας λίστας αμερικανικών προϊόντων.

Από την πλευρά της, η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κρ. Λαγκάρντ, χαρακτηριστικά τόνισε: «Εάν το παγκόσμιο εμπόριο ετίθετο σε κίνδυνο από τέτοια μέτρα (δασμούς κ.ά.), θα αποτελούσαν φορέα χαμηλότερης ανάπτυξης και επιβράδυνσης του εμπορίου. Ο αντίκτυπος στην ανάπτυξη θα ήταν τρομερός». Η ίδια υπογράμμισε ακόμη ότι «ο μακροοικονομικός αντίκτυπος θα ήταν σοβαρός, όχι μόνο εάν λάμβαναν μέτρα οι ΗΠΑ, αλλά κυρίως εάν άλλες χώρες επρόκειτο να προχωρήσουν σε αντίποινα, ιδιαίτερα αυτές που θα επηρεάζονταν περισσότερο, όπως ο Καναδάς, η Ευρώπη και ειδικά η Γερμανία». Σύμφωνα με την ίδια, «σε έναν επονομαζόμενο εμπορικό πόλεμο, που προκαλείται από αμοιβαίες αυξήσεις δασμών εισαγωγής, κανείς δεν κερδίζει, συνήθως βρίσκει κανείς χαμένους και στις δύο πλευρές».

Να σημειωθεί ότι η σχετική ανάκαμψη του παγκόσμιου εμπορίου στα αμέσως προηγούμενα χρόνια αποτέλεσε ισχυρό σημείο στήριξης της παγκόσμιας οικονομίας. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΔΝΤ, ο όγκος του διεθνούς εμπορίου ενισχύθηκε σε ποσοστό 2,5% για το 2016, ενώ για το 2017 σημειώθηκε σημαντική ενδυνάμωση, με αποτέλεσμα να αναμένεται ετήσιος ρυθμός αύξησης 4,7%. Σε κάθε περίπτωση, οι προβλέψεις του ΔΝΤ για ρυθμούς επέκτασης του παγκόσμιου εμπορίου για το 2018 στο 4,6% και για το 2019 στο 4,4% τίθενται πλέον σε καθεστώς έντονης αβεβαιότητας, υπό το βάρος βέβαια και της οξυμένης ενδοκαπιταλιστικής διαπάλης αναφορικά με το ζήτημα.

Σε ένα τέτοιο φόντο, με ρυθμό ισχνής ανάκαμψης μόλις 1,4% για το 12μηνο του 2017 διαμορφώθηκε το ΑΕΠ στην ελληνική οικονομία, σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε προχτές η στατιστική υπηρεσία της χώρας (ΕΛΣΤΑΤ), που βέβαια αποδεικνύονται κατώτερα τόσο από τις πρόσφατες «Χειμερινές Προβλέψεις» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (1,6%), αλλά κυρίως σε σχέση με την εκτίμηση της πλευράς του ΔΝΤ που είχε προηγηθεί, για ρυθμό ανάκαμψης στο 1,8%.

Μάλιστα, όπως επισημαίνουν τα αστικά επιτελεία, η όποια ανάκαμψη του ΑΕΠ στην ελληνική οικονομία τροφοδοτήθηκε και από την πλευρά της «ισχυρής ανάπτυξης» στο εξωτερικό περιβάλλον και ειδικά στην Ευρώπη μέσω της ενίσχυσης του εισαγόμενου τουρισμού, την αυξημένη ζήτηση για εξαγωγές αγαθών, το χαμηλότερο κόστος χρήματος (λόγω «χαλαρής» νομισματικής πολιτικής) και «τη θετική εικόνα στο διεθνές κόστος Ενέργειας», όπως αναφέρει πρόσφατη έκθεση του ΙΟΒΕ.

Σε αυτό το φόντο, η όποια αποδυνάμωση στην ΕΕ και την παγκόσμια οικονομία θα έχει άμεσες επιπτώσεις και στην ελληνική οικονομία. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο ρυθμός αύξησης των ελληνικών εξαγωγών το 2017 έφτασε στο 11,3%, η διατήρηση του οποίου επίσης τίθεται σε καθεστώς αβεβαιότητας.

Eurokinissi

Οι εξελίξεις όσον αφορά το Νεώριο Σύρου, αλλά και συνολικά στη ναυπηγική βιομηχανία, είναι ενταγμένες στον «στρατηγικής σημασίας» στόχο της αστικής τάξης για τη μετατροπή της Ελλάδας σε κόμβο Ενέργειας και συνδυασμένων μεταφορών, από και προς την ΕΕ, στόχο που «τρέχει» με συνέπεια η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η εγχώρια ναυπηγική βιομηχανία θεωρείται από τους μονοπωλιακούς ομίλους και τους οργανισμούς τους στρατηγικής σημασίας «πόστο» για την ενίσχυση της κερδοφορίας τους και της επιρροής τους στην ευρύτερη περιοχή.

