Σάββατο 18 Δεκέμβρη 2021 - Κυριακή 19 Δεκέμβρη 2021
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 28
30 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΕΣΣΔ
ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ «ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ» ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΜΕΠ ΓΙΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΗΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗΣ
Η αποτίμηση της πείρας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, απαραίτητο όπλο στη σύγχρονη πάλη για τον σοσιαλισμό

Συζήτηση με τον Κωστή Μπορμπότη, μέλος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ

Η αποτίμηση της πείρας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης είναι απαραίτητο όπλο στη σύγχρονη πάλη για τον σοσιαλισμό.

Οπως σημειωνόταν στο 18ο Συνέδριο, όπου το ΚΚΕ μελέτησε συλλογικά αυτά τα ζητήματα: «Mελετάμε τη σκληρή πορεία της ταξικής πάλης για το πέρασμα στη νέα κοινωνία, για τη θεμελίωση και ανάπτυξή της, για την επέκταση και εμβάθυνση των νέων σχέσεων παραγωγής - κατανομής και όλων των κοινωνικών σχέσεων και τη διαμόρφωση του νέου ανθρώπου. Aναδεικνύουμε τις αντιφάσεις, τα λάθη και τις παρεκκλίσεις υπό την πίεση και του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων, χωρίς να οδηγούμαστε στον μηδενισμό. Τα βλέπουμε κριτικά και αυτοκριτικά, για να γίνει το KKE, ως τμήμα του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, ισχυρότερο στην πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού, για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση».

Με το 18ο Συνέδριο το ΚΚΕ έβαλε βάσεις, χαράσσοντας μια πορεία μακρόπνοων καθηκόντων και προγραμματικής ισχυροποίησης. Μέχρι σήμερα αυτή η προσπάθεια συνεχίζεται, καθώς αποτελεί συστατικό στοιχείο της κομμουνιστικής φυσιογνωμίας και του επαναστατικού χαρακτήρα του Κόμματος.

Για το πώς αυτή η προσπάθεια έχει αποτυπωθεί τα τελευταία χρόνια, μέσα από τις εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής» αλλά και την πλούσια αρθρογραφία που περιλαμβάνεται στην ΚΟΜΕΠ, ο «Ριζοσπάστης» συζήτησε με τον Κωστή Μπορμπότη, μέλος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ. Η συζήτηση έχει ως εξής.

***

-- Στην εκδοτική δραστηριότητα του Κόμματος, τα ζητήματα μελέτης της πείρας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης βρίσκονται σταθερά στο «προσκήνιο». Ποια είναι η σημασία αυτής της προσπάθειας τόσα χρόνια μετά;

Κ.Μπ.: Το κομμουνιστικό κίνημα σήμερα, αν και έχει βιώσει ένα ιστορικό πλήγμα από τις αντεπαναστατικές ανατροπές που συνέβησαν πριν 30 χρόνια, έχει ταυτόχρονα αποκτήσει και ένα μοναδικό εφόδιο, το οποίο μάλιστα καμία προηγούμενη γενιά δεν είχε στη διάθεσή της: Την πείρα που διαμορφώθηκε στα πάνω από 70 χρόνια σοσιαλιστικής οικοδόμησης.


Μπορεί να ακούγεται οξύμωρο, αλλά ουσιαστικά αυτό αποτελεί και ένα από τα δυνατά μας όπλα σήμερα. Πρόκειται για έναν ανεπανάληπτο πλούτο εμπειρικού, ιστορικού, πολιτικού και θεωρητικού υλικού, το οποίο μελετάμε χωρίς μηδενισμούς αλλά και χωρίς ωραιοποιήσεις, με ακλόνητη όμως πυξίδα την ενίσχυση της σημερινής πάλης για τον σοσιαλισμό. Αυτή η πείρα διαμορφώνει σήμερα τις προϋποθέσεις για να μπορούμε να εμπλουτίζουμε δημιουργικά την αντίληψή μας για τον σοσιαλισμό, να αποτιμάμε κριτικά, στο έδαφος πάντα της υπεράσπισης της σοσιαλιστικής οικοδόμησης από την αστική λασπολογία, να βγάζουμε συμπεράσματα ώστε να μην επαναληφθούν ίδιες αδυναμίες, να δίνουμε ώθηση στη σημερινή πάλη που διεξάγεται στις συνθήκες της επίδρασης που ασκεί ο πολύ αρνητικός συσχετισμός.

