Στο πολυσέλιδο αφιέρωμα που ακολουθεί, ο «Ριζοσπάστης» καταγράφει σημαντικές πλευρές και βασικά συμπεράσματα από τα αντεπαναστατικά γεγονότα που κορυφώθηκαν τον Δεκέμβρη του 1991 στην πρώην ΕΣΣΔ και οδήγησαν στη διάλυσή της.

30 χρόνια μετά, η εφημερίδα επιστρέφει στη μέρα που η κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο κατέβηκε από το Κρεμλίνο, σηματοδοτώντας ένα τεράστιο ιστορικό πισωγύρισμα με τη διάλυση του πρώτου εργατικού κράτους, σε βάρος του σοβιετικού λαού και των λαών όλου του κόσμου.

Το αφιέρωμα ξεκινάει με την ομιλία του ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα, στην εκδήλωση που διοργάνωσε πριν από λίγες μέρες η ΚΟ Γαλλίας στο Παρίσι, τιμώντας τα 150 χρόνια από την Κομμούνα.

«Ολη αυτή η διαδικασία, που η έναρξή της σηματοδοτήθηκε με την Παρισινή Κομμούνα του 1871, παραμένει επίκαιρη μέχρι και τις μέρες μας. Η νίκη του καπιταλισμού είναι έτσι κι αλλιώς προσωρινή και εφήμερη», αναφέρει ο ΓΓ της ΚΕ, μιλώντας για την ήττα της Κομμούνας και κυρίως για την καπιταλιστική παλινόρθωση στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ.

«Ο τροχός της Ιστορίας μπορεί να μοιάζει σε πολλούς προσωρινά ακίνητος, όμως στην πραγματικότητα κινούνται ήδη τα υπόγεια επαναστατικά ρεύματα. Είναι και στο δικό μας χέρι να πολλαπλασιαστούν οι εργατικές - λαϊκές δυνάμεις που με την πρωτοπόρα στάση τους θα συμβάλουν, για να κινηθεί ξανά προς τα εμπρός ο τροχός της κοινωνικής εξέλιξης, της κοινωνικής προόδου, της ίδιας της ιστορικής αναγκαιότητας», σημειώνει στην ομιλία του.

Στην αρθρογραφία που ακολουθεί, καταγράφονται βασικοί σταθμοί στην πορεία της αντεπανάστασης από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, μέχρι την επικράτησή της, τον Δεκέμβρη του 1991. Ιδιαίτερα στο άρθρο του Ελισαίου Βαγενά, μέλους της ΚΕ και υπεύθυνου του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της ΚΕ, τεκμηριώνεται το συμπέρασμα ότι «η ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ έγινε από "τα μέσα και τα πάνω", με την έννοια πως αυτή η εξέλιξη προωθήθηκε από την ηγεσία του ΚΚΣΕ».

Αναδεικνύεται επίσης η σφοδρή ιδεολογική διαπάλη που διεξαγόταν στις γραμμές του ΚΚΣΕ, χωρίς όμως οι κομμουνιστικές δυνάμεις να καταφέρουν να ανακόψουν την πορεία της καπιταλιστικής παλινόρθωσης.

Μια ζωντανή αναδρομή στον τρόπο που αντέδρασε το ΚΚΕ στις ανατροπές, στον απόηχο της μεγάλης εσωκομματικής κρίσης και της διάσπασης που είχε προηγηθεί, αλλά και σε συνθήκες πανηγυρικής υποδοχής της νίκης της αντεπανάστασης από τις αστικές και τις οπορτουνιστικές δυνάμεις, κάνει η Αλέκα Παπαρήγα, μέλος της ΚΕ, σε συνέντευξή της, που επίσης περιλαμβάνεται στο αφιέρωμα.

Μιλώντας για το ιστορικό πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» «Ελπίδα η πάλη των λαών - Σύντροφοι ψηλά τη σημαία», αναφέρει: «Δεν επρόκειτο για μια συναισθηματική, αμυντική αντίδραση σε αυτό που μας πονούσε βαθιά. Ηταν η πεποίθηση ότι αυτή η βαριά ήττα δεν θα οδηγούσε στην κατάργηση της κοινωνικής εξέλιξης, στην αιώνια στασιμότητα. Πίσω από το σύνθημα βρισκόταν, έστω ως σπέρμα συνείδησης, ότι η ανασυγκρότηση του ΚΚΕ θα εδραιωνόταν στην πορεία αποκατάστασης του επαναστατικού του χαρακτήρα, πράγμα που απαιτούσε και αποκατάσταση της σωστής σχέσης με τη θεωρία, την επιστημονική, συνεχή μελέτη των εξελίξεων, ώστε τα συμπεράσματα να εμπλουτίζουν τη θεωρία».

Η υπεροχή των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής για την ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας, που αποδεικνύεται τόσο από τη θετική, όσο και από την αρνητική πείρα του 20ού αιώνα, καταγράφεται σε άρθρο του Μάκη Παπαδόπουλου, μέλους του ΠΓ της ΚΕ και δίνονται απαντήσεις σε επιφανειακές αναλύσεις για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση και τα αίτια των αντεπαναστατικών ανατροπών.

«Σήμερα δεν υπάρχουν πλέον μια σειρά από επιστημονικούς και τεχνικούς περιορισμούς που υπήρχαν στη Ρωσία του 1917 και στη Σοβιετική Ενωση του 1950 για την επιτυχία του κεντρικού σχεδιασμού και το βάθεμα των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής. Υπάρχουν πλέον πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες για να υποτάξουμε την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στον στόχο της ολόπλευρης ανάπτυξης της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου, της απελευθέρωσης του κοινωνικά εργαζόμενου ανθρώπου», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Ο Λουκάς Αναστασόπουλος, μέλος της ΚΕ και υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ, αναφέρεται στον αντισοβιετισμό του οπορτουνιστικού ρεύματος στην Ελλάδα. Το άρθρο σχολιάζει βασικά σημεία της πολεμικής ενάντια στη σοσιαλιστική οικοδόμηση κατά τον 20ό αιώνα, σημειώνοντας μεταξύ άλλων:

«Σπιλώνοντας την πρώτη προσπάθεια να οικοδομήσει η εργατική τάξη την κοινωνία όπου αυτή είχε την εξουσία, επιχειρείται να καταφερθεί ένα σημαντικό πλήγμα στην προοπτική για την ανατροπή του καπιταλισμού και τη διέξοδο του σοσιαλισμού - κομμουνισμού σήμερα. Η αστική τάξη και τα διεθνή της επιτελεία βρίσκουν σε αυτήν την αντικομμουνιστική τους υστερία έναν σημαντικό βοηθό στις αντισοβιετικές τοποθετήσεις του οπορτουνιστικού ρεύματος».

Το αφιέρωμα ολοκληρώνεται με συνέντευξη του μέλους της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ Κωστή Μπορμπότη, όπου παρουσιάζονται βασικά ντοκουμέντα και εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής», στην προσπάθεια του Κόμματος να αποτιμήσει συλλογικά την πείρα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, ως απαραίτητο όπλο στη σύγχρονη πάλη για τον σοσιαλισμό.

Αγαπητοί φίλοι και φίλες,

συντρόφισσες και σύντροφοι,

Είμαστε εδώ, στο Παρίσι, για να κορυφώσουμε το πλούσιο πρόγραμμα αφιερωμάτων, εκδηλώσεων, εκδόσεων και άλλων δραστηριοτήτων, με τις οποίες το Κόμμα μας τιμά την ηρωική Παρισινή Κομμούνα, στα 150 χρόνια από την πρώτη έφοδο της εργατικής τάξης στο όνειρο!

Είμαστε εδώ, περπατήσαμε στα βήματα της Κομμούνας και αντλώντας δύναμη και γνώση από τα διδάγματά της συνεχίζουμε τον όμορφο, μα και δύσκολο αγώνα. Για να βρουν τα όνειρα δικαίωση.

Για να μπορέσει η εργατική τάξη να ολοκληρώσει ό,τι ξεκίνησαν οι Κομμουνάροι, ό,τι συνέχισαν σχεδόν μισό αιώνα μετά οι μπολσεβίκοι, ό,τι είναι και σήμερα ακόμα πιο αναγκαίο και επίκαιρο από ποτέ: Το χτίσιμο μιας κοινωνίας απελευθερωμένης από τα δεσμά του κεφαλαίου και της εξουσίας του.

Είμαστε εδώ, γιατί, όπως έγραψε και ο Κομμουνάρος ποιητής της Διεθνούς, Ευγένιος Ποτιέ, «η Κομμούνα πάντα ζει»!

Συντρόφισσες και σύντροφοι,

Λίγες εκατοντάδες μόλις μέτρα από τον χώρο που βρισκόμαστε σήμερα, βρίσκεται ένας τόπος που έχει εμπνεύσει, όσο λίγοι σε όλο τον κόσμο, τον αγώνα της εργατικής τάξης και του επαναστατικού εργατικού κινήματος διεθνώς.

Είναι ένα σημείο που εφάμιλλη με αυτό σπουδαιότητα για το παγκόσμιο επαναστατικό κίνημα έχουν ίσως μονάχα τα σημεία εκείνα της Πετρούπολης στη Ρωσία, στα οποία διαδραματίστηκαν οι κορυφαίες στιγμές της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης το 1917.

Κάθε σημείο αυτής της πόλης κρύβει πίσω του μια γνωστή ή άγνωστη ιστορία για το πώς οι άνδρες, οι γυναίκες, ακόμη και τα παιδιά του λαού του Παρισιού, πάλεψαν, μόχθησαν καθημερινά από το ξέσπασμα της επανάστασης της 18ης Μάρτη του 1871 έως και το ηρωικό τέλος της στις 28 Μάη, για να πετύχουν κάτι το πρωτόγνωρο μέχρι εκείνη τη στιγμή: Να εξουσιάζουν το μέλλον και τις τύχες τους οι ίδιοι οι εργάτες και όχι οι εκμεταλλευτές τους.

Στις αναμνήσεις της, μάλιστα, η Λουίζ Μισέλ, που είχε ηρωική δράση στην Κομμούνα, είχε γράψει: «Ο κόσμος ήθελε να τα αγκαλιάσει όλα μεμιάς - τις τέχνες, τις επιστήμες, τη λογοτεχνία, τις ανακαλύψεις. Η ζωή έβραζε. Ολοι βιάζονταν να ξεφύγουν από τον παλαιό κόσμο».

Γι' αυτόν το λόγο, σύντροφοι και φίλοι, η Κομμούνα του Παρισιού αποτέλεσε και αποτελεί έναν από τους λαμπρότερους φάρους στην πάλη του διεθνούς επαναστατικού κινήματος.

«Το πιο υψηλό παράδειγμα του πιο περίλαμπρου προλεταριακού κινήματος του 19ου αιώνα», όπως την περιέγραψε ο Λένιν.

Η Παρισινή Κομμούνα αποτελεί πράγματι ένα ορόσημο για την ταξική πάλη, γιατί η εργατική τάξη συγκρούστηκε με τους εκμεταλλευτές της, σηκώνοντας για πρώτη φορά στην Ιστορία τη σημαία του αγώνα για τα δικά της αυτοτελή συμφέροντα.

Αυτή η πρώτη κόκκινη σημαία του προλεταριάτου, που υψώθηκε τον 19ο αιώνα και ανέμιζε στο δημαρχείο του Παρισιού για 72 μέρες, ήταν το φωτεινό έμβλημα μιας νέας εποχής στους ταξικούς αγώνες ανάμεσα στην εργατική τάξη και το κεφάλαιο.

Ηταν το προοίμιο μιας μεγάλης ηρωικής πορείας, με την οποία θα έπαιρνε σάρκα και οστά το «φάντασμα του κομμουνισμού», που διακηρύχθηκε για πρώτη φορά το 1848, με το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος από τους Μαρξ και Ενγκελς.

Ηταν το έναυσμα μιας μεγάλης πορείας από ταξικές συγκρούσεις και σοσιαλιστικές επαναστάσεις που ακολούθησαν σε όλο τον 20ό αιώνα, με κορυφαία τη Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917 στη Ρωσία, όταν ανέμισε στην Ιστορία, για δεύτερη φορά, στον 20ό πλέον αιώνα, η κόκκινη σημαία, και κράτησε αντί για 72 μέρες, 72 ολόκληρα χρόνια.

Αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι,

Ολη αυτή η διαδικασία, που η έναρξή της σηματοδοτήθηκε με την Παρισινή Κομμούνα του 1871, παραμένει επίκαιρη μέχρι και τις μέρες μας.

Παρά το τεράστιο - ιστορικά προσωρινό - πισωγύρισμα που γνωρίσαμε με την υποστολή της Κόκκινης Σημαίας, τελικά, από το Κρεμλίνο, με την ανατροπή του σοσιαλισμού που έκανε την πρώτη του απόπειρα να οικοδομηθεί, οι λαοί δεν έχουν πει ακόμα την τελευταία τους λέξη.

Η νίκη του καπιταλισμού είναι έτσι κι αλλιώς προσωρινή και εφήμερη.

Ο τροχός της Ιστορίας μπορεί να μοιάζει σε πολλούς προσωρινά ακίνητος, όμως στην πραγματικότητα κινούνται ήδη τα υπόγεια επαναστατικά ρεύματα.

Είναι και στο δικό μας χέρι να πολλαπλασιαστούν οι εργατικές - λαϊκές δυνάμεις που με την πρωτοπόρα στάση τους θα συμβάλουν για να κινηθεί ξανά προς τα εμπρός ο τροχός της κοινωνικής εξέλιξης, της κοινωνικής προόδου, της ίδιας της ιστορικής αναγκαιότητας.

Γι' αυτό και εμείς δεν τιμάμε απλά τον μεγάλο αγώνα των Κομμουνάρων του Παρισιού ως ένα ιστορικό γεγονός, αλλά ως πηγή γνώσης και έμπνευσης για τους σημερινούς και μελλοντικούς αγώνες.

Ως πηγή σημαντικών διδαγμάτων, όπως λέει εύστοχα και ο τίτλος της σημερινής μας εκδήλωσης.

Σύγχρονων συμπερασμάτων για το κρίσιμο καθήκον των κομμουνιστών σε όλο τον κόσμο, να κερδίσουν ξανά την εμπιστοσύνη στην ανεξάντλητη δύναμή τους οι λαοί, οι εργαζόμενοι, οι νέοι και οι νέες.

Εκεί εστιάσαμε, εξάλλου, με την πλούσια δραστηριότητα με την αφορμή φέτος των 150 χρόνων της Κομμούνας, με τις εκδηλώσεις, με την αρθρογραφία της ΚΟΜΕΠ, τα αφιερώματα του «Ριζοσπάστη», τις εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής», με το ντοκιμαντέρ, τις συζητήσεις και τις εκθέσεις των Φεστιβάλ της ΚΝΕ.

Ενα πρώτο συμπέρασμα από τα γεγονότα της Κομμούνας, που έχει πολύ μεγάλη σημασία για τον αγώνα της εργατικής τάξης και των συμμάχων της σήμερα, είναι ότι ο μεγάλος αντίπαλος του λαού, ο καπιταλισμός, δεν είναι ανίκητος, δεν είναι παντοδύναμος.

Αυτό σήμερα σε μεγάλο μέρος των εργαζομένων και της νεολαίας μπορεί κάτω από το βάρος του ιδιαίτερα αρνητικού συσχετισμού να μοιάζει ως μια υπεραισιόδοξη θέση, ως ένας ισχυρισμός που δεν επιβεβαιώνεται από την πείρα τους μέχρι τώρα.

Κι όμως η πεποίθησή μας αυτή τεκμηριώνεται από δύο αντικειμενικά δεδομένα και επιβεβαιώνεται τόσο από τα γεγονότα της Παρισινής Κομμούνας, όσο και από την πορεία της ταξικής πάλης στη διάρκεια των 150 χρόνων που μεσολάβησαν από τότε.

Το πρώτο έχει να κάνει με το γεγονός ότι αυτό το σάπιο εκμεταλλευτικό σύστημα, που θέλει να παρουσιάζεται ως κάτι το αιώνιο, έχει στο DNA του βαθιές και μεγάλες αντιθέσεις από τις οποίες δεν μπορεί να απαλλαγεί.

Και είναι ακριβώς αυτές οι αντιθέσεις του καπιταλισμού που δημιουργούν τις δυνατότητες για την ανατροπή του, όσο φαινομενικά ακλόνητη και αν προβάλλει προσωρινά η καπιταλιστική εξουσία.

Αυτό επιβεβαίωσαν και οι συγκεκριμένες συνθήκες που οδήγησαν στον μεγάλο ξεσηκωμό του Παρισιού τον Μάρτη 1871, όπως:

-- Ο γαλλοπρωσικός πόλεμος του 1870, η ήττα της Γαλλίας και η πολιορκία του Παρισιού που ακολούθησε.

-- Η απότομη επιδείνωση των συνθηκών ζωής και διαβίωσης του παρισινού λαού.

-- Η αγανάκτηση των μαζών για τους χειρισμούς της αστικής κυβέρνησης «Εθνικής Αμυνας» και την επιχειρούμενη συνθηκολόγηση με τους Πρώσους.

Ολα αυτά ήταν τα ιστορικά γεγονότα και οι κοινωνικές εξελίξεις που οδήγησαν στην εκδήλωση επαναστατικής κατάστασης εκείνη την περίοδο.

Οδήγησαν δηλαδή σε μια κοινωνική και πολιτική κατάσταση, κατά την οποία οι κυρίαρχοι ήταν αδύναμοι να επιβληθούν στην εργατική τάξη και τον λαό και αυτοί με τη σειρά τους δεν ήθελαν πλέον να ζουν, όπως πριν, με σκυμμένο το κεφάλι.

Ηταν συνθήκες όπου πλέον στην ημερήσια διάταξη της ταξικής πάλης έμπαινε το καθήκον ανατροπής της σαπίλας του καπιταλισμού.

Αυτά τα γεγονότα, όμως, δεν προκλήθηκαν τυχαία. Η βαθύτερη αιτία που τα προκάλεσε ήταν η ίδια η ανάπτυξη του καπιταλισμού που προηγήθηκε κατά τον 19ο αιώνα.

Ηταν, για παράδειγμα, η επέκταση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής σε κάθε πτυχή της τότε κοινωνίας, που όξυνε σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό την αντίθεση ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργατική τάξη και δημιουργούσε νέες μορφές εξαθλίωσης στις πόλεις της Γαλλίας που ζούσε το προλεταριάτο.

Ηταν η ένταση της εκμετάλλευσης, ο ανταγωνισμός για το κυνήγι του μέγιστου κέρδους και η αναρχία στην παραγωγή, που οδηγούσαν στο ξέσπασμα σειράς οικονομικών καπιταλιστικών κρίσεων στην Αγγλία, στη Γαλλία και την περιοχή της Γερμανίας, σε όλο τον 19ο αιώνα.

Ηταν η ανισόμετρη ανάπτυξη των διαφόρων καπιταλιστικών κρατών που όξυνε τoν ανταγωνισμό αναμεταξύ τους για την οικονομική και στρατιωτική επιρροή στην περιοχή της Ευρώπης και στις αποικίες και οδήγησε στο ξέσπασμα του γαλλοπρωσικού πολέμου.