Θυμίζουμε ότι το προηγούμενο καλοκαίρι το Νεώριο είχε επισκεφτεί ο Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα, Τζ. Πάιατ, τονίζοντας πολλές φορές από τότε πως «η Ουάσιγκτον δίνει πολύ μεγάλη σημασία στην ολοκλήρωση της συγκεκριμένης επένδυσης», ενώ απαντώντας «εμμέσως» πλην σαφέστατα στο ενδιαφέρον ρωσικών εταιρειών για το ναυπηγείο, είχε δημόσια ζητήσει το ναυπηγείο της Σύρου να περάσει σε αμερικανική εταιρεία, χαρακτηρίζοντάς το στρατηγική υποδομή που πρέπει να μείνει οπωσδήποτε σε ΝΑΤΟικά χέρια.

Ειδικά για το Νεώριο Σύρου έχει γραφτεί στον αστικό Τύπο (π.χ. «Βήμα») ότι «με το αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό να επιδεικνύει υψηλή δραστηριότητα στη Μεσόγειο, αμερικανικά σκάφη θα μπορούν να επισκευάζονται στη Σύρο, όπως επίσης σκάφη άλλων κρατών - μελών του ΝΑΤΟ», και ότι το ναυπηγείο θα μπορεί να εξυπηρετήσει «την ανάγκη για επισκευές σε πλωτές εξέδρες έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων».

Σε συνέντευξή του στις 4 Μάρτη ο εκπρόσωπος της «ONEX», Πάνος Ξενοκώστας, ανέφερε ότι «η σημερινή κυβέρνηση, όπως και οι προηγούμενες, αλλά η ίδια πολύ εμφατικά έχει ζητήσει την συνδρομή της αμερικανικής κυβέρνησης, ούτως ώστε όπου μπορεί να βοηθήσει. Σε επενδύσεις, γεωπολιτικά, γεωστρατηγικά, ακόμη και σε αμυντική συνεργασία. Αυτό είναι ένα δεδομένο. Στο πλαίσιο αυτό, αυτό που γνωρίζω είναι ότι η αμερικανική κυβέρνηση θεωρούσε και θεωρεί πάντα την Ελλάδα έναν στρατηγικό εταίρο».

Πρόσθεσε ακόμα ότι «η αμερικανική κυβέρνηση ωθεί συγκεκριμένες επενδύσεις, που μπορούν να δώσουν πνοή στον τόπο και, από την άλλη, όταν μιλάμε για χώρους όπως είναι η Σύρος, η Αλεξανδρούπολη, η Κρήτη, αυτά τα σημεία, επειδή η Ελλάδα ανήκει στο ΝΑΤΟ, κάποιοι το ξεχνάνε συνεχώς, αποτελούν σύνορα και σημεία στρατηγικής για την ίδια την ύπαρξη του δυτικού κόσμου». Ο εκπρόσωπος της πολυεθνικής έχει πει σε προηγούμενες συνεντεύξεις του ότι το συγκεκριμένο ναυπηγείο «έχει μια σειρά από πολύ ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά», όπως το «γεωπολιτικό», γιατί βρίσκεται σε περιοχή ανοιχτής θάλασσας, στοιχείο που το καθιστά ελκυστικότερο σε περιπτώσεις επισκευών αμυντικού εξοπλισμού.

Οι επενδύσεις και οι μπίζνες των επιχειρηματικών ομίλων προϋποθέτουν παραπέρα χτύπημα των εργασιακών δικαιωμάτων, συνολικά δραστική μείωση της εργατικής δύναμης. Ενδεικτικό είναι ότι στην ίδια συνέντευξη (4 Μάρτη) στον εκπρόσωπο της «Exon» τέθηκε η εξής ερώτηση: «Ομως με τη δημιουργία της νέας σας εταιρείας, εξυπακούεται ότι θα υπάρξει μία "εκκαθάριση" του προσωπικού και επαναπρόσληψη του αναγκαίου αριθμού εργαζομένων». Η απάντησή του ήταν: «Αυτό που είναι ζητούμενο είναι όχι μόνο να είναι κανείς καλός στη δουλειά του, αλλά να είναι και καλός άνθρωπος και καλός χαρακτήρας και να μπορεί να λειτουργεί αρμονικά κάτω από ένα κοινό όραμα ανάπτυξης». Στο όνομα του ...«κοινού οράματος ανάπτυξης», με την εργοδοσία, δηλαδή την πολυεθνική, οι εργαζόμενοι καλούνται από τον «επενδυτή» να υπογράψουν όχι μόνο τις απολύσεις τους, αλλά ότι αυτές έγιναν από τις 30 Απρίλη του 2017, δηλαδή αναδρομικά. Με άλλα λόγια, ο νέος επενδυτής πριν ακόμα πατήσει το πόδι του στο ναυπηγείο, «τρώει» τους μισθούς ενός χρόνου, τους οποίους οφείλει ο προηγούμενος «επενδυτής», όμιλος Ταβουλάρη, ο οποίος με τη σειρά του βγαίνει εξίσου κερδισμένος, αφού χώρια τα πόσα κερδίζει με την πώληση του ναυπηγείου, «καθάρισε» και με τα δεδουλευμένα.

