Νερά «κατράμι» στον Ασωπό από βιομηχανικά λύματα, πριν από μερικά χρόνια, σε αποστολή του «Ριζοσπάστη» στην περιοχή

Η δημοσιότητα που δίνεται στο πιο πάνω σχέδιο κορυφώθηκε με την ημερίδα που διοργανώθηκε στο Σχηματάρι Βοιωτίας την Τρίτη 6 Ιουνίου 2017, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας με θέμα «Καθαρός Ασωπός - Από την ιδέα στην πράξη». Χαρακτηριστικές ήταν οι συμμετοχές του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, του Αρχιεπίσκοπου Ιερώνυμου, των αρμόδιων υπουργών Φάμελλου και Χαρίτση, φυσικά και του προέδρου του Συνδέσμου Βιομηχάνων Στερεάς, στελέχους του ομίλου ΒΙΟΧΑΛΚΟ, που αναπτύσσει κομβική δραστηριότητα στην περιοχή.

Η περιοχή της ανατολικής Βοιωτίας, στον άξονα της Εθνικής Οδού μέχρι το ύψος της Θήβας, υποδέχθηκε από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 εκατοντάδες βιομηχανίες, που είτε μετεγκαταστάθηκαν από την Αττική, είτε ιδρύθηκαν εξαρχής. Η βιομηχανική περιοχή Οινοφύτων - Σχηματαρίου αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη στη χώρα, απασχολώντας πάνω από 20.000 εργάτες.

Η εγκατάσταση και λειτουργία των βιομηχανιών έγινε στο πλαίσιο της ασύδοτης δράσης του κεφαλαίου, με τη σκόπιμη ανοχή των αστικών κυβερνήσεων, με σοβαρές υγειονομικές και περιβαλλοντικές συνέπειες.

Οι πρώτοι που βίωσαν και βιώνουν την απουσία όρων υγιεινής και ασφάλειας είναι οι εργάτες και οι εργάτριες των μονάδων. Οι επαγγελματικές ασθένειες κάθε είδους έχουν εμφανή έξαρση επί δεκαετίες, τα εργατικά ατυχήματα είναι καθημερινά, η εντατικοποίηση της δουλειάς στις «υγιείς» βιομηχανίες σπάει κόκκαλα. Αντίστοιχα, η επί δεκαετίες ανεξέλεγκτη ρύπανση με στερεά, υγρά και αέρια απόβλητα εξακολουθεί να επιβαρύνει σοβαρά τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον.

Την ίδια ώρα, η αρμόδια υπηρεσία Υγιεινής - Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία έχει έδρα στη Λιβαδειά, δηλαδή 80 χιλιόμετρα μακριά και στελεχώνεται από μόλις δύο υπαλλήλους. Η Μονάδα του ΠΕΔΥ Οινοφύτων διαθέτει μόνο γενικό ιατρό, οδοντίατρο, μικροβιολόγο και ακτινολόγο, το Κέντρο Υγείας Σχηματαρίου υπολειτουργεί, όπως και το Γενικό Νοσοκομείο Θήβας. Από την άλλη μεριά, οι αγαθοεργίες της «εταιρικής κοινωνικής ευθύνης» των βιομηχάνων ρίχνουν στάχτη στα μάτια των εργαζομένων.

Για αυτή την κομβική πτυχή του θέματος, πραγματικό υγειονομικό /περιβαλλοντικό έγκλημα, οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς, υπακούοντας προφανώς στις άνωθεν κυβερνητικές «υποδείξεις», δε βγάζουν άχνα, με τις όποιες ενοχλητικές υπηρεσιακές αναφορές να καταχωνιάζονται σε υπουργικά και άλλα συρτάρια.

Πρόσφατη, μάλιστα, μελέτη ανέδειξε ότι μια ολόκληρη σειρά παθήσεων είναι αισθητά συχνότερη στο μαθητικό πληθυσμό της περιοχής όπως, άλλωστε, και του γενικού πληθυσμού της σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας.

Η ρύπανση δεν περιορίζεται στην κοίτη του Ασωπού ποταμού, που φαίνεται με γυμνό μάτι. Ο υδροφόρος ορίζοντας και το υπέδαφος είναι επιβαρυμένοι με μεγάλες συγκεντρώσεις βαρέων και επικίνδυνων μετάλλων. Μόλις το 2014, σε γεώτρηση βάθους λίγων δεκάδων μέτρων μεταξύ γνωστών βιομηχανιών, βρέθηκε συγκέντρωση εξασθενούς χρωμίου, μιας καρκινογόνου ουσίας με βιομηχανική προέλευση, ποσού πάνω από 10.000 μικρογραμμάρια ανά λίτρο.

