Ο γενικός γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος Σερβίας, Ζόραν Αντζέλκοβιτς, είναι πολύ γνωστός στη Γιουγκοσλαβία για τη δράση του στο Κοσσυφοπέδιο: στη διάρκεια του ΝΑΤΟικού πολέμου αλλά και κατόπιν, με τη δράση του για το Κέντρο Ειρήνης και Ανοχής (Center for Peace and Tolerance - CPT) ο Αντζέλκοβιτς προσπαθούσε μαζί με εκατοντάδες άλλους να απαλύνει τις συνέπειες του πολέμου, να σταματήσει το σερβικό προσφυγικό κύμα -που άρχισε όταν υποτίθεται η «ειρήνη» ήρθε και οι Αλβανοί πρόσφυγες επέστρεψαν- να αποσπάσει από τις δυτικές στρατιωτικές και πολιτικές δυνάμεις τις καλύτερες εφικτές συνθήκες για τους ανθρώπους του Κοσσυφοπεδίου - κάτι καθόλου εύκολο, αφού το κύμα της εγκληματικότητας προσέλαβε τεράστιες διαστάσεις.

Ο Αντζέλκοβιτς ως πολιτικός πλέον διατηρεί τη μαχητικότητα που τον διέκρινε μέσα σε συνθήκες πολέμου - ενός πολέμου οι συνέπειες του οποίου συνεχίζουν να ταλανίζουν την πολύπαθη χώρα του. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο «Ρ», εκτιμά ότι τα προβλήματα στα Βαλκάνια κάθε άλλο παρά τελείωσαν: «Το ΝΑΤΟ», θα πει, «πολύ φοβάμαι ότι έχει στόχο τη συνολική επαναχάραξη συνόρων». Η πρώτη μας ερώτηση αφορά στην κυβέρνηση της ΟΔ Γιουγκοσλαβίας...

-- Στην αρχή η κυβέρνηση εμφανιζόταν ενωμένη, να προωθεί «μεταρρυθμίσεις» που υπαγορεύτηκαν από τη Δύση και να βασίζεται στην περίφημη βοήθεια 1,3 δισ. δολαρίων. Αυτή τη στιγμή όμως μοιάζει να προκύπτει μια ουσιαστική διάσπαση της πολιτικής ισχύος στο Βελιγράδι. Πώς αντιμετωπίζει το Σοσιαλιστικό Κόμμα τις εξελίξεις; Ποιες ισορροπίες «παίζονται»;

-- Κατ' αρχάς πρέπει να σημειώσουμε ότι το κυβερνών κόμμα (συνασπισμός), το DOS, συναποτελείται από 18 ή 19 κόμματα τα οποία δεν είχαν και πολύ μεγάλη σχέση μεταξύ τους. Το πρόγραμμα που έχει το καθένα είναι πολύ διαφορετικό, όπως και οι προτεραιότητές τους - δεν έχουμε να κάνουμε με μια ενιαία πολιτική δύναμη. Υπάρχουν για παράδειγμα κόμματα που θέλουν την επιστροφή της μοναρχίας στη Γιουγκοσλαβία, υπάρχουν κόμματα τα οποία τίθενται κατηγορηματικά εναντίον. Υπάρχουν κόμματα που θέλουν να διατηρηθεί αυτή η μικρή Γιουγκοσλαβία ενιαία, υπάρχουν κόμματα που τίθεται υπέρ της αυτονόμησης του Μαυροβουνίου και της Βοϊβοδίνας. Κόμματα που δεν ενδιαφέρονται να μείνει το Κοσσυφοπέδιο στην κυριαρχία της ΟΔ Γιουγκοσλαβίας και κόμματα τα οποία, αντίθετα, το επιδιώκουν. Υπάρχουν κόμματα τα οποία θέλουν να προχωρήσουν αμέσως σε πώληση όλων των κρατικών εργοστασίων, όσο - όσο, χωρίς να απασχολούν τις ηγεσίες τους οι διαδικασίες ή το τίμημα, και κόμματα που θέλουν αντίθετα αυτό να γίνει σταδιακά.

Το πρόγραμμα που είχε το DOS προ των εκλογών και το πρόγραμμα που εφαρμόζει τώρα, επτά μήνες μετά, είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. Δεν μπορεί να λειτουργεί μια ενιαία πολιτική, μια ενιαία γραμμή, διότι τέτοιο πράγμα δεν υφίσταται. Γι' αυτό υπάρχουν όλες αυτές οι διαφορές, γι' αυτό δεν προχωράνε σε αναδόμηση της χώρας. Για να προχωρήσει ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων στη Γιουγκοσλαβία, πρέπει να υπάρχει μια ενιαία κυβερνητική λύση. Αυτή τη στιγμή καθένας στην κυβέρνηση ζητά και προωθεί κάτι άλλο. Ο χρόνος περνά και το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων δεν προχωράει.