Ηταν ακόμα και το γεγονός ότι τότε ολοκληρωνόταν η εδραίωση της αστικής εξουσίας και εκδηλώνονταν σταδιακά, με πιο εμφανή τρόπο, οι αντιθέσεις στο εσωτερικό της αστικής τάξης, που τους μήνες πριν το ξέσπασμα της Κομμούνας εκφράστηκαν σε πρωτόγνωρο βαθμό.

Στις μέρες μας πλέον φανερώνουν, με τρόπο πιο έκδηλο από την περίοδο των ηρωικών ημερών της Κομμούνας, τα ιστορικά όρια του συστήματος της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης.

Στη σημερινή εποχή του ιμπεριαλισμού, του ανώτατου σταδίου του καπιταλισμού, οξύνονται στον μέγιστο βαθμό οι αντιθέσεις του.

Πρώτα απ' όλα, η βασική αντίθεση ανάμεσα στο βάθεμα του κοινωνικού χαρακτήρα της εργασίας και της ατομικής ιδιοποίησης των αποτελεσμάτων της.

Οποια πλευρά της σημερινής κοινωνίας και αν κοιτάξουμε, θα επιβεβαιωθεί το παραπάνω συμπέρασμα.

Η όξυνση των αντιθέσεων του καπιταλισμού οδήγησε και οδηγεί σε ακόμα βαθύτερες καπιταλιστικές οικονομικές κρίσεις, στην ένταση των ανταγωνισμών ανάμεσα στα καπιταλιστικά κράτη και τις διεθνείς τους ενώσεις, στην εκδήλωση δυο μεγάλων ιμπεριαλιστικών Παγκόσμιων Πολέμων στον 20ό αιώνα και δεκάδων πολεμικών επεμβάσεων μέχρι σήμερα.

Οι αντιθέσεις της καπιταλιστικής ανάπτυξης και του αστικού κράτους οδηγούν στις μεγάλες ελλείψεις και ανεπάρκειες για την προστασία της ζωής του λαού από την πανδημία, αλλά και από τις πυρκαγιές, την έλλειψη των κατάλληλων αντιπλημμυρικών έργων, την ανύπαρκτη αντισεισμική προστασία.

Είναι ο «γερασμένος» καπιταλισμός που οδηγεί στις εικόνες κατάρρευσης των συστημάτων Υγείας απ' άκρη σε άκρη σε όλο τον κόσμο, αποκαλύπτοντας την πραγματική του ασχήμια και τα πραγματικά του όρια, την ίδια ώρα που έχει φτάσει σε απίθανα ύψη η εξέλιξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, έχουν αναπτυχθεί όλες οι αντικειμενικές δυνατότητες.

Είναι αυτό το σύστημα που και σήμερα οδηγεί στα φαινόμενα σχετικής και απόλυτης εξαθλίωσης την εργατική τάξη, στην ανεργία, στην ανατροπή εργασιακών σχέσεων, στην αφαίρεση δικαιωμάτων και στα δεκάδες εργατικά «ατυχήματα», είτε στη φάση της κρίσης είτε στην περίοδο αναζωογόνησης, ανάπτυξης της καπιταλιστικής οικονομίας.

Οδηγεί στην αξιοποίηση της τεχνολογικής ανάπτυξης και των επιτευγμάτων της επιστήμης όχι για τη γενική μείωση του εργάσιμου χρόνου και την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών, αλλά για την εντατικοποίηση και αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης, για νέες μορφές χειραγώγησης της εργατικής τάξης.

Η Κομμούνα του Παρισιού, όμως, έδειξε και κάτι ακόμα: Οτι η εργατική τάξη και ο λαός έχουν να ορθώσουν το ανάστημά τους ενάντια στους εκμεταλλευτές τους.

Αυτή η μεγάλη δύναμη του προλεταριάτου φάνηκε όταν οι εξεγερμένοι Κομμουνάροι αρνήθηκαν να παραδώσουν τα όπλα τους, τόσο στους Πρώσους κατακτητές όσο και στην αστική κυβέρνηση του Θιέρσου, και επέβαλαν για 72 μέρες το δικαίωμά τους να εξουσιάζουν οι ίδιοι τις τύχες τους.

Με αυτόν τον τρόπο, απέναντι σε ένα σύστημα εκμεταλλευτικό και γεμάτο αντιθέσεις ορθώθηκε ο γίγαντας πλέον λαός, που βγήκε στο προσκήνιο της ιστορικής και κοινωνικής εξέλιξης.

Γι' αυτό και η Παρισινή Κομμούνα συνάντησε τη σφοδρή επίθεση της αστικής τάξης και των κομμάτων της τότε, σε όλες τις χώρες.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Βουλή των Ελλήνων, το 1871, οι αστοί πολιτικοί τάχθηκαν με σφοδρότητα εναντίον της επαναστατικής εξέγερσης των εργατών και του λαού του Παρισιού.

Επιτρέψτε μου, λοιπόν, μια παρένθεση, για να σας μεταφέρω, μέσω της πένας του Μιχάλη Μ. Παπαϊωάννου, του σπουδαίου αυτού στοχαστή στον «Ριζοσπάστη», τι διημείφθη στη συνεδρίαση της ελληνικής Βουλής.

Από τα πρακτικά της Βουλής:

«- Θρασύβουλος Ζαΐμης: Κύριοι, είναι γνωστά σε εις όλους τα λυπηρότατα συμβάντα εν Γαλλία ένεκα του εμφυλίου πολέμου... Εις τα κοινοβούλια της Αγγλίας, του Βελγίου, της Ιταλίας, εξεφράσθη η λύπη των νομοθετικών σωμάτων διά τας θλιβεράς αυτάς περιστάσεις εις τας οποίας ευρέθη έθνος μέγα και ευεργετικόν δια την Ελλάδα. Νομίζω ότι η ελληνική βουλή έχει καθήκον διά της κυβερνήσεως να εκφράσει την μεγάλην αυτής λύπην διά τα γεγονότα ταύτα...

- Αλέξανδρος Κουμουνδούρος (πρωθυπουργός): (...) Η Ελλάς παρά παν άλλο μέρος έχει αιτίας να λυπήται, εάν αι καταστροφαί του Λούβρου έφθασαν μέχρι των αριστουργημάτων της ελληνικής δόξης και μεγαλοφυίας... Η Γαλλία ευεργέτησε την Ελλάδα και υπήρξεν επί πολλούς αιώνας το κέντρον του πολιτισμού, η εστία των φώτων και της δόξης. Θέλω σπεύσει, επαναλαμβάνω, τα αισθήματα όπου δει...

- Κωνσταντίνος Λομβάρδος (πρόεδρος της Βουλής): Μικρά και αδύνατος η Ελλάς αλλά υπέρ της ελευθερίας πάντοτε αγωνισθείσα και αγωνιζόμενη, δεν ημπορεί παρά να υψώσει δυνατά την φωνήν της αγανακτήσεώς της, εναντίον εκείνων οι οποίοι εν τη καταχρήσει του ονόματος της ελευθερίας, την ελευθερίαν εσχάτως εν Παρισίοις επολέμησαν. Η Ελλάς, μικρά και αδύνατος, έλαβε την πείραν, ότι ουδέν πολεμιώτερον της ελευθερίας, όσον η αταξία. Εάν δε εξασφαλίζει τι την ελευθερίαν, την εξασφαλίζει ο σεβασμός των νόμων και των δικαιωμάτων εκάστου...».

Βέβαια, ο πρωθυπουργός Κουμουνδούρος και ο αρχηγός της πλειοψηφίας Ζαΐμης αναφέρθηκαν στις καταστροφές και στα έργα τέχνης που η επανάσταση δήθεν κατέστρεψε, όπως τους είχαν πληροφορήσει οι οπαδοί του Θιέρσου. Εκπλήρωναν μια υποχρέωση. Ο Λομβάρδος, αποδοκιμάζοντας, έκανε συνειδητό πόλεμο κατά της Κομμούνας, χαρακτηριζόμενος ως ο πρώτος αντικομμουνιστής στην ελληνική Ιστορία. Αλλωστε, υπάρχει το ευχαριστήριο που του έστειλε ο Ιούλιος Φαβρ και για λογαριασμό του Θιέρσου για την αποδοκιμασία της ελληνικής Βουλής προς την επανάσταση, για να μην ξεχαστούν ποτέ η αντιδραστικότητα και ο ρόλος των αστών πολιτικών της χώρας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι τη χειρότερη στάση και σε αυτήν την περίπτωση την κράτησε ο Λομβάρδος, μεγάλος οπορτουνιστής, καιροσκόπος, που πριν είχε διασπάσει το ριζοσπαστικό δημοκρατικό κίνημα της Επτανήσου, για να παρασύρει με το μέρος του τις λαϊκές μάζες, τάζοντάς τους μια ένωση με την Ελλάδα, χωρίς κανέναν άλλο όρο - οικονομικό, πολιτειακό, δημοκρατικό - έστω όπως αντιλαμβάνονταν τα ζητήματα οι πρώιμοι σοσιαλιστές της περιόδου εκείνης.

Ας κλείσω εδώ αυτήν την παρένθεση.

Οπως έλεγε ο Λένιν, στην πραγματικότητα «η Κομμούνα έμαθε στο ευρωπαϊκό προλεταριάτο να βάζει συγκεκριμένα τα καθήκοντα της σοσιαλιστικής επανάστασης».

Η μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση, οι άλλες σοσιαλιστικές επαναστάσεις, οι ένοπλες ταξικές συγκρούσεις και οι μεγάλοι εργατικοί αγώνες κατά τον 20ό αιώνα αποτέλεσαν την αδιαμφισβήτητη απόδειξη για αυτό το γεγονός.

Απέδειξαν ότι ο νέος πρωταγωνιστής της Ιστορίας είναι η εργατική τάξη, γιατί είναι η μοναδική κοινωνική δύναμη που μπορεί να ηγηθεί της σοσιαλιστικής επανάστασης, της σχεδιασμένης και οργανωμένης επίθεσης, μαζί με τους συμμάχους της για την ανατροπή του καπιταλισμού.

Τα αστικά επιτελεία, βέβαια, σήμερα ισχυρίζονται ότι αυτή η εποχή έχει παρέλθει οριστικά.

Οτι η «σύγχρονη και πολιτισμένη» κοινωνία, όπως λένε, του 21ου αιώνα απέχει πολύ από την εποχή των επαναστάσεων.

Αυτό αναρωτιούνται με γνήσιο προβληματισμό και αρκετοί εργαζόμενοι: Πως ίσως ο λαός δεν έχει τη δύναμη να αντιπαρατεθεί στους εκμεταλλευτές του, αφού - όπως λένε - δεν βλέπουν και κάποιους μεγάλους αγώνες να αναπτύσσονται.

Κι όμως η πραγματικότητα επιβεβαιώνει το αντίθετο. Είναι χιλιάδες οι αγώνες που αναπτύσσονται σε όλο τον κόσμο.

Οι πρόσφατοι νικηφόροι αγώνες των εργαζομένων στην COSCO και την «e-food» στην Ελλάδα αποτελούν μόνο ορισμένα παραδείγματα ανάμεσα στα πολλά των τελευταίων χρόνων.

Δεν παραγνωρίζουμε φυσικά ότι όλα αυτά μοιάζουν ίσως σε αρκετούς ως μικρά μόνο βήματα, συγκριτικά με μεγάλες στιγμές της ταξικής πάλης, όπως η Παρισινή Κομμούνα και η Επανάσταση του Οκτώβρη.

Οπωσδήποτε συγκρίνουν ανόμοια πράγματα, αφού οι συγκεκριμένες εξεγέρσεις έγιναν σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης.

Πέρα, όμως, από το αδιαμφισβήτητο αυτό γεγονός, δεν είναι σωστό και να υποτιμάται σήμερα η δυναμική που μπορεί να έχει η προσπάθεια για την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος και την προώθηση της κοινωνικής συμμαχίας.

Ασφαλώς και δεν είναι μια ευθύγραμμη πορεία. Είναι μια καθημερινή μάχη που έχει τα μπρος και τα πίσω.

Ομως έχουμε την ακλόνητη πεποίθηση ότι ο λαός δεν έχει δοκιμάσει ακόμα τη δύναμή του.

Αυτός είναι ο αγώνας που καθημερινά δίνουμε οι κομμουνιστές, τα μέλη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ.

Μέσα στον αγώνα για την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών, μέσα στον αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και τη συμμετοχή της χώρας μας στις ιμπεριαλιστικές ενώσεις και τους σχεδιασμούς, επιδιώκουμε να βρίσκουμε κοινό βηματισμό με χιλιάδες εργαζόμενους.

Να μπαίνουν στην άκρη ο συμβιβασμός και η μοιρολατρία.

Να συγκροτείται μια μεγάλη κοινωνική συμμαχία, όχι μόνο ή απλά για να διεκδικήσουμε ανακούφιση από τα σημερινά οξυμένα προβλήματα, αλλά και για να διαμορφώσουμε προϋποθέσεις για τη ριζική ανατροπή, για τον σοσιαλισμό.

Αλλο βασικό συμπέρασμα που βγαίνει αφορά τη ριζική διαφορά που έδειξε η Κομμούνα ότι υπάρχει ανάμεσα στην αστική εξουσία και στην εξουσία της εργατικής τάξης.

Παρά το σύντομο χρονικό διάστημα των 72 ημερών που διήρκεσε, η Κομμούνα κατάφερε να επιτελέσει ένα πρωτόγνωρο πολιτικό έργο, που αποτελούσε «θανάσιμη απειλή για τον παλιό κόσμο, τον θεμελιωμένο στην υποδούλωση και στην εκμετάλλευση».

Τα περίφημα επαναστατικά διατάγματα της Παρισινής Κομμούνας περιλάμβαναν ανάμεσα σε άλλα:

-- Μέτρα για την κατάργηση του μόνιμου στρατού και της αστυνομίας και την αντικατάστασή τους με την Εθνοφρουρά και την Πολιτοφυλακή.

-- Θεσμοθετήθηκε ο χωρισμός της Εκκλησίας από το κράτος.

-- Η ολοκληρωτική κατάργηση των προνομίων των δημοσίων υπαλλήλων, που πλέον ήταν εκλεγμένοι και ανακλητοί.

-- Καταργήθηκε η ποινική δικαιοδοσία των επιχειρηματιών στους τόπους δουλειάς.

-- Καθιερώθηκε η δωρεάν Παιδεία.

Αυτό το πρωτοπόρο επαναστατικό έργο της Κομμούνας δεν άφηνε «την αστική κοινωνία να κοιμηθεί ήσυχα, όσο στο δημαρχείο του Παρισιού ανέμιζε η κόκκινη σημαία του προλεταριάτου» (Λένιν).

Η μελέτη αυτής της ιστορικής πείρας συνέβαλε και στη διαμόρφωση των αρχών για τη συγκρότηση της εργατικής εξουσίας, της δικτατορίας του προλεταριάτου, που για πρώτη φορά αποτύπωσε ο Λένιν στο πολύ σημαντικό έργο του «Κράτος και Επανάσταση».

Αυτή η σύντομη πείρα από τα πρώτα βήματα της εργατικής εξουσίας την άνοιξη του 1871, πολύ περισσότερο η οικοδόμηση του σοσιαλισμού κατά τον 20ό αιώνα, αλλά και στη συνέχεια μέχρι σήμερα, μελετώντας και βλέποντας τα αποτελέσματα από την ανατροπή του, απέδειξαν και αποδεικνύουν την ανωτερότητα του εργατικού κράτους σε σύγκριση με όλες τις μορφές κράτους που προηγήθηκαν στην Ιστορία της ανθρωπότητας.

Γιατί για πρώτη φορά το κράτος παύει να είναι όργανο της κυρίαρχης μειοψηφικής τάξης σε βάρος της μεγάλης πλειοψηφίας των εργαζομένων και του λαού. Βρίσκεται πλέον στην υπηρεσία της εργατικής τάξης, τόσο εναντίον των εκμεταλλευτών της όσο και για την ανάπτυξη των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Μονάχα στο σοσιαλιστικό κράτος οι εργαζόμενοι συμμετέχουν για πρώτη φορά ενεργά στη λήψη, στην εφαρμογή και στον έλεγχο των αποφάσεων, σε αντιδιαστολή με την τυπική ισότητα και συμμετοχή στο πλαίσιο της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, που διασφαλίζει, μέσα από ποικίλες διαδικασίες, μόνο το δίκιο και τη θέληση των εκμεταλλευτών.

Οι 72 μέρες της ζωής της Παρισινής Κομμούνας προσέφεραν επίσης την πείρα που αποκρυσταλλώθηκε στα σημαντικά θεωρητικά συμπεράσματα του μαρξισμού - λενινισμού για τη σύγκρουση με το αστικό κράτος, τη θεμελιακή διαφορά ανάμεσα στην αντεπαναστατική αστική βία και την επαναστατική βία του εξεγερμένου λαού.

Ενα από τα μεγάλα διδάγματα της Κομμούνας είναι ότι η εργατική τάξη δεν μπορεί να κατακτήσει την έτοιμη κρατική καπιταλιστική μηχανή και να τη βάλει σε κίνηση για τους δικούς της σκοπούς.

Δεν φτάνει η απλή κατάληψη της «έτοιμης κρατικής μηχανής», αλλά η εκ βάθρων αναδιάρθρωσή της, η συντριβή όλων των παλιών σάπιων δομών της.

Αυτό το πολύ σημαντικό συμπέρασμα επιβεβαιώθηκε από τη νικηφόρα έκβαση της Οκτωβριανής Επανάστασης, καθώς και των υπόλοιπων σοσιαλιστικών επαναστάσεων κατά τον 20ό αιώνα.

Η επιβεβαίωσή του, όμως, έγινε δυστυχώς και με την αρνητική πείρα των συνεπειών που υπήρξαν για το εργατικό - λαϊκό κίνημα, όταν αυτή η νικηφόρα στρατηγική για την ανατροπή της αστικής εξουσίας έπαψε να αποτελεί - σε πολλές περιπτώσεις κατά τον 20ό και 21ο αιώνα - τη σταθερή πυξίδα του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος.

Σε πολλά Κομμουνιστικά Κόμματα διαμορφώθηκε μια - στρατηγικής σημασίας - αντίληψη ότι μπορούμε να πάμε στον σοσιαλισμό μέσα από επιμέρους μεταρρυθμίσεις που θα τις κάνει μια κυβέρνηση συνεργασίας κομμουνιστών, σοσιαλιστών, σοσιαλδημοκρατών, ακόμα και κάποιων φιλελεύθερων αστικών κομμάτων.

Μιας κυβέρνησης που θα διαμορφωνόταν σταδιακά, μέσα από συνεργασίες σε επιμέρους μέτωπα, που κατά περιόδους βαφτίζονται άλλοτε «αντιφασιστικά», άλλοτε «αντιπολεμικά», άλλοτε «αντιδικτατορικά», άλλοτε «αντιδεξιά» ή «αντινεοφιλελεύθερα» κ.λπ., τα οποία θα προέκυπταν ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες, αποκρύπτοντας την πραγματική αιτία της εμφάνισης αυτών των επιμέρους αντιθέσεων, που είναι το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα.

Πρόκειται για μια στρατηγική αντίληψη που δεν επιβεβαιώθηκε πουθενά, σε καμία χώρα.

Οπου υλοποιήθηκε, οδήγησε στην ενσωμάτωση του εργατικού - λαϊκού κινήματος και στην αλλοίωση του επαναστατικού χαρακτήρα των Κομμουνιστικών Κομμάτων που συμμετείχαν σε αστικές κυβερνήσεις, με αποτέλεσμα την οριστική μετάλλαξή τους.