Μάλιστα, η προσωρινή διοίκηση του εργοστασιακού σωματείου του Νεωρίου Σύρου, στηρίζοντας ουσιαστικά τους εργοδοτικούς σχεδιασμούς, κάλεσε σε Γενική Συνέλευση όλους τους εργαζόμενους (μόνιμους και έκτακτους) καθώς και τους συνταξιούχους και τους ζήτησε να συμφωνήσουν στην αναδρομική απόλυσή τους, από τις 30/4/2017, ώστε να βάλουν πλάτη για να προχωρήσει το σχέδιο εξυγίανσης της επιχείρησης και της μεταβίβασής της σε νέο ιδιοκτήτη με το πρόσχημα της εξασφάλισης μέρους των δεδουλευμένων τους.

Στη «λύση» την οποία προώθησε η προσωρινή διοίκηση του εργοστασιακού σωματείου αναφέρεται ανακοίνωση της Γραμματείας Σύρου του ΠΑΜΕ.

Συγκεκριμένα, η Γραμματεία σημειώνει ότι οι εξελίξεις στο Νεώριο «αναδεικνύουν την αγωνία των εργαζομένων για την καταβολή των δεδουλευμένων τους. Σε αυτό το δίκαιο αίτημά τους η Γραμματεία του ΠΑΜΕ πάντα ήταν και θα είναι δίπλα στους εργαζόμενους του Νεωρίου. Δυστυχώς, η απληρωσιά δεν είναι μόνο φαινόμενο του ναυπηγείου, είναι ένα ζήτημα που υπάρχει και σε άλλους εργασιακούς χώρους (...) Το πρόβλημα λοιπόν είναι συλλογικό και γι' αυτό και δεν υπάρχουν ατομικές λύσεις. Στη βάση αυτή δεν μπορούμε να μην εκφράσουμε τις ανησυχίες μας για τη λύση που προωθήθηκε, με την υπογραφή δήλωσης οικειοθελούς απόλυσης.

Δεν παρέχεται καμία γραπτή δέσμευση από την πλευρά της εργοδοσίας για την άμεση καταβολή του συνόλου των δεδουλευμένων, ούτε ένα σαφές χρονοδιάγραμμα για το μέχρι πότε θα ολοκληρωθεί η πληρωμή τους, ενώ παράλληλα παραιτούνται κάθε δικαιώματός τους μετά την 30/4/2017. Θυμίζουμε ότι το πλάνο εξυγίανσης της επιχείρησης είναι σε βάθος 20ετίας. Επιπλέον, δίνει τη δυνατότητα ουσιαστικά στο νέο επενδυτή να αναλάβει την επιχείρηση "καθαρή" από εργαζόμενους και υποχρεώσεις. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά για τους εργαζόμενους; Οτι στο σχέδιο ανακατάταξης προσωπικού, η νέα διοίκηση μπορεί να χρησιμοποιήσει όσους και όποιους εργαζόμενους θέλει, χωρίς να εξασφαλίζεται καμία από τις προηγούμενες θέσεις εργασίας και με ό,τι σύμβαση θέλει».

Η Γραμματεία, αναφερόμενη στο επιχείρημα ότι το ναυπηγείο δεν είχε ρεύμα από τις 30/4/2017, που χρησιμοποιείται για να δικαιολογηθούν οι αναδρομικές απολύσεις και να «κουρευτούν» τα δεδουλευμένα από τη μέρα εκείνη και μετά, επισημαίνει καταρχάς τις ευθύνες που είχαν οι εκάστοτε διοικήσεις του σωματείου, που όλο το προηγούμενο διάστημα «διέρρεαν υποσχέσεις περί πληρωμής των δεδουλευμένων (όλα και στο χέρι) της νέας εργοδοσίας, ενώ δεν αξιοποίησαν τη βοήθεια και την αλληλεγγύη και άλλων σωματείων του νησιού και των δυνάμεων του ΠΑΜΕ τοπικά και στον κλάδο που είχαν διάθεση να δώσουν, ώστε να αποκτήσει άλλη δυναμική ο αγώνας». Προσθέτει ακόμα ότι αποτελεί ευθύνη της εργοδοσίας η διακοπή του ρεύματος και πως το επιχείρημα αυτό «ανοίγει τον ασκό του Αιόλου για εκατοντάδες επιχειρήσεις με αντίστοιχα προβλήματα. Δημιουργεί ένα προδεδικασμένο υπέρ των εργοδοτών να απαιτούν να μην καταβάλλουν δεδουλευμένα επειδή ο ίδιοι είναι ασυνεπείς σε υποχρεώσεις προς τρίτους (...) Οδηγεί σε λογικές συνδιαχείρισης (όλοι έχουν ευθύνη αν η επιχείρηση δεν πάει καλά, ας βάλουμε πλάτη να βοηθήσουμε την επιχείρηση κ.λπ.) που η εμπειρία έχει δείξει πάμπολλες φορές ότι οδήγησαν στον αφανισμό δικαιωμάτων και κατακτήσεων των εργαζομένων».

