Η αποκατάσταση του κατώτατου μισθού στα προ κρίσης επίπεδα ήταν από τα «βαριά χαρτιά» στην προεκλογική καμπάνια του ΣΥΡΙΖΑ. Σήμερα, δυο μήνες μετά τις εκλογές, αν υπάρχει ένα ζήτημα στο οποίο επικρατεί πλήρης ασάφεια για τις πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης, είναι το ζήτημα του κατώτατου μισθού.

Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν στοιχεία που πρέπει να υποψιάσουν τους εργαζόμενους για το τι σκοπεύει να κάνει η κυβέρνηση και για το ποιος τελικά θα βγει κερδισμένος, όταν στο τέλος εργοδότες και εργαζόμενοι «κάνουν ταμείο».

Το σίγουρο είναι ότι στο παρασκήνιο εξελίσσεται ένα χοντρό παζάρι με τις εργοδοτικές ενώσεις για το πώς η κυβέρνηση θα εμφανιστεί να παρεμβαίνει υπέρ της αποκατάστασης του κατώτατου μισθού και ταυτόχρονα θα αξιοποιήσει αυτό το «πάρε - δώσε» για να εξασφαλίσει νέα «αναπτυξιακά» προνόμια στους επιχειρηματικούς ομίλους.

Σ' αυτήν την κατεύθυνση, από τη μια απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο χρονικά η όποια αποκατάσταση του κατώτατου μισθού και, από την άλλη, φαίνεται πια καθαρά ότι θα συνοδεύεται από ισχυρά ανταλλάγματα προς τους εργοδότες, προκειμένου να μην αγγίξει την τσέπη τους, ή να επηρεάσει όσο γίνεται λιγότερο την κερδοφορία και την ανταγωνιστικότητά τους.

Ετσι, η κυβέρνηση κρατάει τους εργαζόμενους «στο περίμενε», καλλιεργώντας προσδοκίες και κλίμα προσμονής, ενώ στους εργοδότες, που λένε «εν τη παλάμη και ούτω βοήσομεν», επαναλαμβάνει διαρκώς ότι δε θα ζημιωθούν από μια συμφωνία για αύξηση του κατώτατου μισθού, καθώς θα υπάρξουν ισχυρά ανταλλάγματα.

Βέβαια, κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει την κυβέρνηση για ανειλικρίνεια. Πολύ πριν από τις εκλογές, τον Οκτώβρη του 2014, ο Αλ. Τσίπρας έλεγε σε τηλεοπτική συνέντευξη: «Λέμε ότι θα το κάνουμε (σ.σ. επαναφορά στα 751 ευρώ) και θα το αντέξουν οι επιχειρήσεις για τους εξής λόγους: (...) Δεν θα το πάρουμε αυτό το μέτρο από μόνο του, αλλά θα το συνδυάσουμε με μια σειρά κίνητρα για τις επιχειρήσεις».

Τα ίδια επανέλαβε ο υπουργός Εργασίας, στα τέλη Γενάρη: «Θα πρέπει να δείτε την εφαρμογή ενός τέτοιου μέτρου σε συνδυασμό με μια σειρά άλλα μέτρα, τα οποία θα διευκολύνουν τη λειτουργία των επιχειρήσεων και θα δίνουν ανάσες. Οπως αυτό της ρύθμισης των χρεών προς ταμεία και εφορίες (...) Αρα λοιπόν, μιλάμε για ταυτόχρονες παρεμβάσεις που κινούνται σε μια λογική συνέργειας».

Με δεδομένα τα παραπάνω, οι εργοδοτικές ενώσεις πηγαίνουν καλά διαβασμένες στις συναντήσεις με τον νέο υπουργό και με μπόλικο «αέρα στα πανιά τους». Οπως, για παράδειγμα, η ΕΣΕΕ, η οποία στις 17/2 παρουσίασε ολοκληρωμένο σχέδιο επαναφοράς του κατώτατου μισθού στα 751 «σε δύο χρονικά και ποσοτικά στάδια, τα οποία θα απέχουν τουλάχιστον ένα έτος μεταξύ τους, κατά το πρότυπο των τελευταίων σχετικών Εθνικών Γενικών Συλλογικών Συμβάσεων (ΕΓΣΣΕ 2008: 680,59 ευρώ, ΕΓΣΣΕ 2010: 751,39 ευρώ)».

Ολα αυτά, βέβαια, με την προϋπόθεση ότι θα δρομολογηθούν από την κυβέρνηση μέτρα όπως τα παρακάτω:

• Η προσωρινή συνέχιση της αποσύνδεσης («πάγωμα») των 3ετιών από τη διαδικασία αύξησης του μισθού άνω των 751 ευρώ, τουλάχιστον για ένα ικανό χρονικό διάστημα προσαρμογής των επιχειρήσεων στα νέα οικονομικά δεδομένα.
• Να επανεξεταστεί η πρόταση των εργοδοτών για την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών δώδεκα μηνών, αντί για δεκατέσσερις που καταβάλλουν σήμερα εργοδότες και εργαζόμενοι για επιδόματα και δώρα.
• Η επιδότηση της εργασίας αντί της ανεργίας με το επίδομα των 360 ευρώ να έχει συνδικαιούχους εργοδότη και εργαζόμενο για κάθε νέα θέση εργασίας.
• Να εφαρμοστεί μία σειρά φορολογικών κινήτρων για τις επιχειρήσεις που διατηρούν και δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας, καθώς και για τους συνεπείς εργοδότες.
• Η εξέταση περαιτέρω μείωσης του μη μισθολογικού κόστους (εργοδοτικών εισφορών), ώστε να αντισταθμιστεί μέρος της επιβάρυνσης της επιχείρησης.

