Πριν από μερικές μέρες, η σημαντικότερη εργοδοτική Ενωση στην Τουρκία, η TUSIAD, έδωσε στη δημοσιότητα μια έκθεση για την οικονομία, τουρκική και διεθνή, εκφράζοντας και αυτή με τη σειρά της έντονη ανησυχία για τη μείωση των ρυθμών ανάπτυξης (σε όποια καπιταλιστική οικονομία συνεχίζουν να υπάρχουν αυξανόμενοι ρυθμοί ανάπτυξης, γιατί σε πολλές περιπτώσεις είναι στάσιμοι ή και μειώνονται). Μεταξύ άλλων, εκτιμούσε ότι «πλέον κόπηκαν στη μέση οι ρυθμοί ανάπτυξης των αναπτυσσόμενων χωρών, που πέρυσι γνώρισαν μεγάλες εκροές κεφαλαίων» και διαπίστωνε ότι «υπάρχουν πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, που εγκλωβίστηκαν σε έναν κύκλο υψηλότερου χρέους του ιδιωτικού τομέα και χαμηλότερης καταναλωτικής ζήτησης», για να καταλήξει, μεταξύ άλλων: «Δεν υπάρχει ασφαλής παράδεισος στον κόσμο σήμερα».

Ειδικά για την Τουρκία, η TUSIAD εφιστούσε την προσοχή, επειδή από το 2011 υπάρχει τάση συρρίκνωσης των ρυθμών ανάπτυξης, η οποία βασίζεται όλο και λιγότερο στις εξαγωγές, κάτι που προβληματίζει το κεφάλαιο και υποστηρίζει ότι μια τέτοια ανάπτυξη «δεν μπορεί να συνεχίσει να είναι βιώσιμη». Ειδική ανησυχία προκαλεί η ραγδαία επιδείνωση των ρωσο-τουρκικών σχέσεων, μετά την κατάρριψη του ρωσικού «Su-24» τον περασμένο Νοέμβρη και μια σειρά κυρώσεων που «τίναξαν στον αέρα» την οικονομική συνεργασία με έναν από τους (μέχρι πρόσφατα) στενότερους εμπορικούς εταίρους της Τουρκίας. Για να αντιληφθεί κανείς αλλαγές που συντελούνται στο «χάρτη» των τουρκικών εξαγωγών, μπορεί να συγκρατήσει ότι μόλις τον περασμένο Γενάρη, ο όγκος των τουρκικών εξαγωγών προς τη Ρωσία μειώθηκε κατά 2/3, όπως τουλάχιστον εξηγούσε στις 9 Φλεβάρη ο Ρώσος πρέσβης στην Αγκυρα Αντρέι Κάρλοφ. Ενώ σε αυτήν τη μείωση δε συγκαταλέγονταν οι επιδράσεις στη μεγάλη δραστηριότητα, που οι Τούρκοι κατασκευαστές έχουν (και) στη Ρωσία, όπως και στη σημαντική ροή τουριστών από τη Ρωσία προς την Τουρκία.

Επιπλέον, μεγάλη σημασία έχουν και οι προεκτάσεις της ενεργειακής εξάρτησης της Τουρκίας από τη Ρωσία, καθώς η πρώτη εισήγαγε το συντριπτικό ποσοστό των αναγκών της σε φυσικό αέριο από τη δεύτερη. Πλέον, το τουρκικό κεφάλαιο μετρά σοβαρές επιπτώσεις και επειδή δεν προχώρησαν συμφωνίες για εκπτώσεις στην τιμή πώλησης, που είχαν σχεδόν «κλείσει» μεταξύ της «Γκάζπρομ» και Τούρκων «ιδιωτών». Ηδη προχτές, τουρκικά ΜΜΕ μετέδωσαν ότι το ρωσικό μονοπώλιο μείωσε τη ροή του αερίου, μετά από την άρνηση Τούρκων επιχειρηματιών να πληρώσουν το λογαριασμό, ως έκφραση δυσαρέσκειας για το «πάγωμα» των εκπτώσεων στις τιμές.

