Πέμπτη 24 Δεκέμβρη 2015
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 14
ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΛΑΪΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ (ΤΕΤΡΑΣΕΛΙΔΟ)
Οι βυρσοδεψεργάτες της Σάμου και οι αγώνες τους

Μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση από το Εργατικό Κέντρο, που κατέχει το αρχείο του ιστορικού σωματείου τους

Εργάτες σε βυρσοδεψείο της Σάμου
Εργάτες σε βυρσοδεψείο της Σάμου
Το εργατικό κίνημα των βυρσοδεψεργατών του νησιού και την εκατόχρονη σχεδόν δράση του σωματείου τους τίμησε το Εργατικό Κέντρο Σάμου, σε εκδήλωση που οργάνωσε στις αρχές του Νοέμβρη. Το σωματείο των βυρσοδεψεργατών έδρασε από το 1889 έως το 1996 και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ιστορίας των εργαζομένων και συνολικά του λαού της Σάμου.

Πλευρές και συμπεράσματα αυτής της ιστορίας επιχείρησε να φωτίσει το Εργατικό Κέντρο, αξιοποιώντας το αρχείο του σωματείου, οργανώνοντας την έρευνα και τη μελέτη των πλούσιων υλικών του. Το αρχείο του σωματείου είχε παραδοθεί από το τελευταίο Διοικητικό του Συμβούλιο στο Εργατικό Κέντρο και έκτοτε φυλάσσεται από αυτό.

Από το πλούσιο ιστορικό και αρχειακό υλικό που παρουσιάστηκε στην εκδήλωση, δημοσιεύουμε αποσπάσματα που αφορούν δύο απεργιακές μάχες: Τα πρώτα βήματα στην οργάνωση των εργατών μέχρι την πρώτη απεργία τους το 1911 και την απεργιακή μάχη που οργάνωσαν το 1934, σε συνθήκες καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης.

Τα πρώτα βήματα

Το 1899 ιδρύθηκε το πρώτο σωματείο βυρσοδεψών, με την επωνυμία Αδελφότης Βυρσοδεψών «Ο Προφήτης Ηλίας». Στόχος του ήταν η αμοιβαία υποστήριξη, η ηθική και υλική ανάπτυξη των απόρων εργατών βυρσοδεψών. Το σωματείο περιελάμβανε εργοδότες και εργάτες μαζί. Οι πρώτοι ήταν μέλη τακτικά και οι δεύτεροι «αρωγά». Φυσικά, τα συμφέροντά τους συγκρούονταν. Στο βιβλίο του Σταύρου Χατζηγεωργίου (Γαλάνη) «Συνδικάτα - Το εργατικό κίνημα των βυρσοδεψεργατών Καρλοβάσου Σάμου 1899-1947» αναφέρονται τα εξής:

«Μια φορά σε μια τέτοια συνέλευση (σ.σ. εργοδοτών - εργατών), ο εισηγητής εργοδότης τα 'λεγε όπως πάντα ...μαστρανάποδα για τους εργάτες. Ενας εργάτης, ο μαστρο-Δημήτρης Πτίνης, θέλησε να μιλήσει κι αυτός στη συνέλευση σε κείνα που ξεφούρνιζε ο εισηγητής εργοδότης. Από τις πρώτες κιόλας κουβέντες του Πτίνη, τ' αφεντικά καταλάβανε πως ο μαστρο-Δημήτρης ανακατεύει τη φάβα επικίνδυνα για τα συμφέροντά τους. Ο Πτίνης δεν πρόλαβε να πει πολλά, αλλά δεν πρόλαβε να μετρήσει ούτε τα σκαλιά της σκάλας. Κλωτσιές και γροθιές και κυνηγητό ως 300 μέτρα μέχρι το εργοστάσιο του Γιάννη Κομνηνού...».

Η κατάσταση των εργατών στα βυρσοδεψεία ήταν άθλια. Δεν τους προστάτευε καμιά νομοθεσία. Εκτός από αυτή καθαυτή την εργασία που ήταν βαριά και ανθυγιεινή και δουλεύανε ήλιο με ήλιο, οι εργοδότες τούς εκμεταλλεύονταν ακόμα πιο άγρια. Δεν τους πλήρωναν με χρήματα, αλλά σε είδος.