Οπως γνωρίζετε τον πρόεδρό μας, Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, η κυβέρνηση τον εξέδωσε και τον έστειλε στη Χάγη παράνομα. Παραβιάζοντας χωρίς καμία δικαιολογία το Σύνταγμα της ΟΔ Γιουγκοσλαβίας. Δεν έπρεπε να τον παραδώσουν στη Χάγη. Πράγμα που δημιούργησε, όπως θα γνωρίζετε, και το πρόβλημα ανάμεσα στον πρόεδρο Κοστούνιτσα και τον πρωθυπουργό Ζόραν Τζίντζιτς. Ο Κοστούνιτσα δήλωσε, με απόλυτη σαφήνεια, ότι δεν ήταν ενημερωμένος για τις κινήσεις της κυβέρνησης.

Παράλληλα, διαπράττονται πάρα πολλές δολοφονίες, με τελευταία περίπτωση έναν υψηλόβαθμο αξιωματικό της Αστυνομίας, τον Γκαβρίλοβιτς. Πράγμα το οποίο προσθέτει στην κρίση.

-- Σχηματίζεται ένα δίπολο. Από τη μια πλευρά υπάρχουν δυνάμεις που πρόσκεινται στον πρόεδρο Κοστούνιτσα και από την άλλη συσπειρώνονται δυνάμεις που πρόσκεινται στον πρωθυπουργό Τζίντζιτς. Οδεύουμε προς μια ολομέτωπη σύγκρουση; Στο εγγύς μέλλον είναι πιθανό η κυβέρνηση της ΟΔ Γιουγκοσλαβίας να διαλυθεί; Και τι θα συμβεί τότε;

-- Είναι γνωστό ότι το κόμμα του προέδρου Κοστούνιτσα έχει αποχωρήσει από την κυβέρνηση. Κανονικά, αν τηρούσαν το πολιτικό τους πρόγραμμα και τις δεσμεύσεις τους, η κυβέρνηση θα έπρεπε να έχει ήδη διαλυθεί. Εχουν στόχο να αλλάξουν το Σύνταγμα της χώρας, κάποιους νόμους - αυτό τους κρατάει. Δε νομίζω πάντως ότι θα αντέξουν παραπέρα από τις αρχές του επόμενου χρόνου. Πέρα από το κόμμα του Κοστούνιτσα, τα υπόλοιπα κόμματα δεν έχουν σημαντική υποστήριξη στη Βουλή. Αυτό που δε θέλουν οι κυβερνητικοί είναι το κόμμα του Κοστούνιτσα να συνεργαστεί με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, για να σχηματίσουν μια νέα κυβέρνηση, θέλουν να διατηρήσουν το υπάρχον status quo. Θα μείνουν προς το παρόν, ωστόσο έχουν ήδη φθάσει σε αδιέξοδο.

Ο συμβιβασμός που αποτρέπει την πτώση της κυβέρνησης είναι η προσπάθεια τροποποίησης του Συντάγματος. Εμείς πάντως μέχρι το Μάρτη του χρόνου περιμένουμε εκλογές - και σε ομοσπονδιακό επίπεδο, και στη Σερβία.

-- Θα θέλαμε ένα σχόλιο για το τι έχει συμβεί μέχρι στιγμής με τη διαβόητη δυτική βοήθεια. Ενας Σέρβος σχολιαστής έγραψε πρόσφατα στο Antiwar.com πως «ο Ιούδας πέτυχε καλύτερη συμφωνία από την κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας, τουλάχιστον αυτός πληρώθηκε». Θα συμφωνούσατε;

-- Θέλω να τονίσω ότι ο σερβικός λαός βρίσκεται σε 10 φορές χειρότερη κατάσταση από ό,τι όταν βρισκόμασταν εμείς, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, στην εξουσία. Για ποια βοήθεια να μιλήσουμε; Μόνο το ρεύμα αυξήθηκε σε πραγματικές τιμές 400 φορές, στους εφτά αυτούς μήνες, το ψωμί είναι εφτά φορές ακριβότερο, ανάλογα ακρίβυναν όλα τα προϊόντα ευρείας κατανάλωσης. Τα μεροκάματα έχουν πέσει σημαντικά σε πραγματική αξία σε σχέση με αυτά που ήταν. Κι όλα αυτά επειδή έτσι το ήθελαν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και οι άλλοι.

