Ενα βιβλιαράκι 90 σελίδων, με τίτλο «Αντάρτες στα Χάσια», (Περιφερειακές Εκδόσεις «έλλα» ), γεμάτο με προσωπικές θύμησες για γεγονότα και πρόσωπα της Εθνικής Αντίστασης στη γενέτειρά του, έγραψε ο Θεσσαλός αντάρτης Γιώργος Τέλιος. Το πρώτο βιβλίο του 82χρονου σήμερα αγωνιστή κι ελπίζουμε όχι το τελευταίο του, όπως ο ίδιος μας «απειλεί», επικαλούμενος το προχωρημένο της ηλικίας του.

Οι προσωπικές θύμησες του κάθε αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης αποτελούν στοιχεία της συλλογικής μνήμης του λαού μας και δεν πρέπει να μένουν κλεισμένες στο νου και στην καρδιά του. Στο «βιβλίο» της ελληνικής ιστορίας υπάρχουν ακόμα λευκές σελίδες, που πρέπει να συμπληρωθούν με την καταγραφή στο χαρτί των προσωπικών βιωμάτων των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Πολύ περισσότερο που οι απόντες από το εκείνο το αντιστασιακό έπος του λαού μας, οι συνεργάτες του εχθρού και μετέπειτα αντίπαλοι του λαϊκού κινήματος, επιχειρούν, ως νικητές, να γράψουν και να παραδώσουν στις νέες γενιές την ιστορία διαστρεβλωμένη.

Βεβαίως, η καταγραφή μιας αράδας αλήθειας στο βιβλίο της ιστορίας είναι μεγάλη ευθύνη. Κι αυτό το αισθάνεται ο Γιώργος Τέλιος. «Για να γράψω αυτές τις σελίδες - σημειώνει στην εισαγωγή του βιβλίου του - σκέφτηκα πολύ και δυσκολεύτηκα να το αποφασίσω, γιατί αυτό που θα έγραφα είναι ιστορία». Το τόλμησε, όμως, γιατί - όπως υπογραμμίζει - «τα γεγονότα εκείνα υπάρχουν ζωντανά στη μνήμη, κλοτσούν, θέλουν να βγουν, να μαθευτούν, να μη μείνουν ξεχασμένα στην αφάνεια». Η αγωνία του συγγραφέα, λοιπόν, είναι να μην ξεχαστούν γεγονότα και πρόσωπα.

Γι' αυτό και στις σελίδες του βιβλίου του περνούν μάχες του ΕΛΑΣ στα Χάσια και μορφές αγωνιστών. Γι' αυτό και υπάρχουν φωτογραφίες των μνημείων πεσόντων της Εθνικής Αντίστασης, που έχουν στηθεί στα χωριά της περιοχής. Αγωνιά, όμως, μην ξεχαστούν και τα ιδανικά, τα οράματα της Εθνικής Αντίστασης. Γι' αυτό και στον επίλογό του, αναφερόμενος στην κατάληξη εκείνου του ηρωικού αγώνα, σημειώνει πως νικήθηκε στρατιωτικά, αλλά όχι ιδεολογικοπολιτικά. «Τα ιδανικά» - γράφει ως κατακλείδα του βιβλίου του ο Γιώργος Τέλιος - «δε νικιούνται, μένουν ώσπου να εκπληρωθούν. Χάθηκε μια μάχη. Ο αγώνας συνεχίζεται ως τη νίκη που θα 'ναι ο σοσιαλισμός».

Από τις πρώτες σελίδες, το βλέμμα σταματάει σε στίχους όπως «Κλεισμένα σπίτια του χωριού μου./ Τα διπλωμένα όνειρα/ γκρίζα σιγή στ' άδεια σανίδια/ Ψωμί ξερό καλοκαιριού/ Χώμα και ξερά φύλλα...» και επιτρέπει στη σκέψη και στο θυμικό να σταθμίσουν την τραχιά αλήθεια τους, την αδρή εικόνα, την ευθυβολία του λόγου, στοιχεία που προδιαθέτουν για το κλίμα και την ουσία της συλλογής. «Χώμα και ξερά φύλλα στα πιθάρια/ Πού τάχα σκύβουν/ να ξεδιψάσουν οι ψυχές;/ Σε ποια λιμάνια ξεφορτώσαν την αγρύπνια;/ Σπονδή πικρή/ Αταφοι σύντροφοι στο δρόμο του καπνού».

