Κεϊνσιανές ρητορείες σε νεοφιλελεύθερο φόντο | ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Κεϊνσιανές ρητορείες σε νεοφιλελεύθερο φόντο

Στις αρχές της δεκαετίας του '90 ο υπερσυντηρητικός αγγλοσαξονικός νεοφιλελευθερισμός (Θάτσερ, Ρίγκαν) κλυδωνιζόταν μέσα από ανεπίλυτα νέα προβλήματα και πολλαπλασιαζόμενες αντιφάσεις που προξένησε η ίδια η πολιτική εφαρμογή του στις χώρες του σκληρού παραδοσιακού πυρήνα του καπιταλιστικού κόσμου (ΗΠΑ, Μεγ. Βρετανία). Τότε, ξεπρόβαλε (από πολυετή εσωστρεφή παρακμή) στο προσκήνιο μια σοσιαλδημοκρατία μεταλλαγμένη, η οποία ερχόμενη και επισήμως σε μετωπική ρήξη με την παραδοσιακή ιδεολογική της καταγωγή και τα πάλαι ποτέ κυρίαρχα κεϊνσιανά μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης, ηγείται μιας διεθνούς επιχείρησης αναβάπτισης, ανανέωσης και διατήρησης της κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού.

Να θυμίσουμε ότι επρόκειτο για την εποχή του «Τέλους της Ιστορίας», της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης της οικονομίας, της αμερικανονατοϊκής παντοδυναμίας και παράλληλα της απαρχής μιας νέας επιταχυνόμενα αναπτυξιακής πορείας για την καπιταλιστική συσσώρευση, αυτοαποκαλούμενης ως «Νέας Οικονομίας». Σ' αυτές τις συνθήκες, λοιπόν, βασικός φορέας, πρωταγωνιστής και εκφραστής των συγκεκριμένων εξελίξεων καθίσταται η Νέα Σοσιαλδημοκρατία, ο Τρίτος Δρόμος, η Νεοκεϊνσιανή Σύνθεση, η «Νέα Οικονομία», ο «Εκσυγχρονισμός», και τέλος πάντων όλο αυτό το ιδεολογικοπολιτικό σύμφυρμα που μέσα από την ισχυρότατη διεθνώς κυβερνητική του παρουσία κουβάλησε στις πλάτες του για πάνω από μία δεκαετία τα προτάγματα ενός αμιγέστερου ιδιωτικού καπιταλισμού και ενός πιο απρόσκοπτου οικονομικού φιλελευθερισμού.

Πρόσφατα, αυτή η ξέφρενα εξαπλωνόμενη νεοφιλελεύθερη λαίλαπα - που σταδιακά, ακόμα και σε συνθήκες υψηλής οικονομικής ανάπτυξης, προκάλεσε κλιμακούμενες αντιδράσεις έναντι του ίδιου του κυρίαρχου μοντέλου και των πολιτικών φορέων του - θα βρεθεί κυριολεκτικά έκθετη, ηθικά και ιδεολογικά απολογούμενη μπροστά στο ξέσπασμα μιας διεθνούς μεγάλης κυκλικής οικονομικής κρίσης. Και καθώς όλοι, απαξάπαντες, πρώιμοι και όψιμοι θιασώτες του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού δείχνουν φαινομενικά να αναδιπλώνονται και υποκριτικά να αποστασιοποιούνται από ό,τι προηγήθηκε, οι από δεκαετίες τώρα υλοποιούμενες κατευθύνσεις όχι μόνο δε δείχνουν σημεία αναθεώρησης ή έστω προσωρινής αναστολής, αλλά εντάσσονται σε προγράμματα περαιτέρω επιτάχυνσης της εφαρμογής τους. Και το ερώτημα που ολοένα και πιο επίμονα τίθεται είναι: μπορεί να συνεχιστεί και στη σημερινή κρίση η ίδια πολιτική, και αν ναι κάτω από ποια ιδεολογική ομπρέλα και με ποιες πολιτικές δυνάμεις ως κεντρικά οχήματα, όταν τα ήδη υπάρχοντα έχουν σε μεγάλο βαθμό απαξιωθεί μέσα από την επιτέλεση του προηγούμενου ρόλου τους;

