Οταν ο Ούγο Τσάβες κέρδισε την κούρσα των προεδρικών εκλογών, ακριβώς ένα χρόνο πριν, γνώριζε πολύ καλά ότι είχε να αντιμετωπίσει όλους τους «Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες», προκειμένου να μπορέσει να φέρει σε πέρας το πρόγραμμα των ριζικών αλλαγών, που προσδοκούν να αλλάξουν τη μορφή και την ουσία της χώρας. Ομως, ουδείς μπορούσε να αναλογιστεί ότι θα ερχόταν αντιμέτωπος με τη μεγαλύτερη φυσική καταστροφή του 20ού αιώνα για όλη τη Λατινική Αμερική.

Από την πρώτη μέρα, είχε να αντιμετωπίσει μια φοβερή εχθρότητα από την ελίτ του πλούτου και της οικονομίας, μία εχθρότητα, η οποία μετατράπηκε σε ένα μπαράζ λάσπης για το παρελθόν του Τσάβες ως αξιωματικού των Ενόπλων Δυνάμεων, που ηγήθηκε στάσης του Στρατεύματος κατά των ιδιωτικοποιήσεων των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας. Δέχτηκε τόνους λάσπης για τις προσπάθειες αλλαγής του Συντάγματος του 1961 και για τις προβλεπόμενες αλλαγές στα νομοθετικά και εκτελεστικά όργανα και την αντικατάστασή τους με νέους λαϊκούς θεσμούς. Αυτό το νέο Σύνταγμα, που ψηφίστηκε με το ξέσπασμα των καταρρακτωδών βροχών που προκάλεσαν τις πλημμύρες και τις κατολισθήσεις.

Από την άλλη πλευρά, η διατάραξη της «τάξης» στο πιο «νομοταγές τμήμα του βασιλείου» των ΗΠΑ είχε εγείρει πολλαπλούς φόβους εκ μέρους του «μεγάλου αφεντικού», που έβλεπαν στο πρόσωπο του Τσάβες, υπερβολικά μεν, αλλά ακόμη και ένα «νέο Φιντέλ Κάστρο». Μια απειλή, που θα έπρεπε να παταχτεί εν τη γενέσει της, αν είναι δυνατόν. Γεγονός, που, σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στην Κολομβία, δημιουργούσε απίστευτους κινδύνους στην αυλή των ΗΠΑ, με συνέπεια να πυκνώνουν τα σύννεφα μιας επικείμενης αμερικανικής επέμβασης, στις δύο χώρες αυτές της Νοτίου Αμερικής, που δυνητικά ελέγχουν το πέρασμα ανάμεσα στους δύο ωκεανούς.

Ωστόσο, αυτό το καίριο πλήγμα, τόσο στον Πρόεδρο Τσάβες, όσο και στο συνασπισμό με τον οποίο εκλέχτηκε, το Πατριωτικό Μέτωπο, που δεν μπορούσαν να επιφέρουν οι Αμερικανοί και οι συνοδοιπόροι τους, η ντόπια ολιγαρχία, δείχνει να προσπαθεί να το επιφέρει η φύση και εξαιρετικά ασυνήθεις για την εποχή κατακλυσμιαίες βροχοπτώσεις, που κίνησαν και παρέσυραν, στην κυριολεξία, βουνά ολόκληρα και έθαψαν πόλεις ολόκληρες κάτω από μέτρα λάσπης.

Ο κατάλογος των νεκρών αυξάνεται σε ωριαία βάση, καθώς τα σωστικά συνεργεία ανακαλύπτουν συνεχώς πτώματα. Ουδείς μπορεί να γνωρίζει με ακρίβεια ποιος θα είναι ο τελικός απολογισμός των νεκρών. Μπορεί να φτάσει τις 30.000, ίσως και τις 50.000, ανακοίνωσαν οι αρχές της Βενεζουέλας, αλλά σίγουρα θα ξεπερνά τους 10.000 νεκρούς. «Υπάρχουν δυστυχώς χιλιάδες άνθρωποι θαμμένοι στη λάσπη και δε θα μάθουμε ποτέ τον οριστικό αριθμό τους», θα δηλώσει, μιλώντας σε τηλεοπτικό σταθμό, ο διευθυντής της υπηρεσίας Πολιτικής Αμυνας Ανχελ Ράνχελ.

Τα περισσότερα από τα θύματα θάφτηκαν κάτω από όγκους λάσπης και βράχων και κορμούς δέντρων, ενώ πολλά κατέληξαν στη θάλασσα, καθώς ολόκληρες βουνοπλαγιές κατέρρεαν και καταπλάκωναν ολόκληρα χωριά, ακόμη και πόλεις, συμπαρασύροντας τα πάντα στο πέρασμά τους. Οι κατολισθήσεις και τα ορμητικά ποτάμια έγιναν ο εφιάλτης ακόμη και για την πρωτεύουσα της χώρας, το Καράκας, που είναι μία από τις κύριες βόρειες πόλεις, οι οποίες υπέστησαν τα μεγαλύτερα πλήγματα.