Μια ακόμα διάσταση πρόσθεσε ο ΣΕΒ στη συνάντηση με τον υπουργό Εργασίας, στις 2/3. Σύμφωνα με δηλώσεις του προέδρου των βιομηχάνων «προτείναμε στον κ. Υπουργό να είναι τριμερής ο κοινωνικός διάλογος, δηλαδή να μετέχει και η πολιτεία μαζί με τους εργαζόμενους και τους εργοδότες» στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, «ώστε να υπάρξει σε όσα περισσότερα θέματα γίνεται σύγκλιση απόψεων».

Το κρατάμε αυτό, επειδή όπως θα δούμε πιο κάτω, συνδέεται με το μηχανισμό που σκοπεύει να φτιάξει το υπουργείο, προκειμένου να διαμορφώνεται στο εξής ο κατώτατος μισθός. Ο κύκλος των συναντήσεων της κυβέρνησης με τις εργοδοτικές ενώσεις έκλεισε (για την ώρα) με τους μεγαλοξενοδόχους και τους άλλους επιχειρηματίες του τουρισμού. Στο υπόμνημα που κατέθεσε ο ΣΕΤΕ σημειώνει, ανάμεσα σε άλλα:

«Η επαναφορά του κατώτατου μισθού στα προ του 2012 επίπεδα θα πρέπει να γίνει σταδιακά και λαμβάνοντας υπόψη τις διαμορφωθείσες στην αγορά συνθήκες (...) ο κατώτατος μισθός θα πρέπει να καθορίζεται από τους κοινωνικούς εταίρους στο πλαίσιο της ΕΓΣΣΕ και όχι μέσω νομοθετικής ρύθμισης. Δεν είμαστε αντίθετοι καταρχάς οι διαπραγματεύσεις να γίνονται σε τριμερές επίπεδο, να μετέχει δηλαδή σε αυτές και εκπρόσωπος του κράτους, ωστόσο η πρωτοβουλία θα πρέπει να αφήνεται στους κοινωνικούς εταίρους, οι οποίοι θα πρέπει να έχουν και την αποφασιστική αρμοδιότητα.

Ως προς το ζήτημα του καθορισμού της κατώτατης αμοιβής των νέων, ηλικίας έως 25 ετών, εργαζομένων πρέπει (...) σε περίπτωση που αποφασιστεί η κατάργηση της προβλεπόμενης σήμερα διάκρισης, να προβλεφθεί ένα αντισταθμιστικό μέτρο που να λειτουργεί ως κίνητρο για τις επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν νέους σε ηλικία εργαζομένους. Ενδεχομένως, αυτό να έχει τη μορφή μιας σημαντικής μείωσης του μη μισθολογικού κόστους για τους νέους».

Σημειώνει επίσης: «Η, ήδη, συντελεσθείσα μείωση των ασφαλιστικών εισφορών ήταν ένα μέτρο που ασφαλώς κινείται στη σωστή κατεύθυνση (...) αφενός θα πρέπει να υπάρξει περαιτέρω μείωση (...) αφετέρου θα πρέπει να προβλεφθεί μια μείωση - ελάφρυνση μόνο για τις συνεπείς επιχειρήσεις».

Οι επιχειρήσεις του τουρισμού ζητάνε, τέλος: «Θεσμική κατοχύρωση της ενεργού συμμετοχής των Κοινωνικών Εταίρων στο σχεδιασμό και ιδιαίτερα την εφαρμογή των προγραμμάτων προώθησης της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης ανέργων και εργαζομένων (...) Αναβάθμιση της ποιότητας και βελτίωση της εφαρμογής των προγραμμάτων μαθητείας και πρακτικής άσκησης, με στόχο τη μεγαλύτερη δυνατή απορροφητικότητα των νέων σε θέσεις εργασίας» κ.ά.