Η Γραμματεία καταλήγει σημειώνοντας:

«Παρ' όλες τις αντιρρήσεις μας, δεν βάζουμε απέναντί μας τον απλό εργαζόμενο και θα στηρίζουμε με όλες μας τις δυνάμεις την πάλη για:

• Να πληρωθούν όλα τα δεδουλευμένα των εργαζομένων.
• Να μη χαθεί καμιά θέση εργασίας και να μην υπάρξει καμιά βλαπτική μεταβολή στους όρους εργασίας.
• Με ευθύνη της εργοδοσίας και έλεγχο από τα συλλογικά όργανα των εργαζομένων άμεσα να γίνει από τα αρμόδια κλιμάκια του υπουργείου Εργασίας καταγραφή προβλημάτων για όλες τις εγκαταστάσεις του ναυπηγείου, για άμεση συντήρησή τους, για να δουλεύουν οι εργαζόμενοι με εξασφαλισμένους όρους υγιεινής και ασφάλειας. Να λειτουργεί το ναυπηγείο σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς όρους.
• Να υπογραφούν ΣΣΕ με βάση τις σύγχρονες ανάγκες των εργαζομένων. Ειδικά στον κλάδο της ναυπηγοεπισκευής υπάρχει πλούσια πείρα από τους πρόσφατους αγώνες που αναπτύχθηκαν, οι οποίοι τελικά οδήγησαν στην υπογραφή Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας στον κλάδο».

Ενεργειακά και άλλα επιχειρηματικά σχέδια δυσκολεύουν εξαιτίας των διεθνών κυρώσεων κατά της Ρωσίας

Να σημειωθεί εδώ πως η ιμπεριαλιστική σύγκρουση στην Ουκρανία δεν αξιοποιείται από τις ΗΠΑ μόνο για να επιφέρει πλήγμα στη ρωσική οικονομία, αλλά μέσω των αμερικανικών κυρώσεων και της πίεσης για ευρωπαϊκές κυρώσεις, θέτει εμπόδια και στους ευρωπαϊκούς (κυρίως γερμανικούς) ομίλους. Ιδιαίτερες είναι οι αντιδράσεις των ΗΠΑ στην εισαγωγή φυσικού αερίου από τη Ρωσία στην ΕΕ, έναντι του δικού της υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), και οι αμερικανικές κυρώσεις επιδιώκουν να πλήξουν τέτοια επιχειρηματικά σχέδια στον τομέα της Ενέργειας, με πρώτο και κύριο τον υπό κατασκευή αγωγό «Nord Stream 2», που θα ενώνει τη Ρωσία με τη Βόρεια Γερμανία. Στην κατασκευή του αγωγού εμπλέκονται και γερμανικοί, αυστριακοί, γαλλικοί και άλλοι ενεργειακοί κολοσσοί.

Η διασύνδεση ανάμεσα στα γερμανικά και ρωσικά επιχειρηματικά συμφέροντα - και μάλιστα στον κρίσιμο τομέα της Ενέργειας - φαίνεται και από την ανάθεση διευθυντικής θέσης στον πρώην σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο, Γκέρχαρντ Σρέντερ, στον ρωσικό πετρελαϊκό κολοσσό «Rosneft», τη μεγαλύτερη εταιρεία πετρελαιοειδών παγκοσμίως. Στη Γερμανία, η εταιρεία κατέχει μετοχές σε τρία διυλιστήρια και ελέγχει πάνω από το 12% των δυνατοτήτων διύλισης πετρελαίου. Επίσης από το 2005 ο πρώην καγκελάριος είναι πρόεδρος της Επιτροπής Μετόχων στο φορέα εκμετάλλευσης του αγωγού φυσικού αερίου «Nord Stream 2» στη Βαλτική Θάλασσα, όπου και πάλι η ρωσική κρατική εταιρεία «Gazprom» έχει την πλειοψηφία των μετοχών. Ο Σρέντερ έχει ταχθεί ανοιχτά υπέρ της κατάργησης των ευρωπαϊκών κυρώσεων στη Ρωσία, λέγοντας πως απαιτείται μια πιο «ρεαλιστική» προσέγγιση στις γερμανορωσικές σχέσεις και αυτές να αποσυνδεθούν από την κατάσταση στην Κριμαία.

Σε αυτό το φόντο, δημοσιεύτηκαν αυτήν τη βδομάδα στοιχεία της Ομοσπονδιακής Στατιστικής Υπηρεσίας, σύμφωνα με τα οποία το 2017 αυξήθηκαν - για πρώτη φορά εδώ και πέντε χρόνια - οι γερμανικές εξαγωγές προς τη Ρωσία, παρά τις διεθνείς κυρώσεις. Πιο συγκεκριμένα, η αξία των γερμανικών εξαγωγών ανήλθε σε 25,9 δισ. ευρώ και αυξήθηκε κατά 20% σε σχέση με το 2016 (21,7 δισ. ευρώ). Ταυτόχρονα, αυξήθηκαν σημαντικά οι εισαγωγές από τη Ρωσία προς τη Γερμανία - κυρίως πετρελαίου και φυσικού αερίου - και συγκεκριμένα κατά 19% και με αξία 31,4 δισ. ευρώ.