-- Πώς εκτιμάτε τις ισορροπίες στο λαό της Γιουγκοσλαβίας; Αν η πρόβλεψή σας αποδεικνυόταν σωστή, η κυβέρνηση ανατρεπόταν και είχατε εκλογές, τι βλέπετε ότι θα γινόταν;

-- Γνώμη μου είναι ότι θα υπάρχουν τρία βασικά κόμματα στη Βουλή, το Σοσιαλιστικό, το DSS του Κοστούνιτσα και ένα του Τζίντζιτς. Τα υπόλοιπα κόμματα θα μοιραστούν πολύ μικρά ποσοστά. Από τα 16 κόμματα της κυβέρνησης δε βλέπω κάποιο που θα μπορέσει να συγκεντρώσει ποσοστό πάνω από το 1%.

-- Πώς είναι η ζωή στη Γιουγκοσλαβία τώρα; Βγαίνετε στο Βελιγράδι. Μπαίνετε σ' ένα μαγαζί. Τι συζητούν οι άνθρωποι; Τι παίζει η τηλεόραση;

-- Μας έχουν εξαφανίσει από την τηλεόραση. Πριν από δύο χρόνια όλα τα κόμματα είχαν σταθμούς, τηλεοράσεις, ΜΜΕ, σε όλη τη Σερβία. Τώρα εμείς είμαστε αποκλεισμένοι από την πρόσβαση στα ΜΜΕ. Και κάνουμε ακριβώς αυτό που είπατε: βγαίνουμε στο δρόμο. Πάμε στον κόσμο. Σε όλη τη Σερβία. Ετσι πέρασα το καλοκαίρι.

Ο λαός αντιδρά, δεν είναι καθόλου ευχαριστημένος με την οικονομική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Το ΝΑΤΟ είχε πει ότι η Δύση θα βοηθήσει τη Γιουγκοσλαβία. Δεν έγινε τίποτα τέτοιο, το αντίθετο. Τα ΜΜΕ συγκαλύπτουν τα προβλήματα αντί να τα αναδεικνύουν. Και ξέρετε, τα προβλήματα έχουν πολλαπλασιαστεί. Ο λαός μερικούς μήνες μετά την αποχώρησή μας από την εξουσία δε μας άκουγε, αλλά τώρα ακούει. Η κοινή γνώμη αλλάζει. Η Ιστορία θα αποδείξει αν έχω δίκιο.

-- Στο Κοσσυφοπέδιο στο μεταξύ, επίκεινται «εκλογές», σύντομα. Εχουμε δύο φαινόμενα. Μια «αντιστροφή» της καταπίεσης, με τη σερβική πλευρά να υφίσταται πίεση για να μην πάει να εγγραφεί/ να ψηφίσει, με τη βοήθεια και διαφόρων εγκληματικών οργανώσεων, που παίζουν σημαντικό ρόλο. Και μάλλον δε θα ψηφίσουν. Φαινόμενο δεύτερο είναι η προσπάθεια πλήρους αυτονόμησης ή απόσχισης του Κοσσυφοπεδίου, σε μια προσπάθεια να γίνει από προτεκτοράτο του ΝΑΤΟ κάτι «άλλο». Πώς εκτιμάτε την κατάσταση;

-- Αυτό που λέτε δεν αφορά μόνο το Κοσσυφοπέδιο, αλλά και τη Γιουγκοσλαβία στο σύνολό της, που γίνεται προσπάθεια να διαμελιστεί περαιτέρω. Θα δημιουργηθούν κι άλλα προβλήματα, όπως δημιουργήθηκαν αυτά του 1998. Και μετά η Δύση που σπέρνει τα προβλήματα θα έρθει να τα... λύσει. Μετά από το Κοσσυφοπέδιο προχωρούν στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, δημιουργούν το ίδιο πρόβλημα στο Μαυροβούνιο. Νομίζω, δε θέλω να δω κάτι τέτοιο βέβαια, ότι θα υπάρξουν προβλήματα και στη Βουλγαρία και στην Ελλάδα...

-- Κάτι πολύ ενδιαφέρον που επανέλαβε πρόσφατα ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας Σαξ Κομπουργκότσκι, είναι ότι «όταν πιάνει φωτιά το σπίτι του γείτονα, το δικό σου μάλλον θα πιάσει επίσης»...