Συνοψίζοντας, το τοπίο φαίνεται να διαμορφώνεται ως εξής:

• Η κυβέρνηση δείχνει να κινείται πιο κοντά στην πρόταση της ΕΣΕΕ για επαναφορά στα 751 ευρώ μεικτά σε δύο δόσεις. Βάζει μάλιστα και καταληκτική ημερομηνία το τέλος του 2016. Το πιθανότερο είναι αυτές οι αυξήσεις να περάσουν μέσα από την επόμενη (ή τις επόμενες) Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, αφού πρώτα η κυβέρνηση νομοθετήσει την άρση της ΠΥΣ 6/2012, που καθορίζει κατώτατο μισθό 586 και 511 ευρώ. Ενδεχόμενα, ο λόγος για τον οποίο η κυβέρνηση σκέφτεται να δώσει τρίμηνη παράταση στη σημερινή ΕΓΣΣΕ (λήγει στα τέλη Μάρτη) είναι για να ολοκληρώσει τα παζάρια με τους «κοινωνικούς εταίρους», να νομοθετήσει την κατάργηση της ΠΥΣ και στη συνέχεια, με τη συμμετοχή και της ίδιας στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, να υπογραφεί νέα ΕΓΣΣΕ, που θα περιγράφει τη διαδικασία επαναφοράς του κατώτατου μισθού.
• Η διαδικασία αυτή θα συνοδεύεται με βεβαιότητα από συγκεκριμένα αντισταθμιστικά προνόμια για τους εργοδότες, που δεν μπορούν να απέχουν πολύ από αυτά που περιέγραψαν οι ενώσεις τους στις συναντήσεις με τον υπουργό Εργασίας. Το γεγονός ότι εστιάζουν ιδιαίτερα στην παραπέρα μείωση των ασφαλιστικών εισφορών, κύρια για τους νέους, στη γενίκευση της μαθητείας και της επιδοτούμενης απασχόλησης, ακόμα και με ξεκοκάλισμα από την εργοδοσία του πενιχρού επιδόματος ανεργίας, προμηνύει νέα επίθεση στα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα των εργαζομένων. Για παράδειγμα, ο ΣΕΤΕ υπολογίζει ότι η επαναφορά του κατώτατου μισθού στα 751 ευρώ μεικτά ισοδυναμεί με επιπλέον «επιβάρυνση» των επιχειρήσεων κατά 361,8 εκ. ευρώ ετησίως. Κρύβει όμως ότι η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά πέντε μονάδες τα τελευταία χρόνια, από τις οποίες οι τέσσερις αφορούν την εργοδοσία (από 28,56% τον Αύγουστο του 2011, στο 24,56% τον Ιούλη του 2014), στερεί από τα Ταμεία τουλάχιστον ένα δισ. ευρώ το χρόνο, που επιβαρύνει τα οικονομικά τους και δίνει το πρόσχημα για νέες ανατροπές. Τα λεφτά αυτά, βέβαια, τα «τσεπώνουν» κατά κύριο λόγο οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι.
• Η κυβέρνηση, στα πρότυπα της προηγούμενης, ετοιμάζει νέο μηχανισμό καθορισμού του κατώτατου μισθού, όπως φάνηκε από τη συμφωνία στο Γιούρογκρουπ στα τέλη Φλεβάρη. Σ' αυτήν αναγγέλλεται η πρόθεση για «εξορθολογισμό και σε βάθος χρόνου αύξηση του κατώτατου μισθού με έναν τρόπο που θα διαφυλάσσει την ανταγωνιστικότητα και τις προοπτικές της απασχόλησης. Η έκταση και το timing των αλλαγών στον κατώτατο μισθό θα γίνουν με διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και τους Ευρωπαϊκούς και Διεθνείς Θεσμούς (συμπεριλαμβάνεται το ILO) και θα λάβει σοβαρά υπόψη τις συμβουλές ενός νέου ανεξάρτητου σώματος για το αν οι αλλαγές στους μισθούς είναι σε συνάρτηση με τις εξελίξεις στην παραγωγή και την ανταγωνιστικότητα». Το «σενάριο», όμως, που περιγράφει η κυβέρνηση και ενισχύεται από τη συμμετοχή της στις επικείμενες συλλογικές διαπραγματεύσεις, δεν απέχει πολύ από το μηχανισμό διαμόρφωσης του κατώτατου μισθού, που θέσπισε η προηγούμενη συγκυβέρνηση, με το νόμο 4172/2013 (θα ισχύει από τη 1/1/2017).
• Τέλος, επειδή γίνεται πολύς λόγος για την επαναφορά της νομοθεσίας που αφορά στις Συλλογικές Συμβάσεις, σημειώνουμε ότι τόσο η ΕΣΕΕ, όσο και ο ΣΕΤΕ τάχθηκαν υπέρ. Η μεν πρώτη δήλωσε ότι στηρίζει την επαναφορά της επεκτασιμότητας και της μετενέργειας της ΕΓΣΣΕ, αλλά και των κλαδικών συμβάσεων, «προς αποφυγή αθέμιτου ανταγωνισμού». Από την πλευρά του, και ο ΣΕΤΕ σημειώνει ότι «έχει ταχθεί κατ' επανάληψη υπέρ της επαναφοράς σε ισχύ της ρύθμισης που προβλέπει τη δυνατότητα επέκτασης της ισχύος των ΣΣΕ, καθώς μέσω αυτής προστατεύεται ο υγιής ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων». Δηλαδή, και γι' αυτήν τη νομοθετική παρέμβαση της κυβέρνησης φαίνεται πως υπάρχει μπόλικο παζάρι στο παρασκήνιο, με στόχο να διευθετηθούν και ζητήματα που αφορούν τον ανταγωνισμό στο εσωτερικό ενός κλάδου, ή μεταξύ κλάδων.