Πολλά από αυτά μάλιστα, όπως στην Ιταλία, στην Ισπανία, στη Γαλλία όπου βρισκόμαστε, οδηγήθηκαν σε μεγάλη απώλεια δυνάμεων και υποδομών, σημαντικών για την οργάνωση του αγώνα, δυστυχώς έφτασαν έως και την πλήρη εξαφάνισή τους.

Αυτή η πείρα έχει μεγάλη σημασία και για το σήμερα, που επανέρχεται και στη χώρα μας η σοσιαλδημοκρατική και οπορτουνιστική πρόταση ότι μπορεί δήθεν να υπάρξει μια «προοδευτική» κυβέρνηση στο έδαφος του καπιταλισμού, η οποία θα δώσει φιλολαϊκή λύση στα μεγάλα λαϊκά προβλήματα.

Το Κόμμα μας είναι εξοπλισμένο με τα συμπεράσματα από τη δράση του: Την περίοδο των μνημονίων το 2010 - 2012 και στη συνέχεια, μετά την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, ως αξιωματικής αντιπολίτευσης καταρχάς το 2012 έως το 2015 και ως κυβέρνησης από το 2015 έως το 2019. Με την υπεύθυνη στάση του να αρνηθεί τη συμμετοχή, στήριξη ή ανοχή στην αστική - αντιλαϊκή διακυβέρνηση της ονομαζόμενης «πρώτη φορά αριστεράς». Μια στάση που αποτελεί διαχρονική παρακαταθήκη για το εργατικό - λαϊκό κίνημα και την εξέλιξή του.

Οι εργαζόμενοι και ο λαός βρήκαν στο ΚΚΕ την πολιτική εμπροσθοφυλακή που δεν συμβιβάζεται, δεν υποχωρεί, δεν προχωρά σε τυχοδιωκτισμούς, αλλά συνειδητά βρίσκεται μέσα στους καθημερινούς εργατικούς αγώνες, ανοίγει τον δρόμο της ανυπακοής, της καταπολέμησης της μοιρολατρίας.

Συνεχίζουμε με καθαρότητα και συνέπεια να επιμένουμε να εξηγούμε ότι η μοναδική προϋπόθεση να βρεθεί το ΚΚΕ στη διακυβέρνηση είναι να είναι ο ίδιος ο λαός, η εργατική τάξη στην εξουσία, με κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, κεντρικό επιστημονικό σχεδιασμό, να ξεκινά την οικοδόμηση της νέας κοινωνίας, του σοσιαλισμού.

Αλλη λύση, άλλη διέξοδος δεν υπάρχει.

Οποιος σήμερα αναζητεί το σύγχρονο, το καινοτόμο, το προοδευτικό, αυτό δεν θα το βρει μέσα στο σύστημα.

Οποιος είναι πρόθυμος να υπηρετήσει από κυβερνητική θέση τη σαπίλα του καπιταλισμού, δήθεν για «να τον κάνει λίγο καλύτερο», ή κοροϊδεύει χοντρά ή απλά επιδιώκει να σπείρει συγχύσεις στο κίνημα.

Η εναλλακτική βρίσκεται μόνο στον αγώνα για το σήμερα και το αύριο αυτού του τόπου, αυτού του λαού.

Βρίσκεται στον συνεχή αγώνα για να δημιουργούμε ρήγματα στο σύστημα, προκειμένου να βγούμε όσο γίνεται νωρίτερα στο ξέφωτο.

Την αδικία, την εκμετάλλευση, το ίδιο το σύστημα, πρέπει να το δυσκολεύουμε με κάθε τρόπο. Να του βάζουμε εμπόδια, όχι να το υπηρετούμε.

Οχι να του «μπαλώνουμε τις τρύπες», να του δίνουμε ανάσες, ελπίζοντας ή ακριβέστερα έχοντας την αυταπάτη ότι μπορούμε με αυτόν τον τρόπο να το αλλάξουμε πραγματικά.

Αυτό το διεφθαρμένο καπιταλιστικό σύστημα μόνο ανατρέπεται. Δεν εξανθρωπίζεται με λόγια περί «προόδου» και «δημοκρατίας», με επίκληση στην «προοδευτική διακυβέρνηση», με κάποιες ενέργειες και δράσεις από τις θέσεις της κυβερνητικής αστικής εξουσίας.

Γιατί το ίδιο το αστικό σύστημα, έτσι, σου βάζει τα όριά του και προσδιορίζει τα όριά σου.

Αυτό το σύστημα μπορεί να αλλάξει - και πρέπει να αλλάξει - μόνο από τις θέσεις της όξυνσης της ταξικής πάλης, της αντιμονοπωλιακής / αντικαπιταλιστικής εργατικής - λαϊκής πάλης και συμμαχίας των κοινωνικών δυνάμεων που έχουν συμφέρον από αυτήν την εξέλιξη, που έχουν συμφέρον από τη νέα κοινωνία.

Η πορεία του εμφύλιου πολέμου ανάμεσα στο εξεγερμένο Παρίσι και την αστική κυβέρνηση του Θιέρσου αποτέλεσε ένα μεγάλο μάθημα για τη σφοδρότητα που αποκτά η ταξική πάλη και την αναγκαιότητα της ανυποχώρητης πάλης της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, μέχρι τέλους.

Από την πρώτη στιγμή φάνηκε η αγριότητα της αστικής τάξης, όλη την περίοδο πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την ήττα της Κομμούνας.

Απέδειξε ότι είναι ικανή να διαπράξει τα μεγαλύτερα εγκλήματα προκειμένου να διασώσει την εξουσία του κεφαλαίου.

Εχοντας πάντα στο επίκεντρο τη διασφάλιση των συμφερόντων και της εξουσίας της, έσυρε τον λαό στη φρίκη του πολέμου. Δεν δίστασε να οδηγήσει δύο φορές την Εθνοφρουρά σε σφαγή. Χτύπησε με αγριότητα εξεγέρσεις του λαού. Συμμάχησε με τον πρωσικό στρατό για να καταπνίξει την Κομμούνα, εκτελώντας κατά δεκάδες χιλιάδες τους προλετάριους του Παρισιού και οδηγώντας εκατοντάδες χιλιάδες στη φυλακή και στην εξορία.

Η πάλη του παρισινού προλεταριάτου έμεινε στη μέση. Η Κομμούνα έκανε δύο σημαντικά λάθη:

-- Το πρώτο ήταν ότι δεν ξεκίνησε την «απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών» και δεν κατέλαβε ιδρύματα όπως η Τράπεζα της Γαλλίας.

- Το δεύτερο αφορούσε την «υπερβολική μεγαλοψυχία του προλεταριάτου: (...) αντί να στεφανώσει τη νίκη του στο Παρίσι με αποφασιστική επίθεση ενάντια στις Βερσαλλίες, αργοπόρησε κι έδωσε στην κυβέρνηση των Βερσαλλιών τον καιρό να συγκεντρώσει τις σκοτεινές δυνάμεις και να προετοιμαστεί για τη ματωμένη βδομάδα του Μάη».

Αυτές οι αδυναμίες της Κομμούνας, όπως τις χαρακτήρισαν οι κλασικοί του μαρξισμού, έδειξαν ότι κάθε ανολοκλήρωτο βήμα στην πορεία της ταξικής σύγκρουσης ισοδυναμεί με ήττα για το επαναστατικό κίνημα και τον αγώνα της εργατικής τάξης και των συμμάχων της.

Βέβαια, όπως έγραφε ο Λένιν: «Για να νικήσει η κοινωνική επανάσταση πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον δύο όροι: Υψηλή ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και κατάλληλη προετοιμασία του προλεταριάτου. Το 1871 όμως και οι δύο αυτοί όροι δεν υπήρχαν...».

Η εργατική τάξη τότε είχε πολύ δρόμο να διανύσει ακόμα, τόσο σε επίπεδο οικονομικής όσο και πολιτικής συγκρότησης, για να αποτελέσει εκείνη την ορμητική επαναστατική δύναμη η οποία συγκρούστηκε και ανέτρεψε πολλές φορές τον καπιταλισμό μετά, κατά τον 20ό αιώνα.

Σε αυτά οφείλονται και οι στρεβλές και γεμάτες αντιφάσεις πολιτικές επιδιώξεις και ιδεολογικές αντιλήψεις διαφόρων πολιτικών ρευμάτων (ριζοσπαστών δημοκρατών με γιακωβίνικες παραδόσεις, ομάδων μπλανκιστών, οπαδών του Προυντόν και του Μπακούνιν), που διαμόρφωναν τον πολιτικό συσχετισμό στο εσωτερικό της Κομμούνας και συνέβαλαν και αυτές με τη σειρά τους στην ύπαρξη των λαθών και των αδυναμιών της.

Φυσικά, μέσα στην Κομμούνα ξεχώρισε η δράση και των οπαδών του Μαρξ, που συνέβαλαν στο επαναστατικό περιεχόμενο εκείνων των ημερών, χωρίς όμως να είναι δυνατό να αναιρεθούν οι παραπάνω καθυστερήσεις και αδυναμίες, που εδράζονταν στο δοσμένο για εκείνη την εποχή επίπεδο ανάπτυξης των υλικών προϋποθέσεων.

Φάνηκε, μέσα από αυτήν την αρνητική εμπειρία, η τεράστια σημασία της ύπαρξης οργανωμένης πρωτοπορίας του εργατικού κινήματος.

Η ύπαρξη δηλαδή Κομμουνιστικού Κόμματος, όπως έδειξε και η πείρα της Οκτωβριανής Επανάστασης. Ενός επαναστατικού Κόμματος με επεξεργασμένη επαναστατική στρατηγική και Πρόγραμμα, που να φροντίζει τη δημιουργική ανάπτυξη της επαναστατικής θεωρίας, βασισμένο πάντα στις θεμελιακές της αρχές.

Εξάλλου και οι ίδιοι οι Μαρξ και Ενγκελς, μετά την Παρισινή Κομμούνα, έκαναν την, μοναδική μάλιστα, αλλαγή στο Μανιφέστο, σημειώνοντας την ανάγκη τσακίσματος του αστικού κράτους.

Ενώ και ο Λένιν ανέπτυξε παραπέρα την επαναστατική στρατηγική για την ανατροπή του καπιταλισμού βασισμένος στην πείρα της Κομμούνας.

Αυτός είναι ο όρος σε κάθε περίπτωση για να διασφαλίζεται η πολιτική αυτοτέλεια του αγώνα της εργατικής τάξης, η αποφυγή του εγκλωβισμού στα διλήμματα και τους σκοπούς της αστικής τάξης ή στην επιρροή από τις μικροαστικές θεωρίες και τις δυνάμεις που τις εκφράζουν.

Κυρίως με στοχευμένη και προσηλωμένη δράση για την ανατροπή της αστικής εξουσίας.

Με βάση αυτήν την πείρα της Κομμούνας, λίγα χρόνια αργότερα έλεγε ο Ενγκελς ότι «η πολιτική που πρέπει να κάνουμε πρέπει να είναι η πολιτική του προλεταριάτου. Το κόμμα των εργατών δεν πρέπει να βρίσκεται στην ουρά οποιουδήποτε αστικού κόμματος, αλλά πρέπει πάντα να υπάρχει σαν αυτόνομο κόμμα που έχει τη δική του πολιτική και επιδιώκει τους δικούς τους σκοπούς».

Σήμερα, σε άλλες συνθήκες οπωσδήποτε, όλα αυτά τα ιδεολογικά και πολιτικά ζητήματα της διαπάλης στην ουσία τους επαναλαμβάνονται.

Ας μην πάμε μακριά. Εχουμε για παράδειγμα τα κελεύσματα της κυβέρνησης της ΝΔ και άλλων αστικών κομμάτων για «εθνική ομοψυχία».

Για «συστράτευση» στην αντιμετώπιση της προηγούμενης καπιταλιστικής κρίσης υπέρ του κεφαλαίου και στους στόχους της καπιταλιστικής ανάπτυξης έπειτα από αυτήν.

Ακούσαμε και ακούμε ότι απέναντι στον αόρατο εχθρό της πανδημίας «δεν χωρούν πολιτικές αντιπαραθέσεις»!

Υπάρχουν και οι ποικίλες φωνές της σοσιαλδημοκρατίας, του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΙΝΑΛ, που αναθερμαίνουν χιλιοειπωμένες υποσχέσεις για μια δήθεν πιο φιλολαϊκή διαχείριση του καπιταλισμού κόντρα στις πρακτικές της ΝΔ, που καλούν σε υιοθέτηση της σοσιαλδημοκρατικής εκδοχής της «πράσινης» και της ψηφιακής οικονομίας, συνολικότερα της - υποτίθεται - καλύτερης διαχείρισης του καπιταλισμού σε σχέση με τη ΝΔ, όπως προβάλλεται κυρίως από τον ΣΥΡΙΖΑ.

Ομως τα παραπάνω διαχρονικά συμπεράσματα, που δυστυχώς δεν κυριάρχησαν σε όλες τις μεγάλες ταξικές συγκρούσεις του 20ού αιώνα, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία σήμερα που επιδιώκεται η πολύμορφη ενσωμάτωση του εργατικού - λαϊκού κινήματος στους σκοπούς της άρχουσας τάξης.

Παρά την ήττα της, η Παρισινή Κομμούνα αποτέλεσε ένα τεράστιο έναυσμα για τις ταξικές συγκρούσεις που ακολούθησαν.

Η μελέτη της πείρας από την ηρωική Κομμούνα του Παρισιού το 1871, της πείρας από την Ιστορία και την πάλη του διεθνούς εργατικού και επαναστατικού κινήματος, καθώς και τα συμπεράσματα από την οικοδόμηση του σοσιαλισμού κατά τον 20ό αιώνα, αποτελούν τα εφόδια για την οργάνωση του αγώνα σήμερα.

Στο Πρόγραμμά μας επισημαίνουμε με έμφαση:

«Η επαναστατική εργατική εξουσία (...) έχει ως καθήκον να παρεμποδίσει τις προσπάθειες της αστικής τάξης και της διεθνούς αντίδρασης να παλινορθώσουν την εξουσία του κεφαλαίου (...) η λειτουργία της δεν είναι μόνο κατασταλτική - οργανωτική. Είναι οικονομική, πολιτική, πολιτιστική, διαπαιδαγωγητική, αμυντική (...)

Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός είναι θεμελιακή αρχή στη συγκρότηση και λειτουργία του σοσιαλιστικού κράτους, στην ανάπτυξη της σοσιαλιστικής δημοκρατίας, στη διεύθυνση της παραγωγικής μονάδας, κάθε κοινωνικής υπηρεσίας. (...)

Η επαναστατική εργατική εξουσία θα στηριχθεί στους θεσμούς που θα γεννήσει η επαναστατική πάλη της εργατικής τάξης και των συμμάχων της».

Εμπνεόμαστε, αποτιμώντας τα 150 χρόνια από την Παρισινή Κομμούνα.

Η Ιστορία έχει αποδείξει ότι μόνο ο λαός μπορεί να σώσει τον λαό, όταν βαδίσει αποφασιστικά στον δρόμο της ανατροπής, για να πάρει ο ίδιος στα χέρια του το τιμόνι της εξουσίας.

Οποτε η εργατική τάξη, ο λαός απαίτησε να ικανοποιηθούν οι ανάγκες του, πίστεψε στη δύναμή του και πήρε την τύχη του στα χέρια του, ο τροχός της Ιστορίας γύρισε μπροστά.

Ξέρουμε τι μπορεί να πετύχει ο λαός όταν σηκώσει το ανάστημά του και πιστέψει στη δύναμή του σε κρίσιμες στιγμές.

Το ΚΚΕ μπαίνει μπροστά και διαθέτει όλες του τις δυνάμεις για να οργανώσει ο λαός την αντεπίθεσή του, να βάλουν οι εργαζόμενοι τη δική τους σφραγίδα στις εξελίξεις.

Να οργανώσουμε την πάλη μας για τα προβλήματά μας, να φέρουμε τις ανάγκες στο προσκήνιο, να αναμετρηθούμε με τους μεγάλους ενόχους για την κατάσταση που βρισκόμαστε σήμερα, την εξουσία του κεφαλαίου και τους συμμάχους της, την ΕΕ και το ΝΑΤΟ.

Μέσα απ' τους καθημερινούς αγώνες μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα πανελλαδικά συντονισμένο κίνημα της εργατικής τάξης και των συμμάχων της.

Ριζωμένο παντού, με πρωτοπόρες εστίες αντίστασης σε κάθε χώρο δουλειάς, κάθε κλάδο, κάθε περιοχή. Με ενιαία αιτήματα και στόχους που ανοίγουν τον δρόμο με κατεύθυνση πάλης ενάντια στα μονοπώλια και τον καπιταλισμό.

Αγαπητές φίλες και φίλοι,

Το Κάλεσμα αγωνιστικής συμπόρευσης που απευθύνει το ΚΚΕ στις σημερινές συνθήκες έχει ιδιαίτερη σημασία και μπορεί να βρει σημαντικό αντίκρισμα και στους Ελληνες που ζουν στο εξωτερικό.

Γιατί και εδώ στο Παρίσι, στη Γαλλία, όπως και στην Αθήνα, στην Ελλάδα, οι Ελληνες εργάτες και βιοπαλαιστές, οι Ελληνες επιστήμονες και φοιτητές, όπως και η εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα της Γαλλίας, έχουν απέναντί τους το κεφάλαιο και την εξουσία του.

Γιατί και εδώ, όπως και στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της ΕΕ, ο οδοστρωτήρας της «πράσινης» και ψηφιακής ανάπτυξης, της έντασης των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, περνά ορμητικά τσακίζοντας το λαϊκό εισόδημα, τις εργασιακές σχέσεις, τα εργατικά δικαιώματα, τη λαϊκή κατοικία.

Γιατί και εδώ άμεσο ζητούμενο είναι η ανασύνταξη του εργατικού κινήματος σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση, για να δυναμώσουν η αποφασιστικότητα, η διεκδίκηση, ο αγώνας για την κοινωνία που έχουμε ανάγκη ώστε να ζήσουμε όπως μας αξίζει.

Ιδιαίτερα μάλιστα οι Ελληνες που ζουν στο εξωτερικό, κοινωνοί και οι ίδιοι όχι μόνο της πείρας της Ελλάδας αλλά και της πείρας από τη Γαλλία ή όπου αλλού ζουν, μπορούν να τροφοδοτήσουν την αντίσταση στα δήθεν σύγχρονα περιτυλίγματα των ξοφλημένων εδώ και χρόνια ιδεολογημάτων περί «προοδευτικών πόλων και κυβερνήσεων», που τόσο μεγάλη ζημιά έχουν κάνει στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα.

Στον δύσκολο αγώνα μας, οι εργαζόμενοι της Ελλάδας έχουν την υποστήριξη των αδελφών τους εργατών από όλη την Ευρώπη, από όλο τον κόσμο.

Οι Ελληνες μετανάστες εργαζόμενοι, επιστήμονες, φοιτητές, τόσο στη Γαλλία όσο και στις άλλες χώρες της Ευρώπης, είναι μέρος του λαϊκού κινήματος της χώρας μας, όπως και των χωρών που ζουν.

Θα δυναμώσουν την πάλη τους για να ενισχυθεί το Κομμουνιστικό Κίνημα, τα ΚΚ, να ενισχυθεί το ΚΚΕ παντού.