-- Συμφωνώ απόλυτα. Πολύ φοβάμαι ότι ίσως το ΝΑΤΟ έχει στόχο μια συνολική επαναχάραξη συνόρων στα Βαλκάνια. Κατά τη γνώμη μας τα προβλήματα στα Βαλκάνια δεν έχουν τελειώσει. Το ΝΑΤΟ θα συνεχίσει να δημιουργεί εντάσεις και να παρεμβαίνει.

Μετά από δυο χρόνια δεν υπάρχει καμιά ασφάλεια στο Κόσσοβο. Οσο για τις εκλογές, γίνονται για τα μάτια του κόσμου. Ξέρουν ήδη το αποτέλεσμα. Λένε πως δήθεν οι Σέρβοι θα συμμετέχουν στις εκλογές. Οι απογραφές που έχουν γίνει μέχρι τώρα στο Κοσσυφοπέδιο δείχνουν, π.χ. στην Κοσόβσκα Μιτροβίτσα ότι από τους 15.000 Σέρβους που έμεναν εκεί έχουν μείνει 230 άτομα. Συνολικά εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν εκδιωχθεί.

-- Ας δούμε πιο ειδικά το κεφάλαιο πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Δημιουργείται ένας στρατός με χρηματοδότηση, εκπαίδευση, όπλα και ανθρώπους των Αμερικανών, μετά αναφαίνεται μια πολιτική ομάδα που πάει πιο μπροστά το πράγμα, πρεσβεύοντας την επικράτηση της μειοψηφίας επί της πλειοψηφίας, και τώρα έχουμε την επέμβαση του ΝΑΤΟ που επικυρώνει εδαφικές ισορροπίες διαμορφωμένες με βία και τη λαϊκή αντίδραση. Πώς βλέπετε την κατάσταση εκεί;

-- Το ΝΑΤΟ δημιούργησε τον UCK για το Κοσσυφοπέδιο. Από εκείνα τα γεγονότα ξέραμε ότι αν ο UCK δε διαλυόταν, θα συνέχιζε και στην ΠΓΔΜ. Από τότε είχαμε επαφές με την κυβέρνηση στα Σκόπια και τους είπαμε ότι το πρόβλημα θα μετακινηθεί νοτιότερα. Εκείνοι δήλωναν πως είχαν καλές σχέσεις με το ΝΑΤΟ και δε φοβούνταν. Ελεγαν πως συζητούν με το ΝΑΤΟ, έχουν αλβανικά πολιτικά κόμματα στη Βουλή και στην κυβέρνηση, αντιμετώπιζαν το πρόβλημα «πιο δημοκρατικά». Δε θα συμβεί, έλεγαν, αυτό που συνέβη στο Κοσσυφοπέδιο. Τόσο πολύ είχαν πειστεί ότι οι άνδρες του UCK δε θα δρούσαν εκεί. Τους είχαμε προειδοποιήσει ότι οι καλές σχέσεις με το ΝΑΤΟ έκαναν τα πράγματα ακόμα χειρότερα. Διότι το ΝΑΤΟ θα τους δημιουργήσει πολύ μεγαλύτερα προβλήματα από τα δικά μας. Μας έλεγαν πως εμείς δεν είμαστε δημοκράτες και αυτοί είναι. Οτι συζητάνε με τον αλβανικό λαό και έχουν πολύ καλές σχέσεις. Εμείς τους λέγαμε ότι οι Αλβανοί του Κοσσυφοπεδίου είχαν τα ίδια δικαιώματα, ίσως και περισσότερα, με όσα είχαν οι Αλβανοί της ΠΓΔΜ. Είχαν Πανεπιστήμιο, δεν πλήρωναν φόρους, δεν πήγαιναν στο στρατό, πλούτιζαν. Και δεν ψήφιζαν. Εμείς είχαμε σχεδόν αναρχία. Αλλά αυτοί έλεγαν «δε φοβόμαστε, έχουμε το ΝΑΤΟ». Και έτσι φτάσαμε ως εδώ που φτάσαμε...

Την εποχή των ταραχών του Κοσσυφοπεδίου οι Αλβανοί έλεγαν πως είναι δύο εκατομμύρια στην επαρχία. Λέγαμε πως αυτό δεν ήταν ακριβές. Τώρα που έγινε η απογραφή φάνηκε ότι είναι 900.000. Κι εμείς ρωτάμε το άλλο 1,1 εκατ. που πήγαν; Στην ΠΓΔΜ έγινε το ίδιο. Οι Αλβανοί της ΠΓΔΜ είναι 20%, αλλά λένε πως είναι 30%. Θέλουν να αλλάξουν το Σύνταγμα της χώρας, να γίνουν συντακτική εθνότητα και να μιλούν τη γλώσσα τους στο κράτος. Εχουμε μια προσπάθεια εκκαθάρισης από το σλαβικό στοιχείο στις περιοχές τους.