Σημαντική η εμβάθυνση για τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικονομίας

-- Ενα σημαντικό ζήτημα που αναδεικνύεται μέσα και από την εκδοτική δραστηριότητα αφορά στην πορεία της σοσιαλιστικής οικονομίας. Ποια συμπεράσματα θα λέγαμε συνοπτικά ότι αναδεικνύονται;

Κ. Μπ.: Οντως, ένα σημαντικό τμήμα της μελετητικής μας προσπάθειας στρέφεται στην εμβάθυνση γύρω από τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικονομίας.

Εχουμε συλλογικά εκτιμήσει ότι μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο τέθηκαν νέες προκλήσεις στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Τα βήματα που είχαν κατακτηθεί τις προηγούμενες δεκαετίες (μηχανοποίηση της παραγωγής, εξηλεκτρισμός κ.λπ.) δεν επαρκούσαν στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, προκειμένου να αναπτυχθεί περαιτέρω ο κομμουνιστικός τρόπος παραγωγής, να επεκταθούν και κυρίως να εμβαθύνουν οι κομμουνιστικές σχέσεις στην οικονομία και συνολικά σε όλες τις υπόλοιπες πλευρές της κοινωνικής ζωής.


Αποδείχθηκε τελικά ότι στα καθοδηγητικά όργανα του ΚΚΣΕ δεν υπήρχε κατεκτημένη θεωρητική δυναμική που θα μπορούσε να προσαρμόσει την κομμουνιστική στρατηγική στα καθήκοντα που έθετε το νέο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.

Σε κείμενα που περιλαμβάνονται στη συλλογή «Σοσιαλισμός, η απάντηση στον 21ο αιώνα», όπως και σε αρθρογραφία της ΚΟΜΕΠ, αναδεικνύονται σημαντικές πλευρές γύρω από αυτά τα θέματα. Ενδεικτικός είναι ο προβληματισμός του σημαντικού Σοβιετικού αεροναυπηγού Ο. Κ. Αντόνοφ, με επίκεντρο τα ζητήματα που αφορούν τους δείκτες ποιότητας της σοσιαλιστικής παραγωγής στο έδαφος της αυξανόμενης πολυπλοκότητας της σοσιαλιστικής οικονομίας. Ο Αντόνοφ ιεραρχεί την ανάγκη να ξεπεραστούν παλαιότεροι, στενά ποσοτικοί δείκτες μέτρησης της αποτελεσματικότητας της παραγωγής. Πρότεινε ακόμα, προκειμένου να δοθεί ώθηση στην επεξεργασία του ολοένα αυξανόμενου όγκου δεδομένων της παραγωγής, την εκτεταμένη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών στον κεντρικό σχεδιασμό, όπως είχε κάνει λίγα χρόνια νωρίτερα ο ακαδημαϊκός Β. Μ. Γκλουσκόφ. Είναι απαραίτητο να διευκρινίσουμε ότι οι προτάσεις του Γκλουσκόφ ήταν ιδιαίτερα πρωτοποριακές για την εποχή (αρχές δεκαετίας του 1960), καθώς βρισκόμαστε σε μια φάση που η Πληροφορική βρίσκεται στα πρώτα βήματά της, ενώ ούτε στις ΗΠΑ έχει ακόμα γενικευτεί η χρήση της. Σε σχετική αρθρογραφία της ΚΟΜΕΠ (τ. 1/2018) αναδεικνύονται οι προτάσεις του Γκλουσκόφ για τη συγκρότηση Παγκρατικού Συστήματος Αυτοματοποιημένης Διεύθυνσης (ΠΣΑΔ).

Στην προσπάθεια θεωρητικής γενίκευσης των συμπερασμάτων από την εξέταση αυτής της περιόδου μπορούμε να ξεχωρίσουμε επίσης τα άρθρα «Η κοινωνική ιδιοκτησία ενάντια στην ατομική. Με το βλέμμα στον Οκτώβρη και τη σοσιαλιστική επανάσταση», «Ποια χαρακτηριστικά θα έχει ο σοσιαλισμός στον 21ο αιώνα;», «Η αντεπαναστατική δράση στον 20ό αιώνα», που περιλαμβάνονται στην προαναφερθείσα συλλογή.

Γόνιμα συμπεράσματα μέσα από τον προβληματισμό για την ανάπτυξη του διαλεκτικού υλισμού


-- Μίλησες πριν για τη θεωρητική δυναμική που εκ των πραγμάτων αποδείχθηκε πως δεν ήταν κατεκτημένη. Αποτυπώθηκαν τέτοιες πλευρές στο επίπεδο της φιλοσοφίας και της ανάπτυξης της επαναστατικής θεωρίας και τι έχει αναδείξει έως τώρα η εκδοτική δραστηριότητα του Κόμματος;

Κ. Μπ.: Τα τελευταία χρόνια εντάθηκε η εκδοτική και μεταφραστική προσπάθεια της «Σύγχρονης Εποχής» και της ΚΟΜΕΠ γύρω από το έργο σημαντικών εκπροσώπων της σοβιετικής μαρξιστικής φιλοσοφίας.

