Κυριακή 19 Αυγούστου 2001
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 4
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Στη Θεσσαλονίκη, έναν αιώνα πριν

Φωτογραφία του Στ. Πασέ (Μουσείο Αλμπέρτ Καν)
Φωτογραφία του Στ. Πασέ (Μουσείο Αλμπέρτ Καν)
Την ενδιαφέρουσα έκθεση «Θεσσαλονίκη 1913 και 1918. Οι τύχες των Βαλκανίων» φιλοξενεί το φετινό καλοκαίρι το Μουσείο Μπενάκη. Εως τις 2 του Σεπτέμβρη, εντυπωσιακές αυτοχρωμικές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης, των ετών 1913 και 1918, θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει το φιλότεχνο κοινό στη μεγάλη αυτή εικαστική παρουσίαση, που διοργανώνει το Μουσείο Μπενάκη και το Μουσείο Αλμπέρ Καν (στο οποίο ανήκει αυτό το σπάνιο φωτογραφικό υλικό), με την υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών.

Οι μεγάλων διαστάσεων αυτοχρωμίες της έκθεσης δίνουν στο κοινό τη δυνατότητα να δει τις πρώτες έγχρωμες φωτογραφικές λήψεις της Θεσσαλονίκης - νευραλγικού κόμβου των Βαλκανίων - παρουσιάζοντας σκηνές της καθημερινής ζωής, βυζαντινά μνημεία, το λιμάνι, συνοικίες της πόλης αλλά και ταλαιπωρημένους πρόσφυγες από τη μακεδονική ενδοχώρα.

Η έκθεση παρουσιάζει τμήμα των έγχρωμων φωτογραφιών που τράβηξαν στη Θεσσαλονίκη, τον Απρίλη του 1913 ο Αυγ. Λεόν, το Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς ο Στ. Πασέ και το 1918 ο Λ. Μπισί, για λογαριασμό του Αλμπέρ Καν και των «Αρχείων του Πλανήτη». Ο Αλ. Καν, τραπεζίτης και ανθρωπιστής, διέθετε έναν εξαίρετο κύκλο από συμβούλους και ένα διεθνές δίκτυο πληροφόρησης για την κατάσταση του κόσμου. Από τους πιο ένθερμους θαυμαστές και γνώστες της μελέτης, που απαιτεί η εξανθρωπισμένη επιφάνεια του πλανήτη, θεωρεί ότι το να τη μελετά «είναι ένα από τα μεγαλύτερα μέσα, που όχι μόνο συμβάλλει στην επιστήμη, αλλά και υπηρετεί το αίτημα της ειρήνης των λαών».

«Οψη της πόλης από τη θάλασσα». Φωτό του Αυγ. Λεόν (Μουσείο Αλμπέρτ Καν)
«Οψη της πόλης από τη θάλασσα». Φωτό του Αυγ. Λεόν (Μουσείο Αλμπέρτ Καν)
Κατά το 1913 και το 1918, ανάμεσα σε άλλες περιοχές, ενδιαφέρεται για τα Βαλκάνια. Ανήσυχος για τους λαούς που υποφέρουν, ανυπόμονος στο να συλλέξει στοιχεία από πολιτισμούς που επρόκειτο να εξαφανιστούν, πεπεισμένος ότι η ειρήνη είναι δυνατή μόνο μέσα από τη γνώση του άλλου, δηλαδή μέσα από το σεβασμό της διαφορετικότητάς του, έδωσε μεγάλη προσοχή στη νέα τεχνολογία της εποχής, όπως ο πρωτοεμφανιζόμενος κινηματογράφος και η αυτοχρωμία, χάρη στην οποία μπορούμε να έχουμε σήμερα την έγχρωμη εικόνα ενός εξαφανισμένου κόσμου. Το υλικό αυτό βρίσκεται στο Μουσείο Αλμπέρ Καν στη Βουλώνη (Γαλλία) και αποτελεί το πιο παλιό έγχρωμο φωτογραφικό αρχείο με θέμα την Ελλάδα.

Το σύνολο των αυτοχρωμικών αυτών εικόνων διασώζει την πολυπρισματική μορφή της Θεσσαλονίκης, σε μια ιστορική στιγμή, κρίσιμη και για τον ευρύτερο βαλκανικό χώρο αλλά και για την ίδια την πόλη. Το 1913, η Θεσσαλονίκη μόλις έχει ενσωματωθεί στην Ελλάδα μετά από πέντε αιώνες οθωμανικής κυριαρχίας κι έναν βαλκανικό πόλεμο. Το 1918, το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο σηματοδοτείται από το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου, αλλά η ιστορία της Θεσσαλονίκης μόλις έχει σημαδευτεί από μια ακόμη μεγάλη πυρκαγιά, που αυτή τη φορά κατέστρεψε το ιστορικό της κέντρο. Παρά ταύτα, οι Μπισί και Πασέ δεν απαθανατίζουν τις συνέπειες της πυρκαγιάς του 1917. Εχουν οδηγίες «να μην απαθανατίζουν κάτι το εξαιρετικό, κάτι που συμβαίνει μία φορά, αλλά το τρέχον, το καθημερινό, τον άνθρωπο στο πλαίσιο της ζωής του, στις αγροτικές και αστικές δραστηριότητές του, μέσα ή έξω από το σπίτι του, με τα εργαλεία του επαγγέλματός του, με τα ρούχα της δουλιάς του ή τα γιορτινά του...».

Ο Αυγ. Λεόν φωτογραφίζει τοπία της πόλης (στο κέντρο, σε γειτονιές και περίχωρα, με ιδιαίτερη προσοχή σε περιοχές που διατηρούν στοιχεία της παράδοσης), μνημεία (κυρίως λατρευτικά κτίρια), ανθρώπινους τύπους, παραδοσιακά επαγγέλματα και μορφές κοινωνικής ζωής, καθώς και πρόσφυγες από το Μελένικο που καταφεύγουν στο Σιδηρόκαστρο. Λίγους μήνες αργότερα ο Στ. Πασέ, καθ' οδόν προς το Αγιον Ορος, φωτογραφίζει τους μουσουλμάνους πρόσφυγες της Στρώμνιτσας που περνούν από τη Θεσσαλονίκη, με τελικό προορισμό την Τουρκία. Τράβηξε 37 κλισέ, κλισέ προκλητικής ομορφιάς, με υπέροχα χρώματα. Τέλος, το 1918 ο Λ. Μπισί φωτογραφίζει κυρίως περιοχές έξω από τα τείχη, όπου εγκαθίστανται αυθαίρετα - και ίσως προσωρινά - άνθρωποι από τα πιο φτωχά στρώματα. Στέκεται επίσης στα μνημεία που έχει ήδη φωτογραφίσει ο Αυγ. Λεόν και απαθανατίζει ακόμη ανθρώπινες μορφές, κοινωνικές δραστηριότητες και διαφορετικές ενδυμασίες.


Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ


Κορυφή σελίδας
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