Η συγκεκριμένη ουσία, σε αντίθεση με άλλα μέταλλα, ούτε καν ως ιχνοστοιχείο δεν πρέπει να ανιχνεύεται καν στον ανθρώπινο οργανισμό. Το εύρημα δε σημαίνει ότι αυτές οι αστρονομικές συγκεντρώσεις ισχύουν γενικά στην περιοχή, αλλά φωτογραφίζει τους ενόχους και «φωνάζει» ότι η βιομηχανική ρύπανση συνεχίζεται. Αντίστοιχα, σε συγκεκριμένα εργοστάσια υψώνονται ολόκληρα βουνά στερεών αποβλήτων, τα οποία οι λαλίστατοι κατά τα άλλα επικεφαλής υπουργείων και αρχών προσποιούνται ότι δε βλέπουν, είτε τα βαφτίζουν «ιστορικά αποθηκευμένα απόβλητα».

Μέχρι και δέκα περίπου χρόνια πριν, οι βιομήχανοι, η κεντρική και τοπική Διοίκηση, κλείνοντας τα μάτια και τ' αυτιά τους σε πολύχρονες σοβαρές καταγγελίες (π.χ. «Ριζοσπάστης 16.1.96 κ.ε.), έκαναν πως «δεν τρέχει τίποτα». Μια σειρά κινητοποιήσεων από φορείς της περιοχής, στην οποία συνέβαλλαν αποφασιστικά οι κομμουνιστές, ανέδειξαν το πρόβλημα, που έγινε γνωστό ως πρόβλημα του Ασωπού. Μόνο κάτω από αυτή την πίεση λήφθηκαν, αν και με ανεπίτρεπτη καθυστέρηση, ορισμένα αυτονόητα μέτρα, όπως η υδροδότηση των οικισμών με καθαρό νερό.

Στην προσπάθειά τους να αναχαιτίσουν το κίνημα διαμαρτυρίας και διεκδίκησης, φυσικοί και πολιτικοί υπαίτιοι της ρύπανσης διαδίδουν έντονα, ότι όποιος αναδεικνύει το θέμα θέλει να κλείσουν τα εργοστάσια και πλήττει την εμπορευσιμότητα των παραγόμενων αγροτικών προϊόντων. Παραβλέπουν σκόπιμα ότι η τεράστια ανάπτυξη των μέσων παραγωγής, της Τεχνολογίας και της Επιστήμης τις προηγούμενες δεκαετίες, καθιστά αστείο το επιχείρημα ότι η βιομηχανική παραγωγή είναι εξορισμού ασύμβατη με τον ουσιαστικό σεβασμό και την προαγωγή της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος.

Σήμερα, υπάρχει από επιστημονικοτεχνική άποψη η δυνατότητα ισόρροπης ανάπτυξης τομέων και κλάδων της οικονομίας, με ταυτόχρονη ανύψωση του βιοτικού επιπέδου. Η αξιοποίηση όμως της επιστήμης και της τεχνικής στον καπιταλισμό έχει μοναδικό σκοπό την αύξηση της κερδοφορίας του κάθε καπιταλιστή βιομήχανου και όχι την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Αντικειμενικά, τόσο τα ουσιαστικά μέτρα υγιεινής και ασφάλειας, όσο και οι αντιρρυπαντικές τεχνικές κοστίζουν και οι καπιταλιστές, πολύ περισσότερο στις συνθήκες έντονου ανταγωνισμού, τις αντιμετωπίζουν διαχρονικά ως εμπόδιο στην κερδοφορία τους.

Ταυτόχρονα, η εξυπηρέτηση της κερδοφορίας των επιχειρηματικών ομίλων αποτελεί αυτοσκοπό για το πολιτικό τους προσωπικό, κυβέρνηση και Τοπική Διοίκηση, που διαμορφώνουν είτε το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο είτε τις απαραίτητες «γκρίζες ζώνες» είτε την καλλιέργεια κλίματος κοινωνικής ανοχής για την προώθηση της «επιχειρηματικότητας» και της «ανταγωνιστικότητας».

