Κατά τους πρώτους μήνες του έτους που διανύουμε η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα (NDB) που ίδρυσαν οι BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) εκταμίευσε τα πρώτα της δάνεια, συνολικού ύψους 811 εκατ. δολαρίων, προς επιχειρήσεις του τομέα της «πράσινης ενέργειας» και ήδη επεξεργάζεται σειρά αιτημάτων για τη χρηματοδότηση έργων σε υποδομές Ενέργειας, Μεταφορών κ.ά.

Από το Μάρτη του 2013, όταν οι ιδρυτές της ανακοίνωσαν στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής τη σύσταση της τράπεζας, δήλωσαν ευθύς εξαρχής ότι η NDB αποτελεί «εναλλακτικό» επενδυτικό ίδρυμα έναντι της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, με σκοπό την ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των πέντε κρατών - μελών αλλά και τη χρηματοδότηση έργων σε μια μεγάλη γκάμα τομέων της οικονομίας σε κράτη και επιχειρήσεις αναπτυσσόμενων χωρών.

Η αναφορά στην Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ δεν είναι καθόλου τυχαία μιας και πριν από το ξέσπασμα της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης το 2008 είχαν ξεκινήσει συζητήσεις για την αλλαγή στους κανονισμούς λειτουργίας στο εσωτερικό των παραπάνω χρηματοπιστωτικών οργανισμών, που όμως δεν προχώρησαν, με κύρια ευθύνη των ΗΠΑ. Δεκάδες αναπτυσσόμενες χώρες που συμμετέχουν με κεφάλαια στο ΔΝΤ απαιτούν εδώ και χρόνια αλλαγές στο καταστατικό του και στο ύψος των «Ειδικών Τραβηχτικών Δικαιωμάτων» κάθε χώρας - μέλους του.

Τα «Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα», που λειτουργούν ως διεθνές αποθεματικό στοιχείο από το 1967, καθορίζουν το ύψος των δανείων που μπορεί να λάβει κάθε χώρα από το ΔΝΤ αλλά και τα δικαιώματα ψήφου στο εσωτερικό του. Οι ηγέτες του G20 είχαν αποφασίσει το 2010 να γίνουν αποδεκτά τα αιτήματα των αναπτυσσόμενων χωρών για αλλαγές στον εσωτερικό συσχετισμό ισχύος του ΔΝΤ και να αποτυπώσουν το νεότερο (για παράδειγμα, η Κίνα από τρίτη οικονομία είναι πλέον δεύτερη στον κόσμο, πίσω από τις ΗΠΑ, αφήνοντας τρίτη τη Γερμανία, υπό την επίδραση της ανισόμετρης ανάπτυξης), οι οποίες ωστόσο δεν εφαρμόστηκαν, με ευθύνη των ΗΠΑ, οι οποίες διατηρούν τον κυρίαρχο ρόλο στο Ταμείο από την ίδρυσή του μεταπολεμικά μέχρι και σήμερα.

Υπήρξε στη συνέχεια μια σειρά δηλώσεων από τους ηγέτες και άλλους πολιτικούς παράγοντες των BRICS για την τακτική που ακολουθούν οι ΗΠΑ στο εσωτερικό του ΔΝΤ, μέχρι την τελική επίσημη ανακοίνωση ίδρυσης της NDB. Αξίζει να αναφερθεί πως όλες μαζί οι χώρες των BRICS ξεπερνούν τα 3 δισ. κατοίκους, δηλαδή περισσότερο από το 41% του παγκόσμιου πληθυσμού, καλύπτουν σε έκταση πάνω από το 1/4 της υδρογείου και παράγουν σχεδόν το 25% του παγκόσμιου ετήσιου ΑΕΠ.

Η NDB έχει μία καταστατική καινοτομία συγκριτικά με την Παγκόσμια Τράπεζα, αφού όλα τα ιδρυτικά μέλη έχουν δικαίωμα μιας ψήφου, ανεξαρτήτως των κεφαλαίων που έχουν συνεισφέρει στο αρχικό της κεφάλαιο, ενώ κανένα δεν διαθέτει το δικαίωμα άσκησης βέτο. Εδρα της τράπεζας ορίστηκε η Σαγκάη της Κίνας, γεγονός που οδηγεί αρκετούς αναλυτές να επισημαίνουν τον κυρίαρχο ρόλο που παίζει η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου στο εσωτερικό της, πέραν των διακηρύξεων περί ισοτιμίας των μελών της. Βέβαια, η Κίνα έχει καταβάλει το μεγαλύτερο χρηματικό κεφάλαιο, ύψους 41 δισ. δολαρίων, ακολουθούν η Βραζιλία, η Ινδία και η Ρωσία με 18 δισ. δολάρια και η Νότια Αφρική με 5 δισ.

Στην ιδρυτική διακήρυξη της NDB υπογραμμίζεται ρητά ότι οι τρέχουσες πηγές χρηματοδότησης σε παγκόσμιο επίπεδο δεν αντιστοιχούν στις επενδυτικές ανάγκες κρατών και ιδιωτικών επιχειρήσεων, καθώς τα ιδιωτικά διεθνή επενδυτικά κεφάλαια δεν παρουσιάζουν τη σταθερότητα που απαιτούν οι μακροπρόθεσμες επενδύσεις, ούτε το συνολικό τους μέγεθος επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών. Σκοπός της NDB, επισημαίνεται, είναι να παίξει καθοριστικό ρόλο στην κάλυψη τέτοιων αναγκών για τη χρηματοδότηση μακροπρόθεσμων επενδυτικών πλάνων. Το αρχικό κεφάλαιο της τράπεζας ήταν 45 δισ. δολάρια, αλλά μέσα σε δύο χρόνια έφτασε τα 100 δισ., τα οποία προορίζονται να επενδυθούν κατά την επόμενη δεκαετία.