Τα σημαντικότερα γερμανικά προϊόντα εξαγωγής στη Ρωσία ήταν μηχανήματα, αυτοκίνητα και χημικά προϊόντα. Η Ρωσία είναι από τις λίγες χώρες από τις οποίες η Γερμανία εισάγει περισσότερα απ' όσα εξάγει σ' αυτές, και αυτό οφείλεται στην εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ετσι, το 2017 το εμπορικό έλλειμμα προς τη Ρωσία ανήλθε σε 5,6 δισ. ευρώ.

Τα τελευταία χρόνια, το εξωτερικό εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών έχει αδυνατίσει λόγω των κυρώσεων της ΕΕ προς στη Ρωσία με κόστος για τους γερμανικούς ομίλους. Ενδεικτικά, οι γερμανικές εξαγωγές προς τη Ρωσία σημείωσαν επίπεδα ρεκόρ το 2012 φτάνοντας στα 38 δισ. ευρώ, και βουτιά τα έτη 2015 και 2016 (21,7 δισ. ευρώ).

Πάντως, στο εξωτερικό εμπόριο με τη Ρωσία εξακολουθούν να ισχύουν οι περιορισμοί της ΕΕ, για παράδειγμα, σε στρατιωτικά προϊόντα ή σε συγκεκριμένο εξοπλισμό για τον ενεργειακό τομέα.

Μια μελέτη για την εκτίμηση των συνεπειών των κυρώσεων προς τη Ρωσία για τις χώρες της ΕΕ δημοσίευσε το Μάη του 2017 η συμβουλευτική εταιρεία «Berlin Economics». Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομίας και Ενέργειας και παρουσιάστηκε σε εκπροσώπους των υπουργείων Οικονομίας και Εξωτερικών, επιχειρηματικών ενώσεων, του Γερμανικού Βιομηχανικού και Εμπορικού Επιμελητηρίου (DIHK) κ.ά., φανερώνοντας το έντονο ενδιαφέρον της γερμανικής οικονομίας για τις επιπτώσεις των κυρώσεων.

Οσον αφορά τον αντίκτυπο των κυρώσεων στη γερμανική οικονομία, η «Berlin Economics» εκτιμά:

• Οι γερμανικές εξαγωγές αγαθών προς τη Ρωσία μειώθηκαν συνολικά κατά περίπου 14 δισ. ευρώ μεταξύ 2013 και 2016 (περίπου 39%). Η μεγαλύτερη μείωση παρατηρείται στις εξαγωγές μηχανημάτων και ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών συσκευών (5,3 δισ. ευρώ) και μέσων μεταφοράς, όπως αυτοκίνητα, φορτηγά, λεωφορεία κ.λπ. (4,44 δισ. ευρώ).
• Από τα 14 δισ. ευρώ, μόνο τα 3 με 6 δισ. ευρώ προκλήθηκαν εξαιτίας των κυρώσεων.
• Το γερμανικό ΑΕΠ το 2016 επηρεάστηκε (βλ. μειώθηκε) κατά περίπου 1 με 2 δισ. ευρώ από τη μείωση των εξαγωγών που σχετίζεται με τις κυρώσεις. Ηταν 0,04% - 0,07% χαμηλότερο από ό,τι θα ήταν χωρίς κυρώσεις.

Ο αντίκτυπος στην ΕΕ ως σύνολο εκτιμάται ως εξής:

• Οι εξαγωγές της ΕΕ προς τη Ρωσία μειώθηκαν κατά 47 δισ. ευρώ το 2016 (σε σύγκριση με το 2013).
• Η μείωση των εξαγωγών που οφείλεται σε κυρώσεις το 2016 υπολογίζεται μεταξύ 11 και 20 δισ. ευρώ (23% - 43% της συνολικής μείωσης των εξαγωγών). Η επίπτωση της μείωσης των εξαγωγών στο ΑΕΠ της ΕΕ το 2016 κυμαίνεται μεταξύ 4 και 7 δισ. ευρώ (0,03% - 0,05% μείωση επί του ΑΕΠ της ΕΕ).

Πάντως - σημειώνει η μελέτη - οι επιπτώσεις διαφέρουν κατά πολύ ανάμεσα στα κράτη της ΕΕ, με έναν γενικό κανόνα να λέει πως όσο πιο κοντά βρίσκεται ένα κράτος - μέλος στη Ρωσία, τόσο μεγαλύτερες επιπτώσεις έχει. Για παράδειγμα, η αρνητική επίδραση στο ΑΕΠ της Λιθουανίας είναι δεκαπλάσια από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Οι συγγραφείς της μελέτης δεν στέκονται τόσο στις σημερινές οικονομικές επιπτώσεις, τις οποίες χαρακτηρίζουν «διαχειρίσιμες», ούτε «στενά» στις εμπορικές σχέσεις. Πολύ εντονότερος είναι ο προβληματισμός τους για το μέλλον, για το πώς επηρεάζονται τα επενδυτικά - εμπορικά - οικονομικά σχέδια των γερμανικών ομίλων στη μεγάλη και γεμάτη ευκαιρίες ρωσική αγορά.