Η «Σύγχρονη Εποχή» προχώρησε στην έκδοση του σημαντικού έργου του Β. Α. Βαζιούλιν «Το γίγνεσθαι της μεθόδου επιστημονικής έρευνας του Κ. Μαρξ (Λογική πτυχή)», στην επανέκδοση του έργου του Ε. Β. Ιλιένκοφ «Η διαλεκτική του Λένιν και η μεταφυσική του θετικισμού», ενώ παράλληλα δημοσιεύτηκαν σχετικά άρθρα και μεταφράσεις στην ΚΟΜΕΠ.

Τα έργα αυτά συμβάλλουν στη μελέτη γύρω από την προσπάθεια που έγινε να προσεγγιστούν, να γενικευτούν θεωρητικά και να λυθούν προωθητικά οι αντιφάσεις που νομοτελειακά χαρακτηρίζουν τη σοσιαλιστική οικοδόμηση.

Μια σειρά σημαντικοί Σοβιετικοί φιλόσοφοι - Ρόζενταλ, Ιλιένκοφ, Βαζιούλιν κ.ά. - επιδιώκοντας την εμβάθυνση και την ανάπτυξη της μαρξιστικής θεωρίας, στράφηκαν τις δεκαετίες του '50 και του '60 στην εμπεριστατωμένη και πρωτότυπη μελέτη του «Κεφαλαίου» του Κ. Μαρξ, με σκοπό να βάλουν στο επίκεντρο την ανάπτυξη της διαλεκτικής, στην προσπάθεια μελέτης των νέων προκλήσεων. Το έργο του Βαζιούλιν συμβάλλει στην προσπάθεια εισαγωγής του αναγνώστη στη θεωρητική συζήτηση για τη σχέση ιστορικού και λογικού, για τη σχέση της αναπτυξιακής διαδικασίας ενός αντικειμένου προς τη λογική αντανάκλασή του (με αφετηρία το έργο του Μαρξ), μέθοδος που μπορεί να συμβάλει στην προσπάθεια προσέγγισης προβλημάτων της αναπτυξιακής διαδικασίας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.


Χαρακτηριστική είναι επίσης η παρέμβαση του Ιλιένκοφ στο γράμμα του «Σχετικά με την κατάσταση στη Φιλοσοφία» (ΚΟΜΕΠ τ. 5/2016), το οποίο γράφτηκε στα τέλη της δεκαετίας του '60. Περιλαμβάνεται ιδιαίτερα οξύς προβληματισμός σχετικά με το αδυνάτισμα, όπως εκτιμά ο συγγραφέας, της ανάπτυξης του διαλεκτικού υλισμού. Ο Ιλιένκοφ επισημαίνει ότι «υπάρχει πλήρης σύγχυση» για τον ρόλο της μαρξιστικής φιλοσοφίας, ενώ τονίζει εμφατικά τις πολιτικές επιπτώσεις: «Το πιο λυπηρό γεγονός είναι ότι η αληθινή υλιστική διαλεκτική εξαφανίστηκε από την πολιτική οικονομία και συνεχίζει να εξαφανίζεται. Στοιχειώδης αφέλεια, ακόμη και καθαρή άγνοια της μεθόδου σκέψης με τη βοήθεια της οποίας δημιουργήθηκε το "Κεφάλαιο" του Μαρξ - αυτές οι "αρετές" είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικές για τους οικονομολόγους μας και κυρίως για τους πιο διακεκριμένους από αυτούς». Αναδεικνύοντας τις ευθύνες των σοβιετικών πανεπιστημίων για την κατεύθυνση της φιλοσοφικής έρευνας, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Αν η Σχολή συνεχίσει να διαμορφώνει στους φοιτητές τέτοιες αντιλήψεις για τη φιλοσοφία, τότε μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι μετά από 10-15 χρόνια δεν θα έχει απομείνει πια κανείς στη χώρα που να ασχολείται με τη φιλοσοφία με τη μαρξιστική και λενινιστική της έννοια».

Είναι σημαντικό τέλος, αναφέρουμε, έστω και πολύ σύντομα, ότι ο Ιλιένκοφ μέσα από το φιλοσοφικό του έργο πήρε θέση και προσπάθησε να απαντήσει στο ρεύμα που υποστήριζε την επέκταση των σχέσεων της αγοράς στη σοσιαλιστική οικονομία. Σχετική αρθρογραφία υπάρχει στην ΚΟΜΕΠ.

