Στις 13 Γενάρη του 1946 άρχισε στην Αθήνα το 1ο Συνέδριο της ΕΠΟΝ. Πήραν μέρος εκατοντάδες αντιπρόσωποι από όλες τις γωνιές της Ελλάδας, που εκπροσωπούσαν 600 χιλιάδες ΕΠΟΝίτες, ΕΠΟΝίτισσες και αετόπουλα, ανταρτοεπονίτες του βουνού, επονοελασίτες της πόλης, παλιοί και καινούριοι αγωνιστές, εκλεγμένοι δημοκρατικά από τις συνελεύσεις και συνδιασκέψεις των οργανώσεών τους παίρνουν μέρος στο Συνέδριο και διατρανώνουν τη θέλησή τους να αγωνιστούν κατά της τρομοκρατίας, για τη διαφύλαξη της ενότητας της νέας γενιάς και τη δημοκρατία.

Το Συνέδριο χαιρετίζουν οι μητροπολίτες Κοζάνης Ιωακείμ και Ηλείας Αντώνιος, οι πανεπιστημιακοί καθηγητές Κιτσίκης, Κόκκαλης, Θεοδωρίδης, Δεσποτόπουλος, ο Βασίλης Ρώτας, ο Κώστας Βάρναλης, η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Κ. Γαβριηλίδης (από το ΑΚΕ), ο Αλ. Σβώλος (από την ΕΛΔ), ο Β. Μπαρτζώτας (από το ΚΚΕ), ο Κρητικός (από τη Δημ. Ενωση) κ.ά.

Οι αντιπρόσωποι στις ομιλίες τους μεταφέρουν τον ΕΠΟΝίτικο παλμό της νέας γενιάς, τη θέλησή της να παλέψει ενάντια στην τρομοκρατία, κατά της αναβίωσης του φασιστικού κινδύνου. Να υπερασπίσει τα ιδανικά για τα οποία χιλιάδες ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισσες έδωσαν τη ζωή τους.

Το 1ο Συνέδριο της ΕΠΟΝ πέρασε στην ιστορία του κινήματος της νεολαίας σαν το μεγαλύτερο φόρουμ ενότητας, δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης και αγωνιστικής ανάτασης της νέας γενιάς της Ελλάδας.

Ομως οι ξένοι ιμπεριαλιστές μαζί με τα ντόπια όργανά τους κάθε άλλο παρά σκέφτονταν την ανόρθωση και τη δημοκρατική ανάπλαση της χώρας. Απεργάζονταν και είχαν θέσει ήδη σε εφαρμογή το σχέδιο για την εξόντωση της Εθνικής Αντίστασης. Το συνέδριο της ΕΠΟΝ έγινε μέσα σε ένα κλίμα άγριας τρομοκρατίας, με διωγμούς, φυλακίσεις και δολοφονίες, ένα κλίμα βίας και θανάτου. Στις πόλεις και τα χωριά η εξόντωση των αγωνιστών έπαιρνε τη μορφή πογκρόμ και τους ανάγκαζε να περάσουν στην παρανομία ή να βγουν στο βουνό. Χιλιάδες ΕΠΟΝίτες κατατάχθηκαν στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας, που ήταν ο συνεχιστής του αγώνα κατά της ξένης επέμβασης, για την ελευθερία και τη δημοκρατία.

(Από το βιβλίο του Θ. Λιακόπουλου «Τα ΕΠΟΝίτικα νιάτα της Εθνικής Αντίστασης»).