«Στον αγώνα ενωμένοι, κι ας μη λείψει κανείς...». Στον αγώνα για μια κοινωνία αντάξια των δυνατοτήτων και των αναγκών του καιρού μας. Μια κοινωνία όπου κουμάντο θα κάνουν αυτοί που παράγουν τον πλούτο κι όχι αυτοί που καρπώνονται τα αποτελέσματα του μόχθου των χεριών και του μυαλού των πολλών.

Να δυναμώσει ο αγώνας για μια πραγματικά ελπιδοφόρα διέξοδο για το σήμερα και το αύριο.

Για τις εξεγέρσεις του μέλλοντός μας, τον σοσιαλισμό!

Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε!

Ζήτω η Κομμούνα! Ζήτω το ΚΚΕ!

«Το να πει κάποιος ότι αύριο δεν θα υπάρχει ΕΣΣΔ, σήμαινε για εμάς πως αύριο δεν θα ανατείλει ο ήλιος», είχε πει σε μια συνέντευξή του ο ηγέτης της Κουβανικής Επανάστασης, Φιντέλ Κάστρο. Η φράση αυτή αποτυπώνει σίγουρα τα αισθήματα εκατομμυρίων κομμουνιστών και άλλων προοδευτικών ανθρώπων όλου του κόσμου, που καταλάβαιναν πως η ανατροπή του σοσιαλισμού και η διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης θα σήμαιναν για τους εργαζόμενους σε όλο τον κόσμο μια μεγάλη κοινωνική οπισθοδρόμηση. Αυτό ίσχυε και στο εσωτερικό της Σοβιετικής Ενωσης, σε αντίθεση με την επικρατούσα άποψη που έχουν καλλιεργήσει τα αστικά ΜΜΕ, πως δήθεν η ανατροπή στην ΕΣΣΔ έγινε χωρίς αντιδράσεις.

Σαφώς και η ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ έγινε από «τα μέσα και τα πάνω», με την έννοια πως αυτή η εξέλιξη προωθήθηκε από την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ενωσης (ΚΚΣΕ).

Στην πράξη οι δυνάμεις του οπορτουνισμού, που είχαν κυριαρχήσει στην ηγεσία του ΚΚΣΕ, έπαιξαν προδοτικό ρόλο για την υπόθεση του σοσιαλισμού, καθοδήγησαν τη διαδικασία της αντεπανάστασης. Εκφράζοντας έτσι εκείνες τις κοινωνικές δυνάμεις που σταδιακά είχαν εμφανιστεί στο εσωτερικό της σοβιετικής κοινωνίας, ελέγχοντας σταδιακά τις δομές της σοβιετικής εξουσίας και του ΚΚ, επιδιώκοντας την επιστροφή στον καπιταλισμό.

Οι δυνάμεις του οπορτουνισμού, έχοντας κυριαρχήσει στο ΚΚΣΕ, τη δεκαετία του 1980 μεθοδικά έριξαν «τόνους λάσπης» στην ηρωική ιστορική διαδρομή των μπολσεβίκων, ξεκινώντας από το πρόσωπο του Στάλιν, ενώ στη συνέχεια πέρασαν στην αμαύρωση κάθε πτυχής της σοβιετικής κοινωνίας.

Ωστόσο, δεν τολμούσαν ανοιχτά να μιλήσουν για επιστροφή στον καπιταλισμό, για την εκτεταμένη ιδιωτικοποίηση, την εμπορευματοποίηση της Υγείας, της Παιδείας, των κοινωνικών υπηρεσιών, της αφαίρεσης των ιστορικών κατακτήσεων, τη διάλυση της ενιαίας χώρας. Για όλα αυτά, δηλαδή, που θα ακολουθούσαν και τα οποία σχεδίαζαν με όχημα την περεστρόικα.

Εντυναν το «αφήγημά» τους με τα συνθήματα της «ανανέωσης του σοσιαλισμού», της «περισσότερης δημοκρατίας», της «διαφάνειας», της «συμμετοχής». Επιπλέον, εμφάνιζαν τα οικονομικά «εργαλεία» της καπιταλιστικής παλινόρθωσης ως πανάκεια για την επίλυση των ελλείψεων, που παρατηρούνταν και ήταν αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων, που από τη δεκαετία του '60 αδυνάτισαν τον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας.

Ετσι, είναι χαρακτηριστικό πως στον απολογισμό της απερχόμενης ΚΕ προς το 28ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (2 - 13 του Ιούλη 1990) εκθειάζονταν με καλυμμένο τρόπο τα δήθεν «πλεονεκτήματα» της καπιταλιστικής οικονομίας. Σημειωνόταν συγκεκριμένα: «Στις συνθήκες της αγοράς ανοίγεται η δυνατότητα ουσιαστικά να αποκαλυφθούν οι ανάγκες και να βρεθούν οι τρόποι της αποτελεσματικής ικανοποίησής τους». Ακόμη, διαβεβαίωναν πως με την αγορά «οι εργαζόμενοι γίνονται πραγματικοί νοικοκύρηδες των μέσων παραγωγής και των αποτελεσμάτων της εργασίας τους».

Οι οπορτουνιστικές δυνάμεις, για να δικαιολογήσουν τις επιλογές τους, έκαναν τη λαθροχειρία να επικαλούνται τη «Νέα Οικονομική Πολιτική» (ΝΕΠ), που εφαρμόστηκε από τον Λένιν μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου και η οποία συνιστούσε μια πολιτική προσωρινών εκχωρήσεων προς τον καπιταλισμό, αποσιωπώντας πως αυτές οι υποχωρήσεις ήταν προσωρινές και επιβάλλονταν από τις ειδικές συνθήκες εκείνης της εποχής (καταστροφές του πολέμου, τεράστιο ποσοστό μικροκαλλιεργητών κ.ά.), κατάσταση που βέβαια δεν είχε καμία σχέση με αυτή της Σοβιετικής Ενωσης της δεκαετίας του '80.

Παρά το «τσουνάμι» της δυσφήμισης του σοσιαλισμού, της παραπληροφόρησης, της διαστρέβλωσης και αμαύρωσης της Σοβιετικής Ιστορίας, που διοχετευόταν στον λαό μέσα από τα επίσημα ΜΜΕ, ακόμη κι από το ίδιο το καθημερινό δημοσιογραφικό όργανο της ΚΕ του ΚΚΣΕ, την «Πράβντα», τις άλλες σοβιετικές εφημερίδες και περιοδικά, μια μεγάλη μερίδα του σοβιετικού λαού διακατεχόταν από φιλοσοβιετικά αισθήματα. Αυτό φάνηκε και τον Μάρτη του 1991 στο σχετικό δημοψήφισμα, όπου ψήφισαν 148,5 εκατομμύρια (79,5%) και υπέρ της διατήρησης της ΕΣΣΔ τάχθηκαν 113,5 εκατομμύρια ή το 77,85%.

Στις ίδιες τις γραμμές του ΚΚΣΕ διεξαγόταν σφοδρή ιδεολογική διαπάλη, μέσα σε αυτό λειτουργούσαν διαμετρικά αντίθετες ιδεολογικές πλατφόρμες («Δημοκρατική», «Δημοκρατικό κίνημα», «Μαρξιστική πλατφόρμα», «Κίνημα Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας», «Ενιαίο Μέτωπο Εργαζομένων», «Μπολσεβίκικη»). Βεβαίως, την πλειοψηφία στα κομματικά όργανα, τόσο κεντρικά όσο και κατά τόπους, είχαν οι δυνάμεις που στήριζαν την αντεπαναστατική ανατροπή.

Επιπλέον, εκείνη την περίοδο το ΚΚΣΕ είχε χάσει σε μεγάλο βαθμό τον ενιαίο πανενωσιακό χαρακτήρα του. Οι αντεπαναστατικές δυνάμεις, που είχαν επικρατήσει στην ηγεσία σε κάθε ΚΚ Σοβιετικής Δημοκρατίας, με «σημαία» τον εθνικισμό, «είχαν βάλει πλώρη» για τη διάλυση της ΕΣΣΔ και της τυπικής, πλέον, εξαφάνισης του ίδιου του ΚΚΣΕ.

Ορισμένες κομματικές δυνάμεις μέσα στις οργανώσεις του ΚΚΣΕ στη Ρωσική Δημοκρατία, εστιάζοντας σε αυτό το οργανωτικό ζήτημα, εκτίμησαν πως η πορεία της καπιταλιστικής παλινόρθωσης μπορεί να ανακοπεί, τουλάχιστον στη Ρωσική Ομοσπονδία, με την ίδρυση στις 19/6/90 του ΚΚ της Ρωσικής Σοβιετικής Ομοσπονδιακής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας (ΡΣΟΣΔ), με την τυπική στήριξη και του Γκορμπατσόφ.

Μέλος του ΠΓ της ΚΕ του συγκεκριμένου κόμματος ήταν και ο Γκ. Ζιουγκάνοφ, στη συνέχεια Πρόεδρος της ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσικής Ομοσπονδίας (ΚΚΡΟ).

Το «Κίνημα Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας» πραγματοποίησε τρεις σημαντικές συνδιασκέψεις. Στην τελευταία, τον Οκτώβρη 1990, οι 573 αντιπρόσωποι εκτιμούσαν πως εκπροσωπούσαν πάνω από 2 εκατομμύρια μέλη του ΚΚΣΕ, ενώ συμμετείχε και στις πρώτες προεδρικές εκλογές της Ρωσίας (12/6/91), στηρίζοντας τον Α. Μακασόφ, που έλαβε το 3,74% (3 εκατομμύρια ψήφους).

Βεβαίως, οι κομμουνιστικές δυνάμεις δεν είχαν τη δύναμη να κυριαρχήσουν, να αποτρέψουν τη νίκη της αντεπανάστασης, παρόλο που αντιστάθηκαν πιο ανοιχτά, ιδιαίτερα από το 28ο Συνέδριο (1990) και αργότερα μέσα στο KKΣE.

Μάλιστα, οι δυνάμεις της «Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας» προσπάθησαν να επιτύχουν τη διαγραφή του Γκορμπατσόφ από το ΚΚΣΕ για αντικομμουνιστική δράση, ενώ στο σχέδιο απόφασης που πρότειναν στο 28ο Συνέδριο και διάβασε ο Βίκτωρ Τιούλκιν, στη συνέχεια Α' Γραμματέας της ΚΕ του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας (ΚΕΚΡ), σημείωναν:

«Θεωρούμε αναγκαίο να προειδοποιήσουμε όλους τους κομμουνιστές της χώρας. Το ατόπημα του περάσματος στην αγορά ως γενικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς κεφαλαίων και της αγοράς εργατικής δύναμης, θα σημάνει την αναπόφευκτη διολίσθηση στην επικράτηση των καπιταλιστικών σχέσεων. Ενώ η βίαιη, και παρά τις αντικειμενικές διαδικασίες, θεραπεία του σοσιαλισμού με καπιταλισμό θα συνεπιφέρει όχι την αύξηση της παραγωγής και τη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης, αλλά την αναπόφευκτη πτώση τους, θα προκαλέσει την πλατιά κοινωνική διαμαρτυρία, θα οδηγήσει σε μεγάλα βάσανα τον λαό. Σ' ό,τι αφορά το Κομμουνιστικό Κόμμα, αυτό απλώς δεν θα αντέξει τέτοια τραντάγματα και κανένας δεν θα μπορέσει να υπερασπιστεί τους τελικούς σκοπούς του κινήματος».

Υπέρ αυτού του Σχεδίου Απόφασης ψήφισαν 1.259 αντιπρόσωποι (δηλαδή το 34%) από τους παρόντες 3.685 αντιπροσώπους (2.012 αντιπρόσωποι ψήφισαν «κατά», 414 «λευκό», ενώ 160 αντιπρόσωποι δεν πήραν μέρος στην ψηφοφορία).

Η συνέχεια είναι γνωστή: Οι συνεπείς κομμουνιστικές δυνάμεις, που αντέδρασαν στην τελευταία φάση της προδοσίας, πριν και κατά τη διάρκεια του 28ου Συνεδρίου του KKΣE, δεν κατόρθωσαν έγκαιρα να την αποκαλύψουν και να οργανώσουν με επιτυχία την επαναστατική αντίδραση της εργατικής τάξης.

Ετσι, παρά τις παραπάνω διεργασίες, τελικά δεν διαμορφώθηκε μια επαναστατική κομμουνιστική πρωτοπορία, με ιδεολογική - πολιτική καθαρότητα και συνοχή, ικανή να καθοδηγήσει ιδεολογικά, πολιτικά και οργανωτικά την εργατική τάξη ενάντια στην εξελισσόμενη αντεπανάσταση, και αυτό φάνηκε και με τα γεγονότα του Αυγούστου του 1991.

Ο Μπ. Γιέλτσιν, που ηγούνταν των κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων της αντεπανάστασης (είχε παραιτηθεί από μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΣΕ) και πλέον και τυπικά είχε επικρατήσει, λαμβάνοντας στις προεδρικές εκλογές 57%, έναντι του επίσημου υποψήφιου του ΚΚΣΕ, του τότε πρωθυπουργού της ΕΣΣΔ, Ν. Ριζκόφ (17%), προχώρησε στην απαγόρευση της δράσης του ΚΚΣΕ, μετά την ανατροπή της Κρατικής Επιτροπής Εκτακτης Ανάγκης τον Αύγουστο του 1991.

Ακολούθησε τον Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς η υπογραφή της συμφωνίας διάλυσης της ΕΣΣΔ, μαζί με τους τότε Προέδρους της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας, Κραφτσούκ και Σουσκέβιτς, αντίστοιχα.

Τα αιματηρά γεγονότα, που ακολούθησαν λίγο διάστημα μετά, τον Οκτώβρη 1993, όπου με τα επίσημα στοιχεία υπήρχαν πάνω από 150 νεκροί, όταν τα τανκς του Γιέλτσιν «έπνιξαν στο αίμα» την όποια αντίσταση στα μέτρα της καπιταλιστικής παλινόρθωσης, άνοιξαν τον δρόμο για την αναμόρφωση του σημερινού πολιτικού αστικού συστήματος της Ρωσίας.

-- Επιβεβαίωσαν το ταξικό τους μίσος και φόβο απέναντι στην εργατική τάξη, στην πλειοψηφία του εργαζόμενου λαού. Φαινομενικά προβλήθηκε μια ποικιλία απόψεων, από τον έξαλλο αντικομμουνιστικό πανηγυρισμό, έως την ανάπτυξη ενός δήθεν σοβαρού προβληματισμού γύρω από τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Υποστηρίχθηκε ότι ο καπιταλισμός είναι το τελευταίο και αιώνιο (εκμεταλλευτικό) σύστημα, άρα οι λαοί δεν έχουν λόγο να αναζητούν μια νέα κοινωνία, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Μια κατηγορία απόψεων υποστήριζε ότι οι λαοί ανέτρεψαν ένα στυγνό δικτατορικό - γραφειοκρατικό σύστημα. Μια άλλη κατηγορία πρόβαλλε ότι ο σοσιαλισμός «κατέρρευσε» γιατί ήταν μια ουτοπία που ερχόταν σε αντίθεση «με την ανθρώπινη φύση». Ταυτόχρονα, όλοι τους διαβεβαίωναν ότι τώρα πια η ανθρωπότητα μπαίνει σε έναν νέο δρόμο, όπου καταργείται ο πόλεμος, γιατί τάχα τη στρατιωτικοποίηση και τον πόλεμο τα προκαλούσε ο σοσιαλισμός, ότι θα κερδίσει τάχα η ειρήνη και ότι οι νέες τεχνολογίες θα κατακλύσουν όλα τα πεδία της ανθρώπινης ευδαιμονίας και των δικαιωμάτων.

Αμέσως μετά τη νίκη της αντεπανάστασης και το επακόλουθο καπιταλιστικό πισωγύρισμα, ξεκίνησε ένας νέος κύκλος ιμπεριαλιστικών πολέμων και επεμβάσεων, ενώ ο κύκλος της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης στην πορεία ξέσπασε με μεγαλύτερο συγχρονισμό, αγκαλιάζοντας έναν σημαντικό αριθμό καπιταλιστικών κρατών και μάλιστα των πιο ισχυρών. Ενας νέος γύρος ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και ανταγωνισμών αναπτύχθηκε, ακόμα πιο ωμός και σκληρός, για το ποιος θα διεισδύσει στις νέες καπιταλιστικές αγορές. Προέκυψαν αλλαγές συνόρων, διασπάσεις κρατών, προσαρτήσεις, ένοπλες εθνοτικές αντιθέσεις, όλα αυτά δηλαδή που ζούμε και σήμερα.

Εννοείται ότι οι κοινωνικές κατακτήσεις που απολάμβαναν οι λαοί των σοσιαλιστικών χωρών άρχισαν να ξηλώνονται, έως την πλήρη ανατροπή τους. Υπενθυμίζεται το κύμα εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών από τις Ενωσιακές Δημοκρατίες της ΕΣΣΔ και τα ευρωπαϊκά πρώην σοσιαλιστικά κράτη. Δραματικές, άμεσες και έμμεσες, ήταν οι συνέπειες και στη ζωή των λαών της καπιταλιστικής Ευρώπης. Ούτε μία από τις προβλέψεις που έγιναν δεν επιβεβαιώθηκε, αντίθετα ο καπιταλισμός κατέβηκε νέα σκαλοπάτια βαρβαρότητας.

-- Δεν επρόκειτο για μια συναισθηματική, αμυντική αντίδραση σε αυτό που μας πονούσε βαθιά. Ηταν η πεποίθηση ότι αυτή η βαριά ήττα δεν θα οδηγούσε στην κατάργηση της κοινωνικής εξέλιξης, στην αιώνια στασιμότητα. Πίσω από το σύνθημα βρισκόταν, έστω ως σπέρμα συνείδησης, ότι η ανασυγκρότηση του ΚΚΕ θα εδραιωνόταν στην πορεία αποκατάστασης του επαναστατικού του χαρακτήρα, πράγμα που απαιτούσε και αποκατάσταση της σωστής σχέσης με τη θεωρία, την επιστημονική, συνεχή μελέτη των εξελίξεων, ώστε τα συμπεράσματα να εμπλουτίζουν τη θεωρία.

Στα πρώτα υποχρεωτικά μας βήματα ήταν η μελέτη της πορείας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και της στρατηγικής του Κόμματος. Εκείνη τη στιγμή δεν ήταν εύκολο να έχουμε πλήρη συνείδηση του περιεχομένου αυτής της μελέτης, πολύ περισσότερο δεν έπρεπε να προκαθορίσουμε τα συμπεράσματα.

Λίγες μέρες πριν είχαν ολοκληρωθεί οι εργασίες του έκτακτου 14ου Συνεδρίου του ΚΚΕ (18-21/12/1991), που έκλεισε την πόρτα στη βαθιά κρίση που έζησε για τρία χρόνια το Κόμμα, με πυρήνα αν το ΚΚΕ θα συνέχιζε την αυτοτελή πορεία του ως συνειδητή, οργανωμένη πρωτοπορία της εργατικής τάξης που παλεύει για τον σοσιαλισμό ή αν θα μεταλλαχτεί σε ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, αρχικά ως τάση του «Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου» και στη συνέχεια αν θα συγκροτούνταν ένας νέος σοσιαλδημοκρατικός πόλος, μαζί με τμήματα του ΠΑΣΟΚ, όπως κάποιοι ευελπιστούσαν. Το πρωτοσέλιδο σύνθημα του «Ριζοσπάστη» ήταν η δική μας αντεπίθεση.