Οι βυρσοδέψες, δηλαδή, προχωρούσαν σε κατασχέσεις προϊόντων (τρόφιμα, πανιά, ψιλικά κ.ά.) από μικρούς μαγαζάτορες που αδυνατούσαν να τους αποπληρώσουν. Αυτά έδιναν στους εργάτες αντί για την πληρωμή τους. Οι εργάτες έπρεπε να βρούνε αγοραστή να τα πουλήσουν για να πάρουν μερικά χρήματα. Αλλος ένας τρόπος εκμετάλλευσης των εργατών στα βυρσοδεψεία ήτανε η «μάγκα». Επρεπε κάθε Κυριακή να δουλέψουνε οι εργάτες έως τη μία το μεσημέρι χωρίς αμοιβή.

Το 1908, οι βυρσοδεψεργάτες ίδρυσαν το δικό τους καθαρά εργατικό σωματείο, την Αδελφότητα Εργατών Βυρσοδεψών «Ο Αγιος Παντελεήμων». Σκοπό είχαν την περίθαλψη των εργατών και ανακούφιση των μελών της αδελφότητας. Το σωματείο είχε και φιλανθρωπικό, αλλά και συνδικαλιστικό χαρακτήρα. Αγωνιζόταν για τα συμφέροντα των εργαζομένων, ήρθε σε σύγκρουση με τους εργοδότες και έκανε την πρώτη απεργία στις 7 Μάρτη του 1911, με κύριο αίτημα τον καθορισμό του ωραρίου και την αυστηρή τήρησή του.

Οσο γι' αυτά που κέρδισαν με τον αγώνα τους, το πρακτικό της Αδελφότητας τα συνοψίζει ως εξής: «1. Εναρξη εργασίας "ημισείαν ώραν μετά την ανατολήν του ηλίου" 2. Διακοπή από της 9-9/1/2 ώρας προ μεσημβρίας 3. Γεύμα από 12-1 ώραν μ.μ. 4. Διακοπή από τις 4-4 1/2 μ.μ. 5. Παύση εργασίας προ της δύσεως του ηλίου 6. "Δύο σιγάρα προ μεσημβρίας και δύο μετά μεσημβρίαν" 7. Αν κάποιος εργοδότης χρειαστεί εργάτες να δουλέψουν υπερωρίες, να δίνει και την ανάλογη αμοιβή».

Συζήτηση για τις μηχανές...

Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης των χρόνων 1929-1932, οι άνεργοι βυρσοδεψεργάτες στο Καρλόβασι φτάνουν τους 250. Γίνεται προσπάθεια να ανασυσταθεί το σωματείο, που είχε μείνει ανενεργό για περίπου επτά χρόνια. Συγκαλείται Γενική Συνέλευση το 1931, όπου παίρνουν μέρος 57 εργάτες, αριθμός που αντιστοιχούσε στο 10% των εργαζομένων και των ανέργων και αποφασίζουν το ζωντάνεμα του σωματείου. Μετά από 15 μέρες καλούν σε δεύτερη Γενική Συνέλευση, στην οποία συμμετέχουν 170 εργάτες.

Στις διεκδικήσεις τους συμπεριλαμβάνουν τα αιτήματα για δουλειά με παρέμβαση του κράτους ή της κοινότητας και δωρεάν φάρμακα για όλους τους εργάτες από το κοινοτικό φαρμακείο. Στην τρίτη Γενική Συνέλευση προσήλθαν 250 εργάτες, κατακλύζοντας την αίθουσα του Πανσαμιακού. Εκεί συζητήθηκε το σταμάτημα κάθε υπερωρίας ή εργασίας με εργολαβικό τρόπο, για να δουλέψουν άλλοι 25 εργάτες το 8ωρό τους. Επίσης, η ίδρυση επικουρικού ταμείου προς την εξασφάλιση γερόντων και ανίκανων προς εργασία.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η συζήτηση που προκλήθηκε γύρω από τη χρήση των μηχανών. Στη συζήτηση κατατέθηκε η πρόταση οι εργάτες να μη χρησιμοποιούν ένα εργαλείο, το «φλες» (αποσαρκωτική μηχανή) για να μειωθεί κι άλλο η ανεργία, αφού θα χρειάζονταν περισσότερα χέρια για να φέρουν σε πέρας τη δουλειά της μηχανής. Το θέμα προκάλεσε πολλές συζητήσεις και απασχόλησε και τη Γενική Συνέλευση του σωματείου, με πρωτοπόρους συνδικαλιστές να επιχειρηματολογούν πως η λύση δεν είναι να καταργούνται εξελιγμένα μηχανήματα που ανεβάζουν την παραγωγικότητα.