Εξαιτίας αυτών των συνθηκών, το έργο των σωστικών συνεργείων γίνεται ουσιαστικώς ανίκανο να μπορέσει να ανασύρει τα πτώματα των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους. Μόνο στην παραλιακή επαρχία Βάργκας, που έχει κυριολεκτικά θαφτεί κάτω από την υγρή και λασπώδη δολοφονική μάζα, όπου κατοικούσαν περίπου 350.000 άτομα και η καταστροφή έχει λάβει ασύλληπτες διαστάσεις, ουδείς μπορεί να πει με σιγουριά πόσοι είναι οι νεκροί και πόσοι οι άστεγοι. Η εικόνα που επικρατεί είναι χαοτική, αφού πολλοί κάτοικοι έχουν διαχυθεί παντού, προς αναζήτηση τροφής και νερού, ενώ δε λείπουν και τα περιστατικά λεηλασίας.

Στο διάγγελμά του, ο Πρόεδρος Ούγο Τσάβες έθεσε τις προτεραιότητες σε αυτή την τραγωδία που πλήττει τη χώρα, καθορίζοντας ότι η διάσωση των ανθρώπων είναι η άμεση και μοναδική προτεραιότητα, ενώ τόνισε ότι κανείς από τους αστέγους δεν πρόκειται να μείνει στο δρόμο και άνεργος, αφού η κυβέρνηση ήδη προετοιμάζει τους χώρους υποδοχής για τους πληγέντες. Παράλληλα, ζήτησε από τους κατοίκους που δεν έχουν υποστεί τις συνέπειες της καταστροφής να φιλοξενήσουν και να δώσουν χείρα βοηθείας στους αστέγους, που ξεπερνούν τους 200.000, ενώ ανακοίνωσε ότι το Προεδρικό Μέγαρο είναι ανοιχτό και έτοιμο να υποδεχτεί τα παιδιά από τις πληγείσες περιοχές που οι γονείς τους θεωρούνται αγνοούμενοι.

Ενας ακόμη κίνδυνος, πιο ύπουλος, ελλοχεύει σε αυτήν την καταστροφή. Ο κίνδυνος των επιδημιών. Για το λόγο αυτό, οι αρχές κάνουν έκκληση για την απομάκρυνση όλων από τις πληγείσες περιοχές, τη στιγμή που οι νοσοκομειακές αρχές της χώρας, υποβοηθούμενες από γιατρούς από τις ΗΠΑ, το Μεξικό και την Κούβα, που έσπευσαν, περιθάλπουν τους πληγέντες και κάνουν εκστρατείες εμβολιασμού.

Εκτός των άμεσων συνεπειών, μία μακροπρόθεσμη και δυσβάσταχτη συνέπεια θα είναι η ανοικοδόμηση της χώρας, παρότι η Βενεζουέλα είναι μία από τις χώρες που έχουν δεινοπαθήσει, τόσο από τις πολιτικές καταστροφές, όσο και από τις φυσικές. Αυτή τη φορά, το μέγεθος της τραγωδίας είναι πολύ δύσκολο να προσμετρηθεί και κυβερνητικοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι η ανοικοδόμηση θα στοιχίσει τουλάχιστον 20 δισεκατομμύρια δολάρια και θα απαιτήσει αρκετά χρόνια. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι δε δίστασαν να παρομοιάσουν τις προσπάθειες ανοικοδόμησης με αυτές που κατέβαλε η Ευρώπη, και κυρίως η ισοπεδωμένη Γερμανία μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Μία ανοικοδόμηση, η οποία θα χρειαστεί όλη τη δύναμη και την ενέργεια και των 23 εκατομμυρίων κατοίκων, οι οποίοι έχουν ξεκινήσει εδώ και μήνες να χαράζουν ένα διαφορετικό δρόμο, αφού την περασμένη Τετάρτη έδωσαν το «πράσινο φως», για να ξεκινήσει η πραγμάτωση των ριζικών αλλαγών για να απαλλαγούν από τη διαφθορά αυτών που διοικούσαν, που κατέτρωγε, τόσο το άψυχο, όσο και το έμψυχο υλικό της χώρας.