Το πρόβλημα δεν ήταν μόνο η διαμόρφωση δύο βασικά αντιπαρατιθέμενων ιδεολογικοπολιτικών αντιλήψεων, επίσης για τις αρχές λειτουργίας του Κόμματος. Στο υπόβαθρο της εσωκομματικής κρίσης υπήρχε κάτι πιο σοβαρό, η λαθεμένη στρατηγική του Κόμματος, που βεβαίως δεν ήταν μόνο ελληνική ιδιομορφία, αλλά δεν έπαυε να αποτελεί και δική μας ευθύνη.

Η οπορτουνιστική ομάδα αξιοποίησε την περεστρόικα και την αστική αντιΚΚΕ επίθεση, υποστηρίζοντας έναν «σοσιαλισμό τύπου ΠΑΣΟΚ», μηδενίζοντας ή υποβιβάζοντας εντελώς τη μεγάλη συνεισφορά του σοσιαλισμού στον 20ό αιώνα, όχι μόνο απέναντι στους λαούς αυτών των χωρών αλλά και παγκόσμια.

Αρχικά η ΚΕ κατέληξε σε ένα κείμενο για την περεστρόικα το οποίο συζητήθηκε εσωκομματικά, ξεκινώντας από τα τέλη του '89. Η ΚΕ εκτιμούσε ότι η περεστρόικα ήταν «επανάσταση μέσα στην επανάσταση», ότι «συμβάλλει στην ανάπτυξη της περισσότερης δημοκρατίας και του σοσιαλισμού».

Οτι αυτή «μπορούσε να επηρεάσει κράτη και κοινωνικές οργανώσεις, κινήματα, λαούς για πέρασμα σε μια νέα αρχή, με κύρια χαρακτηριστικά την αμοιβαία και συλλογική ασφάλεια, την απομάκρυνση από τη λογική της στρατιωτικής ισχύος, την υπέρβαση σταδιακά της διαίρεσης σε δύο στρατιωτικούς συνασπισμούς, την απεμπλοκή από το κυνηγητό των εξοπλισμών»... Οτι «υπάρχουν δυνάμεις της αντίδρασης και της οπισθοδρόμησης που κινούνται σε όλο τον κόσμο για να εμποδίσουν αυτήν την πορεία, να αντλήσουν μονομερώς οφέλη και να ενδυναμώσουν τους ιμπεριαλιστικούς τους σκοπούς».

Λαθεμένα παραμερίζονταν και υποβαθμίζονταν η ασυμφιλίωτη αντίθεση καπιταλισμού - σοσιαλισμού, ο χαρακτήρας του ιμπεριαλιστικού πολέμου και η στάση των κομμουνιστών σε αυτόν. Τη θέση τους έπαιρνε η ανύπαρκτη διαίρεση ανάμεσα σε κράτη που μπορούσαν να υιοθετήσουν μια νέα σκέψη και σε αντιδραστικές και οπισθοδρομικές κρατικές δυνάμεις. Το κείμενο της ΚΕ εκτιμούσε επίσης ότι στις σοσιαλιστικές χώρες «στην ημερήσια διάταξη» βρίσκονταν «η προώθηση ριζικών μεταρρυθμίσεων του διοικητικού - γραφειοκρατικού συστήματος» και το «πέρασμα του σοσιαλισμού σε ένα νέο στάδιο».

Στην πορεία στις ΚΟΒ έως την ΚΕ, ένας σημαντικός αριθμός μελών και στελεχών συνειδητοποιούσε τους κινδύνους που έφερνε η περεστρόικα. Παρ' όλα αυτά, στα ντοκουμέντα του 13ου Συνεδρίου διατυπώθηκε μια πολύ βολική - ιδιαίτερα για τους οπορτουνιστές - θέση, ότι η γενική σύλληψη της περεστρόικα το '85 ήταν σωστή, ότι «οι ιδέες της θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια σημαντική προσφορά για το σοσιαλιστικό και κομμουνιστικό κίνημα». Οτι η περεστρόικα «δεν προχώρησε με τον τρόπο που ξεκίνησε».

Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι όσο συνειδητή και μαχητική κι αν ήταν η διαπάλη με τον οπορτουνισμό, δεν θεμελιωνόταν σε στέρεο έδαφος. Βεβαίως, αν δεν γινόταν και αυτή η διαπάλη, η έκβαση του 13ου Συνεδρίου θα ήταν εντελώς αρνητική. Μετά το 14ο Συνέδριο ξεκίνησε η διαδικασία μελέτης της πορείας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, με αφετηριακή αρχή τη διαλεκτική σχέση οικονομίας και πολιτικής από την περίοδο της νίκης της εργατικής εξουσίας έως την αντεπανάσταση.

-- Ο ευρωκομμουνισμός και το «ΚΚΕ εσωτερικού», σε τελευταία ανάλυση, εξέφραζαν τόσο στη θεωρία όσο και στη στρατηγική τα συμφέροντα του κεφαλαίου μέσα στο εργατικό κίνημα, υποστηρίζοντας τη μία ή την άλλη μορφή της δήθεν δίκαιης διαχείρισής του. Επομένως, δεν μπορούσαν να αποτιμήσουν με αντικειμενικότητα την προσφορά του σοσιαλισμού του 20ού αιώνα και να αναδείξουν τις πραγματικές αστοχίες, λάθη, παρεκκλίσεις.

Η συνολική τους αντίληψη ήταν επικίνδυνη για το εργατικό - λαϊκό κίνημα, όχι μόνο γενικά στον αγώνα για τον σοσιαλισμό, αλλά και στην πάλη για την απόκρουση αντεργατικών - αντιλαϊκών μέτρων, στην πάλη κατά του ιμπεριαλιστικού πολέμου. Ακόμα κι όταν υποστήριζαν τους λαϊκούς αγώνες, επιδίωκαν την ενσωμάτωσή τους σε ρεφορμιστικές και συντεχνιακές διεκδικήσεις, προωθώντας με κάθε τρόπο τη γραμμή της «μεταρρύθμισης του συστήματος» και της συναίνεσης στην αστική στρατηγική.

Αποκορύφωμα ήταν η συμμετοχή ΚΚ σε αστικές κυβερνήσεις και η απατηλή θεωρία για τον ειρηνικό και ανθρώπινο καπιταλισμό, που ο ΣΥΡΙΖΑ απογείωσε στο σύνθημα «ο άνθρωπος πάνω από τα κέρδη». Επομένως συμβάδιζαν με την αστική επίθεση κατά της εξουσίας της εργατικής τάξης, υπερασπίζονταν τη συνύπαρξη πολλαπλών μορφών ιδιοκτησίας στον σοσιαλισμό, δηλαδή και των καπιταλιστικών. Ταύτιζαν, μάλιστα, τις πολλαπλές μορφές ιδιοκτησίας με την ελευθερία και τη δημοκρατία, ενώ την περίοδο ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων ορισμένα ΚΚ στήριξαν τα συμφέροντα της αστικής τάξης των χωρών τους.

-- Το «βάσανο» δεν ήταν ότι έπρεπε να μελετηθεί ξανά και ξανά η θεωρία μας, να συγκεντρωθούν όλες οι εργασίες - μελέτες που είχαν γίνει, να μελετηθούν χιλιάδες αρχειακά υλικά από τα αρχεία π.χ. της πρώην ΕΣΣΔ, και να μεταφραστούν, χώρια το ογκώδες δικό μας Αρχείο, ενώ την ίδια ώρα το Κόμμα έμπαινε σε μια λίγο - πολύ μακρόχρονη πορεία ανασυγκρότησης. Το «βάσανο» ήταν, ιδιαίτερα στο ξεκίνημα και έως έναν βαθμό στην πορεία, καθώς μελετούσαμε σοβαρά ζητήματα, ενώ ακόμα επιβίωναν στη σκέψη μας αντιφάσεις και αντιλήψεις από τη λαθεμένη στρατηγική του Κόμματος.

Η πορεία της μελέτης έπαιξε σοβαρό ρόλο στην πορεία αποκατάστασης του επαναστατικού χαρακτήρα του Κόμματος. Το θέμα δεν κρινόταν μόνο στο επίπεδο της διατύπωσης των γενικών αρχών, αλλά κυρίως στο πώς κατανοείται το περιεχόμενό τους και πώς οι θεμελιακές μας αρχές προωθούνται σε μια πορεία κοινωνικοοικονομικών και πολιτικών εξελίξεων όπου εμφανίζονται παλιά φαινόμενα με νέες μορφές ή και ορισμένα νέα.

Βασικοί σταθμοί ήταν τα πρώτα συμπεράσματα που βγήκαν το 1995, επίσης το 2009 με το 18ο Συνέδριο, που κατέληξε στο κείμενο «Εκτιμήσεις και συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ό αιώνα με επίκεντρο την ΕΣΣΔ». Σταθμός επίσης ήταν το 2011, με την έκδοση του Δοκιμίου για την Ιστορία του ΚΚΕ και του εργατικού κινήματος την περίοδο 1940 - 1967. Ξεκίνησε και συνεχίζεται η μελέτη για το εποικοδόμημα στην ΕΣΣΔ, ενώ έχουμε ξεκινήσει τη μελέτη του περάσματος στον σοσιαλισμό σε ΓΛΔ, Ουγγαρία, Τσεχοσλοβακία και Βουλγαρία, και στην πορεία θα διευρύνεται.

Ηδη εδώ και μερικά χρόνια δημοσιεύονται συχνά στην ΚΟΜΕΠ μεταφρασμένες μελέτες Σοβιετικών, Γερμανών και άλλων κομμουνιστών επιστημόνων που φωτίζουν πλευρές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, εκδίδονται αρχειακά υλικά και επεξεργασίες των Τμημάτων της ΚΕ ή στελεχών χρεωμένων σε αντίστοιχα θέματα. Εκδόσεις πραγματοποιεί και η ΚΝΕ.

Εχουμε ακόμα πολλή δουλειά, με βάση τις σημαντικές Αποφάσεις του 20ού και του πρόσφατου 21ου Συνεδρίου. Η ερευνητική - μελετητική δουλειά για τα ζητήματα σοσιαλιστικής οικοδόμησης αποτελεί μία από τις προϋποθέσεις για να ανταποκρινόμαστε στην καθημερινή μας πάλη για τα εργατικά - λαϊκά προβλήματα, στον δρόμο της ανατροπής για τον σοσιαλισμό.

-- Μα ήδη υπάρχουν αποδείξεις ότι δεν διατρέξαμε κίνδυνο, ούτε και θα υπάρξει στη συνέχεια. Το αντίθετο έγινε. Ο ταξικός αντίπαλος όχι μόνο δεν τόλμησε να αξιοποιήσει την κριτική μας, αντίθετα απέκρυψε την ουσία και τον σκοπό της. Από το πρώτο βήμα που κάναμε είχαμε μια ασφαλιστική δικλίδα, ότι η δική μας μελέτη δεν μπορούσε να γίνει έξω και πολύ περισσότερο σε αντιπαράθεση με τη θεωρία μας, ούτε υπήρχε κανένας λόγος να αμφισβητήσουμε την προσφορά του σοσιαλισμού και τα επιτεύγματά του στη ζωή του εργαζόμενου λαού.

Στη μελέτη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης είχαμε ως κριτήριο ότι ο σοσιαλισμός είναι ατελής βαθμίδα της κομμουνιστικής κοινωνίας, επομένως η συνεχής βελτίωση της ζωής του λαού, η ενίσχυση του εργατικού - κοινωνικού ελέγχου και της διεύθυνσης, ο κεντρικός επιστημονικός σχεδιασμός θεμελιώνονται στη γενίκευση και εμβάθυνση της κοινωνικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής ως διαδικασία προσέγγισης προς την κομμουνιστική κοινωνία.

Στον 20ό αιώνα άνοιξε ο δρόμος για την κατάργηση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Η νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης και στη συνέχεια η συγκρότηση της Σοβιετικής Ενωσης φώτισαν τη δύναμη των εκμεταλλευομένων, όταν βγαίνουν ορμητικά στο προσκήνιο και γυρίζουν τον τροχό της Ιστορίας μπροστά, στην κατεύθυνση της κοινωνικής απελευθέρωσης.

Αυτός ο φόβος της ανατροπής σημαδεύει από τότε την αστική τάξη στη διαρκή αναμέτρησή της με το επαναστατικό εργατικό κίνημα και ας παριστάνει σήμερα την παντοδύναμη. Γιατί γνωρίζει απ' την ίδια την ιστορία του καπιταλισμού ότι κανένα νέο κοινωνικό σύστημα δεν εδραιώθηκε μια κι έξω, σε μια ευθύγραμμη πορεία από νίκες.

Γι' αυτό και ξοδεύει τόσο πολύ χρήμα και μελάνι για να μας πείσει ότι φτάσαμε στο «τέλος της Ιστορίας». Ετσι και φέτος διαβάζουμε στον αστικό Τύπο τις γνωστές αναλύσεις για την «ουτοπία που γέρασε απότομα», την πρόωρη γήρανση της ιδέας του σοσιαλισμού που έγινε καθεστώς, το «σύστημα ακραίου αυταρχισμού του σταλινισμού» και τόσα άλλα χιλιοειπωμένα.

Ομως όσο κι αν προσπαθούν, δεν μπορούν να κρύψουν τη μεγάλη αλήθεια, ότι θα μπορούσαμε να ζούμε πολύ καλύτερα αν οι ανάγκες μας δεν θυσιάζονταν καθημερινά στον βωμό του καπιταλιστικού κέρδους.

Οι διεθνείς καπιταλιστικές κρίσεις, η κατάρρευση των δημόσιων συστημάτων Υγείας στα ιμπεριαλιστικά κέντρα μέσα στην πανδημία, η εκτίναξη της ανεργίας και της φτώχειας αναδεικνύουν τα ιστορικά όρια του καπιταλιστικού συστήματος που σαπίζει. Γι' αυτό και οι αστικές αναλύσεις προσπαθούν συστηματικά να μας πείσουν ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση εκτός των τειχών του συστήματος της εκμετάλλευσης.

Η αλήθεια είναι ότι τόσο η θετική όσο και η αρνητική πείρα του 20ού αιώνα αποδεικνύουν την υπεροχή των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής για την ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας. Αποδεικνύουν την υπεροχή του σοσιαλισμού για την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας κάθε εργαζόμενου.

Η υπεροχή του σοσιαλισμού, ως ανώτερης οργάνωσης της κοινωνίας, φάνηκε ήδη τις δυο πρώτες δεκαετίες στην ΕΣΣΔ. Η εξάλειψη της ανεργίας, η μείωση του χρόνου εργασίας, η δωρεάν καθολική πρόσβαση στην Παιδεία και στην Υγεία παραμένουν ακόμα και σήμερα άπιαστο όνειρο για τις καπιταλιστικές χώρες. Για πρώτη φορά στην Ιστορία λειτούργησαν θεσμοί ουσιαστικής συμμετοχής των εργαζομένων στη λήψη των αποφάσεων, με τα Σοβιέτ, στον χώρο εργασίας. Για πρώτη φορά το δικαίωμα του εργαζόμενου και του νέου φοιτητή να εκλέγει και να εκλέγεται έγινε ουσιαστικό, από τυπικό που ήταν στον καπιταλισμό.

Στο έδαφος της εργατικής εξουσίας και της επέκτασης της κοινωνικής ιδιοκτησίας, υπήρξε απογείωση στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Η σημασία του άλματος από τον γρήγορο εξηλεκτρισμό της χώρας έως τη μετατροπή της ειρηνικής βιομηχανίας σε πολεμική πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την κατάκτηση του Διαστήματος στη συνέχεια, πολλαπλασιάζεται αν συνυπολογίσουμε τη διαρκή υπονόμευση σε βάρος της απ' τα ιμπεριαλιστικά κέντρα που συνεχίστηκε μέχρι τη νίκη της αντεπανάστασης. Αν συνυπολογίζουμε, επίσης, την απόσταση που χώριζε την προεπαναστατική Ρωσία απ' τις ισχυρές καπιταλιστικές χώρες, τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία.

Ωστόσο, κάτω και απ' την πίεση της προετοιμασίας για την ενεργό συμμετοχή όλου του λαού μπροστά στην αναμενόμενη ιμπεριαλιστική επίθεση ενάντια στην ΕΣΣΔ, υποχώρησε στη δεκαετία του '30 η λειτουργία των Σοβιέτ με πυρήνα τον χώρο εργασίας. Στο σοβιετικό Σύνταγμα του 1936 γενικεύτηκε το εκλογικό δικαίωμα με καθολική ψηφοφορία στον τόπο κατοικίας. Στην πράξη αυξήθηκε η δυσκολία ανάκλησης των αντιπροσώπων στα ανώτερα κρατικά όργανα.

Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ βρέθηκε μπροστά σε νέες απαιτήσεις αναβάθμισης της παραγωγής στη βάση ενός ανώτερου επιπέδου κοινωνικών αναγκών.

Σ' αυτήν την κρίσιμη καμπή, η λύση δεν δόθηκε με το βλέμμα προς τα εμπρός, με τη σχεδιασμένη επέκταση των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής. Η λύση αναζητήθηκε προς τα πίσω, με την αξιοποίηση εργαλείων και σχέσεων παραγωγής του καπιταλισμού, με τον «Σοσιαλισμό με αγορά».

Ιδιαίτερα μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956) και τη «μεταρρύθμιση Κοσίγκιν» (1965), κάθε μεμονωμένη βιομηχανική μονάδα προσδιόριζε τους δικούς της στόχους με βάση το «επιχειρησιακό κέρδος» της, κατακερματίζοντας τους συνολικούς στόχους της κοινωνικής παραγωγής. Σταδιακά όλα τα κρατικά αγροκτήματα (σοβχόζ) πέρασαν σε καθεστώς πλήρους ιδιοσυντήρησης, ενώ ενισχύθηκε και η ομαδική ιδιοκτησία στον αγροτικό τομέα (κολχόζ). Αυξήθηκε η ψαλίδα μισθών και προνομίων μεταξύ διευθυντών και εργαζομένων. Ετσι εξασθένισε ο κεντρικός επιστημονικός σχεδιασμός της παραγωγής, ενισχύθηκαν οι δυνατότητες ατομικού σφετερισμού του κοινωνικού πλούτου και ισχυροποιήθηκαν οι κοινωνικές δυνάμεις της αντεπανάστασης. Δημιουργήθηκε το σκιώδες κεφάλαιο.

Η ζωή έδειξε ότι δεν υπήρχε από το ΚΚΣΕ κατακτημένη θεωρητική δυναμική, για να απαντηθούν οι προκλήσεις που έθετε το νέο επίπεδο της κοινωνικής παραγωγής. Τα βήματα της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας του σοσιαλισμού ήταν ανεπαρκή για να αντιμετωπίσουν προβλήματα που αφορούσαν την ιεράρχηση των κοινωνικών αναγκών και τον αποτελεσματικό σχεδιασμό για την ικανοποίησή τους.

Τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν ερμηνεύτηκαν λαθεμένα ως αναπόφευκτες αδυναμίες που έχει απ' τη φύση του ο κεντρικός σχεδιασμός. Δεν αντιμετωπίστηκαν με άξονα την ενίσχυση και την επέκταση των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής, π.χ. στην κατεύθυνση μετατροπής των συνεταιριστικών κολχόζ σε κρατικά σοβχόζ στον αγροτικό τομέα και εξάλειψης των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων.