Στο μεταξύ, η κυβέρνηση Νταβούτογλου - Ερντογάν ήδη δέχεται στο εσωτερικό σφοδρή κριτική για την εξωτερική πολιτική που έχει «απομονώσει τη χώρα», όπως επιχειρηματολογούν τόσο τα κόμματα της αντιπολίτευσης, όσο και πρώην στελέχη του κυβερνώντος AKP. Ολοι τους, βέβαια, εκφράζουν την «αγωνία» του τουρκικού κεφαλαίου να προλάβει ανακατατάξεις, που επιταχύνονται στην περιοχή και πιθανώς να μεγαλώσουν τις απειλές σε βάρος του, όχι μόνο με πιθανή απόσχιση τμήματος των νοτιοανατολικών επαρχιών όπου στους Κούρδους δυναμώνει το αίτημα για «αυτοδιοίκηση», αλλά και για αφαίρεση ζωτικών τμημάτων των αγορών στα οποία διατηρούσε μια σημαντική θέση. Εκφράζουν επιπλέον, και την αγωνία του τουρκικού κεφαλαίου να πετύχει το στόχο να συμπεριληφθεί ως το 2020 στις 10 ισχυρότερες οικονομίες του κόσμου, που φυσικά υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες γίνεται όλο και δυσκολότερος.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, ίσως δεν είναι τυχαίο ότι, το τελευταίο τρίμηνο, πολλές από τις διπλωματικές επαφές της τουρκικής ηγεσίας στο εξωτερικό αφορούσαν χώρες της Κεντρικής Ασίας. Μιας περιοχής δηλαδή πολύ κοντά στην «αυλή» της Τουρκίας, στις οποίες, εκτός από το έντονο μουσουλμανικό στοιχείο, η Αγκυρα μπορεί να χρησιμοποιήσει ως «σημείο επαφής» και τις πολλές τουρκικές διαλέκτους που χρησιμοποιούνται ευρέως στην περιοχή.

Στις αρχές του Φλεβάρη, ο πρωθυπουργός, Αχμέντ Νταβούτογλου, έκανε επίσημη επίσκεψη στο Καζακστάν. Εκεί τέθηκε ως στόχος ο πενταπλασιασμός των Αμεσων Ξένων Επενδύσεων (που σήμερα είναι μόλις 2 δισ. δολάρια) το επόμενο διάστημα και η αύξηση των επενδύσεων Τούρκων κατασκευαστών στη χώρα κατά 50%. Ενδεικτικό είναι όμως και ότι οι υπουργοί Οικονομίας των δύο πλευρών θα συναντιούνται πλέον ...κάθε μήνα, για να ανταλλάσσουν ιδέες σχετικά με την περαιτέρω ανάπτυξη της διμερούς οικονομικής συνεργασίας.

«Με άλλα λόγια, η Τουρκία θα είναι πιο ενεργή στην περιοχή της Ευρασίας. Θα κεφαλαιοποιήσει την ήδη υπάρχουσα οικονομική της δύναμη στην περιοχή», σχολίαζε ο καζάκικος Τύπος, επισημαίνοντας ότι, ήδη, σήμερα η Τουρκία είναι ένας από τους μεγαλύτερους ξένους επενδυτές στους τομείς της καζάκικης οικονομίας που δεν αφορούν υδρογονάνθρακες, αλλά και βασικός «παίκτης» για την ανάπτυξη πολλών υποδομών στη χώρα (άλλωστε, οι Τούρκοι κατασκευαστές έχουν από την πιο δυναμική παρουσία του τουρκικού κεφαλαίου σε πάρα πολλές περιοχές του πλανήτη).

Σημειώνουμε ότι το Καζακστάν είναι σήμερα μέλος της Ευρασιατικής Οικονομικής Ενωσης (μιας διακρατικής καπιταλιστικής ένωσης όπου πρωτοστατεί η Ρωσία), ενώ αποτελεί έναν από τους πρώτους παραγωγούς - παγκοσμίως - ουρανίου, αλλά και χρωμίου, χαλκού, άνθρακα.

Στο μεταξύ, περίπου τις ίδιες μέρες που ο Νταβούτογλου είχε επαφές στο Καζακστάν, ο υπουργός Οικονομικών Σχέσεων, Μουσταφά Ελιτάς, βρισκόταν στο Ασγκαμπάτ του Τουρκμενιστάν, επικεφαλής μεγάλης επιχειρηματικής αντιπροσωπείας που θα έπαιρνε μέρος σε μεγάλη επενδυτική έκθεση. Σε αυτήν πήραν μέρος εκπρόσωποι πάνω από 100 εταιρειών από τους κλάδους της μηχανικής, της χημικής βιομηχανίας, του εξοπλισμού που αφορά τη διαχείριση υδάτων, των κατασκευών κ.τ.λ.