Αυτό που καταρχάς αποκαλύπτεται είναι η ανυποχώρητη διάθεση του διεθνούς κεφαλαίου στην προσπάθεια αφενός να ανακτήσει ό,τι παραχωρήσεις έκανε μεταπολεμικά συρρικνώνοντας στα κατώτερα δυνατά όρια το μερίδιο της παραγόμενης αξίας που λαμβάνουν οι εργαζόμενες μάζες και αφετέρου να παγιώσει - κλειδώσει τις μέχρι σήμερα επιβαλλόμενες και διαμορφωμένες υπέρ του συνθήκες ούτως ώστε να περιορίζει τα περιθώρια και να καθορίζει τα πλαίσια των όποιων υποχωρήσεων και ελιγμών θα αναγκαστεί να κάνει στο μέλλον. Και καθώς φανερώνεται όλο και πιο καθαρά η ακαμψία του σύγχρονου καπιταλισμού να διαχειρίζεται τις οξυνόμενες αντιφάσεις του, οι όποιες προσδοκίες για επιστροφή και επανάληψη ενός κεϊνσιανού μεταπολεμικού μοντέλου ανάπτυξης αποκαλύπτονται διαρκώς και πιο μακρινές και απραγματοποίητες.

Στο επίπεδο των πολιτικών διακηρύξεων και της ιδεολογικής διαπάλης, ωστόσο, οι αναφορές, οι προσεγγίσεις, οι νύξεις και οι συσχετίσεις τείνουν να παραπέμπουν όλο και συχνότερα σ' αυτό το μοντέλο γεγονός που συστηματικά και με λεπτομέρεια μεθοδεύεται τον τελευταίο καιρό στα πλαίσια αναδιάταξης του κυρίαρχου ιδεολογικού στίγματος της καπιταλιστικής διέλευσης μέσα από μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικής κάμψης. Υπό αυτούς τους όρους ανασυντάσσονται όλες οι κυρίαρχες αστικές πολιτικές δυνάμεις, με τη σύγχρονη Σοσιαλδημοκρατία αν και φθαρμένη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο να προσαρμόζεται εκ νέου προκειμένου να τρέξει πρώτη πάλι αυτή τις εξελίξεις.

Η παρουσία και η ισχύς του ΠΑΣΟΚ σ' αυτή τη διεθνή συγκυρία αποκτά μια πρόσθετη σημασία για τις ευρύτερες εξελίξεις, καθότι μέσα από αυτό δοκιμάζεται το εγχείρημα το οποίο θα συνεχίζει τις διαδικασίες εμβάθυνσης και εδραίωσης του άκρατου, απελευθερωμένου καπιταλισμού και ταυτόχρονα θα απομακρύνει το κέντρο βάρους του ιδεολογικού υποστυλώματος από τη σημειολογία του νεοφιλελευθερισμού. Είναι επομένως κρίσιμη για τις γενικότερες εξελίξεις η από εδώ και μπρος πορεία διεύθυνσης και υλοποίησης μιας πολυμέτωπης, πληθωρικής αντεπίθεσης (σε πολιτικό, ιδεολογικό, συνδικαλιστικό, τοπικό - περιφερειακό, πολιτισμικό, επιστημονικό, λογικο-ηθικό επίπεδο) σε όλο αυτό το πλέγμα που το παραπάνω εγχείρημα εκφράζεται και εκφράζει.

Επιπλέον, όσο πιο ενισχυμένο συνολικά θα εμφανίζεται το πρωτοπόρο λαϊκό κίνημα στον αγώνα ματαίωσης όλων των επεξεργασμένων σχεδίων τους, τόσο εντονότερα θα αποκαλύπτονται οι δρόμοι για μια άλλη πραγματική ανάπτυξη του συνόλου της κοινωνίας, τόσο πιο χειροπιαστά θα καθίστανται τα ζητήματα για μια διαφορετική μορφή εξουσίας και τόσο περισσότερο θα ωθείται η πρωτοπορία αυτή στην περαιτέρω, πιο συγκεκριμένη επεξεργασία τους. Πιστεύω ότι για πάρα πολλούς σήμερα και για πολύ περισσότερους αύριο αυτό θα είναι μια πρόκληση.

Κυριάκος ΚΑΤΣΑΡΟΣ