Την ίδια περίοδο αναθεωρήθηκε και η λενινιστική αντίληψη για το εργατικό κράτος. Το 22ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1961) χαρακτήρισε το κράτος της ΕΣΣΔ «παλλαϊκό κράτος» και το ίδιο το ΚΚΣΕ «παλλαϊκό κόμμα».

Οι θεωρητικές ανεπάρκειες και η αρνητική έκβαση της διαπάλης στο εσωτερικό του ΚΚΣΕ, που άνοιξαν τον δρόμο στις ανατροπές, είχαν ως υπόβαθρο την ύπαρξη κοινωνικών δυνάμεων με διαφορετικά συμφέροντα από αυτά της εργατικής τάξης. Συμβάδισαν με την αποδυνάμωση της εργατικής συμμετοχής στη λήψη των αποφάσεων και του ελέγχου. Η μετατροπή του οπορτουνιστικού εκφυλισμού της ηγεσίας του ΚΚΣΕ σε αντεπαναστατική δύναμη ολοκληρώθηκε το 1987 με την πολιτική της περεστρόικα.

Για την ερμηνεία της πορείας που οδήγησε στη διάλυση της ΕΣΣΔ δεν έλειψαν ούτε φέτος οι περισπούδαστες αναλύσεις, ιδιαίτερα απ' το σοσιαλδημοκρατικό και οπορτουνιστικό ρεύμα. Διαβάσαμε ξανά ότι «ο Λένιν απέδωσε τα πρωτεία στην πολιτική και όχι στους σιδερένιους νόμους της Ιστορίας», σύμφωνα με τον μαρξισμό.

Πρόκειται καταρχήν για ομολογία άγνοιας της διαφοράς ανάμεσα στις νομοτέλειες που διέπουν την κίνηση στη φύση και στην κοινωνία. Σε αντίθεση με τις κοινωνικές νομοτέλειες, ο φυσικός νόμος της βαρύτητας δρα, για παράδειγμα, σε μια περιοχή της Γης ακόμα κι αν δεν υπάρχει κανείς άνθρωπος εκεί. Πέρα όμως απ' αυτήν τη θεμελιακή διαφορά, αυτή η προσέγγιση αγνοεί το γεγονός ότι η σοσιαλιστική επανάσταση δεν κληρονομεί έτοιμες προϋπάρχουσες σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής, σε αντίθεση με τις αστικές επαναστάσεις.

Επομένως, είναι καθήκον της επαναστατικής πρωτοπορίας, της εργατικής τάξης, καθήκον της επαναστατικής πολιτικής να δημιουργήσει τη νέα κοινωνικοοικονομική βάση, την κοινωνικοποιημένη παραγωγή, για να μπορούν να λειτουργήσουν οι νομοτέλειες ανάπτυξης της σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Αυτές οι νομοτέλειες δεν λειτουργούν ανεξάρτητα απ' την έκβαση της ταξικής πάλης. Δεν λειτουργούν ανεξάρτητα απ' τον βαθμό της αξιοποίησής τους απ' τον υποκειμενικό παράγοντα, την εργατική εξουσία για την επικράτηση του κομμουνισμού.

Διαβάσαμε, επίσης, ξανά ότι η σχετική επεξεργασία του ΚΚΕ στο 18ο Συνέδριό του υποτιμά τη σημασία των αναγκαίων προωθητικών συμβιβασμών στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Υποτιμά επίσης το φαινόμενο της γραφειοκρατίας. Μας υπενθυμίζουν την προσωρινή υποχώρηση του Λένιν στην περίοδο της ΝΕΠ.

Λησμονούν, βέβαια, συνειδητά να αναφέρουν ότι μόλις έναν χρόνο μετά την εφαρμογή της ΝΕΠ ο Λένιν στο 11ο Συνέδριο του Κόμματος έριχνε το σύνθημα για το τέλος της υποχώρησης και την προετοιμασία της επίθεσης για την εξάλειψη του ιδιωτικού κεφαλαίου. Λησμονούν τα γρήγορα βήματα που έγιναν σ' αυτήν την κατεύθυνση.

Ομως το κύριο ζήτημα είναι ότι το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ και οι μεταρρυθμίσεις Κοσίγκιν στη συνέχεια αποτελούν οπισθοδρόμηση και οπορτουνιστική στροφή. Δηλαδή, δεν έχουν καμιά σχέση με τους αναγκαίους συμβιβασμούς που επιβάλλει το εκάστοτε επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και ο συγκεκριμένος διεθνής συσχετισμός δύναμης. Δεν υπήρξε τίποτα το προωθητικό, ούτε το αναγκαίο, στην εξασθένιση της κεντρικής διεύθυνσης της παραγωγής, στην αποδυνάμωση του κεντρικού σχεδιασμού, στην ενίσχυση των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων στην ΕΣΣΔ, στις επόμενες δεκαετίες.

Πολύ περισσότερο, η απλοϊκή καταγραφή υπαρκτών συμπτωμάτων γραφειοκρατικής λειτουργίας δεν μπορεί να αποτελέσει μαρξιστική ερμηνεία των αιτιών που οδήγησαν στις ανατροπές. Δεν μπορεί να απαντήσει στο γιατί ενισχύθηκαν τέτοια φαινόμενα στην πορεία της ΕΣΣΔ.

Μόνο η μαρξιστική ανάλυση, που εστιάζει στην ανάπτυξη των σχέσεων ιδιοκτησίας και παραγωγής, στις κοινωνικές αντιθέσεις (π.χ. μεταξύ ομαδικής και κοινωνικής ιδιοκτησίας, διευθυντικής και εκτελεστικής εργασίας) και στην υπάρχουσα θεωρητική και πολιτική ικανότητα της εργατικής εξουσίας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων διεθνώς και στο εσωτερικό της χώρας, μπορεί να φωτίσει τις εξελίξεις.

Η επίμονη αστική προπαγάνδα δεν μπορεί να συσκοτίσει ότι αυξάνεται καθημερινά η απόσταση ανάμεσα στις σύγχρονες επιστημονικές και τεχνολογικές δυνατότητες να διασφαλιστεί η κοινωνική ευημερία και στη σημερινή πραγματικότητα, που χαρακτηρίζεται απ' την αύξηση της εκμετάλλευσης και της ανασφάλειας που βιώνουν οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι, η νεολαία.

Στην εποχή της «ψηφιακής οικονομίας» και της «4ης βιομηχανικής επανάστασης» αναδεικνύονται πολύ πιο καθαρά οι φραγμοί που βάζει το καπιταλιστικό σύστημα στην ανάπτυξη της κύριας παραγωγικής δύναμης, της εργατικής τάξης.

Πολλές θέσεις εργασίας, χειρωνακτικής και πνευματικής με τυποποιημένο εκτελεστικό περιεχόμενο, θα καταργηθούν. Θα αυξηθούν οι απαιτήσεις ποιοτικά ανώτερης, εξειδικευμένης εργασίας με ικανότητα πρωτοβουλίας για την αντιμετώπιση σύνθετων προβλημάτων.

Πώς απαντά και πώς μπορεί να απαντήσει ο καπιταλισμός σ' αυτά τα προβλήματα; Απαντά με το ξεζούμισμα, με την εντατικοποίηση όσων εργάζονται, ενώ παράλληλα αυξάνεται ο εφεδρικός στρατός των ανέργων.

Οπως αποκάλυψε η μαρξιστική πολιτική οικονομία, μόνο η ζωντανή εργατική δύναμη - και όχι τα ρομπότ - δημιουργεί υπεραξία. Οσο αυξάνει το επίπεδο ανάπτυξης της τεχνικής παραγωγής, όσο αυξάνεται η αναλογία των μέσων παραγωγής, των μηχανών σε σχέση με την εργατική δύναμη, τόσο ενισχύεται η τάση πτώσης του ποσοστού κέρδους.

Γι' αυτό και είναι μονόδρομος για την αστική τάξη να αυξήσει τον βαθμό εκμετάλλευσης, να αξιοποιήσει την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, για να αυξήσει τον κλεμμένο χρόνο εργασίας, ώστε να αναχαιτίσει την τάση πτώσης του ποσοστού κέρδους.

Ο καπιταλισμός περιορίζει αντικειμενικά την ικανοποίηση των υλικών και πολιτιστικών αναγκών των εργαζομένων στο επίπεδο που απαιτεί η παραγωγή με γνώμονα το καπιταλιστικό κέρδος. Ετσι, περιορίζει την ανάπτυξη της κύριας παραγωγικής δύναμης, του εργαζόμενου ανθρώπου, συρρικνώνοντας τις αυξανόμενες δυνατότητες να βελτιωθούν ριζικά οι υλικοί και πολιτιστικοί όροι της ζωής του και το δημιουργικό περιεχόμενο της εργασίας του.

Ο σοσιαλισμός μπορεί να ανταποκριθεί στις αναγκαίες αλλαγές στο περιεχόμενο της εργασίας, στις αναγκαίες μετακινήσεις εργαζομένων σε νέα καθήκοντα και αντικείμενα εργασίας, σε νέους κλάδους, χωρίς αυτοί να κινδυνεύουν και να ζουν με το φόβο να μείνουν άνεργοι, ανασφάλιστοι, χωρίς ιατρική περίθαλψη, όπως στον καπιταλισμό.

Ο σοσιαλισμός μπορεί να διασφαλίσει την αναγκαία διαρκή εξειδίκευση κι επανεκπαίδευση, την αναβάθμιση των γνώσεων και των εργασιακών ικανοτήτων των εργαζομένων. Μπορεί να ξεκλειδώσει, να απελευθερώσει τις δημιουργικές τους ικανότητες, την πρωτοβουλία τους και τη συνειδητή εργασιακή πειθαρχία τους, γιατί τους φέρνει συλλογικά στο προσκήνιο της ιστορικής εξέλιξης για την κοινωνική απελευθέρωση.

Συχνά όταν αναφερόμαστε στην υπεροχή του σοσιαλισμού, του επιστημονικού κεντρικού σχεδιασμού της παραγωγής ως ανώτερης οργάνωσης της κοινωνίας σε σχέση με τον καπιταλισμό, συναντάμε στον αντίλογο ότι και οι αστικές κυβερνήσεις, τα ιμπεριαλιστικά κέντρα, οι επιχειρηματικοί όμιλοι έχουν και υλοποιούν τα δικά τους σχέδια.

Πού βρίσκεται, λοιπόν, η ριζική διαφορά; Τα σχέδια των μονοπωλιακών ομίλων χαράσσονται με στόχο την αύξηση της κερδοφορίας τους και των μεριδίων τους στην αγορά. Τα σχέδια αυτά είναι ανταγωνιστικά μεταξύ τους. Ο σχεδιασμός και η παρέμβαση αστικών κυβερνήσεων περιορίζονται στο να ρυθμίζουν, στο βαθμό του δυνατού, τον ανταγωνισμό των ομίλων και να προωθούν τα εκάστοτε στρατηγικά συμφέροντα της άρχουσας τάξης, την κερδοφορία και την ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου σε βάρος των εργαζομένων και του λαού.

Ο επιστημονικός κεντρικός σχεδιασμός της εργατικής εξουσίας διαφέρει ριζικά, γιατί είναι κοινωνική σχέση παραγωγής που καθορίζεται απ' την κοινωνική και όχι την καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής. Αλλάζει ριζικά ο σκοπός της παραγωγής και ο ρόλος των εργαζομένων. Αντικειμενικός σκοπός της παραγωγής δεν είναι πλέον το καπιταλιστικό κέρδος, αλλά η ικανοποίηση των υλικών και πολιτιστικών αναγκών όλης της κοινωνίας που συνεχώς διευρύνονται και η ολόπλευρη ανάπτυξη όλων των μελών της κοινωνίας.

Εκφράζει τον ριζικά διαφορετικό τρόπο που συνενώνονται οι εργαζόμενοι με τα μέσα παραγωγής σε σχέση με τον καπιταλισμό. Οι εργαζόμενοι δεν αναζητούν πλέον αγοραστή, αφεντικό για να πουλήσουν την εργατική τους δύναμη μέσα στη ζούγκλα του ανταγωνισμού της καπιταλιστικής αγοράς. Συμμετέχουν στη διαδικασία παραγωγής, απαλλαγμένοι απ' το ζυγό της μισθωτής σκλαβιάς, με σχέσεις συνεργασίας και αμοιβαίας βοήθειας.

Συμμετέχουν καθημερινά και ενεργά στη λήψη και στον έλεγχο των αποφάσεων σχετικά με το τι θα παραχθεί, πώς και πότε θα παραχθεί, πώς θα κατανεμηθεί. Ο χώρος εργασίας μετατρέπεται στον πυρήνα οργάνωσης της εργατικής εξουσίας, με την εκλογή ανακλητών αντιπροσώπων των εργαζομένων.

Διαμορφώνεται, για πρώτη φορά στην Ιστορία, σχεδιασμένη οργάνωση της παραγωγής σε παν-κοινωνική κλίμακα για λογαριασμό και προς όφελος εκατομμυρίων εργαζομένων. Η λαϊκή ευημερία, η ικανοποίηση των αναγκών των εργαζομένων, γίνεται πλέον κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.

Ομως, όπως απέδειξε η Ιστορία του 20ού αιώνα, δεν πρόκειται για μια εύκολη, ανέμελη πορεία που οδηγεί αυτόματα στον κομμουνισμό. Ο κεντρικός σχεδιασμός αντιμετωπίζει αντικειμενικούς περιορισμούς. Το εκάστοτε διαφορετικό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων δεν επιτρέπει στον ίδιο βαθμό σε κάθε ιστορική στιγμή την πρόσβαση σ' όλο το κοινωνικό προϊόν, με βάση τις ανάγκες των εργαζομένων. Δεν επιτρέπει να ξεπεραστεί άμεσα η αντίθεση πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας, η αντίθεση διευθυντικής και εκτελεστικής πνευματικής εργασίας.

Γι' αυτό και έχει ιδιαίτερη σημασία η προσπάθεια του ΚΚ για την επιστημονική αναβάθμιση και τη συνεχή προσαρμογή του κεντρικού σχεδιασμού στις νέες απαιτήσεις που θέτει το νέο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.

Σήμερα δεν υπάρχουν πλέον μια σειρά από επιστημονικούς και τεχνικούς περιορισμούς που υπήρχαν στη Ρωσία του 1917 και στη Σοβιετική Ενωση του 1950 για την επιτυχία του κεντρικού σχεδιασμού και το βάθεμα των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Σήμερα μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις νέες δυνατότητες για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση που γεννά η εποχή της «ψηφιακής οικονομίας» και του περάσματος στην «4η βιομηχανική επανάσταση». Να αξιοποιήσουμε τις νέες μεγάλες δυνατότητες που γεννά η αύξηση του βαθμού κοινωνικοποίησης της εργασίας.

Οι νέες δυνατότητες για γρήγορη συλλογή και εντατική επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων και πληροφοριών μπορούν να αξιοποιηθούν, για να ληφθούν γρήγορες και βέλτιστες αποφάσεις που αφορούν τη συνδυασμένη ικανοποίηση του συνόλου των αναγκών της κοινωνίας.

Η άνοδος της παραγωγικότητας της εργασίας μπορεί να αξιοποιηθεί για να αυξηθεί ο ελεύθερος χρόνος και να ενισχυθεί το δημιουργικό περιεχόμενο της εργασίας. Η αλματώδης τεχνολογική ανάπτυξη μπορεί να αξιοποιηθεί, για να αναβαθμιστεί το γενικό μορφωτικό επίπεδο των εργαζομένων, της κύριας παραγωγικής δύναμης της κοινωνίας.

Η άνοδος του βαθμού κοινωνικοποίησης της εργασίας δημιουργεί την υλική δυνατότητα για να εξαλείψουμε πολύ πιο γρήγορα κάθε μορφή ομαδικής και ατομικής ιδιοκτησίας. Για παράδειγμα, ο βαθμός εκμηχάνισης, οι τεχνολογικές δυνατότητες σήμερα στον αγροτικό τομέα αυξάνουν τη δυνατότητα γρήγορης ενσωμάτωσης παραγωγικών αγροτικών συνεταιρισμών στο πλαίσιο της κοινωνικής ιδιοκτησίας.

Η πρόοδος της μαρξιστικής επιστημονικής έρευνας και η απαλλαγή της έρευνας απ' τα δεσμά του ανταγωνισμού της αγοράς θα δώσει μεγάλη ώθηση στη διεπιστημονική συνεργασία και στην αναβάθμιση της επιστημονικής τεκμηρίωσης των πλάνων του κεντρικού σχεδιασμού.

Οι νέες δυνατότητες για τη βελτίωση της οργάνωσης και του ελέγχου της παραγωγής, οι δυνατότητες που παρέχει η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, θα αξιοποιηθούν τόσο για τη διασφάλιση της ποιότητας και της επάρκειας των προϊόντων όσο και για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των κινδύνων από φυσικές καταστροφές και βιομηχανικά ατυχήματα μεγάλης έκτασης.

Γενικότερα υπάρχουν πλέον πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες για να υποτάξουμε την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στο στόχο της ολόπλευρης ανάπτυξης της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου, της απελευθέρωσης του κοινωνικά εργαζόμενου ανθρώπου.

Οι νίκες και οι ήττες του 20ού αιώνα μάς προσφέρουν πολύτιμη γνώση. Οι νέες δυνατότητες του 21ου αιώνα ενισχύουν την επαναστατική αισιοδοξία μας. Συνεχίζουμε αποφασιστικά με εμπιστοσύνη στη δύναμη της εργατικής τάξης. Η Ιστορία δεν τελειώνει στον βάλτο της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Ο σοσιαλισμός είναι η απάντηση για τον 21ο αιώνα.

Οπως σημειωνόταν στο 18ο Συνέδριο, όπου το ΚΚΕ μελέτησε συλλογικά αυτά τα ζητήματα: «Mελετάμε τη σκληρή πορεία της ταξικής πάλης για το πέρασμα στη νέα κοινωνία, για τη θεμελίωση και ανάπτυξή της, για την επέκταση και εμβάθυνση των νέων σχέσεων παραγωγής - κατανομής και όλων των κοινωνικών σχέσεων και τη διαμόρφωση του νέου ανθρώπου. Aναδεικνύουμε τις αντιφάσεις, τα λάθη και τις παρεκκλίσεις υπό την πίεση και του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων, χωρίς να οδηγούμαστε στον μηδενισμό. Τα βλέπουμε κριτικά και αυτοκριτικά, για να γίνει το KKE, ως τμήμα του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, ισχυρότερο στην πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού, για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση».

Με το 18ο Συνέδριο το ΚΚΕ έβαλε βάσεις, χαράσσοντας μια πορεία μακρόπνοων καθηκόντων και προγραμματικής ισχυροποίησης. Μέχρι σήμερα αυτή η προσπάθεια συνεχίζεται, καθώς αποτελεί συστατικό στοιχείο της κομμουνιστικής φυσιογνωμίας και του επαναστατικού χαρακτήρα του Κόμματος.

Για το πώς αυτή η προσπάθεια έχει αποτυπωθεί τα τελευταία χρόνια, μέσα από τις εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής» αλλά και την πλούσια αρθρογραφία που περιλαμβάνεται στην ΚΟΜΕΠ, ο «Ριζοσπάστης» συζήτησε με τον Κωστή Μπορμπότη, μέλος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ. Η συζήτηση έχει ως εξής.