Στίχοι πελεκημένοι σε πέτρα. Νότες σκληρές και τρυφερές, σε συγχορδίες του βιωματικού με το ονειρικό, το λυρικό, το βαθιά ανθρώπινο. «Γερτές/ (...) έν' αξεδιάλυτο τσεμπεριών και ρόκας/ βυζαίνουν με πελώρια δάχτυλα/ τη σιωπή/ (...) Οι ώμοι τους/ κυρτοί τη νύχτα/ βουβή παράκληση.../ γι' αυτούς που λείπουν/ γι' αυτούς που χάθηκαν στην μπόρα/ και κάπου κάπου ξαναγύριζαν τα βράδια/ να ζεσταθούν». Δραστικά μορφικά στοιχεία, επιδέξια εναρμονισμένα, σε γερό νοηματικό υπόβαθρο, δοκιμασμένο στη ζωή. Είναι οι ναυτικοί και ο κόσμος τους, κλεισμένος στα σύνορα ενός πλοίου: Τραυματικά βιώματα και ο πόθος του νόστου, μεταλλαγμένα σε ποίηση. Ο πάσχων άνθρωπος στην ατομική και ομαδική αγωνία του, που βρίσκει μια αυθεντική φωνή:

«Στα φινιστρίνια του καίγαν/ στρογγυλές μακρινές πατρίδες/ τόσο κοντά...», αλλά που «(...) Ητανε τόσο μακριά. Το μάτι σε γέλαγε». «Κάθε πόσο ξυπνούν τα βουνά;/ (...) Πετρωμένοι/ λίθινοι κοιμούνται/ ο Χορτιάτης και ο Πάρνωνας.../» Και: «... κάτω από τη μαρκίζα/ ριζωμένος στον τοίχο/ αγναντεύεις τη Μάνη».

Στίχοι πρόκληση για τους συνθέτες. Και είναι μόλις το τρίτο βιβλίο του Γ. Β., ο οποίος μένει στη Σπάρτη (Εκδόσεις «Ο ΠΟΛΙΤΗΣ», Ζωναρά 10, Αθήνα, 6470.079).

- Οι εκδόσεις Χατζηνικολή κυκλοφόρησαν έναν τόμο (356 σελ.) με το νέο μελετητικό έργο του κορυφαίου θεατρολόγου, προέδρου του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών Βάλτερ Πούχνερ «Διάλογοι και Διαλογισμοί (Δέκα θεατρολογικά μελετήματα)», το οποίο πλουτίζει την ελληνική και παγκόσμια θεατρολογία, φωτίζοντας - είτε για πρώτη φορά είτε πολύ πιο ολοκληρωμένα απ' όσο έκαναν άλλοι μελετητές - «σκοτεινές», άγνωστες ή ελάχιστα γνωστές πτυχές του θεάτρου του ελληνισμού επί τουρκοκρατίας, αλλά και του νεοελληνικού.

- «Η εργοδοσία του ΕΕΣ και ο συνδικαλισμός» είναι ο τίτλος και «Μια καταγγελία απ' τον τάφο» ο υπότιτλος του βιβλίου της αγωνίστριας Χαρούλας Χωραφάκη - Κεπέση, το οποίο κυκλοφόρησε στη μνήμη της με επιμέλεια του συντρόφου της συγγραφέα, ποιητή, επίτιμου προέδρου του ΕΕΣ Νίκανδρου Κεπέση, ο οποίος προτάσσει και μια δική του ωδή στην αγαπημένη του. Το υλικό - καταγγελία του βιβλίου της Χ. Χωραφάκη - Κεπέση προέρχεται από τα πλούσια ημερολόγια που συνήθιζε να κρατάει σ' όλη της τη ζωή και αγωνιστική πορεία.