Η ανάπτυξη των Κατασκευών και στο Τουρκμενιστάν είναι επίσης ο κλάδος, στον οποίο «διακρίνονται» εδώ και χρόνια οι τουρκικές εταιρείες. Πλέον, όμως, οι δυο πλευρές φαίνεται να ιεραρχούν τη σύσφιξη και της ενεργειακής τους συνεργασίας, από την πλευρά της «απεξάρτησης» από τη Ρωσία, την οποία επιδιώκει όχι απλά η Τουρκία αλλά και η ΕΕ, επιδιώκοντας τη «διαφοροποίηση» των ενεργειακών διαδρομών που χρησιμοποιεί. Με δεδομένο ότι τα κοιτάσματα αερίου του Τουρκμενιστάν θεωρούνται από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, ο ανταγωνισμός για το ποιος θα πρωτογίνει «φίλος» του θα μεγαλώσει.

Αξία έχει και η τριμερής συνάντηση υπουργών Εξωτερικών στην οποία συμμετείχε ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, μαζί με τους ομολόγους του από Γεωργία και Αζερμπαϊτζάν, μόλις στις 19 Φλεβάρη. Ηταν η 5η κατά σειρά τέτοια συνάντηση και μεταξύ άλλων καλωσόρισε τις συναντήσεις που έχουν γίνει για το Νότιο Διάδρομο Αερίου και ειδικά τα εγκαίνια των έργων του ΤΑΝΑΡ (που θα μεταφέρει αζέρικο αέριο μέσω Γεωργίας και Τουρκίας προς την Ευρώπη). Επίσης «υπογράμμισαν τον ειδικό ρόλο των τριών χωρών για την αναβίωση του ιστορικού Δρόμου του Μεταξιού (βλ. κινεζικά σχέδια για ενεργειακούς και εμπορικούς διαδρόμους μεταξύ Δύσης - Ανατολής)» και σε αυτό το πλαίσιο χαιρέτισαν και έργα όπως τη σιδηροδρομική σύνδεση των τριών χωρών που θα εκτείνεται ενώνοντας Μπακού - Τιφλίδα - Καρς και εκτιμάται ότι θα δώσει μεγάλη ώθηση στη διοχέτευση των ευρωπαϊκών αγορών.

Τέλος: Πριν σημειωθεί η νέα βομβιστική επίθεση στην Αγκυρα, στις 17 Φλεβάρη, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρ. Τ. Ερντογάν είχε προγραμματίσει να κάνει επίσημη επίσκεψη στο Αζερμπαϊτζάν, που τελικά αναβλήθηκε. Τα ρεπορτάζ που ανακοίνωναν την προσωρινή ματαίωση του ταξιδιού σχολίαζαν ότι το Αζερμπαϊτζάν ήταν η πρώτη χώρα που επισκέφτηκε ο Νταβούτογλου μετά την κατάρριψη του ρωσικού «Su-24», τον περασμένο Νοέμβρη. Ορισμένα ασιατικά ΜΜΕ υποστήριζαν μάλιστα ότι, πέρυσι, η Τουρκία καταγράφτηκε ως ο 4ος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Αζερμπαϊτζάν, με μια διαφορά όλο και μικρότερη (λιγότερα από 400 εκατομμύρια δολάρια) από τη Ρωσία που είναι στην 3η θέση. Ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι η προσέγγιση Τουρκίας - Αζερμπαϊτζάν είναι τέτοια που ίσως θα μπορούσε να αναλάβει ένα ρόλο «διαμεσολαβητή», για μια ενδεχόμενη αναθέρμανση των πληγμένων σχέσεων Αγκυρας - Μόσχας.

Πάντως, αυτό που χρειάζεται να επισημανθεί είναι ότι αν τα σχέδια της Τουρκίας, να ενισχύσει την παρέμβασή της στην Κεντρική Ασία, περιπλέκονται και με την ενεργειακή προμήθεια της Ευρώπης (όπως δείχνουν π.χ. οι επαφές με Τουρκία - Αζερμπαϊτζάν - Γεωργία, ενώ το Μάη του 2015, στο Ασγκαμπάτ, αξιωματούχοι από Τουρκία - Τουρκμενιστάν αλλά και Αζερμπαϊτζάν, υπέγραψαν δήλωση για την ανάπτυξη της ενεργειακής συνεργασίας, αναγνωρίζοντας ότι αυτή μπορεί να είναι αμοιβαία επωφελής για τη διασφάλιση της προμήθειας της Ευρώπης σε αέριο), τότε οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί θα περιπλακούν ακόμα περισσότερο.

Οπως, επίσης, νέα δεδομένα θα προστεθούν και σε άλλα κεφάλαια, όπως είναι τα σχέδια της Κίνας να διασφαλίσει φτηνή Ενέργεια, επεκτείνοντας ευεργετικές σχέσεις που έχει ήδη (σήμερα, οι περισσότερες εξαγωγές τουρκμένικου αερίου κατευθύνονται στην Κίνα).