Ο σχεδιασμός κυβέρνησης, Τοπικής Διοίκησης και βιομηχάνων για την περιοχή αναμένεται να απορροφήσει περίπου 205 εκατ. ευρώ. Από αυτά, περίπου το 11% αφορά την «αναβάθμιση της ποιότητας ζωής» των οικισμών, το γνωστό κερασάκι, ενώ μόλις το 21% θα κατευθυνθεί σε μελέτες και μέτρα για την καταπολέμηση της ρύπανσης.

Οι εξαγγελίες δείχνουν ότι η επιδίωξη αφορά κυρίως την αποκατάσταση της φαινομενικής ρύπανσης, αφού για την απορρύπανση του εδάφους και του υπεδάφους προϋπολογίζονται βασικά μελέτες. Καμιά, όμως, αξιόπιστη δέσμευση ότι τα ποσά αυτά θα ανακτηθούν από τους υπαίτιους της ρύπανσης βιομήχανους. Αλλο ένα χειροπιαστό παράδειγμα του πραγματικού περιεχόμενου της γνωστής ευρωενωσιακής αρχής: Ο ρυπαίνων δεν πληρώνει, πληρώνει ο ρυπαινόμενος.

Σχεδόν το 70% των πόρων αναμένεται να διατεθούν στη συγκρότηση και λειτουργία ενός «Επιχειρηματικού Πάρκου Εξυγίανσης και Ανάπτυξης» γύρω από τον οικισμό των Οινοφύτων, ενός «Επιχειρηματικού Πάρκου Επιχειρήσεων Εφοδιαστικής Αλυσίδας» στην Οινόη και μίας Μονάδας Επεξεργασίας και Ταφής Βιομηχανικών Αποβλήτων.

Ο εύηχος τίτλος «Πάρκο Εξυγίανσης», πρακτικά σημαίνει ότι οι βιομήχανοι, στο όνομα των υπαρκτών περιβαλλοντικών προβλημάτων, θα διαμορφώσουν μία συγκροτημένη βιομηχανική περιοχή, η οποία θα χωροθετηθεί. Τον έλεγχο της συγκεκριμένης ζώνης, που περιλαμβάνει ένα δαχτυλίδι γύρω από τα Οινόφυτα και συνάμα τις μεγαλύτερες μονάδες, θα έχει μία Ανώνυμη Εταιρεία με πλειοψηφικούς μετόχους τους ίδιους τους βιομήχανους. Δηλαδή, εκείνοι θα εγκρίνουν άδειες και όρους λειτουργίας, επεκτάσεων, ενδεχομένως των όρων πρόσβασης στη ζώνη.

Οσο για τη Μονάδα Βιομηχανικών Αποβλήτων, η λειτουργία της και μόνο στην περιοχή εγκυμονεί πολύ σοβαρούς κινδύνους. Πέραν της αυτονόητης ένστασης για το κατά πόσο είναι επιστημονικο - τεχνικά ασφαλές όλα τα επικίνδυνα απόβλητα κάθε είδους βιομηχανικής παραγωγής να διατίθενται - κατόπιν επεξεργασίας ή όχι - για ταφή, είναι δεδομένο ότι θα προσελκύει βιομηχανικά απόβλητα από όλη τη χώρα, ενώ ο φορέας λειτουργίας της μονάδας παραμένει απροσδιόριστος.

Μέσα στο γενικό κλίμα δικαιολογημένης καχυποψίας για το εάν θα αλλάξει η κατάσταση, οι εξαγγελίες διαμορφώνουν μια στάση αναμονής, «μήπως επιτέλους γίνει τίποτα».

Οπως και οι προκάτοχοί τους, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, οι τωρινές ηγεσίες της τοπικής διοίκησης, παρά τα παχιά λόγια, ακολουθούν την πεπατημένη των προκατόχων τους, αφού δεν υπάρχει καμιά πρόθεση και κανένας σχεδιασμός να εντοπιστούν εκείνοι που εξακολουθούν και σήμερα να ρυπαίνουν.

Πολύ περισσότερο, οι υπαίτιοι βιομήχανοι, αντί να κληθούν να πληρώσουν, θα χρηματοδοτηθούν με πακτωλούς χρημάτων που προέρχονται από τη φορολογία των εργαζομένων για να βγουν τελικά «λάδι». Το πρόσφατο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων (Δεκέμβρης 2016) του ΣΥΡΙΖΑ καλύπτει και νομοθετικά την επιλογή αυτή, στο πλαίσιο πάντα των ευρωενωσιακών κατευθύνσεων της οδηγίας για τη διαχείριση των αποβλήτων.

