Πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Ενωση ανακοίνωσε τις υποψηφιότητες για τα φετινά βραβεία της «Europa Nostra» («Γιουρόπα Νόστρα»), της οργάνωσης - «ομπρέλας» πολλών «Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων» από όλη την Ευρώπη, που αντικείμενό τους έχουν την πολιτιστική κληρονομιά. Ως είθισται σε αυτές τις περιπτώσεις, δηλαδή όποτε η ΕΕ και οι λεγόμενες «ΜΚΟ»... «συμπράττουν» για τη «διαφύλαξη» του πολιτισμού, τότε τα πράγματα είναι πολύ λιγότερο «αθώα» από όσο φαίνονται.

Η οργάνωση αυτή είναι «παιδί» της ΕΕ. Αυτο-παρουσιάζεται ως «μια παν-ευρωπαϊκή ομοσπονδία, περισσότερων από 220 μη κυβερνητικών οργανώσεων αφιερωμένων στην πολιτιστική και φυσική κληρονομιά της Ευρώπης (...) έχει αφιερώσει τη δράση της στο να θέσει την κληρονομιά και τα οφέλη που απορρέουν από αυτήν σε κυρίαρχη θέση στη συνείδηση των πολιτών, καθώς επίσης να θέσει αυτή σε προτεραιότητα στις κοινωνικές πρακτικές τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο». Οι δηλωμένοι στόχοι της αφορούν, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, «στην προαγωγή υψηλών προδιαγραφών σε θέματα συντήρησης, αρχιτεκτονικής, αστικού και περιφερειακού σχεδιασμού και την υποστήριξη μιας ισορροπημένης και βιώσιμης ανάπτυξης του αστικού και περιφερειακού χώρου, του δομημένου και φυσικού (αδόμητου) περιβάλλοντος (...) υποστηρίζει εθνικές και διεθνείς εκστρατείες για την προστασία και τη διάσωση της ευρωπαϊκής κληρονομιάς που βρίσκεται σε κίνδυνο. Ενθαρρύνει υποδειγματικές πρωτοβουλίες για τη διατήρηση και τη βελτίωση της πολιτιστικής κληρονομιάς, αναγνωρίζοντας εξαίρετα πολιτιστικά επιτεύγματα, ιδιαίτερα μέσα από το θεσμό των ετήσιων βραβείων που δίνει (...) Μέσα από τις ποικίλες δραστηριότητές της (...) επιδιώκει να αναδείξει τη σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς ως ακρογωνιαίο λίθο της ευρωπαϊκής ταυτότητας και τη συμβολή της στην ενίσχυση της αίσθησης της ευρωπαϊκής ταυτότητας».

Η «κατασκευή» μιας «ευρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότητας» είναι μόνιμος «καημός» των μονοπωλίων της ΕΕ. Παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις, η απόπειρα αυτή εντάσσεται σε ένα σχέδιο ιδεολογικής χειραγώγησης και ομογενοποίησης του πολιτισμού, ο οποίος διαφυλάσσεται και αναδεικνύεται - με αγοραίους όρους - μόνο στο βαθμό που υπηρετεί ή με το «στανιό» «καλείται» να υπηρετήσει τις «αξίες» της ΕΕ. Το «Βραβείο πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρωπαϊκής Ενωσης/ Europa Nostra» θεσμοθετήθηκε το 2002 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την «Europa Nostra», με σκοπό «την προβολή σημαντικών πρωτοβουλιών στον τομέα της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς που καλύπτουν ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων: Αναπαλαίωση κτιρίων και προσαρμογή τους σε νέες χρήσεις, αναβάθμιση αστικού και αγροτικού τοπίου, ερμηνεία των αρχαιολογικών χώρων και μέριμνα για συλλογές έργων τέχνης (...) για έργα στον τομέα της έρευνας, της εκπαίδευσης και για έργα ευαισθητοποίησης, που σχετίζονται με την πολιτιστική κληρονομιά, και για ειδικές υπηρεσίες για τη διαφύλαξη της κληρονομιάς από φυσικά πρόσωπα ή οργανώσεις».