Η μελέτη της περιόδου θωρακίζει με κρίσιμα στρατηγικά συμπεράσματα

-- Με αφορμή τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Β. Ι. Λένιν αλλά και με την έκδοση του Α' Τόμου του Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ, συνεχίστηκε η προσπάθεια εξαγωγής συμπερασμάτων για την επαναστατική πολιτική του κομμουνιστικού κινήματος. Δώσε μας μερικά βασικά στοιχεία για αυτή.


Κ. Μπ.: Αν και δεν υπάρχει εδώ ο χώρος για να αναφερθούμε διεξοδικά στις πολλές πλευρές που έχουν αποτυπωθεί στις συλλογικές κομματικές επεξεργασίες, αξίζει να μελετηθεί το αφιέρωμα της ΚΟΜΕΠ για τα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, όπως και η έκδοση «1917. Η Οκτωβριανή Επανάσταση από μήνα σε μήνα», όπου μέσα από τη ζωντανή παρουσίαση των συγκλονιστικών ιστορικών γεγονότων αναδεικνύεται η θεμελιακή σημασία των λενινιστικών επεξεργασιών που άνοιξαν τον δρόμο για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας.

Επιπλέον να επισημάνουμε την προσπάθεια παραπέρα μελέτης της πορείας της Κομμουνιστικής Διεθνούς και της βαθύτερης προσέγγισης των όρων που διαμόρφωσαν μια σειρά δυσκολίες στην επεξεργασία στρατηγικής τις κρίσιμες δεκαετίες του 1920 και 1930 μέχρι και τον πόλεμο. Είναι περίοδος στην οποία το ΔΚΚ και η ΚΔ αντιμετωπίζουν μια ευρεία γκάμα θεμάτων, όπως ο προσδιορισμός του χαρακτήρα της επανάστασης σε μια σειρά χώρες, το ζήτημα της συμμετοχής των κομμουνιστών σε κυβερνήσεις στο έδαφος του καπιταλισμού, η στάση απέναντι στη σοσιαλδημοκρατία, η πάλη ενάντια στον φασισμό. Και όλα αυτά σε συνθήκες που η ΕΣΣΔ πάλευε για την ύπαρξή της ενάντια στον διεθνή καπιταλισμό.

Οπως αναφέρεται στο κείμενο του ΠΓ «Συμπεράσματα για το πέρασμα από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό»,«όλη η πορεία της ΚΔ κατά τη δεκαετία του 1920, μέχρι την εκδήλωση της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης (1929), σφραγίζεται από αυτήν τη συνθετότητα του συσχετισμού δυνάμεων: Ενα μόνο σοσιαλιστικό κράτος, ήττα επαναστατικών εργατικών εξεγέρσεων σε ευρωπαϊκά κράτη (Γερμανία, Ουγγαρία, Αυστρία), αδύναμα Κομμουνιστικά Κόμματα ή άλλα στους κόλπους των οποίων υπάρχουν δυνάμεις που δεν έχουν ξεκόψει από τη σοσιαλδημοκρατία».


Η μελέτη αυτής της περιόδου μάς δίνει πλούσια διδάγματα για το έδαφος πάνω στο οποίο αναπτύχθηκαν αντιφατικές στρατηγικές επεξεργασίες και λαθεμένες επιλογές. Μας θωρακίζει όχι απλά με μεμονωμένα παραδείγματα, αλλά με θεωρητικές γενικεύσεις και κρίσιμα στρατηγικά συμπεράσματα, όπως η απόρριψη της στρατηγικής των σταδίων, της συμμετοχής σε κυβέρνηση στο έδαφος του καπιταλισμού, η συνεχής προσπάθεια ανάπτυξης της επαναστατικής θεωρίας σε διαπάλη με την πίεση του αντιπάλου, τον ρεφορμισμό και τον οπορτουνισμό.

Επίσης, ιδιαίτερα βοηθητική είναι η προσπάθεια εκλαΐκευσης που έγινε μέσα από τη σειρά «Αλήθειες και Ψέματα για το Σοσιαλισμό», που επιμελήθηκε το ΚΣ της ΚΝΕ και κυκλοφορεί σε 4 θεματικά τεύχη. Πρόκειται για μια σημαντική συμβολή για την πρώτη γνωριμία με τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, με τις σύγχρονες επεξεργασίες του ΚΚΕ, αλλά και στην αναγκαία προσπάθεια απάντησης στον αντικομμουνισμό και τη διαστρέβλωση της Ιστορίας που συναντούν συχνά οι νέοι στους χώρους εκπαίδευσης, στα πανεπιστήμια αλλά και συνολικότερα.

