Την αυγή του 2001 ο Κ. Καραμανλής μάλλον θα μελαγχολεί αναπολώντας την κατάσταση που βρισκόταν το κόμμα του ένα χρόνο νωρίτερα. Τότε που η προοπτική εφόδου στην εξουσία είχε συσπειρώσει το σύνολο της λεγόμενης κεντροδεξιάς και η παράταξη εμφάνιζε εικόνα ενότητας, η οποία είχε αρκετά χρόνια να παρουσιαστεί.

Ενα χρόνο μετά όμως, η εικόνα αυτή όχι μόνο έχει θρυμματιστεί, αλλά η χρόνια εσωκομματική κρίση επανακάμπτει, απειλώντας σοβαρά να σύρει σε νέες διασπαστικές περιπέτειες τη ΝΔ. Η αναγγελία προθέσεων για ίδρυση νέου κόμματος από τον Δ. Αβραμόπουλο, ήρθε σχεδόν ως «φυσιολογικό επακόλουθο» της κατάστασης που επικρατεί στο εσωτερικό της ΝΔ και πάτησε πάνω σε αυτήν. Είχε προηγηθεί το κόμμα υπό τον Γ. Καρατζαφέρη, η «απομάκρυνση» του Στ. Μάνου από τη Ρηγίλλης, η «αποστασιοποίηση» του Αντ. Σαμαρά, ενώ στο εσωτερικό του κόμματος, παρά τις κατά καιρούς υφέσεις, παραμένει αξεπέραστη η διαίρεση στα στρατόπεδα των καραμανλικών και μητσοτακικών.

Είναι φανερό ότι η ηγεσία της ΝΔ πληρώνει το τίμημα της εκλογικής ήττας του περασμένου Απρίλη, παρά την αρχική καυχησιολογία και θριαμβολογία της Ρηγίλλης ότι με το εκλογικό ποσοστό που πέτυχε ο Κ. Καραμανλής παραμένει παντοδύναμος. Από την άλλη, δεν μπορεί να θεωρηθούν εντελώς αβάσιμοι οι ισχυρισμοί στενών συνεργατών του προέδρου της ΝΔ, σύμφωνα με τους οποίους η εσωκομματική αναταραχή συνδέεται ή αποδίδεται στη στάση του Κ. Καραμανλή απέναντι στα διαπλεκόμενα συμφέροντα. Ωστόσο, αυτό (έπρεπε να) το περίμεναν στη Ρηγίλλης, από τη στιγμή που η ηγεσία του κόμματος ενεπλάκη στη διαμάχη των οικονομικών συμφερόντων παίρνοντας σαφώς το μέρος της μίας πλευράς... Ο Κ. Καραμανλής είχε την ευκαιρία να διαπιστώσει καθ' όλη τη διάρκεια της σταυροφορίας κατά της διαπλοκής τους προηγούμενους μήνες, ότι το κόμμα «διασχίζεται» από άλλες κάθετες γραμμές που συνδέουν αρκετούς από τους βουλευτές και τα στελέχη με διάφορους ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους και ότι στην πραγματικότητα ποτέ δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την επιθυμητή εσωκομματική σύμπνοια κάτω από τη σημαία του αγώνα κατά της διαπλοκής.

Φυσικά, η ηγεσία της ΝΔ δεν πρόκειται να συμπεριλάβει στα αίτια για την κρίση που μαστίζει την πολιτική που επαγγέλλεται και τους τρόπους που επιχειρεί να την προωθήσει. Αντίθετα, πιστεύει ότι είναι «φυσική» αποστολή της να βρίσκεται στην πρωτοπορία για την επιβολή των πιο σκληρών νεοφιλελεύθερων μέτρων. Επειδή, όμως, η ηγεσία του εκσυγχρονισμένου ΠΑΣΟΚ έχει προ πολλού καταφέρει να τη συναγωνίζεται επάξια και πιο αποτελεσματικά, η ΝΔ βρέθηκε να αντιμετωπίζει πρόβλημα αποσαφήνισης της ιδεολογικοπολιτικής φυσιογνωμίας της! Το πρόβλημα αυτό βέβαια τίθεται από το ίδιο το σύστημα που θέλει να εξωθήσει τη ΝΔ ακόμα πιο δεξιά, πράγμα που η ηγεσία της ΝΔ δε φαίνεται να έχει κανένα ενδοιασμό να ακολουθήσει. Ετσι, δε διστάζει να βγαίνει πιο μπροστά από την κυβέρνηση και να ανοίγει το δρόμο για τις πιο σκληρές νεοφιλελεύθερες διαρθρωτικές αλλαγές (σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις, απελευθερώσεις αγορών, κατεδάφιση των κατακτήσεων και δικαιωμάτων των εργαζόμενων, ενίσχυση του αστυνομικού κράτους, κ.ο.κ., «αδιαφορώντας» αν αυτή τη στάση της εκμεταλλεύεται δεόντως η κυβερνητική προπαγάνδα προκειμένου να καλλιεργήσει τη βολική γι' αυτήν εικόνα ότι «είναι λιγότερο σκληρή» και «περισσότερο κοινωνικά ευαίσθητη». Ο Κ. Καραμανλής πιστεύει ότι τελικά οι ψηφοφόροι δε θα έχουν άλλη επιλογή εξουσίας και κάτω από το σιδερένιο νόμο του δικομματισμού, θα στραφούν προς το κόμμα του για να φύγει «η κουρασμένη κυβέρνηση Σημίτη».