«Πού το κακό;» θα αναρωτηθεί κάποιος. Πολύ περισσότερο που η Europa Nostra έχει «καταχωρηθεί» στη συνείδηση κρατικών και ιδιωτικών πολιτιστικών φορέων ως ένας οργανισμός με μεγάλο κύρος και τα βραβεία της ως από τα πλέον σημαντικά στο συγκεκριμένο τομέα. Ας δούμε, λοιπόν, πάνω σε ποια ιδεολογική - και τελικά οικονομική βάση - «πατάνε» τα παραπάνω. Τα βραβεία χρηματοδοτούνται από το ευρω-ενωσιακό πρόγραμμα «Πολιτισμός». Σύμφωνα με την ΕΕ, το πρόγραμμα (σ.σ. οι υπογραμμίσεις δικές μας) «αποσκοπεί στην προώθηση της διασυνοριακής κινητικότητας των εργαζομένων στον τομέα του πολιτισμού, στην ενθάρρυνση της διακρατικής κυκλοφορίας των πολιτιστικών και καλλιτεχνικών έργων και προϊόντων, καθώς και στην ανάπτυξη του διαπολιτισμικού διαλόγου». Χρηματοδοτεί, επίσης, το «Βραβείο σύγχρονης αρχιτεκτονικής της Ευρωπαϊκής Ενωσης», το «Βραβείο λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης» και το «Ευρωπαϊκό βραβείο σύγχρονης μουσικής Border Breakers».

Από τη στιγμή που ο πολιτισμός εκλαμβάνεται από την ΕΕ ως ένας ακόμη οικονομικός κλάδος που μπορεί να αυξήσει την κερδοφορία του κεφαλαίου, «μοιραία» επιβάλλονται σε αυτόν και οι περίφημες «ελευθερίες» του κεφαλαίου - κίνησης εμπορευμάτων, υπηρεσιών και εργατικού δυναμικού - που στην πράξη σημαίνουν νέα δεσμά για την εργατική τάξη και τους λαούς των κρατών - μελών και απέχουν μακράν από κάθε ερμηνεία περί «συνεργασίας» και «αλληλογνωριμίας» των διαφορετικών πολιτισμών των λαών. Βασικός στόχος είναι η δημιουργία και η γιγάντωση μονοπωλίων σε όλες τις μορφές της σύγχρονης τέχνης και στην πολιτιστική κληρονομιά. Η εμβάθυνση της εμπορευματοποίησης του πολιτισμού, η ακόμη μεγαλύτερη εισβολή του κεφαλαίου σε αυτόν, η μετατροπή των δημιουργών και των εργατών του πολιτισμού γενικά σε υπαλλήλους του «μάνατζμεντ». Γι' αυτό και κάθε άλλο παρά «τυχαία» είναι η χρηματοδότηση της «Europa Nostra» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και από μια σειρά «χορηγών», μεταξύ των οποίων «φιγουράρουν» επιχειρηματικοί κολοσσοί από τον τομέα των τραπεζών, των τηλεπικοινωνιών, της ενέργειας κλπ.