Χαρακτηριστική ήταν η ομιλία του καθηγητή Χάνο Στέκερ, μέλους του ΔΣ της γερμανορωσικής επιχειρηματικής ένωσης, κατά την παρουσίαση της μελέτης. Οπως είπε, «παρόλο που ο αντίκτυπος των κυρώσεων στη γερμανική οικονομία είναι διαχειρίσιμος, οι τομείς και οι εταιρείες που επλήγησαν υπέστησαν ιδιαίτερη ζημιά».

Ο Στέκερ εξέφρασε όμως επίσης την ανησυχία του «για τον αντίκτυπο στο επενδυτικό κλίμα και την εμπιστοσύνη μεταξύ των εμπορικών εταίρων της Γερμανίας και της ΕΕ, αφενός, και της Ρωσίας, αφετέρου. Αλλωστε, και για τη Ρωσία, οι οικονομικές κυρώσεις και η κατάρρευση των επενδύσεων αποτελούν πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα από την πτώση του εμπορίου».

Στην ίδια συζήτηση κατέστη σαφές ότι ενώ η Γερμανία φέρει το μεγαλύτερο βάρος των κυρώσεων συγκριτικά με άλλα κράτη της ΕΕ, οι συνέπειες είναι πολύ βαρύτερες για ορισμένα κράτη που δεν είναι τόσο ισχυρά οικονομικά, όπως οι χώρες της Βαλτικής. Επίσης, οι ρωσικές «αντικυρώσεις» παρουσιάζουν σημαντικά κενά, με αποτέλεσμα αρκετά ευρωπαϊκά αγροτικά προϊόντα (π.χ. μήλα ή τυροκομικά) να φτάνουν στη ρωσική αγορά μέσω Λευκορωσίας ή Καζακστάν, στο πλαίσιο της Ευρασιατικής Οικονομικής Ενωσης.

«Η σταδιακή έξοδος από τις κυρώσεις, όπως επιδιώκεται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, είναι από οικονομική άποψη δυνατή και λογική», κατέληξε ο Χ. Στέκερ, συμπληρώνοντας όμως πως «η Ρωσία δεν εκπληρώνει τις ουσιώδεις υποχρεώσεις της (σ.σ. συμφωνίες του Μινσκ), γεγονός που δυσκολεύει τη μείωση των κυρώσεων».

Από τη συνάντηση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών με τον Πρόεδρο της Μοζαμβίκης, Φ. Νγιούσι

Ιδιαίτερα ανησυχεί τις δύο δυνάμεις η διείσδυση της Κίνας, που προχωρά εδώ και χρόνια σε επενδύσεις σε πολλές χώρες της ηπείρου, επεκτείνοντας την παρουσία μονοπωλιακών ομίλων της σε δίκτυα μεταφορών - επικοινωνιών και βιομηχανίες μεταποίησης και παραγωγής Ενέργειας. Επίσης, κεφάλαια και από άλλες χώρες, όπως οι Ινδία, Βραζιλία, Τουρκία, χώρες του Κόλπου, της ΕΕ κ.λπ., τοποθετούνται στην περιοχή. Αναμφισβήτητα, η έντονη παρουσία της Κίνας στις περισσότερες από τις 54 χώρες - μέλη της Αφρικανικής Ενωσης έριξε τη βαριά «σκιά» της στις αφρικανικές περιοδείες των δύο υπουργών Εξωτερικών, οι οποίες «συναντήθηκαν» στην πρωτεύουσα της Αιθιοπίας, Αντίς Αμπέμπα.

Στην Αντίς Αμπέμπα, οι περισσότεροι ουρανοξύστες που δεσπόζουν στην πόλη είναι φτιαγμένοι από κινεζικές κατασκευαστικές εταιρείες, με κορυφαίο κτίριο την έδρα της Αφρικανικής Ενωσης. Το ίδιο συμβαίνει και με τα τέσσερα νέα, αχανή βιομηχανικά πάρκα (π.χ. το βιομηχανικό πάρκο «Hawassa»), που έχουν φτιαχτεί από το 2014 σε ακτίνα μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων από την αιθιοπική πρωτεύουσα, ενώ κινεζικές κατασκευαστικές εταιρείες ετοιμάζονται να χτίσουν άλλα οχτώ μέχρι το 2020. Απαρατήρητοι δεν περνούν ούτε οι τουλάχιστον τέσσερις μεγάλοι υδροηλεκτρικοί σταθμοί και τα φράγματα κινεζικών εταιρειών στην Αιθιοπία, ούτε η νέα σιδηροδρομική ηλεκτρική γραμμή έκτασης 756 χλμ. που συνδέει την Αντίς Αμπέμπα με το γειτονικό Τζιμπουτί. Η γραμμή αυτή, που κατασκευάστηκε με κινεζική χρηματοδότηση από τις εταιρείες «China Railway Group Ltd.» και «China Civil Engineering Construction Corp.», μείωσε στις αρχές Γενάρη την απόσταση των δύο περιοχών σε 12 από 48 ώρες!