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο χώρος της λεγόμενης κεντροδεξιάς «προσφέρεται» και χρησιμοποιείται, άλλη μια φορά, από τους αρχιτέκτονες του πολιτικού συστήματος ως εργαστήριο πειραμάτων για τη μορφή που θα έχει στο μέλλον το δικομματικό σύστημα. Στο πλαίσιο αυτό, η ΝΔ πρέπει να δοκιμαστεί και να πείσει τα μεγάλα αφεντικά ότι διαθέτει τα «εχέγγυα» για να δώσει στην αποτελεσματική διαχείριση νέα ορμή. Από το χώρο αυτό επίσης πλασάρεται η «τελευταία λέξη» του νεοφιλελευθερισμού (περίπτωση Μάνου, Ανδριανόπουλου, κ.ά.) όσο και οι «σύγχρονες» μέθοδοι εφαρμογής και διαχείρισής του.

Από αυτή την άποψη, το συνέδριο της ΝΔ το Μάρτη θα αποτελέσει πράγματι σταθμό γενικότερα για το δικομματισμό. Στο συνέδριο δε θα κριθεί μόνο, όπως επιδιώκει η ηγεσία της ΝΔ, η μορφή του νέου κόμματος, αλλά και η ενότητα και η πορεία της κεντροδεξιάς. Ο Κ. Καραμανλής αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να πάει σε ένα συνέδριο ρουτίνας ή επίδειξης ισχύος, γιατί δεν είναι πλέον μόνος του στο παιχνίδι. Η Ντ. Μπακογιάννη δείχνει αποφασισμένη να ενισχύσει σημαντικά τη θέση της στο εσωκομματικό παιχνίδι εξουσίας και για πρώτη, ίσως, φορά, φαίνεται να συγκεντρώνει τις απαραίτητες προϋποθέσεις (κλίμα αμφισβήτησης του Κ. Καραμανλή από βουλευτές και στελέχη, στήριξη από οικονομικά συμφέροντα, κ.ά.). Στη γωνία παραμονεύει πάντα ο Δ. Αβραμόπουλος, ο οποίος θα εισπράξει το μερίδιό του στην περίπτωση που το συνέδριο δεν καταφέρει να αποδείξει ότι η ΝΔ είναι σε θέση να καλύψει «το κενό». Το μερίδιο θα είναι αυξημένο στο βαθμό που η εικόνα διχασμού και διάσπασης κυριαρχήσει και μετά το συνέδριο. Είναι φανερό ότι τα πάντα θα κριθούν από τη στάση του Κ. Καραμανλή, ο οποίος πιέζεται έντονα να αλλάξει το «αρχηγικό μοντέλο» και την «ιδιοκτησιακή αντίληψη». Ασφαλώς και είναι υποχρεωμένος να προχωρήσει σε κάποιους συμβιβασμούς και αναδιανομή ρόλων, το ζήτημα όμως είναι αν όλα αυτά αποδειχθούν ικανά να αποτρέψουν μια νέα κρίση και ίσως νέα διάσπαση της ΝΔ.

Οποια όμως και αν είναι η έκβαση της κρίσης στη ΝΔ, το σίγουρο είναι ότι δεν πρόκειται να αλλάξει η φυσιογνωμία της και σίγουρα δε θα πάψει να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην επίθεση ενάντια στα λαϊκά συμφέροντα.