Ο ρόλος των «ΜΚΟ» ως σημαντικών γραναζιών της καπιταλιστικής μηχανής είναι γνωστός. Ειδικά στον τομέα του Πολιτισμού, οι «ΜΚΟ» είναι ένα εν πολλοίς «πιασάρικο» μέσο για την επίτευξη των στόχων του κεφαλαίου. Πατώντας πάνω στην πολιτική απαξίωσης του πολιτισμού από το αστικό κράτος, εμφανίζονται ως «πρόθυμες» να «καλύψουν» τα χρηματοδοτικά κενά ως «μεσάζοντες»... «χορηγών». Για παράδειγμα, μέλος της «Europa Nostra» από την Ελλάδα είναι η «Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού» (με «χορηγούς» όπως η «Κόκα Κόλα», η «Ζήμενς», εφοπλιστές με τα «ιδρύματά» τους, κ.λπ.). Πέρσι τον Αύγουστο, αυτή η «ΜΚΟ» παρουσίασε έναν κατάλογο μνημείων που η Αρχαιολογική Υπηρεσία αδυνατεί να συντηρήσει (κυρίως βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία), με στόχο ...«την αναζήτηση χορηγών που θα επιθυμούσαν να αναλάβουν την αναστήλωση ενός μνημείου»(!) αφού «υπάρχουν άπειρα κτίρια μεγάλης αξίας, που δεν υπάρχουν οι πόροι» από το κράτος, δεδομένου ότι ...«είναι φυσιολογικό το υπουργείο Πολιτισμού να αναλαμβάνει μνημεία με "ειδικό" βάρος»!

Μάλιστα, σε ερώτηση του «Ρ» για το πώς σχολιάζει η εταιρεία τα περί «υιοθεσίας» μνημείων από ιδιώτες (όπως έγινε στην Ιταλία κατά την πρώτη διακυβέρνηση Μπερλουσκόνι με, κατά κοινή ομολογία, καταστροφικά αποτελέσματα) ο εκπρόσωπός της απάντησε: «Την υιοθεσία μνημείων είναι κάτι που θα το έβλεπε κανείς με καλό μάτι μόνο στην περίπτωση κάποιων πολύ υπευθύνων ιδρυμάτων»...

Τον Ιούνη του 2005, από το Μπέργκεν της Νορβηγίας, η «Europa Nostra» εξέδωσε ένα κείμενο θέσεων για το ρόλο του πολιτισμού στην Ευρώπη, εννοώντας σαφώς την ΕΕ. Το κείμενο απηχεί το αντιδραστικό ιδεολογικό υπόβαθρο της ΕΕ για τον πολιτισμό, ενώ περιλαμβάνει και προτάσεις ενίσχυσής του. Από τον πρόλογο ακόμη αναφέρεται ότι προετοιμαζόμενη η Ευρώπη «για το νέο ρόλο της στο 21ο αιώνα», «πρέπει να αξιοποιήσει πλήρως όλους τους πόρους της», δηλαδή και τον πολιτιστικό. «Ανανεώνοντας τη συνταγματική δομή της, διευρύνοντας την ΕΕ (...) βεβαιώνοντας τη θέση της στο μοντέρνο κόσμο, χτίζοντας μια εποικοδομητική σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες και γειτονικές περιοχές, βελτιώνοντας την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της (...)».

Αφού ξεκαθαρίζει πώς συμφωνεί με όλες τις βασικές στρατηγικές επιλογές των μονοπωλίων, η οργάνωση εντάσσει τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε αυτές: «Η Ευρώπη και ειδικά η δυναμικότερη πολιτική δύναμή της, η Ευρωπαϊκή Ενωση, θα πετύχουν στην αποστολή τους μόνο εάν αυτές οι σύνθετες διαδικασίες συνοδεύονται από μια αυξανόμενη πεποίθηση όλων των πολιτών να ανήκουν σε έναν κοινό πολιτισμό. Η αναγνώριση της κοινής κληρονομιάς μας (...) και η διατήρησή της για το παρόν και τις μελλοντικές γενιές οφείλει να γίνει μια από τις σημαντικές πολιτικές προκλήσεις για την ΕΕ».