Από αυτή τη σκοπιά, ο υλοποιούμενος σχεδιασμός, βασικά με τη δημιουργία των Επιχειρηματικών Πάρκων και της Μονάδας Βιομηχανικών Αποβλήτων, αφορά πρώτα και κύρια τη βελτίωση της κερδοφορίας των μεγάλων ομίλων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Η θεσμοθέτηση της Ανώνυμης Εταιρείας που θα ελέγχει πλήρως το Πάρκο, ο φορέας λειτουργίας της Μονάδας Αποβλήτων και ένα προβλεπόμενο καθεστώς «εταιρικής διακυβέρνησης» θα καταστήσουν τους βιομηχάνους θεσμικά και άμεσα απόλυτους κυρίαρχους. Επί της ουσίας οι ίδιοι θα «ελέγχουν» τον εαυτό τους σε κάθε επίπεδο...

Το μπλοκ της «θεσμικής» και κοινωνικής συναίνεσης που επιδιώκεται να στηθεί από τους φορείς υλοποίησης του παραπάνω σχεδιασμού, δεν μπορεί να διεκδικεί το «φωτοστέφανο» της προστασίας του περιβάλλοντος. Στόχο έχει τη βελτίωση της κερδοφορίας των ενδιαφερόμενων επιχειρηματικών ομίλων, στις πλάτες των εργαζομένων, της υγείας τους και του περιβάλλοντος.

Το ΚΚΕ αναδεικνύει τεκμηριωμένα τα αδιέξοδα του καπιταλισμού, στα οποία περιλαμβάνεται και το συγκεκριμένο πρόβλημα, όπου η παραγωγή ασύλληπτου πλούτου στέκεται δίπλα στην υποβαθμισμένη υγεία και ποιότητα ζωής των παραγωγών του.

Ουσιαστική λύση μπορεί να δοθεί με την κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, τη λειτουργία τους με επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο, που αναπτύσσει την παραγωγή με κριτήριο τη συνδυασμένη ικανοποίηση του συνόλου των σύγχρονων λαϊκών αναγκών.

Σε αυτόν τον ριζικά διαφορετικό δρόμο ανάπτυξης μπορεί να εξασφαλιστεί η εξάλειψη της ανεργίας, το δικαίωμα στην εργασία σε όλους και όλες. Να συνδυαστεί η ισόρροπη ανάπτυξη τομέων και κλάδων της οικονομίας με την ανύψωση του βιοτικού επιπέδου, η ελαχιστοποίηση της αρνητικής επίδρασης της βιομηχανικής παραγωγής στο φυσικό περιβάλλον, η προστασία της υγείας και ασφάλειας εργαζομένων και κατοίκων.

Στη βάση αυτή το ΚΚΕ επεξεργάζεται και προβάλλει μια σειρά επιμέρους αιτημάτων από τη σκοπιά και μόνο των αναγκών και συμφερόντων των εργαζομένων και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων, τα οποία δε ζυγίζονται με το μέτρο της επιχειρηματικότητας και της ανταγωνιστικότητας.

Τέτοια είναι, για παράδειγμα, η άμεση δημοσιοποίηση από την κυβέρνηση των (γνωστών στις υπηρεσίες) σημείων διάθεσης βιομηχανικών αποβλήτων εντός και εκτός εργοστασίων, των σημείων συγκέντρωσης επικίνδυνων χημικών στοιχείων στο υπέδαφος, των εργοστασίων που χρησιμοποιούν ως πρώτες ύλες επικίνδυνες χημικές ουσίες ή/και παράγουν επικίνδυνα απόβλητα. Η άμεση απομάκρυνση και ασφαλής διάθεση των επικινδύνων αποβλήτων με ευθύνη του κράτους και αποκλειστική οικονομική επιβάρυνση του μεγάλου κεφαλαίου. Η λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων προστασίας για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων και των κατοίκων, την πρόληψη ατυχημάτων μεγάλης έκτασης και την προστασία του περιβάλλοντος.

Η διεκδίκηση αντίστοιχων αιτημάτων ζωτικής σημασίας πρέπει να γίνει υπόθεση του ίδιου του εργατικού - λαϊκού κινήματος. Απ' αυτή τη σκοπιά, το ΚΚΕ καλεί τους εργαζόμενους και τους κάτοικους της περιοχής να μη δείξουν καμία εμπιστοσύνη στο μπλοκ των καπιταλιστών, του κράτους και των κομμάτων τους, να σταθούν απέναντι και να διεκδικήσουν αποφασιστικά τις σύγχρονες ανάγκες και τα πραγματικά τους συμφέροντα.