Το 1998 εμείς είχαμε ισχυρό στρατό και καταφέραμε να απωθήσουμε τους άνδρες του UCK. Στην ΠΓΔΜ δεν έχουν τη δύναμη να πλήξουν τους 20.000 άνδρες που έχει η μετεξέλιξη του UCK. Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη διαφορά.

Ο αφοπλισμός που επιβλέπει το ΝΑΤΟ είναι μια φαρσοκωμωδία. Δεν πιστεύουμε ότι οι Αλβανοί ένοπλοι θα παραδώσουν τα όπλα τους.

-- Ενας Ελληνας σχολιογράφος κάγχασε γράφοντας πως οι άνδρες του «Εθνικοαπελευθερωτικού Στρατού» παραδίδουν όλα τα βαριά όπλα, δηλαδή τις σφεντόνες, τις σφυρίχτρες και τις σβούρες τους...

-- Τα ίδια είχαν γίνει και στο Κοσσυφοπέδιο, το έχουμε ξαναδεί το έργο. Κι εκεί παρέδωσαν όπλα, κάποια αρχαία κομμάτια και το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε πως όλα τα όπλα του UCK παραδόθηκαν. Και μετά ο UCK έγινε η Δύναμη Προστασίας Κοσσόβου. 280.000 Σέρβοι εκδιώχθηκαν. Τα ίδια πράγματα έγιναν στην ΠΓΔΜ.

-- Υπάρχουν περιθώρια αισιοδοξίας; Οι πολιτικές δυνάμεις στη Γιουγκοσλαβία και στην ΠΓΔΜ μπορούν να ανατρέψουν την κατάσταση ή πιστεύετε πως οι εξελίξεις έχουν «κλειδωθεί»;

-- Δεν εξαρτάται από εμάς, τα κόμματά μας, όσο κι αν προσπαθούμε εμείς στη Γιουγκοσλαβία και οι κομμουνιστές στην ΠΓΔΜ, που κάνουν σημαντική δουλιά. Το ΝΑΤΟ αν ήθελε να το λύσει το πρόβλημα θα το έλυνε, αλλά φυσικά δεν έχει καμία τέτοια πρόθεση. Τα πάντα εξαρτώνται από τις μεγάλες δυνάμεις αυτή τη στιγμή.

-- Αυτό που επιδίωκαν οι δυτικές δυνάμεις με τον πόλεμο στο Κοσσυφοπέδιο και την ΠΓΔΜ ήταν να δημιουργήσουν ζώνες οικονομικού ελέγχου των πολυεθνικών, των ΗΠΑ, της ΕΕ. Αυτό ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί. Πάμε λοιπόν και για νέες άσχημες εξελίξεις;

-- Φυσικά έτσι είναι. Και η χρήση των Αλβανών, η χρήση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι το εργαλείο της Δύσης. Ενας λαός γίνεται εργαλείο...

-- Πώς είδατε μέχρι στιγμής τη «δίκη» Μιλόσεβιτς στη Χάγη;

-- Ξέρετε ότι δεν αναγνωρίζουμε το δικαστήριο της Χάγης. Ξέρουμε πώς έχει στηθεί και ποιον σκοπό θα επιτελέσει. Δε διαπράξαμε εγκλήματα, θέλαμε να προστατεύσουμε το λαό μας. Δε δημιουργήσαμε πολέμους. Δεν αναγνωρίζουμε σε καμία περίπτωση το Δικαστήριο.

Παρακολούθησα και άκουσα με μεγάλη προσοχή την πρώτη ακροαματική διαδικασία του Δικαστηρίου αυτού. Μετά από δυόμισι χρόνια δεν μπόρεσαν να πουν τίποτε συγκεκριμένο, όσον αφορά το γιατί θέλουν να δικάσουν τον πρόεδρό μας. Μετά από 78 ημέρες βομβαρδισμών κατά της Γιουγκοσλαβίας, χωρίς νίκη, το μόνο που ήθελαν ήταν να εξευτελίσουν τον πρόεδρό μας. Και αυτό επιχειρούν. Γι' αυτό γίνεται η δίκη. Ξέρουμε γιατί το ΝΑΤΟ διοργάνωσε αυτήν την παράσταση.