«Σπεύδει», μάλιστα, να ξεκαθαρίσει, ουσιαστικά, ότι καμία από τις προτάσεις της δεν πρόκειται να βγουν από το ιδεολογικό «μαντρί» της ΕΕ: «Αυτό το έγγραφο παρουσιάζει την πιο πρόσφατη συμβολή της Europa Nostra στην επανεμφανιζόμενη συζήτηση σχετικά με μια πολιτιστική διάσταση της πολιτικής της ΕΕ. Απαιτεί μια ευρεία και συνεπή πολιτιστική στρατηγική της ΕΕ, ειδικά στον τομέα της πολιτισμικής κληρονομιάς, με την αξιοποίηση "συμπληρωματικών εξειδικεύσεων" στο πλαίσιο της παρούσας Συνθήκης της ΕΕ». Ακόμη πιο συγκεκριμένα, η οργάνωση «πρέπει να καλύψει τη δράση της ΕΕ στα πολιτιστικά προγράμματά της, καθώς επίσης και σε όλες τις άλλες περιοχές που ασκούν άμεση ή έμμεση επίδραση στην πολιτισμική κληρονομιά. Εχουμε ενθαρρυνθεί από τις σαφείς επίσημες εκθέσεις πολιτικής του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο και από τις μεγάλες δημόσιες συζητήσεις που ενθαρρύνονται από τις διαδοχικές προεδρίες της ΕΕ των Κάτω Χωρών και του Λουξεμβούργου, καθώς επίσης και από τις γερμανικές και γαλλικές κυβερνήσεις».

Γι' αυτό και «μια τέτοια στρατηγική της ΕΕ για την κληρονομιά πρέπει να αναπτυχθεί σε στενή συνεργασία με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών (σ.σ. «Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις) δεσμευμένη στην προστασία της πολιτισμικής κληρονομιάς μας. Αυτές οι τοπικές, περιφερειακές και εθνικές οργανώσεις αντιπροσωπεύουν - σε επίπεδο βάσης - τη συνήθως εθελοντική εργασία των εκατομμυρίων Ευρωπαίων που φροντίζουν για την κοινή πολιτισμική κληρονομιά μας».

Να σημειωθεί εδώ ότι ο «εθελοντισμός» στον καπιταλισμό - πέρα από τις προθέσεις όσων ειλικρινά θέλουν να προσφέρουν - λειτουργεί ενισχυτικά στο σύστημα, αφού, σε επίπεδο συνείδησης, επιχειρεί να εξωραΐσει στα μάτια των εργαζομένων το σύστημα, να τους μετατρέψει σε «συνενόχους» του, ενώ στην πράξη δεν αποτελεί παρά απλήρωτη εργασία, πάντα αναγκαία για την «ανταγωνιστικότητα». Αυτό προωθεί η οργάνωση, λέγοντας ότι «μια αξιόπιστη στρατηγική της ΕΕ σε αυτόν τον τομέα θα μπορούσε να τους πείσει (σ.σ. τους λαούς) ότι η ΕΕ φροντίζει πραγματικά για την καθημερινή ζωή των πολιτών της. Θα τους βοηθούσε να αναγνωρίσουν και να απολαύσουν την κοινή πολιτιστική περιοχή της Ευρώπης και να αναπτύξει την αίσθηση πολιτικής ευθύνης τους ως ευρωπαϊκούς πολίτες»! Δηλώνει, εξάλλου, ότι είναι «έτοιμη να συμβάλει σε μια τέτοια στρατηγική της ΕΕ», να «χρησιμεύσει» ως «ενδιάμεση οργάνωση» και ως «φωνή της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών στη συντήρηση, την εκπαίδευση και την αύξηση της κληρονομιάς».

