Αφιερωμένη στις «μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο», στην Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917 στη Ρωσία, στην οικοδόμηση του πρώτου εργατικού κράτους και τα επιτεύγματά του, είναι η κεντρική έκθεση που θα λειτουργήσει κατά τη διάρκεια των τριήμερων εκδηλώσεων του 43ου Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή» στην Αθήνα (21, 22 και 23 Σεπτέμβρη).

Η συμβολή των γυναικών στις κορυφαίες στιγμές της ταξικής πάλης τόσο προεπαναστατικά στη Ρωσία, αλλά και κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής επανάστασης, καθώς και της πορείας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, θα αποτελέσει μια από τις ξεχωριστές ενότητες της έκθεσης.

Μέσα από αρχειακά υλικά και ντοκουμέντα, δημοσιεύματα εφημερίδων, λογοτεχνικά έργα, έγινε η επιμέλεια των ταμπλό, «φωτογραφίζοντας» ορισμένες μόνο πλευρές από τη γυναικεία συμμετοχή στον ταξικό, πολιτικό αγώνα από την Παρισινή Κομμούνα μέχρι το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενα μέρος από το υλικό αυτό παρουσιάζει ο «Ριζοσπάστης» σήμερα.

Μέσα από τις διάφορες ενότητες που είναι αφιερωμένες στη συμβολή των γυναικών, φωτίζονται οι οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές προϋποθέσεις που συνέβαλαν ώστε η γυναίκα της εργατικής τάξης, του λαού να βγει από την καρτερικότητα της ήρεμης οικογενειακής ζωής στο προσκήνιο της ταξικής πάλης.

Τα ταμπλό πιάνουν το «νήμα» ξεκινώντας από τη συμβολή των εργατριών στην Παρισινή Κομμούνα το 1871. Μέσα από το Μανιφέστο της Κεντρικής Επιτροπής της «Ενωσης Γυναικών για την Αμυνα του Παρισιού και τη Βοήθεια των Τραυματιών», προβάλλεται το ταξικό κριτήριο στο κάλεσμα της Ενωσης προς τις εργάτριες για τη συμμετοχή τους στην «υπεράσπιση και το θρίαμβο της Κομμούνας».

Ταυτόχρονα, κάθε κρίκος στην αλυσίδα της γυναικείας συμμετοχής στις σκληρές ταξικές μάχες που προηγήθηκαν της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία, φανερώνει ότι η πορεία της ανάπτυξης ταξικής, πολιτικής συνείδησης της γυναίκας δεν ήταν μια ευθύγραμμη, ανοδική πορεία.

Καθοριστικός ήταν ο ρόλος μιας πρωτοπορίας επαναστατριών, που δούλευαν σταθερά και υπομονετικά μέσα στα εργοστάσια, αναπτύσσοντας δεσμούς με τις εργάτριες: Ομιλήτριες από το βήμα των συγκεντρώσεων απευθύνονταν σε χιλιάδες εργάτες την περίοδο των απεργιών που ξέσπασαν, κυρίως κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1905, εκλεγμένες στα σοβιέτ των εργαζομένων συμμετείχαν στη συζήτηση και στις αποφάσεις, μαχητικές προπαγανδίστριες διακινούσαν τα τεύχη της «Ισκρα», μεταφέροντάς τα κρυμμένα με ευρηματικούς τρόπους μέσα στα εργοστάσια.

Ακόμα και μετά το 1905, που οι συνέπειες της ήττας της επανάστασης υπήρξαν βαριές για το εργατικό κίνημα και το Κόμμα των Μπολσεβίκων, το οποίο τέθηκε στην παρανομία, η ασίγαστη προσπάθεια για την άνοδο της γυναικείας συμμετοχής στον ταξικό αγώνα συνεχιζόταν. «Πολύ καιρό περάσατε δεμένες με της σκλαβιάς τις αλυσίδες. Πολύ καιρό, νικημένες, σκύβατε το κεφάλι. Πολύ καιρό στης αμάθειας το σκοτάδι μέσα ζήσατε. Πολύ καιρό σας περιγελούν τ' αφεντικά, στην αδυναμία σας πατώντας...».

Οι παραπάνω στίχοι που δημοσιεύτηκαν στις σελίδες της εφημερίδας «Εργάτρια» (Ραμπότνιτσα), έχουν τη δική τους θέση στα ταμπλό της έκθεσης. Το ίδιο ποίημα, αφιερωμένο στη Μέρα της Γυναίκας, καλούσε την εργάτρια να βγει μπροστά και τη διαβεβαίωνε: «Να ξέρεις! Σ' αυτόν το σκληρό, το δίκαιο αγώνα, ο εργάτης στέκεται στο πλάι σου!». Για τη δημοσίευση του ποιήματος το συγκεκριμένο τεύχος της εφημερίδας (Νο 3, 1914) κατασχέθηκε από τις αρχές.

«Είναι δική μας επέτειος. Εμείς θα κουβαλήσουμε τα λάβαρα». Τα ταμπλό της έκθεσης υπενθυμίζουν πως η έναρξη της Επανάστασης του Φλεβάρη συνέπεσε με την Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας και οι εργάτριες διεκδίκησαν να υψώσουν τα δικά τους χέρια τις κόκκινες σημαίες.