Τέλος, χρειάζεται μια αναφορά στην εκδοτική προσπάθεια της «Διεθνούς Κομμουνιστικής Επιθεώρησης». Η έκδοση του περιοδικού σε διάφορες γλώσσες, χάρη στις κοινές προσπάθειες των κομμάτων που συμμετέχουν, συμβάλλει στη θεωρητική και πολιτική συζήτηση και εμβάθυνση σε μια σειρά ιδεολογικών ζητημάτων, στην υπεράσπιση του μαρξισμού - λενινισμού, και επιδιώκει στη βάση του την προσέγγιση σύγχρονων εξελίξεων και ζητημάτων της ταξικής πάλης.

Λογοτεχνία που προσφέρει γόνιμο θεωρητικό προβληματισμό

-- Η «Σύγχρονη Εποχή» έχει προχωρήσει τα τελευταία χρόνια και στην έκδοση έργων της σοβιετικής λογοτεχνίας. Εχει όμως κάτι να προσφέρει η λογοτεχνία στη μελέτη της περιόδου;


Κ. Μπ.: Εχει, γιατί τα έργα αυτά, μέσα από την αποτύπωση της εποχής, προσφέρουν στον αναγνώστη και γόνιμο θεωρητικό προβληματισμό. Στα σατιρικά μυθιστορήματα των Ι. Ιλφ και Γ. Πετρόφ, «Οι Δώδεκα Καρέκλες» (1927) και «Το Χρυσό Μοσχάρι» (1931), παρουσιάζονται μέσα από την καυστική πένα των συγγραφέων τόσο η αυγή του νέου κόσμου (την οποία περιγράφουν με τις αδυναμίες της) όσο και οι «κρεατοελιές της παλιάς κοινωνίας», που επιθυμούν την επιστροφή στο παλιό. Στη «Βασιλίσα Μαλιγκίνα» της Α. Κολοντάι, ο αναγνώστης θα γνωρίσει - ανάμεσα σε άλλα - τις δυσκολίες της περιόδου της ΝΕΠ μέσα από την προσωπική σύγκρουση της κεντρικής ηρωίδας και μπολσεβίκας Βασιλίσα με τον σύντροφο και εραστή της, ο οποίος μετά τον διορισμό του στη διεύθυνση ενός εργοστασίου αρχίζει να απολαμβάνει προνόμια που του εξασφαλίζουν μεγαλύτερο εισόδημα και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης από τους υπόλοιπους εργάτες. Τέλος, στο μυθιστόρημα του Β. Κοτσέτοφ «Αδελφοί Γιερσόφ», που τοποθετείται χρονικά γύρω από το 20ό Συνέδριο του 1956, δίνονται σημαντικά ερεθίσματα μέσα από τη μυθοπλαστική αφήγηση για μια κρίσιμη περίοδο στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον

-- Τι θα λέγαμε ως κατακλείδα;

Κ. Μπ.: Οταν πριν από 150 χρόνια τα αντεπαναστατικά στρατεύματα των Βερσαλλιών σφάγιαζαν τους εξεγερμένους Κομμουνάρους, ο αστικός κόσμος επαναπαύτηκε θεωρώντας ότι ο σοσιαλισμός χάθηκε μια και καλή. Τα διδάγματα όμως της Κομμούνας του 1871 «άνθισαν» και άνοιξαν τον δρόμο για τη νίκη του Οκτώβρη του 1917.

Το 1989 - 1991 η παγκόσμια αστική τάξη πανηγύρισε θεωρώντας ότι έφτασε το «τέλος της Ιστορίας» και το «τέλος της ταξικής πάλης». Ο τροχός της Ιστορίας όμως δεν σταμάτησε και δεν σταματάει. Οπως έγραψε η Ρ. Λούξεμπουργκ στο περίφημο κείμενό της «Η τάξη βασιλεύει στο Βερολίνο», που έμελλε να είναι και το τελευταίο της πριν δολοφονηθεί βίαια: «Η επανάσταση όμως είναι η μόνη μορφή "πολέμου" - κι αυτός είναι ένας αξιοπερίεργος νόμος της Ιστορίας - στην οποία η τελική νίκη μπορεί να προετοιμαστεί μόνο με μια σειρά από "ήττες"».


Οι ήττες του παρελθόντος είναι ο πρόλογος για τις νίκες του μέλλοντος.





Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