- Από την «Εκδοτική Αλφα» (Ρεθύμνου 5, Αθήνα, ΤΚ 10682, τηλ. 8222.529) κυκλοφόρησε ένας καλαίσθητος έγχρωμα εικονογραφημένος με πίνακες, χαλκογραφίες και χάρτες τόμος - λεύκωμα του Σπύρου Κ. Σακαλή με τίτλο «Μεσολόγγι 1826. Τύχη της οικογένειας Ιωάννου - Ιακώβου Μάγερ και κατάλογος αιχμαλώτων εξόδου». Το βιβλίο πραγματεύεται το ιστορικού ενδιαφέροντος θέμα του ρόλου και της τύχης που είχε η οικογένεια του Ελβετού φιλέλληνα Μάγερ, διευθυντή - εκδότη της εφημερίδας «Ελληνικά Χρονικά».

- Ο Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος κυκλοφόρησε την ογκώδη (415 σελ.) ιστορική μελέτη του ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Βιέννης Πολυχρόνη Κ. Ενεπεκίδη «Κύπρος 1800 - 1878 (Τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας στη γερμανική έρευνα και κριτική)». Το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, εικονογραφημένο με χαρακτικά και εικόνες της εποχής, παρακολουθεί την πολύχρωμη κοινωνική και καθημερινή ζωή του νησιού, που το πλήγωσαν, λεηλάτησαν, κυρίευσαν, κατέλαβαν ποικιλώνυμοι ξένοι «σωτήρες», «σύμμαχοι» και κατακτητές, χωρίς να κατορθώσουν όμως να αλλάξουν τη μητρική γλώσσα και κουλτούρα των κατοίκων του.

- Ο Καστανιώτης κυκλοφόρησε: Τη μελέτη του Θεόδωρου Π. Λιανού «Κοινωνική δικαιοσύνη (Θεωρίες, ιδέες, εμπειρίες, προτάσεις)». Το βιωματικό βιβλίο του άλλοτε ναυτικού Τζώρτζη Ι. Μαράτου «Ο λαθρεπιβάτης Ιωάννης Μεταξάς (και άλλες ιστορίες)». Το βιβλίο του δημοσιογράφου Γιώργου Σταματόπουλου «Νους θυμός εφ' ημέρη», το οποίο περιλαμβάνει 67 κείμενά του, χωρισμένα σε τρεις ενότητες. Τη συλλογή ποιημάτων της Δέσποινας Τομαζάκη «Εξ αιτίας του αινίγματος». Το μυθιστόρημα του Χουάν Κάρλος Ουέτι «Η σύντομη ζωή» (μετάφραση Αγγελική Αλεξοπούλου ).

- Η «Εστία» κυκλοφόρησε: Στη σειρά «Μαρτυρίες» το βιβλίο των Χρήστου Βούπουρα - Κώστα Κόρρα «Μιρου πασφίμ θα πει καλή Αντάμωση», το οποίο γύρισαν και σε ταινία, αποσπώντας το 1997 το Βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και το Β` Βραβείο του Φεστιβάλ Μεσογειακού Κινηματογράφου στις Βρυξέλλες. Το μυθιστόρημα του Γιώργου Καρτέρη «Κάτσε καλά», τη νουβέλα της Βασιλικής Ηλιουπούλου «Η Λιούμπα και άλλα αρώματα». Τα μικρά πεζά της Νίκης Χατζηδημητρίου «Απόντος του παραλήπτου». Το μυθιστόρημα του Μισέλ Ουελμπέκ «Τα στοιχειώδη σωματίδια».

- Το «Παρασκήνιο» (Σόλωνος 76, τηλ. 3648.170) κυκλοφόρησε την ενδιαφέρουσα πολιτικο-ιστορική μελέτη (474 σελ.) του Ανδρέα Σκαμπαρδώνη «Μαρξισμός, Αναρχισμός και "Αυτοδιαχείριση"», η οποία εξετάζει το σύγχρονο αναρχισμό ως αντεπαναστατικό «υποκατάστημα» του «σαπισμένου καπιταλισμού», το οποίο «θα ενταφιασθεί μαζί του». Στόχος του βιβλίου, όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο, είναι «να προβάλει εξοπλισμένος με τα επιστημονικά δεδομένα της εποχής μας, ακμαίος κι επίκαιρος, ο Μαρξισμός - Λενινισμός». Το βιβλίο περιέχει και πλουσιότατη βιβλιογραφία.