-- Στην εκδοτική δραστηριότητα του Κόμματος, τα ζητήματα μελέτης της πείρας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης βρίσκονται σταθερά στο «προσκήνιο». Ποια είναι η σημασία αυτής της προσπάθειας τόσα χρόνια μετά;

Κ.Μπ.: Το κομμουνιστικό κίνημα σήμερα, αν και έχει βιώσει ένα ιστορικό πλήγμα από τις αντεπαναστατικές ανατροπές που συνέβησαν πριν 30 χρόνια, έχει ταυτόχρονα αποκτήσει και ένα μοναδικό εφόδιο, το οποίο μάλιστα καμία προηγούμενη γενιά δεν είχε στη διάθεσή της: Την πείρα που διαμορφώθηκε στα πάνω από 70 χρόνια σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Μπορεί να ακούγεται οξύμωρο, αλλά ουσιαστικά αυτό αποτελεί και ένα από τα δυνατά μας όπλα σήμερα. Πρόκειται για έναν ανεπανάληπτο πλούτο εμπειρικού, ιστορικού, πολιτικού και θεωρητικού υλικού, το οποίο μελετάμε χωρίς μηδενισμούς αλλά και χωρίς ωραιοποιήσεις, με ακλόνητη όμως πυξίδα την ενίσχυση της σημερινής πάλης για τον σοσιαλισμό. Αυτή η πείρα διαμορφώνει σήμερα τις προϋποθέσεις για να μπορούμε να εμπλουτίζουμε δημιουργικά την αντίληψή μας για τον σοσιαλισμό, να αποτιμάμε κριτικά, στο έδαφος πάντα της υπεράσπισης της σοσιαλιστικής οικοδόμησης από την αστική λασπολογία, να βγάζουμε συμπεράσματα ώστε να μην επαναληφθούν ίδιες αδυναμίες, να δίνουμε ώθηση στη σημερινή πάλη που διεξάγεται στις συνθήκες της επίδρασης που ασκεί ο πολύ αρνητικός συσχετισμός.

-- Ενα σημαντικό ζήτημα που αναδεικνύεται μέσα και από την εκδοτική δραστηριότητα αφορά στην πορεία της σοσιαλιστικής οικονομίας. Ποια συμπεράσματα θα λέγαμε συνοπτικά ότι αναδεικνύονται;

Κ. Μπ.: Οντως, ένα σημαντικό τμήμα της μελετητικής μας προσπάθειας στρέφεται στην εμβάθυνση γύρω από τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικονομίας.

Εχουμε συλλογικά εκτιμήσει ότι μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο τέθηκαν νέες προκλήσεις στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Τα βήματα που είχαν κατακτηθεί τις προηγούμενες δεκαετίες (μηχανοποίηση της παραγωγής, εξηλεκτρισμός κ.λπ.) δεν επαρκούσαν στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, προκειμένου να αναπτυχθεί περαιτέρω ο κομμουνιστικός τρόπος παραγωγής, να επεκταθούν και κυρίως να εμβαθύνουν οι κομμουνιστικές σχέσεις στην οικονομία και συνολικά σε όλες τις υπόλοιπες πλευρές της κοινωνικής ζωής.

Αποδείχθηκε τελικά ότι στα καθοδηγητικά όργανα του ΚΚΣΕ δεν υπήρχε κατεκτημένη θεωρητική δυναμική που θα μπορούσε να προσαρμόσει την κομμουνιστική στρατηγική στα καθήκοντα που έθετε το νέο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.

Σε κείμενα που περιλαμβάνονται στη συλλογή «Σοσιαλισμός, η απάντηση στον 21ο αιώνα», όπως και σε αρθρογραφία της ΚΟΜΕΠ, αναδεικνύονται σημαντικές πλευρές γύρω από αυτά τα θέματα. Ενδεικτικός είναι ο προβληματισμός του σημαντικού Σοβιετικού αεροναυπηγού Ο. Κ. Αντόνοφ, με επίκεντρο τα ζητήματα που αφορούν τους δείκτες ποιότητας της σοσιαλιστικής παραγωγής στο έδαφος της αυξανόμενης πολυπλοκότητας της σοσιαλιστικής οικονομίας. Ο Αντόνοφ ιεραρχεί την ανάγκη να ξεπεραστούν παλαιότεροι, στενά ποσοτικοί δείκτες μέτρησης της αποτελεσματικότητας της παραγωγής. Πρότεινε ακόμα, προκειμένου να δοθεί ώθηση στην επεξεργασία του ολοένα αυξανόμενου όγκου δεδομένων της παραγωγής, την εκτεταμένη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών στον κεντρικό σχεδιασμό, όπως είχε κάνει λίγα χρόνια νωρίτερα ο ακαδημαϊκός Β. Μ. Γκλουσκόφ. Είναι απαραίτητο να διευκρινίσουμε ότι οι προτάσεις του Γκλουσκόφ ήταν ιδιαίτερα πρωτοποριακές για την εποχή (αρχές δεκαετίας του 1960), καθώς βρισκόμαστε σε μια φάση που η Πληροφορική βρίσκεται στα πρώτα βήματά της, ενώ ούτε στις ΗΠΑ έχει ακόμα γενικευτεί η χρήση της. Σε σχετική αρθρογραφία της ΚΟΜΕΠ (τ. 1/2018) αναδεικνύονται οι προτάσεις του Γκλουσκόφ για τη συγκρότηση Παγκρατικού Συστήματος Αυτοματοποιημένης Διεύθυνσης (ΠΣΑΔ).

Στην προσπάθεια θεωρητικής γενίκευσης των συμπερασμάτων από την εξέταση αυτής της περιόδου μπορούμε να ξεχωρίσουμε επίσης τα άρθρα «Η κοινωνική ιδιοκτησία ενάντια στην ατομική. Με το βλέμμα στον Οκτώβρη και τη σοσιαλιστική επανάσταση», «Ποια χαρακτηριστικά θα έχει ο σοσιαλισμός στον 21ο αιώνα;», «Η αντεπαναστατική δράση στον 20ό αιώνα», που περιλαμβάνονται στην προαναφερθείσα συλλογή.

-- Μίλησες πριν για τη θεωρητική δυναμική που εκ των πραγμάτων αποδείχθηκε πως δεν ήταν κατεκτημένη. Αποτυπώθηκαν τέτοιες πλευρές στο επίπεδο της φιλοσοφίας και της ανάπτυξης της επαναστατικής θεωρίας και τι έχει αναδείξει έως τώρα η εκδοτική δραστηριότητα του Κόμματος;

Κ. Μπ.: Τα τελευταία χρόνια εντάθηκε η εκδοτική και μεταφραστική προσπάθεια της «Σύγχρονης Εποχής» και της ΚΟΜΕΠ γύρω από το έργο σημαντικών εκπροσώπων της σοβιετικής μαρξιστικής φιλοσοφίας.

Η «Σύγχρονη Εποχή» προχώρησε στην έκδοση του σημαντικού έργου του Β. Α. Βαζιούλιν «Το γίγνεσθαι της μεθόδου επιστημονικής έρευνας του Κ. Μαρξ (Λογική πτυχή)», στην επανέκδοση του έργου του Ε. Β. Ιλιένκοφ «Η διαλεκτική του Λένιν και η μεταφυσική του θετικισμού», ενώ παράλληλα δημοσιεύτηκαν σχετικά άρθρα και μεταφράσεις στην ΚΟΜΕΠ.

Τα έργα αυτά συμβάλλουν στη μελέτη γύρω από την προσπάθεια που έγινε να προσεγγιστούν, να γενικευτούν θεωρητικά και να λυθούν προωθητικά οι αντιφάσεις που νομοτελειακά χαρακτηρίζουν τη σοσιαλιστική οικοδόμηση.

Μια σειρά σημαντικοί Σοβιετικοί φιλόσοφοι - Ρόζενταλ, Ιλιένκοφ, Βαζιούλιν κ.ά. - επιδιώκοντας την εμβάθυνση και την ανάπτυξη της μαρξιστικής θεωρίας, στράφηκαν τις δεκαετίες του '50 και του '60 στην εμπεριστατωμένη και πρωτότυπη μελέτη του «Κεφαλαίου» του Κ. Μαρξ, με σκοπό να βάλουν στο επίκεντρο την ανάπτυξη της διαλεκτικής, στην προσπάθεια μελέτης των νέων προκλήσεων. Το έργο του Βαζιούλιν συμβάλλει στην προσπάθεια εισαγωγής του αναγνώστη στη θεωρητική συζήτηση για τη σχέση ιστορικού και λογικού, για τη σχέση της αναπτυξιακής διαδικασίας ενός αντικειμένου προς τη λογική αντανάκλασή του (με αφετηρία το έργο του Μαρξ), μέθοδος που μπορεί να συμβάλει στην προσπάθεια προσέγγισης προβλημάτων της αναπτυξιακής διαδικασίας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Χαρακτηριστική είναι επίσης η παρέμβαση του Ιλιένκοφ στο γράμμα του «Σχετικά με την κατάσταση στη Φιλοσοφία» (ΚΟΜΕΠ τ. 5/2016), το οποίο γράφτηκε στα τέλη της δεκαετίας του '60. Περιλαμβάνεται ιδιαίτερα οξύς προβληματισμός σχετικά με το αδυνάτισμα, όπως εκτιμά ο συγγραφέας, της ανάπτυξης του διαλεκτικού υλισμού. Ο Ιλιένκοφ επισημαίνει ότι «υπάρχει πλήρης σύγχυση» για τον ρόλο της μαρξιστικής φιλοσοφίας, ενώ τονίζει εμφατικά τις πολιτικές επιπτώσεις: «Το πιο λυπηρό γεγονός είναι ότι η αληθινή υλιστική διαλεκτική εξαφανίστηκε από την πολιτική οικονομία και συνεχίζει να εξαφανίζεται. Στοιχειώδης αφέλεια, ακόμη και καθαρή άγνοια της μεθόδου σκέψης με τη βοήθεια της οποίας δημιουργήθηκε το "Κεφάλαιο" του Μαρξ - αυτές οι "αρετές" είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικές για τους οικονομολόγους μας και κυρίως για τους πιο διακεκριμένους από αυτούς». Αναδεικνύοντας τις ευθύνες των σοβιετικών πανεπιστημίων για την κατεύθυνση της φιλοσοφικής έρευνας, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Αν η Σχολή συνεχίσει να διαμορφώνει στους φοιτητές τέτοιες αντιλήψεις για τη φιλοσοφία, τότε μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι μετά από 10-15 χρόνια δεν θα έχει απομείνει πια κανείς στη χώρα που να ασχολείται με τη φιλοσοφία με τη μαρξιστική και λενινιστική της έννοια».

Είναι σημαντικό τέλος, αναφέρουμε, έστω και πολύ σύντομα, ότι ο Ιλιένκοφ μέσα από το φιλοσοφικό του έργο πήρε θέση και προσπάθησε να απαντήσει στο ρεύμα που υποστήριζε την επέκταση των σχέσεων της αγοράς στη σοσιαλιστική οικονομία. Σχετική αρθρογραφία υπάρχει στην ΚΟΜΕΠ.

-- Με αφορμή τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Β. Ι. Λένιν αλλά και με την έκδοση του Α' Τόμου του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ, συνεχίστηκε η προσπάθεια εξαγωγής συμπερασμάτων για την επαναστατική πολιτική του κομμουνιστικού κινήματος. Δώσε μας μερικά βασικά στοιχεία για αυτή.

Κ. Μπ.: Αν και δεν υπάρχει εδώ ο χώρος για να αναφερθούμε διεξοδικά στις πολλές πλευρές που έχουν αποτυπωθεί στις συλλογικές κομματικές επεξεργασίες, αξίζει να μελετηθεί το αφιέρωμα της ΚΟΜΕΠ για τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, όπως και η έκδοση «1917. Η Οκτωβριανή Επανάσταση από μήνα σε μήνα», όπου μέσα από τη ζωντανή παρουσίαση των συγκλονιστικών ιστορικών γεγονότων αναδεικνύεται η θεμελιακή σημασία των λενινιστικών επεξεργασιών που άνοιξαν τον δρόμο για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας.

Επιπλέον να επισημάνουμε την προσπάθεια παραπέρα μελέτης της πορείας της Κομμουνιστικής Διεθνούς και της βαθύτερης προσέγγισης των όρων που διαμόρφωσαν μια σειρά δυσκολίες στην επεξεργασία στρατηγικής τις κρίσιμες δεκαετίες του 1920 και 1930 μέχρι και τον πόλεμο. Είναι περίοδος στην οποία το ΔΚΚ και η ΚΔ αντιμετωπίζουν μια ευρεία γκάμα θεμάτων, όπως ο προσδιορισμός του χαρακτήρα της επανάστασης σε μια σειρά χώρες, το ζήτημα της συμμετοχής των κομμουνιστών σε κυβερνήσεις στο έδαφος του καπιταλισμού, η στάση απέναντι στη σοσιαλδημοκρατία, η πάλη ενάντια στον φασισμό. Και όλα αυτά σε συνθήκες που η ΕΣΣΔ πάλευε για την ύπαρξή της ενάντια στον διεθνή καπιταλισμό.

Οπως αναφέρεται στο κείμενο του ΠΓ «Συμπεράσματα για το πέρασμα από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό»,«όλη η πορεία της ΚΔ κατά τη δεκαετία του 1920, μέχρι την εκδήλωση της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης (1929), σφραγίζεται από αυτήν τη συνθετότητα του συσχετισμού δυνάμεων: Ενα μόνο σοσιαλιστικό κράτος, ήττα επαναστατικών εργατικών εξεγέρσεων σε ευρωπαϊκά κράτη (Γερμανία, Ουγγαρία, Αυστρία), αδύναμα Κομμουνιστικά Κόμματα ή άλλα στους κόλπους των οποίων υπάρχουν δυνάμεις που δεν έχουν ξεκόψει από τη σοσιαλδημοκρατία».

Η μελέτη αυτής της περιόδου μάς δίνει πλούσια διδάγματα για το έδαφος πάνω στο οποίο αναπτύχθηκαν αντιφατικές στρατηγικές επεξεργασίες και λαθεμένες επιλογές. Μας θωρακίζει όχι απλά με μεμονωμένα παραδείγματα, αλλά με θεωρητικές γενικεύσεις και κρίσιμα στρατηγικά συμπεράσματα, όπως η απόρριψη της στρατηγικής των σταδίων, της συμμετοχής σε κυβέρνηση στο έδαφος του καπιταλισμού, η συνεχής προσπάθεια ανάπτυξης της επαναστατικής θεωρίας σε διαπάλη με την πίεση του αντιπάλου, τον ρεφορμισμό και τον οπορτουνισμό.

Επίσης, ιδιαίτερα βοηθητική είναι η προσπάθεια εκλαΐκευσης που έγινε μέσα από τη σειρά «Αλήθειες και Ψέματα για το Σοσιαλισμό», που επιμελήθηκε το ΚΣ της ΚΝΕ και κυκλοφορεί σε 4 θεματικά τεύχη. Πρόκειται για μια σημαντική συμβολή για την πρώτη γνωριμία με τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, με τις σύγχρονες επεξεργασίες του ΚΚΕ, αλλά και στην αναγκαία προσπάθεια απάντησης στον αντικομμουνισμό και τη διαστρέβλωση της Ιστορίας που συναντούν συχνά οι νέοι στους χώρους εκπαίδευσης, στα πανεπιστήμια αλλά και συνολικότερα.

Τέλος, χρειάζεται μια αναφορά στην εκδοτική προσπάθεια της «Διεθνούς Κομμουνιστικής Επιθεώρησης». Η έκδοση του περιοδικού σε διάφορες γλώσσες, χάρη στις κοινές προσπάθειες των κομμάτων που συμμετέχουν, συμβάλλει στη θεωρητική και πολιτική συζήτηση και εμβάθυνση σε μια σειρά ιδεολογικών ζητημάτων, στην υπεράσπιση του μαρξισμού - λενινισμού, και επιδιώκει στη βάση του την προσέγγιση σύγχρονων εξελίξεων και ζητημάτων της ταξικής πάλης.

-- Η «Σύγχρονη Εποχή» έχει προχωρήσει τα τελευταία χρόνια και στην έκδοση έργων της σοβιετικής λογοτεχνίας. Εχει όμως κάτι να προσφέρει η λογοτεχνία στη μελέτη της περιόδου;

Κ. Μπ.: Εχει, γιατί τα έργα αυτά, μέσα από την αποτύπωση της εποχής, προσφέρουν στον αναγνώστη και γόνιμο θεωρητικό προβληματισμό. Στα σατιρικά μυθιστορήματα των Ι. Ιλφ και Γ. Πετρόφ, «Οι Δώδεκα Καρέκλες» (1927) και «Το Χρυσό Μοσχάρι» (1931), παρουσιάζονται μέσα από την καυστική πένα των συγγραφέων τόσο η αυγή του νέου κόσμου (την οποία περιγράφουν με τις αδυναμίες της) όσο και οι «κρεατοελιές της παλιάς κοινωνίας», που επιθυμούν την επιστροφή στο παλιό. Στη «Βασιλίσα Μαλιγκίνα» της Α. Κολοντάι, ο αναγνώστης θα γνωρίσει - ανάμεσα σε άλλα - τις δυσκολίες της περιόδου της ΝΕΠ μέσα από την προσωπική σύγκρουση της κεντρικής ηρωίδας και μπολσεβίκας Βασιλίσα με τον σύντροφο και εραστή της, ο οποίος μετά τον διορισμό του στη διεύθυνση ενός εργοστασίου αρχίζει να απολαμβάνει προνόμια που του εξασφαλίζουν μεγαλύτερο εισόδημα και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης από τους υπόλοιπους εργάτες. Τέλος, στο μυθιστόρημα του Β. Κοτσέτοφ «Αδελφοί Γιερσόφ», που τοποθετείται χρονικά γύρω από το 20ό Συνέδριο του 1956, δίνονται σημαντικά ερεθίσματα μέσα από τη μυθοπλαστική αφήγηση για μια κρίσιμη περίοδο στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

-- Τι θα λέγαμε ως κατακλείδα;

Κ. Μπ.: Οταν πριν από 150 χρόνια τα αντεπαναστατικά στρατεύματα των Βερσαλλιών σφάγιαζαν τους εξεγερμένους Κομμουνάρους, ο αστικός κόσμος επαναπαύτηκε θεωρώντας ότι ο σοσιαλισμός χάθηκε μια και καλή. Τα διδάγματα όμως της Κομμούνας του 1871 «άνθισαν» και άνοιξαν τον δρόμο για τη νίκη του Οκτώβρη του 1917.

Το 1989 - 1991 η παγκόσμια αστική τάξη πανηγύρισε θεωρώντας ότι έφτασε το «τέλος της Ιστορίας» και το «τέλος της ταξικής πάλης». Ο τροχός της Ιστορίας όμως δεν σταμάτησε και δεν σταματάει. Οπως έγραψε η Ρ. Λούξεμπουργκ στο περίφημο κείμενό της «Η τάξη βασιλεύει στο Βερολίνο», που έμελλε να είναι και το τελευταίο της πριν δολοφονηθεί βίαια: «Η επανάσταση όμως είναι η μόνη μορφή "πολέμου" - κι αυτός είναι ένας αξιοπερίεργος νόμος της Ιστορίας - στην οποία η τελική νίκη μπορεί να προετοιμαστεί μόνο με μια σειρά από "ήττες"».