Θερμή υποδοχή επιφύλαξαν στον Τίλερσον οι Αιθίοπες αξιωματούχοι

Παρ' όλα αυτά, ο Τίλερσον δεν μπόρεσε να μην αναγνωρίσει την αυξανόμενη σημασία της Αφρικής και για τις ΗΠΑ, επισημαίνοντας: «Εως το 2030 η Αφρική θα διαθέτει το 1/4 του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού και έως το 2050 ο πληθυσμός της ηπείρου θα διπλασιαστεί, φτάνοντας τα 2,5 δισεκατομμύρια άτομα, το 70% των οποίων θα έχει ηλικία κάτω των 30 ετών... Οσο οι αφρικανικές χώρες θα βγαίνουν από τη φτώχεια, θα αυξάνεται η ανάγκη τους για οικοδόμηση υποδομών και θα δημιουργούνται νέες αγορές».

Την Πέμπτη, πάντως, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ προσπάθησε, μάλλον ανεπιτυχώς, να διασκεδάσει τις εντυπώσεις που προκάλεσαν οι επικρίσεις του για το ρόλο της Κίνας. Αναγνωρίζοντας τη συμβολή της Κίνας σε πολλά αναπτυξιακά έργα, ο Τίλερσον δήλωσε στην Αντίς Αμπέμπα: «Δεν προσπαθούμε με κανέναν τρόπο να κρατήσουμε μακριά τα κινεζικά δολάρια από την Αφρική. Είναι όμως σημαντικό οι αφρικανικές χώρες να σκέφτονται προσεκτικά τους όρους αυτών των συμφωνιών και να μην τις υπογράφουν με τίμημα την κυριαρχία τους».

Οι πιέσεις του Τίλερσον δεν φαίνεται να πέφτουν σε γόνιμο έδαφος. Ο επόμενος σταθμός της περιοδείας του, το Τζιμπουτί, δεν διαθέτει πλέον μόνο μία σύγχρονη νέα σιδηροδρομική ηλεκτρική γραμμή σύνδεσης με την Αντίς Αμπέμπα, αλλά και τις στρατιωτικές βάσεις της Κίνας (που είναι και η πρώτη στρατιωτική βάση ανεφοδιασμού στο εξωτερικό!), της Γαλλίας, της Ιαπωνίας και της Ιταλίας. Πέραν βεβαίως της αμερικανικής στρατιωτικής βάσης στο στρατόπεδο Λεμονιέ, που είναι (επισήμως...) η πρώτη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ στην Αφρική και έδρα της αφρικανικής διοίκησης του στρατού («Africom»). Το αυξημένο στρατιωτικό ενδιαφέρον τόσων δυνάμεων στο (μικροσκοπικό αλλά στρατηγικής σημασίας για ιμπεριαλιστικές επιχειρήσεις και τη διεθνή ναυτιλία) Τζιμπουτί έκανε την Τρίτη τον διοικητή της «Αfricom», στρατηγό Τόμας Βαλντχάουζερ, να εκφράσει «ανησυχία» σε αρμόδια Επιτροπή της Βουλής των Αντιπροσώπων, δηλώνοντας: «Εάν η Κίνα αποκτήσει σύντομα το διαχειριστικό έλεγχο του λιμανιού Ντοραλέχ στο Τζιμπουτί, διακυβεύονται τα εθνικά συμφέροντα των ΗΠΑ». Ο στρατηγός Βαλντχάουζερ αναφερόταν στο γεγονός ότι το επόμενο δίμηνο η κυβέρνηση του Τζιμπουτί θα πάρει τον έλεγχο διαχείρισης του λιμανιού από την καταριανή εταιρεία «DP World», σχεδιάζοντας να την αναθέσει σε άλλη, πιθανώς κινεζική, μιας που το Τζιμπουτί χρωστά στην Κίνα πάνω από 1,2 δισ. δολάρια.

Στην Κένυα, πάλι, όπου ο Τίλερσον θα προσπαθήσει να ρίξει το βάρος στην ενίσχυση της «αντιτρομοκρατικής συνεργασίας» έναντι των Σομαλών τζιχαντιστών της οργάνωσης «Αλ Σαμπάμπ», δεν έχει περάσει ούτε ένας χρόνος από τα εγκαίνια της μεγάλης σιδηροδρομικής γραμμής που φτιάχτηκε με κινεζικά κεφάλαια, ύψους 3,2 δισ. δολαρίων, συνδέοντας την πρωτεύουσα Ναϊρόμπι με το λιμάνι Μομπάσα.