- Από τα «Νέα Σύνορα» Α. Α. Λιβάνη κυκλοφόρησαν: Η φημισμένη ιστορική μελέτη του Γάλλου ακαδημαϊκού Φερνάν Μπροντέλ «Οι μνήμες της Μεσογείου (Προϊστορία και Αρχαιότητα)» (μετάφραση Κλεοπάτρα Ουγουρλόγλου), η οποία εξετάζει την ιστορία των πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Το αυτοβιογραφικό βιβλίο της Μικρασιάτισσας Παναγιώτας Κωνσταντινίδου - Οικονόμου «Η ιστορία μιας γυναίκας», η οποία έζησε επί πενήντα χρόνια στην Αλβανία και εργαζόταν για την ελληνική εκπομπή του Ραδιοφωνικού Σταθμού Τιράνων. Το μυθιστόρημα της Κατερίνας Κόντιζα «Μουσική των ημερών». Το μυθιστόρημα του Αγγελου Ρηγόπουλου «Οι γυναίκες δε λένε πάντα ψέματα». Το μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού «Εσύ κι εγώ». Τη μελέτη του Συμεών Α. Σολταρίδη «Κεμαλικός εθνικισμός», το οποίο υποτιτλίζεται «Πολιτικός και ιδεολογικός προσανατολισμός των μαθητών στην Τουρκία. Τι συμβαίνει με την ελληνική εκπαίδευση στην Κωνσταντινούπολη;».

- Ο «Ιάμβλυχος» κυκλοφόρησε τα βιβλία Α. Σ. Ράλεϊχ «Τα μυστήρια του ερμητισμού» και «Απόκρυφη γεωμετρία» (μετάφραση Λύσανδρος Μυγιάκης ).

- Ο «Ιωλκός» κυκλοφόρησε τα ποιήματα του Γιώργου Σταυράκη «Παραλήπτης ονείρου».

- Ο Μπουκουμάνης κυκλοφόρησε: Το θρίλερ των Ντάγκλας Πρέστον - Λίνκολν Τσάιντ «Φονική παλίρροια» (μετάφραση Γ. Κονσουνέλου). Το μυθιστόρημα του Καράντογκ Πρίτσαρντ «Μια νύχτα με φεγγάρι» (μετάφραση Αλέξανδρος Πανούσης ).

- Οι καλές παιδικές εκδόσεις «Αμμος» κυκλοφόρησαν τα παραμύθια: Αγγέλικα Γκλιτς «Ενα αβγό από αλλού» (ζωγραφιές Ινκε Ζένιχσεν, μετάφραση Αγνής Βάρδα) και Μαρία Μπλαζεζόφσκι «Πίου - πίου Πιπιφιλίπι» (μετάφραση Αννας Μπαλτατζή ).

Η ελληνική φύση ορεινή ή νησιώτικη με το ανεμολόγιο και το φυτολόγιό της, αποτελεί συνεχώς το οριοθετημένο πλαίσιο, όπου αναπνέουν μ' όλες τις αισθήσεις τους η Αντρέα, η Αννα, ο Σίμος, ο ιδιόρρυθμος ζωγράφος, χαρισματικός ως καλλιτέχνης, καθηγητής και άνθρωπος, ο «ωραίος κάλλει», εξωτερικά.

Η γοητεία του ξεπερνά τα συνηθισμένα όρια κι έχει την ικανότητα να κερδίζει ό,τι θέλει, παρ' όλους τους ηθικούς φραγμούς, που διατηρεί σε μεγάλο βαθμό, ενώ οι πειρασμοί γύρω του χορεύουν ξέφρενα.

Χαρακτήρες και χαρακτήρες περνοδιαβαίνουν παραδομένοι εξ απαλών ονύχων στον αναγνώστη, που δεν κουράζεται περιπλέοντας τα αισθήματα, την ηθική αντοχή, τα όρια του καθενός και πώς όλα αυτά δένουν με το εξωτερικό τους «δέμας».

Εντυπωσιακό το εξώφυλλο - κλασικού στιλ - από τον Αντώνη Αγγελάκη. (Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2000).