Πρόσφατα, από τη «Σύγχρονη Εποχή» εκδόθηκε το βιβλίο «Ο μηχανικός Μένι» του Αλεξάντροβιτς Μπογκντάνοφ. Στο βιβλίο περιέχεται και το σύντομο έργο «Η γιορτή της αθανασίας». Με την έκδοση αυτή ολοκληρώνεται η παρουσίαση στα ελληνικά του συνόλου του λογοτεχνικού έργου του Μπογκντάνοφ.¹

«Ο μηχανικός Μένι» γράφτηκε το 1912 και έκανε σειρά εκδόσεων στην ΕΣΣΔ μέχρι το 1929, κατά την περίοδο της ορμητικής εκβιομηχάνισης της χώρας. Το βιβλίο επανεκδόθηκε το 1980.

Ο Μπογκντάνοφ στον «Κόκκινο Πλανήτη» (1907) περιγράφει την κομμουνιστική κοινωνία του Αρη, όπου ο επαναστάτης γήινος Λεονίντ γνωρίζεται με την αρειανή εκδοχή του μέλλοντος, που επιδιώκει να οικοδομήσει στη Γη.

Αργότερα ο συγγραφέας επιστρέφει στο θέμα του, περιγράφοντας, και πάλι μέσω του Λεονίντ, μια προγενέστερη αλλά και ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο, αυτήν της προετοιμασίας των προϋποθέσεων για το πέρασμα της κοινωνίας του Αρη στο σοσιαλισμό.

Αξονας της αφήγησης είναι η κατασκευή του δικτύου καναλιών, έργο που εμπνεύστηκε ο, γόνος του ηττημένου αριστοκρατικού οίκου των Αλντο, τολμηρός οραματιστής μηχανικός Μένι και ολοκλήρωσε ο, προλεταριακής γενιάς, επαναστάτης γιος του Νέτι.

Ο αναγνώστης, στο πρώτο επίπεδο, παρακολουθεί τη σύγκρουση ανάμεσα στις δυνάμεις του χρηματιστικού κεφαλαίου, που αξιοποιούν τα μεγάλα κατασκευαστικά έργα για να πολλαπλασιάσουν τα κέρδη τους και τον Μένι, τον «καθαρό και υπεράνω ιδιοτέλειας» αστό επιστήμονα, που αγωνίζεται ειλικρινά για το «κοινό καλό» χωρίς να υπολογίζει πραγματικές και οδυνηρές προσωπικές απώλειες. Η σύγκρουση τελικά λύνεται με τον μοναδικά δυνατό τρόπο, αυτόν της εξάλειψης των αντιτιθέμενων πλευρών και του περάσματος σε μια ανώτερη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας, με την απαλλοτρίωση των μέσων παραγωγής και την κατάκτηση της εξουσίας από την εργατική τάξη. Σύμβολο αυτού του αγώνα είναι ο Νέτι.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, «ο Μηχανικός Μένι» αποτελεί μια λογοτεχνική σύνοψη του ιστορικού υλισμού. Το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων αποτελεί τη βάση που πάνω της χτίζεται, εξελίσσεται και παρακμάζει η κοινωνική οργάνωση. Οι καπιταλιστικές σχέσεις, έχοντας αναδείξει και γενικεύσει, ως προϋπόθεσή τους, την ατομικότητα, δημιουργούν στην εξέλιξή τους την ανάγκη υπέρβασής της, με την εγκαθίδρυση μιας αταξικής κοινωνίας ελεύθερων προσωπικοτήτων. Αυτή η υπέρβαση θα πραγματοποιηθεί μόνο ως αποτέλεσμα της συνειδητής δράσης όσων υποφέρουν από τον αστικό ατομισμό, της συνειδητής πολιτικής δράσης των εργατών, με τη βοήθεια ειδικών, που κατέχουν τα μυστικά της αστικά διαστρεβλωμένης -και γι' αυτό δυσπρόσιτης για το λαό- επιστήμης.

Στο σύντομο διήγημα «Η γιορτή της αθανασίας» περιγράφεται ο κίνδυνος της αγνόησης των νέων αντιθέσεων που θα απασχολούσαν της ανθρωπότητα σε ένα μακρινό κομμουνιστικό μέλλον. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα μέσα δικτύωσης, κάτι παρόμοιο του σύγχρονου διαδικτύου, καθώς και άλλοι μηχανισμοί, που τοποθετεί ο Μπογκντάνοφ στη μελλοντική καθημερινότητα.

«Ο μηχανικός Μένι» είναι ένα έργο που χαρακτηρίζεται από αισιοδοξία, λεπτό χιούμορ, αυθεντικό ανθρωπισμό και την ακλόνητη βεβαιότητα για το κομμουνιστικό μέλλον της ανθρωπότητας. Οι φιλοσοφικές αντιλήψεις του συγγραφέα του, που έγιναν αντικείμενο κριτικής από τον Λένιν και από μεταγενέστερους διανοητές, δε μειώνουν την αξία των ιδανικών της κοινωνικής απελευθέρωσης, για τα οποία και ο ίδιος ο Μπογκντάνοφ αγωνίστηκε μαζί με τους μπολσεβίκους και έδωσε τη ζωή του.

¹ Το 1999 εκδόθηκε ο «Κόκκινος Πλανήτης» (εκδ. Αλεξάνδρεια, μετάφραση Ελένης Μπακοπούλου).