Αυτή η ολιγαρχία επί της ουσίας ευθύνεται και για τις τόσο εκτεταμένες και καταστροφικές συνέπειες των πλημμυρών. Ισως ακούγεται υπερβολικό, αλλά, σύμφωνα με αναλυτές, θεωρείται ότι η μεγάλη φυσική αυτή καταστροφή, δε θα ήταν μία ανείπωτη τραγωδία και θα είχε πολύ μικρότερης έκτασης συνέπειες, αν δεν υπήρχε αυτή η αλόγιστη, ισοπεδωτική επέμβαση σε όλη την έκταση της χώρας.

Η Βενεζουέλα είναι μία από τις πιο αστικοποιημένες χώρες του Νοτίου Ημισφαιρίου, με περίπου το 85% του πληθυσμού της να ζουν συγκεντρωμένοι γύρω από τις μεγαλουπόλεις και σε πόλεις. Αυτό το ποσοστό, τουλάχιστον για τα δεδομένα των χωρών της Λατινικής Αμερικής, μπορεί να απαντηθεί μόνο στην Αργεντινή, στη Χιλή και την Ουρουγουάη και μάλιστα σε απόλυτη αντίθεση με την τεράστια γεωγραφική τους έκταση.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Λουίς Οσβάλντο Μπαές, αξιωματούχος των Ηνωμένων Εθνών, θα δηλώσει στο βρετανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο BBC από το Καράκας ότι ο υπουργός Περιβάλλοντος έχει ήδη συγκεντρώσει εκτενείς πληροφορίες και αναφορές για το ιστορικό των περιοχών που επλήγησαν περισσότερο, στοιχεία που δεικνύουν ότι η αλόγιστη αστικοποίηση και η κοπή των δασών στα βουνά είναι γενεσιουργός αιτία για την έκταση που πήρε αυτή η καταστροφή.

Ο Οσβάλντο υποστηρίζει ότι και στην περίπτωση της Βενεζουέλας ισχύει το πολύ απλό συμπέρασμα, που εξήχθη από την πρόσφατη έρευνα του Γουόρλντ Γουότς Ινστιτούτ - με έδρα την Ουάσιγκτον - που εκδόθηκε μόλις τον περασμένη Ιούνιο, υπό τον τίτλο «Επανεφευρίσκοντας πόλεις για τους ανθρώπους και για τον πλανήτη».

«Οι δρόμοι και τα οδικά δίκτυα εμποδίζουν τη ροή του νερού προς το έδαφος. Κατ' αυτόν τον τρόπο, η βροχή κυλά από τα πεζοδρόμια κατευθείαν στα κανάλια και από εκεί στα ρέματα και στα ποτάμια, προκαλώντας πολύ σοβαρές πλημμύρες, που σίγουρα δε θα συνέβαιναν αν τα φυτά και το έδαφος μπορούσαν να απορροφήσουν ένα τμήμα αυτών των κατακλυσμών».

Για την περίπτωση της Βενεζουέλας, όπως και άλλων χωρών με τεράστιο δασικό πλούτο, η ασύδοτη υλοτόμηση και η απώλεια μεγάλων δασικών εκτάσεων έχουν αυξήσει δραματικά τις καταστρεπτικές συνέπειες των ισχυρών βροχοπτώσεων, που είναι σύνηθες φαινόμενο σε αυτές τις χώρες, καθώς το νερό με ορμή κυλά προς τον πιο κοντινό υδάτινο δρόμο, όπως ρέματα και ποτάμια, αφού δεν υφίσταται πλέον η αναχαιτιστική δύναμη των δέντρων και κυρίως των ριζών τους, που κρατούν το έδαφος σταθερό. Αποτέλεσμα, οι κατολισθήσεις που έλαβαν χώρα στη Βενεζουέλα, όπου και η εικόνα ολόκληρων βουνοπλαγιών να εφορμούν μανιασμένα προς τις πόλεις.

Το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (WWF), εξάλλου, έχει τονίσει ότι, τόσο στη Βενεζουέλα, όσο και στις υπόλοιπες χώρες της Λατινικής Αμερικής, η οικολογία και το περιβάλλον βρίσκονται σε κατάσταση υψηλού κινδύνου, εξαιτίας των πιέσεων που ασκούνται για την εξαγωγή και την παραγωγή ξυλείας, αλλά και την εκμετάλλευση του υπεδάφους.

«Η συνεχώς αυξανόμενη έμφαση για ένα παντελώς ελεύθερο εμπόριο, για αθρόες ιδιωτικοποιήσεις και οι αφόρητες πιέσεις της αγοράς, δε δίδουν καμία σημασία και επί της ουσίας καταπατούν όλες τις περιβαλλοντικές πολιτικές και κανονισμούς που μπορεί να ισχύουν», θα τονίσουν οι εκπρόσωπο του WWF και θα προσθέσουν ότι «οι ιδιωτικοποιήσεις έχουν βάλει στο στόχο το φυσικό πλούτο, όπως τα δάση, τα ορυκτά και το πετρέλαιο».