Οι ήττες του παρελθόντος είναι ο πρόλογος για τις νίκες του μέλλοντος.

Η συμπλήρωση των 30 χρόνων από τις ανατροπές του σοσιαλισμού σήμανε μια νέα αναζωπύρωση του αντισοβιετισμού με σειρά εκδόσεων, εκδηλώσεων, αφιερωμάτων και αρθρογραφίας στον αστικό Τύπο.

Επιβεβαιώθηκε για ακόμη μια φορά ότι η συκοφάντηση της Σοβιετικής Ενωσης και του σοσιαλισμού που οικοδομήθηκε αποτέλεσε και αποτελεί ένα βασικό κομμάτι της ιδεολογικής επίθεσης της αστικής τάξης, με διπλό χαρακτήρα και αποστολή.

Αφορά αφενός τόσο ιστορικά όσο και τώρα την αστική ιδεολογική και πολιτική αντιπαράθεση και υποβάθμιση των επιτευγμάτων της σοσιαλιστικής οικοδόμησης κατά τον 20ό αιώνα. Αφετέρου εκπληρώνει έναν βαθύτερο σκοπό: Σπιλώνοντας την πρώτη προσπάθεια να οικοδομήσει η εργατική τάξη την κοινωνία όπου αυτή είχε την εξουσία, επιχειρείται να καταφερθεί ένα σημαντικό πλήγμα στην προοπτική για την ανατροπή του καπιταλισμού και τη διέξοδο του σοσιαλισμού - κομμουνισμού σήμερα.

Η αστική τάξη και τα διεθνή της επιτελεία βρίσκουν σε αυτήν την αντικομμουνιστική τους υστερία έναν σημαντικό βοηθό στις αντισοβιετικές τοποθετήσεις του οπορτουνιστικού ρεύματος. Μπορεί να πρόκειται για δυνάμεις με ετερόκλητες θέσεις και φαινομενικά μικρή πολιτική εμβέλεια, όμως διαδραματίζουν έναν διπλό πολύτιμο ρόλο στον αντικομμουνιστικό θίασο.

Αρχικά, υιοθετώντας τον πυρήνα της αστικής αντικομμουνιστικής προπαγάνδας με ψευτοεπαναστατική φρασεολογία, αμαυρώνουν τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στο όνομα του σοσιαλισμού. Λειτουργούν έτσι ως ένα σοβαρό ανάχωμα για τον εγκλωβισμό εργαζομένων και νεολαίας που τείνουν προς την αμφισβήτηση του καπιταλιστικού συστήματος.

Παράλληλα, εντείνουν την πολεμική ενάντια στην προσπάθεια του ΚΚΕ σχετικά με την υπεράσπιση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης κατά τον 20ό αιώνα και την εξαγωγή συμπερασμάτων από τα επιτεύγματα, τις κατακτήσεις, τα λάθη, τις παραλείψεις και τις σοβαρές αδυναμίες που παρουσιάστηκαν σε αυτήν την πρωτόγνωρη προσπάθεια.

«Διαμορφωνόταν μια Ρωσία που (...) από τη μια η εργατική τάξη πείναγε κι από την άλλη ζούσαν καλά οι ΝΕΠμεν, οι κουλάκοι - πλούσιοι αγρότες και μαζί με αυτούς η γραφειοκρατία (...) Ο Στάλιν και η ηγεσία γύρω από αυτόν αποτελούσαν την πολιτική έκφραση αυτής της γραφειοκρατίας που διαμορφωνόταν ως μια νέα άρχουσα τάξη με ξεχωριστά συμφέροντα»¹.

Ο αντισταλινισμός του ΣΕΚ, που θα ταίριαζε απόλυτα στις σελίδες μιας αστικής ανάλυσης, ή μιας ΝΑΤΟικής έκθεσης, αποτυπώνει με τον πιο εμφανή τρόπο έναν από τους βασικούς άξονες του αντικομμουνισμού του οπορτουνιστικού ρεύματος: Την προσπάθεια να χαρακτηριστεί η ΕΣΣΔ μια «εκμεταλλευτική» κοινωνία, που καμία σχέση δεν είχε με τον σοσιαλισμό.

Οπως σημειώνει χαρακτηριστικά το ΝΑΡ, «το αστικό στρατόπεδο ταυτίζει τον "υπαρκτό" και την πτώση του με τον κομμουνισμό»² και συμπληρώνει ότι σήμερα θα πρέπει να πάρουμε απόσταση από «τα δυσφημιστικά για τον κομμουνισμό καθεστώτα του λεγόμενου "υπαρκτού σοσιαλισμού"»³. Επικαλούνται δηλαδή τη μηδενιστική απόρριψη της για πάνω από 70 χρόνια σοσιαλιστικής οικοδόμησης ως προϋπόθεση των κάλπικων διακηρύξεών τους για τον σοσιαλισμό σήμερα.

Γι' αυτό και το ΝΑΡ⁴καθώς και το «Σύγχρονο Κομμουνιστικό Σχέδιο»⁵ (ιστοσελίδα «kommon») διατείνονται ότι η ΕΣΣΔ αποτέλεσε έναν «ιδιόμορφο εκμεταλλευτικό τρόπο παραγωγής», που την εξουσία δεν είχε η εργατική τάξη, αλλά είχαν σχηματιστεί νέες «εκμεταλλευτικές δομές».

Σε αυτό το πλαίσιο τα «κόκκινα Σάββατα» και το σταχανοφικό κίνημα χαρακτηρίζονται μορφές εντατικοποίησης της εργασίας, η κολεκτιβοποίηση («βίαιη», σύμφωνα με το ΝΑΡ) παρουσιάζεται ως ένα βήμα στην κατεύθυνση δημιουργίας των «νέων εκμεταλλευτικών δομών» και το πρώτο πεντάχρονο πλάνο για την οικοδόμηση των σοσιαλιστικών σχέσεων καταδικάζεται ως αποδεικτικό στοιχείο «της εκμεταλλευτικής φύσης του νέου καθεστώτος».

Ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας της ΕΣΣΔ για το ΚΚΕ είναι αδιαμφισβήτητος. Τα βασικά σημεία που αποδεικνύουν αυτήν τη θέση αφορούν: Στην κατάργηση της μίσθωσης ξένης εργατικής δύναμης, στη χάραξη των πρώτων πεντάχρονων πλάνων, δηλαδή στη μάχη για την κυριαρχία του κοινωνικοποιημένου τομέα της παραγωγής με βάση τον κεντρικό σχεδιασμό, στη δημιουργία συνεταιριστικής ιδιοκτησίας (με την κολεκτιβοποίηση), που ήταν υποταγμένη (παρά τις όποιες αντιφάσεις) στη σοσιαλιστική ιδιοκτησία, και στη δημιουργία για πρώτη φορά στην Ιστορία θεσμών εργατικής εξουσίας που εξασφάλιζαν την ουσιαστική συμμετοχή των εργαζομένων στη διαχείριση πλευρών της κοινωνίας τους, βγάζοντας τις μάζες από το περιθώριο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής.

Η οπορτουνιστική κριτική στην ιστορία της ΕΣΣΔ συγκαλύπτει σε αρκετές περιπτώσεις ότι πρόκειται για την ιστορία της ανώριμης βαθμίδας της κομμουνιστικής κοινωνίας. Ετσι επισημαίνει αδυναμίες και λάθη απ' τη σκοπιά μιας ιδανικής κομμουνιστικής κοινωνίας.

Αυτό επίσης που κρύβει συνειδητά ο οπορτουνισμός είναι ότι ο σοσιαλισμός είναι ένα σύστημα που πρέπει με τη συνειδητή δράση της εργατικής τάξης, τον ενεργό ρόλο του εργατικού κράτους και την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος να κατακτήσει κάθε επόμενο βήμα στην πορεία ωρίμανσης των νέων σχέσεων παραγωγής. Είναι μια διαδικασία - άθλος για να ξεπεραστεί και να νικηθεί οριστικά το παλιό αλλά και να κατακτιέται η σταδιακή ωρίμανση των κομμουνιστικών κοινωνικών σχέσεων.

Σε αυτήν την προσπάθεια, ανάμεσα στις μεγάλες κατακτήσεις, υπήρξαν λάθη, παραλείψεις και σε μια πορεία αποφάσεις που πισωγύρισαν τη διαδικασία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Το ΚΚΕ μελετά και βγάζει συμπεράσματα από την πείρα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, η οποία απέδειξε το μεγάλο άλμα στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων που έφερε η επέκταση των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής, αλλά και τις αρνητικές συνέπειες από την παραβίαση των νομοτελειών της σοσιαλιστικής οικονομίας, που οδήγησαν μέχρι και την ανατροπή του σοσιαλισμού.

Η λογική όμως του οπορτουνισμού είναι διαμετρικά αντίθετη: Ανάγει σε μεθοδολογικά εργαλεία για την ερμηνεία του σοσιαλισμού τις όποιες αδυναμίες υπήρξαν, τις συμπληρώνει με την ανυπόστατη αντικομμουνιστική προπαγάνδα της αστικής τάξης και έτσι καταλήγει στην απόρριψη του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε ως «εκμεταλλευτικής κοινωνίας» με «άρχουσα τάξη την σταλινική γραφειοκρατεία».

Αν τους πιστέψει κανείς θα θεωρήσει ότι η αναμέτρηση του Κόκκινου Στρατού με τους ναζί ήταν σύγκρουση ανάμεσα σε δύο ολοκληρωτικά αυταρχικά καθεστώτα!

Σταθερή πυξίδα στις αντισοβιετικές διακηρύξεις του οπορτουνισμού αποτελούν η υιοθέτηση των αντικομμουνιστικών μυθευμάτων της αστικής τάξης για τα «εγκλήματα» του σοσιαλισμού, ο εκθειασμός των διαφόρων αντεπαναστατικών γεγονότων και η προσπάθεια γενίκευσης και διόγκωσης επιμέρους λαθών.

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο «Σύλλογος Κορδάτος» σε πρόσφατη αρθρογραφία του υιοθετεί τις αντικομμουνιστικές θέσεις περί «προσωπολατρίας» και εκτελέσεων της «περιόδου Στάλιν», ενώ στηρίζει την επιχειρηματολογία του στη «Μυστική Εκθεση του Χρουστσόφ στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ». Μια έκθεση που αποτελούσε συρραφή συκοφαντικών και ψεύτικων κατηγοριών ενάντια στον Ι. Β. Στάλιν και τη δράση του ΚΚΣΕ στο διάστημα των περίπου 30 χρόνων που αυτός ηγήθηκε της σοβιετικής εξουσίας, μιας περιόδου που γίνονται τα πρώτα βήματα εδραίωσης του νέου συστήματος.

Καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι αυτή η «Μυστική Εκθεση» χρησιμοποιήθηκε από τον διεθνή ιμπεριαλισμό για την επίθεση ενάντια στην ΕΣΣΔ, ενώ το ίδιο το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ αποτέλεσε σημείο οπορτουνιστικής στροφής⁶.

Εδώ χρειάζεται να σημειώσουμε ότι η ταξική πάλη στον σοσιαλισμό είναι ασίγαστη ακριβώς γιατί, όπως σημειώθηκε παραπάνω, πρέπει να γεννηθεί το νέο και να ξεπεραστεί το παλιό. Η ίδια αστική τάξη, παρότι έχει ηττηθεί, δεν παραιτείται από την προσπάθεια να ξαναπάρει την εξουσία στα χέρια της και με τη βοήθεια άλλων καπιταλιστικών κρατών.

Ο ταξικός εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε την Οκτωβριανή Επανάσταση, η ιμπεριαλιστική επέμβαση των καπιταλιστικών χωρών ενάντια στη νεαρή τότε σοβιετική εξουσία, τα δεκάδες σαμποτάζ, οι εμβληματικές αντεπαναστατικές ενέργειες, όπως εκείνη στην Κρονστάνδη, η απόπειρα δολοφονίας του Λένιν και η δολοφονία του Κίροφ, μέλους του ΠΓ, είναι ορισμένα μόνο στοιχεία που μαρτυρούν τα παραπάνω.

Σε τέτοιες συνθήκες το εργατικό κράτος θα πρέπει να υπερασπιστεί με κάθε μέσο την εξουσία της εργατικής τάξης. Κάθε βήμα πίσω από αυτό το καθήκον εγκυμονεί τον κίνδυνο ανατροπής, σε μια πορεία, του σοσιαλισμού.

Ιδιαίτερα για τις «δίκες της Μόσχας» και το «πογκρόμ εκτελέσεων του Στάλιν» που αναφανδόν επικαλούνται τα αστικά επιτελεία και ο οπορτουνισμός, εκτός από τα παραπάνω μπορούμε να παραθέσουμε και τα λόγια του πρέσβη των ΗΠΑ εκείνη την περίοδο στην ΕΣΣΔ, Γ. Α. Ντέιβις:

«Μίλησα με πολλούς, και μάλιστα με όλα σχεδόν τα μέλη του εδώ διπλωματικού σώματος, και με ίσως μια μοναδική εξαίρεση όλοι ήταν της γνώμης ότι η ακροαματική διαδικασία απέδειξε καθαρά την ύπαρξη ενός μυστικού πολιτικού σχεδίου και μιας συνωμοσίας με σκοπό την ανατροπή της κυβέρνησης». Και συμπλήρωνε ότι «από τα απαριθμούμενα στο κατηγορητήριο αδικήματα κατά των σοβιετικών νόμων αποδείχτηκε και για λογική σκέψη τέθηκαν εκτός αμφισβήτησης, ώστε να δικαιολογήσουν την κήρυξη της ενοχής για εσχάτη προδοσία και των προβλεπόμενων από τον σοβιετικό ποινικό νόμο».

Σε παρόμοιο αντικομμουνιστικό μήκος κύματος, «αριστερός» δημοσιολόγος χαρακτήριζε πρόσφατα τις Λαϊκές Δημοκρατίες «ανελεύθερα καθεστώτα», στα οποία «τα σοβιετικά τανκς κατέστειλαν κάθε απόπειρα εκ των έσω εκδημοκρατισμού»,⁷ όπως ονομάζει τις αντεπαναστατικές απόπειρες σε Ουγγαρία (1956) και Τσεχοσλοβακία (1968).

Αναφορικά με τα αντεπαναστατικά γεγονότα στην Ουγγαρία και την Τσεχοσλοβακία θα πρέπει να σημειωθεί ότι ήταν αποτέλεσμα τόσο ισχυροποίησης κοινωνικών δυνάμεων που είχαν προς το συμφέρον τους την ανατροπή του σοσιαλισμού όσο και της άμεσης εμπλοκής των καπιταλιστικών κρατών. Τα όσα διαδραματίστηκαν εκείνη την περίοδο, συμπεριλαμβανομένης και της στρατιωτικής βοήθειας που παρείχε η ΕΣΣΔ στις Λαϊκές Δημοκρατίες της Ουγγαρίας και της Τσεχοσλοβακίας, ήταν μια κρίσιμη μάχη για την επιβίωση του σοσιαλισμού⁸.

Οι διάφορες εκφάνσεις του οπορτουνισμού αποθεώνουν τα αντεπαναστατικά γεγονότα ως «απόπειρες εκδημοκρατισμού» και καταδικάζουν κάθε προσπάθεια της εργατικής εξουσίας. Αντικειμενικά συμβάλλουν στο αστικό σχέδιο να σπιλωθεί και να αποτραπεί η επαναστατική εργατική δράση. Η παρουσίαση ως «δημοκρατικού» ενός σοσιαλιστικού κράτους χωρίς κατασταλτική λειτουργία απέναντι στους αντιπάλους του υπονομεύει επίσης και την αντίληψη για την ανάγκη να τσακιστεί το αστικό κράτος απ' τη σοσιαλιστική επανάσταση.

Η, για δεκαετίες, ύπαρξη και οι επιτυχίες της σοσιαλιστικής κοινωνίας, την οποία εγκαινίασε η Οκτωβριανή Επανάσταση, απέδειξαν ότι είναι εφικτή μια κοινωνία χωρίς αφεντικά, χωρίς καπιταλιστές που έχουν στην ιδιοκτησία τους τα μέσα παραγωγής.

Το ΚΚΕ στέκεται μαχητικά ενάντια σε κάθε προσπάθεια παραχάραξης της Ιστορίας, ενάντια στον αντικομμουνισμό και αντισοβιετισμό της αστικής τάξης και του οπορτουνιστικού ρεύματος. Αναδεικνύει τις μεγάλες κατακτήσεις για τους λαούς των σοσιαλιστικών χωρών, την ανωτερότητα της εργατικής εξουσίας, σε αντίθεση με τη δικτατορία του κεφαλαίου καθώς και τη μεγάλη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων που έφεραν οι σοσιαλιστικές σχέσεις συγκριτικά με το επίπεδο που παρέλαβαν αυτές οι χώρες από τον καπιταλισμό.

Προβάλλει τη διεθνιστική συμβολή της ΕΣΣΔ τόσο με τις μεγάλες θυσίες της για τη νίκη κατά του φασισμού στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο όσο και με την προωθητική συμβολή στην πάλη των εργαζομένων στις καπιταλιστές χώρες.

Το ΚΚΕ συνεχίζει σταθερά τη μελέτη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ και τις υπόλοιπες 8 Λαϊκές Δημοκρατίες της Ευρώπης επιδιώκοντας τόσο μέσα από τις μεγάλες κατακτήσεις όσο και με τον εντοπισμό των αδυναμιών και των παρεκκλίσεων από τις σοσιαλιστικές νομοτέλειες να συγκεντρώνεται η απαραίτητη πείρα και να εξάγονται συμπεράσματα που θα αποτελέσουν σημαντικό εφόδιο στη νέα και αυτήν τη φορά οριστική προσπάθεια οικοδόμησης της σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής κοινωνίας στον 21ο αιώνα.

Παραπομπές

1. Στ. Μιχαηλίδης, «Η πολύτιμη κληρονομιά του Τρότσκι», εφημ. «Εργατική Αλληλεγγύη», 25/08/2021

2. Π. Μαυροειδής, «Αποτυχία του σοσιαλισμού ή της "υπαρκτής" καρικατούρας του;», εφημ. «Πριν», 5/11/2019

3. ΝΑΡ, «Πρόταση αρχών και γενικών κατευθύνσεων της Πρωτοβουλίας Διαλόγου για σύγχρονο κομμουνιστικό πρόγραμμα και κόμμα», Ιούλης 2020

4. Π. Μαυροειδής, «Η Οκτωβριανή Επανάσταση και ο κομμουνισμός στην εποχή μας»

5. Σύγχρονο Κομμουνιστικό Σχέδιο, «Για ένα Συνολικό Πρόγραμμα Στρατηγικής και Τακτικής», 04/11/2021

6. Πιο αναλυτικά: Απόφαση 18ου Συνεδρίου ΚΚΕ, Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 100 χρόνια της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, 8/05/2017, και Β. Οψιμος, «20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ - Σημείο οπορτουνιστικής στροφής», ΚΟΜΕΠ τ. 3/2016

7. Γ. Μπαλαμπανίδης, «Ουτοπία που γέρασε απότομα», «Η εφημερίδα των Συντακτών», 4 - 5 Δεκέμβρη 2021

8. Πιο αναλυτικά: Δ. Ξεκαλάκης, «Η αντεπαναστατική δράση στον 20ό αιώνα» ΚΟΜΕΠ τ. 1/2021