Ομως, όπως αναγνωρίζουν οι ιδρυτές της, ακόμη και αυτό το ποσό παραμένει ανεπαρκές για την κάλυψη χρηματοδοτικών αναγκών στις υποδομές των αναπτυσσόμενων χωρών, τις οποίες και υπολογίζουν στο 1 τρισ. δολάρια το χρόνο για τα επόμενα δέκα χρόνια. Η χρηματοδοτική αυτή ανεπάρκεια μπορεί να ξεπεραστεί, όπως σημειώνεται, εάν τα μέλη που συμμετέχουν δημιουργήσουν ένα περιβάλλον συνεργασίας και ανταλλαγής γνώσης, για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις κατά τα επόμενα χρόνια ώστε η NDB να μπει πιο δυναμικά στο διεθνή επενδυτικό ανταγωνισμό. Παρά το γεγονός ότι η τράπεζα παρουσιάζεται ως «εναλλακτική» χρηματοδοτική πηγή στο κατεστημένο της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ, ο Ινδός πρόεδρός της, Kundapur Vaman, τονίζει σε κάθε ευκαιρία ότι οι επενδυτικές ανάγκες σε υποδομές είναι τεράστιες και επομένως υπάρχει άπλετος χώρος για την παράλληλη ύπαρξη πολλαπλάσιων δανειοδοτικών οργανισμών.

Οπως έχει γίνει γνωστό, η συνεισφορά των ιδρυτών της στα δανειοδοτικά της κεφάλαια δεν προβλέπεται να αυξηθεί όταν αυτά εξαντληθούν, αλλά η τράπεζα θα απευθυνθεί στις διεθνείς αγορές για τη δανειοδότησή της. Γεγονός που αποκαλύπτει εν πολλοίς και το χαρακτήρα της NDB καθώς οι κανόνες λειτουργίας των «διεθνών αγορών» είναι ακριβώς ίδιοι για όποιον απευθύνεται σε αυτές για δανειοδότηση. Που σημαίνει ότι η τράπεζα θα πρέπει να παρουσιάζει κερδοφορία και με αυτόν τον απαράβατο όρο θα χορηγεί δάνεια, εάν θέλει τουλάχιστον να παραμείνει εντός των αγορών ως αξιόπιστος δανειολήπτης. Καθόλου τυχαίο δεν είναι άλλωστε το γεγονός ότι η αμερικανική «Goldman Sachs» έχει αναλάβει το ρόλο του βασικού επενδυτικού συμβούλου.

Σίγουρα, η ίδρυση της «Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας» από τους BRICS συνιστά, δυνητικά περισσότερο, ένα ακόμη στοιχείο του αναπτυσσόμενου ανταγωνισμού τους με τους άλλους διεθνείς διακρατικούς καπιταλιστικούς οργανισμούς, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, τα άλλα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη ή διακρατικές ενώσεις, όπως ΗΠΑ, Ευρωζώνη - ΕΕ, Ιαπωνία κ.λπ., όμως ταυτόχρονα με τον ανταγωνισμό συνυπάρχει διεθνώς και η τάση για οικονομική συνεργασία. Ισως μάλιστα η NDB να λειτουργήσει υποβοηθητικά στην είσοδο ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων της Δύσης στις αγορές των αναπτυσσόμενων χωρών, ίσως και με ακόμη καλύτερους όρους απ' ό,τι το ΔΝΤ, μιας και η νέα τράπεζα αφενός δεν φέρει, ακόμη, την αρνητική φήμη που φέρει το ΔΝΤ σε πάρα πολλές χώρες και λαούς της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας, αφετέρου δρώντας ανταγωνιστικά με το ΔΝΤ, μπορεί να προσελκύει με καλύτερους όρους τη συνεργασία άλλων κρατών, γεγονός που βοηθά και τη διείσδυση των BRICS σ' αυτές τις οικονομίες. Επίσης, όταν ανακοινώθηκε η ίδρυση της NDB εκφράστηκε, τουλάχιστον φραστικά, η επιδίωξη συμμετοχής από κράτη της ΕΕ, όπως π.χ. τη Βρετανία, την Ιταλία, ακόμη και τη Γερμανία.

Αυτό που γίνεται σαφές και με αφορμή την ίδρυση της NDB είναι πως και οι πέντε χώρες - μέλη των BRICS δεν βρίσκονται στην οικονομική κατάσταση των προηγούμενων δεκαετιών, αφετέρου δεν πρόκειται να αρκεστούν στη «μοιρασιά» των αγορών όπως είχε ρυθμιστεί προς όφελος των δυτικών μονοπωλιακών ομίλων μέχρι πρόσφατα. Πλέον, ολοένα και περισσότερο αναδεικνύονται σε χώρες εκροής επενδυτικών κεφαλαίων σε αγορές του εξωτερικού, κυρίως σε όμορες αναπτυσσόμενες αγορές και αυτήν την ανάγκη έρχεται ουσιαστικά να υπηρετήσει η NDB. Αυτό λένε μάλιστα και οι πολιτικοί και οικονομικοί αξιωματούχοι αυτών των χωρών, ότι δηλαδή επιθυμούν τη συνεργασία με όλες τις άλλες χώρες και οργανισμούς, σε «ισότιμη βάση» και ότι εν τέλει η NDB έρχεται να υπηρετήσει αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Να θυμίσουμε, για παράδειγμα, ότι η ανάπτυξη του μεγαλεπήβολου επενδυτικού σχεδίου για το «δρόμο του μεταξιού» θεωρείται πεδίο επενδύσεων της NDB.