Αυτή η καταστροφή και η μετατροπή ολόκληρων φυσικών εκτάσεων σε βιομηχανικές έχει ως αποτέλεσμα, εκτός από τη φυσική καταστροφή, και τη μετανάστευση των κατοίκων από τις αγροτικές περιοχές προς τις αστικές, προκειμένου να επιτύχουν την επιβίωση, όπου υπάρχει δουλιά, δηλαδή μόνο στις πόλεις.

Με αυτόν τον τρόπο, επιτυγχάνεται διπλό κέρδος για όσους θέλουν να εκμεταλλευτούν τους φυσικούς πόρους της χώρας. Από τη μία, η διαχείριση όλων των πόρων γίνεται μόνο από λίγους με σκοπό το πολύ γρήγορο και με το λιγότερο κόστος κέρδος και, από την άλλη πλευρά, αυτή η ίδια εξαιρετικά μικρή οικονομική ολιγαρχία με όλους τους δυνατούς τρόπους συγκεντρώνει στα χέρια της και την ιδιοκτησία της γης.

Αυτή την πραγματικότητα, της ανισότητας και της απόλυτης διαφθοράς, που έβαλε το στίγμα της στο αιώνα που φεύγει σε ελάχιστες μέρες και μάλιστα με το πλέον τραγικό τρόπο, προσπαθεί να ανατρέψει, τόσο ο Πρόεδρος Τσάβες, όσο και το Πατριωτικό Μέτωπο. Μία πραγματικότητα, που έχει βυθίσει την πλειονότητα του πληθυσμού στη φτώχεια και την εξαθλίωση, παρά το γεγονός ότι η Βενεζουέλα συμπεριλαμβάνεται σε μία από τις πιο πλούσιες πετρελαιοπαραγωγές χώρες της υφηλίου.

Εξάλλου, από τις εκλογές του Δεκεμβρίου του περασμένου χρόνου, όλα τα στοιχήματα που είχαν θέσει, έχουν κερδηθεί. Εν αρχή ήταν οι εκλογές για τη σύνθεση της Συντακτικής Συνέλευσης, τον Ιούλιο, όπου οι υποψήφιοι του Πατριωτικού Μετώπου απέσπασαν το συντριπτικό ποσοστό του 95%. Με αυτό τον τρόπο, άνοιξε ο δρόμος για την αλλαγή του Συντάγματος, όπου προβλεπόταν η κατάργηση του παρόντος Κοινοβουλίου και όλων των διεφθαρμένων κρατικών θεσμών.

Οταν πλέον το Σύνταγμα τροποποιήθηκε, τέθηκε στη λαϊκή ετυμηγορία. Το δημοψήφισμα για την έγκριση του Νέου Συντάγματος, κατά τρόπο τραγικό, διεξήχθη την ίδια ημέρα που η θεομηνία έπληξε τη χώρα. Παρά την καταστροφή και παρά τη μεγάλη αποχή, περισσότερο από το 70% των ψηφισάντων ενέκρινε όλες τις τροποποιήσεις στα άρθρα του Συντάγματος, όπως την κρατικοποίηση του ιδιωτικοποιημένου πετρελαϊκού τομέα, τη διάλυση του Κοινοβουλίου και την άμεση διενέργεια - μέσα σε τρεις μήνες - προεδρικών, κοινοβουλευτικών και τοπικών εκλογών για την ανάδειξη των νέων λαϊκών θεσμών που θα ασκούν την εξουσία.

Εντούτοις, αυτή η τραγωδία που έπληξε τη Βενεζουέλα θέτει άλλες προτεραιότητες και ο Πρόεδρος Τσάβες ήδη ανακοίνωσε ότι οι επικείμενες εκλογές του Φεβρουαρίου είναι δυνατόν να αναβληθούν, εξαιτίας του νέων αναγκών και του επείγοντος προγράμματος στέγασης και εύρεσης εργασίας στους πληγέντες. Οι δυσκολίες είναι τόσες και οι «εχθροί», φυσικοί ή όχι, πολλοί.

Η πρόκληση για τον Τσάβες και το Πατριωτικό Μέτωπο είναι τεράστια και το στοίχημα αποκτά ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις... και, όπως τόνισαν οι ίδιοι, μόνο η αλληλεγγύη μπορεί να βοηθήσει τη Βενεζουέλα να ορθοποδήσει και να βαδίσει στο δρόμο που η ίδια επέλεξε. Ενα δρόμο ισονομίας και της ανεξαρτησίας. Πιο κοντινό ίσως και στα οράματα της πληθώρας όλων αυτών των αγωνιστών, που έχει αναδείξει η Λατινική Αμερική.