Στο Τσαντ, ο Τίλερσον αναμένεται να «σκοντάψει» κυρίως σε γαλλικά μονοπώλια Ενέργειας που απομυζούν τον ορυκτό πλούτο της περιοχής, αν και η χώρα είναι «γνώριμη» από παλιά, καθώς την επισκεπτόταν συχνά όταν ήταν διευθυντής της «ExxonMobil».

Στη Νιγηρία, που είναι ο τελευταίος σταθμός της περιοδείας του, εκτός από τα ενεργειακά ζητήματα, βασικό ρόλο θα παίξουν και τα παζάρια για αύξηση της διμερούς «αντιτρομοκρατικής» συνεργασίας, κυρίως εναντίον των τζιχαντιστών της «Μπόκο Χαράμ», που δρουν όχι μόνο στη Νιγηρία αλλά και στα σύνορα χωρών της λεκάνης της Λίμνης Τσαντ, ενόψει δραστηριοποίησης της νέας «αντιτρομοκρατικής» αφρικανικής δύναμης στο Σαχέλ («G5 Sahel»).

Από την άλλη, η περιοδεία Λαβρόφ σε αφρικανικές χώρες, που ξεκίνησε τη Δευτέρα από την Αγκόλα και ολοκληρώνεται εκτός απροόπτου σήμερα Παρασκευή, πραγματοποιήθηκε με χαμηλότερες προσδοκίες, δεδομένου του χαμηλού όγκου των ρωσικών εμπορικών συναλλαγών με αφρικανικές χώρες, που συνολικά πέρυσι δεν ξεπέρασαν τα 12 δισ. δολάρια.

Η επιλογή της Αγκόλα δεν ήταν τυχαία. Η χώρα, που είναι μέλος του ΟΠΕΚ και μία από τις πιο σημαντικές παραγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου, είναι εδώ και χρόνια στο επίκεντρο επιχειρήσεων τεράστιων αμερικανικών ενεργειακών μονοπωλίων (π.χ. «Chevron», «Halliburton», «Weatherford» κ.ά.), που εκμεταλλεύονται τη μερίδα του λέοντος από τα τουλάχιστον 50 υποθαλάσσια κοιτάσματα πετρελαίου και τα λιγότερο ανεπτυγμένα υποθαλάσσια κοιτάσματα φυσικού αερίου. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη περιθώρια για μπίζνες και από ρωσικά μονοπώλια που δραστηριοποιούνται στους τομείς της Ενέργειας, εξόρυξης μεταλλευμάτων (όπως αποδεικνύει η δράση ρωσικών μονοπωλίων στα μεγάλα αδαμαντωρυχεία «Alrosa») και της πολεμικής βιομηχανίας, της ασφαλείας και των τηλεπικοινωνιών, καθώς τα τελευταία 15 χρόνια υπογράφηκαν διμερείς συμφωνίες για την ανάπτυξη και των τομέων Υγείας, Εκπαίδευσης, χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών κ.ά.

Αλλοι σταθμοί του Ρώσου υπουργού ήταν η Ναμίμπια, η Μοζαμβίκη, η Αιθιοπία και η Ζιμπάμπουε. Στις χώρες αυτές υπογράφηκαν μνημόνια διμερούς συνεργασίας, σφραγίστηκαν παλιότερες και νέες συμφωνίες της «Rosatom» για τη δημιουργία ακόμη και ρωσικών πυρηνικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (π.χ. στην Αιθιοπία, ενώ υπάρχουν στα σκαριά ανάλογα σχέδια και για ρωσικής κατασκευής πυρηνικούς σταθμούς σε Νιγηρία, Γκάνα, Ζάμπια και Τανζανία). Επιπλέον επισφραγίστηκαν μπίζνες ρωσικών μονοπωλίων σε ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα πλατίνας παγκοσμίως, στο Darwendale της Ζιμπάμπουε, ενώ παράλληλα επιβεβαιώθηκαν οι καλές σχέσεις και με την κυβέρνηση του νέου Προέδρου Εμερσον Μνανγκάγκουα, έπειτα από την προ ολίγων μηνών επεισοδιακή αποχώρηση του υπέργηρου πρώην Προέδρου Ρόμπερτ Μουγκάμπε. Πάντως, μετά από τη συνάντησή του με τον Μνανγκάγκουα, ο Λαβρόφ απέκρουσε τις αιτιάσεις των ΗΠΑ έναντι της Κίνας, τονίζοντας ότι η Μόσχα τις αντιμετωπίζει ως «νεοϊμπεριαλιστικές φιλοδοξίες».

Μέχρι την ύστατη στιγμή, παρέμενε αδιευκρίνιστο αν οι Τίλερσον και Λαβρόφ, που διέμεναν στο ξενοδοχείο «Σέρατον» της Αντίς Αμπέμπα, θα είχαν κάποια συνάντηση, όπως ζητήθηκε από την πλευρά της Ρωσίας.