Το γεγονός ότι η Europa Nostra αποτελεί κατεξοχήν πολιτικό εργαλείο της ΕΕ στο εποικοδόμημα προκύπτει και από τον «πόνο» της για το «ευρω-σύνταγμα»: «Η ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών μπορεί (...) να ενισχύσει την πολιτιστική διάσταση της διαδικασίας ευρωπαϊκής ένταξης που άρχισε ως τμήμα της Ευρωπαϊκής Συνθήκης και εκφράστηκε στη συνέχεια στο κείμενο της Συνθήκης για την ίδρυση ενός συντάγματος για την Ευρώπη. Γνωρίζουμε, φυσικά, το αβέβαιο μέλλον αυτής της Συνθήκης, μετά από την απόρριψή της στα γαλλικά και ολλανδικά δημοψηφίσματα. Εντούτοις, θα συνεχίσουμε να αναφερόμαστε στο κείμενο και το πνεύμα των ανωτέρω συνταγματικών διατάξεων σε όλο το παρόν έγγραφο, δεδομένου ότι σκεφτόμαστε ότι θα παραμείνουν μια πηγή έμπνευσης για τη μελλοντική πορεία της δράσης και της πολιτικής της ΕΕ. Στο μεταξύ, η Europa Nostra θεωρεί ότι η υπάρχουσα Συνθήκη παρέχει ήδη την ικανοποιητική νομική βάση για την ένωση που αναπτύσσεται» (σ.σ. οι υπογραμμίσεις δικές μας)!

«Κωδικοποιώντας» το ρόλο του πολιτισμού ως εργαλείου χειραγώγησης των λαών από τα μονοπώλια της ΕΕ, η οργάνωση θεωρεί ότι η πολιτιστική κληρονομιά «είναι ένα απαραίτητο στοιχείο της τοπικής, περιφερειακής, εθνικής και ευρωπαϊκής ταυτότητάς μας. Η γνώση και η κατανόηση της "ενότητας στην ποικιλομορφία", της κοινής πολιτισμικής κληρονομιάς της Ευρώπης συμβάλλουν πλήρως στην ανάπτυξη μιας αίσθησης της ευρωπαϊκής υπηκοότητας και ενός αισθήματος ένταξης, ως αναπόφευκτοι συνεκτικοί παράγοντες στην τρέχουσα διαδικασία της ευρωπαϊκής ένταξης». Και, βέβαια, «η πολιτισμική κληρονομιά της Ευρώπης παρέχει επίσης τα ιδιαίτερα οφέλη για την κοινωνία, το περιβάλλον και την οικονομία»... της αγοράς, θα προσθέταμε εμείς. Κάτι το οποίο εννοεί σαφώς και η οργάνωση, η οποία ευθέως συνδέει ακόμη και τη συντήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς με τους στόχους της Λισαβόνας: «Οι δραστηριότητες, οι σχετικές με τη συντήρηση, την αύξηση και την εκπαίδευση στην κληρονομιά πρέπει πράγματι να αναγνωριστούν και να χρησιμοποιηθούν πλήρως ως συμβολή στο επίτευγμα των τρεχουσών πολιτικών προτεραιοτήτων της ΕΕ, και ιδιαίτερα της πλήρους εφαρμογής των στόχων της Λισσαβόνας (...)»! Γι' αυτό και προτείνει τη σύνδεση της πολιτικής για την πολιτιστική κληρονομιά με την εκπαίδευση και την «κατάρτιση», το περιβάλλον, την «οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή», την «Κοινή Αγροτική Πολιτική»(!) και τον τουρισμό...

Το πόσο... «Μη Κυβερνητική Οργάνωση» είναι η «Europa Nostra» το είδαμε. Επιπλέον να σημειωθεί ότι πρόεδρός της είναι... η «Αυτής Βασιλική Υψηλότητα Dona Pilar de Borbon», αδελφή του βασιλιά της Ισπανίας, η οποία και θα απονείμει φέτος τα επτά πρώτα βραβεία και τα 21 μετάλλια μαζί με τον Επίτροπο της ΕΕ, Γιαν Φίγκελ, αρμόδιο για θέματα εκπαίδευσης, κατάρτισης, πολιτισμού και νεολαίας.

Για την ιστορία, να προσθέσουμε ότι φέτος υποβλήθηκαν συνολικά 138 υποψηφιότητες και προτάσεις, από 24 χώρες, για διάφορες κατηγορίες. Από την Ελλάδα, προτάθηκε ο αρχαιολογικός χώρος της Νικόπολης και το πρόγραμμα «Αειφόρο Αιγαίο».