Στις διαδηλώσεις, κυριαρχούσαν τα συνθήματα των εργατριών διεκδικώντας επιστροφή των στρατιωτών από το μέτωπο, «Ειρήνη και Ψωμί». Στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, οι εργάτριες δούλευαν στα μηχανήματα, έχοντας πάρει τη θέση των συζύγων τους που βρίσκονταν στα μέτωπα του πολέμου. Αντίστοιχα, οι γυναίκες των αγροτών είχαν πάρει τις θέσεις τους στο άροτρο.

Η συμμετοχή των γυναικών στις φρουρές των εργοστασίων, στα συνεργεία ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, στην προπαγανδιστική δουλειά τον Οκτώβρη του 1917 αποτελεί ένα από τα ξεχωριστά στιγμιότυπα της επαναστατημένης δράσης των μαζών. Η δράση αυτή συνοψίζεται μέσα από γυναικείες φιγούρες που βρέθηκαν στο επίκεντρο των εξελίξεων ως μέλη του Κόμματος των Μπολσεβίκων, ακόμα και μέσα από τις γραμμές του Κόκκινου Στρατού.

Οι γυναίκες κατέθεσαν σημαντική συμβολή στην υπόθεση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, ιδιαίτερα την περίοδο 1918 έως 1920, κατά την οποία αγωνίστηκαν σκληρά ενάντια στην εσωτερική αντεπανάσταση και την εξωτερική επέμβαση. Αναγνώρισαν στην επανάσταση το μεγαλύτερο σύμμαχο στην πάλη ώστε να απαλλαγούν από τη διπλή καταπίεση και την ταξική εκμετάλλευση.

Και το αντίστροφο: Η σοβιετική εξουσία έστρεψε την προσοχή της στις γυναίκες. Στο έδαφος των νέων σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής, δόθηκε η δυνατότητα στη γυναίκα να συμμετέχει στην κοινωνική παραγωγή, αξιοποιώντας με παραγωγικό τρόπο την ατομική της εργασία, με αντίστοιχα μέτρα κοινωνικής προστασίας της μητρότητας, του γυναικείου οργανισμού.

Το νεαρό εργατικό κράτος, από τους πρώτους κιόλας μήνες, κατάργησε όλους τους νόμους που διαιώνιζαν την ανισότητα των δύο φύλων. Κατέβαλε διαρκή και επίμονη προσπάθεια, ώστε η ισότητα απέναντι στο νόμο να μην είναι μόνο τυπική, αλλά να γίνει και ουσιαστική ισότητα, ισότητα στη ζωή.

Η μάχη ενάντια στον αναλφαβητισμό ήταν μια από τις μεγαλύτερες μάχες των πρώτων χρόνων της σοβιετικής εξουσίας. Από το 1917 έως το 1920 έμαθαν γραφή και ανάγνωση 7 εκατομμύρια άνθρωποι, ανάμεσά τους 4 εκατομμύρια γυναίκες.

Τα βήματα αυτά δείχνουν πως μέσα σε λίγα μόλις χρόνια οι γυναίκες, από το περιθώριο όπου βρίσκονταν, έγιναν πρωταγωνίστριες με τη συμμετοχή τους στην κοινωνική εργασία και τον εργατικό έλεγχο.

Η πορεία αυτή δεν ήταν χωρίς δυσκολίες. Αντιθέτως, κάθε βήμα της έπρεπε να γίνει μέσα σε αντίξοες συνθήκες, με τις αναχρονιστικές αντιλήψεις για τη θέση και το ρόλο γυναικών να είναι σε πολλές περιπτώσεις κυρίαρχες. Την ίδια στιγμή, δόθηκε ξεχωριστή σημασία στην ιδιαίτερη δουλειά του Κόμματος των Μπολσεβίκων στις εργάτριες και τις αγρότισσες, όπως και στις μορφές που αυτή έπαιρνε σε κάθε περίοδο.

Σε αυτήν την προσπάθεια εντάχθηκε και η έκδοση της εφημερίδας «Εργάτρια» (Ραμπότνιτσα, 1914), αλλά και η πρώτη συνδιάσκεψη Εργατριών στην Πετρούπολη, που οργανώθηκε το Νοέμβρη του 1917. Ακολούθησε το πρώτο Πανρωσικό Συνέδριο Εργατριών, το Νοέμβρη του 1918, που η συμμετοχή των αντιπροσώπων εργατριών και αγροτισσών ξεπέρασε τις προσδοκίες.

Ξεχωριστό κομμάτι της έκθεσης αποτελεί η συμβολή των Σοβιετικών γυναικών την περίοδο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Σε αυτό οι επισκέπτες μπορούν να μάθουν περισσότερα για τις ονομαζόμενες «Μάγισσες της Νύχτας», τις γυναίκες του «46ου Συντάγματος Εθνοφρουράς», της μοναδικής στον κόσμο αεροπορικής γυναικείας μονάδας βομβαρδιστικών νυχτερινών αποστολών και τη δράση που ανέπτυξαν στη διάρκεια του πολέμου. Μπορούν ακόμα να διαβάσουν τα τελευταία λόγια της 17χρονης Ζόγια Κοσμοντεμιάνσκαγια, μέλους της Κομσομόλ και παρτιζάνας του Κόκκινου Στρατού, λίγο πριν οδηγηθεί από τους Γερμανούς δήμιους της στην κρεμάλα: «Σύντροφοι! Δε φοβάμαι να πεθάνω! Είμαι ευτυχισμένη που πεθαίνω για το λαό μας!».