Οι κομμουνιστές Νίκος Χρυσάφης (ήταν ένας από τους 200 εκτελεσμένους της Καισαριανής το 1944) και Σταύρος Χατζηγεωργίου, μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του σωματείου, καταδικάστηκαν το 1932 σε επτά μήνες φυλακή για παράβαση του «Ιδιώνυμου» και ο Σύλλογος Εργατών Βυρσοδεψών «Ο Αγιος Παντελεήμων» διαλύθηκε. Ωστόσο, το φθινόπωρο του 1932, με την αποφυλάκισή τους, πρωτοστάτησαν στην ίδρυση νέου σωματείου με την επωνυμία «Αναγέννηση».

Η απεργία του 1934

Την τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκονται εκείνα τα χρόνια οι βυρσοδεψεργάτες της Σάμου, περιγράφει ο «Ριζοσπάστης» με ανταπόκριση που υπογράφει «ένας εργάτης» στις 26/3/1934: «Οι βυρσοδεψεργάτες της Σάμου δουλεύουμε ξυπόλητοι μέσα στα νερά και τη βρώμα, τα χέρια και τα πόδια μας έχουν αποκτήσει πληγές. Αρβυλα μόνο σε ωρισμένα εργοστάσια δίνουν. Το 8ωρο καταπατείται από τους περισσότερους εργοδότες. Οι μικροί δουλεύουν 9-10 ώρες την ημέρα. Το μεροκάματο των τεχνιτών φτάνει στις 50 δραχμές και οι βοηθοί παίρνουν 20-35 δραχμές.

Οσοι αρρωστούν δεν έχουν ούτε γιατρό ούτε φάρμακα. Το σωματείο μας είχε καταχτήσει γιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη, μα ύστερα από μια αντίδραση που σημειώθηκε εκ μέρους των τσιρακιών των εργοδοτών μας τόκοψαν. Οσοι πρωτοστατούν στην κίνηση του σωματείου μας, σέρνονται καθημερινά στην ασφάλεια και στα δικαστήρια. Μέσα σ' αυτό το μήνα δικάζονται 7 κι έχουν καταδικαστεί δύο από 7 μέρες φυλακή».

Τον Οκτώβρη του 1934 διοργανώνεται γενική απεργία από το σωματείο «Αναγέννηση», η οποία προετοιμάζεται με ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα. Γίνονται εργοστασιακές συσκέψεις. Οι εργάτες είναι προσεκτικοί, περιφρουρούν τον αγώνα τους και δε φανερώνουν τίποτα σχετικό με την οργάνωσή του που θα μπορούσε να φτάσει στα αυτιά της εργοδοσίας.

Παράλληλα, ζητούν από το λαό του Καρλοβάσου να βοηθήσει για να μην πεινάσουν οι απεργοί. Το σωματείο ζητά να διατηρηθεί πίστωση των απεργών στα μαγαζιά. Εκτός από την πίστωση στους απεργούς, να προσφέρουν και προϊόντα τους. Μανάβηδες, φουρνάρηδες, μπακάληδες, κρεοπώλες, ζαχαροπλάστες, ράφτες, οι πάντες βοηθούν όπως μπορούν τους απεργούς. Ως και ένας παππούς που είχε όλη κι όλη μια γίδα, την πήγε στο σωματείο για να έχουν γάλα οι απεργοί. Φυσικά, οι εργάτες προσπάθησαν να τον αποτρέψουν για να έχουν γάλα τα εγγόνια του κι εκείνος πείστηκε με βαριά καρδιά. Η συμμετοχή στην απεργία φτάνει το 100%.

Την 8η μέρα της απεργίας, οι εργοδότες υποχωρούν και δίνουν 10% αύξηση. Γίνεται συνέλευση στις 20 Οκτώβρη του 1934 και σύμφωνα με τα πρακτικά από τα αρχεία του σωματείου, οι εργάτες αποφασίζουν ότι το 10% είναι εξευτελιστικό γι' αυτόν τον αγώνα και αποφασίζουν σε σύνολο 224 μελών τη συνέχιση της απεργίας. Τελικά, η απεργία έληξε με αύξηση στο μεροκάματο κατά 12%.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