Η εμφάνιση της εργατικής τάξης | ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ

ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ

Η εμφάνιση της εργατικής τάξης

Ηεργατική τάξη είναι «γέννημα - θρέμμα» του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Την αναπαράγει διαρκώς σε ολοένα και αυξανόμενη κλίμακα από την εμφάνισή της σ' όλη την πορεία εξέλιξής του, παρά τις όποιες παλιές και «καινούριες» θεωρίες για τη μείωση έως και την εξαφάνισή της. Κεφάλαιο χωρίς εργατική δύναμη δεν μπορεί να υπάρξει.

Πώς όμως, εμφανίστηκε η εργατική τάξη; Στο ερώτημα αυτό, μπορούμε να απαντήσουμε: όπως εμφανίστηκε ο καπιταλισμός. Το «κλειδί» βεβαίως για να απαντήσουμε ολοκληρωμένα στο πώς εμφανίστηκε ο καπιταλισμός, μάς το έδωσαν οι Μαρξ - Ενγκελς. Ο Μαρξ, στον πρόλογο του έργου του «Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας», αναφέρει: «Ενας κοινωνικός σχηματισμός, ποτέ δεν εξαφανίζεται προτού αναπτυχθούν όλες οι παραγωγικές δυνάμεις, που μπορεί να χωρέσει, και νέες, ανώτερες παραγωγικές σχέσεις ποτέ δεν εμφανίζονται, προτού ωριμάσουν οι υλικοί όροι ύπαρξής τους, μέσα στους κόλπους της ίδιας της παλιάς κοινωνίας». (Διαλεχτά έργα τ.1ος, σελ.425, εκδόσεις «Γνώσεις»).

Επομένως το θέμα της εμφάνισης της εργατικής τάξης, πρέπει να αναζητηθεί στη δημιουργία των υλικών όρων για την εμφάνιση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, υλικοί όροι που εμφανίζονται στους κόλπους της φεουδαρχίας. Η ίδια η εργατική τάξη, εμφανίζεται στους κόλπους της φεουδαρχίας, και μάλιστα στην πορεία αποσύνθεσής της και εξαφάνισης της δουλοπαροικίας.

Οκαπιταλιστικός τρόπος παραγωγής προϋποθέτει την ύπαρξη συγκεκριμένων όρων προκειμένου να εμφανιστεί, τη συνένωση των μέσων παραγωγής με την εργατική δύναμη.

«Οπως τα μέσα παραγωγής και τα μέσα συντήρησης, έτσι και το χρήμα και το εμπόρευμα δεν είναι καθόλου από μιας εξαρχής κεφάλαιο. Η μετατροπή όμως αυτή μπορεί να συντελεστεί μονάχα κάτω από ορισμένους όρους που συνοψίζονται στα παρακάτω: πρέπει ν' αντικριστούν και νά 'ρθουν σ' επαφή δυο λογιών, πολύ διαφορετικοί ο ένας από τον άλλο, κάτοχοι εμπορευμάτων: Από τη μια μεριά, κάτοχοι χρήματος, μέσων παραγωγής και μέσων συντήρησης, που σκοπός τους είναι να αξιοποιήσουν το ποσόν της αξίας που κατέχουν, αγοράζοντας ξένη εργατική δύναμη. Από την άλλη, ελεύθεροι εργάτες, πουλητές της δικής τους εργατικής δύναμης κι επομένως πουλητές εργασίας. Ελεύθεροι εργάτες με τη διπλή έννοια, με την έννοια πως ούτε αυτοί οι ίδιοι ανήκουν άμεσα στα μέσα παραγωγής, όπως οι δούλοι, οι δουλοπάροικοι κλπ., και με την έννοια πως ούτε σ' αυτούς ανήκουν τα μέσα παραγωγής όπως γίνεται λ.χ. στους αγρότες που διαχειρίζονται μόνοι το νοικοκυριό τους κλπ., απεναντίας είναι ελεύθεροι, απαλλαγμένοι απ' αυτά, τα στερούνται... Η σχέση του κεφαλαίου, προϋποθέτει το χωρισμό των εργατών από την ιδιοκτησία των όρων πραγματοποίησης της εργασίας. Επομένως το προτσές που δημιουργεί τη σχέση του κεφαλαίου, δεν μπορεί να είναι άλλο από το προτσές του χωρισμού του εργάτη από την ιδιοκτησία στους όρους εργασίας του, ένα προτσές που, από τη μια μεριά μετατρέπει σε κεφάλαιο τα μέσα συντήρησης και παραγωγής της κοινωνίας, και από την άλλη, τους άμεσους παραγωγούς σε μισθωτούς εργάτες». (Καρλ Μαρξ, «Το Κεφάλαιο, τ.1ος, σελ. 739, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»).

Επομένως η εμφάνιση της εργατικής τάξης, ταυτίζεται με τη διαδικασία απόσπασης των άμεσων παραγωγών, από τα μέσα παραγωγής. Πιο συγκεκριμένα, αυτό συντελείται όταν μεγάλες μάζες ανθρώπων αποσπώνται από τα μέσα ύπαρξής τους, όταν απαλλοτριώνονται οι αγρότες από τη γη τους. Αυτή η διαδικασία συντελείται σε διάφορες φάσεις και διαφορετικές ιστορικές εποχές στις διάφορες χώρες.

Ηεμφάνιση, σποραδικά, καπιταλιστικής παραγωγής χρονολογείται από το 14ο και 15ο αιώνα σε μερικές πόλεις της Μεσογείου, αλλά βασικά ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής χρονολογείται από το 16ο αιώνα και μετά. Ο Μαρξ περιγράφει στον πρώτο τόμο του «Κεφαλαίου», πολύ παραστατικά και συγκεκριμένα αυτή τη διαδικασία στην Αγγλία. Θεωρεί ότι στην Αγγλία, η δουλοπαροικία, έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί στα τέλη του 14ου αιώνα. Η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού της εποχής εκείνης και περισσότερο το 15ο αιώνα, αποτελείται από «ελεύθερους αγρότες», που «διαχειρίζονταν οι ίδιοι το νοικοκυριό τους, ανεξάρτητα από το ποια εξωτερική φεουδαρχική ταμπέλα έκρυβε την ιδιοκτησία τους». Επίσης την ίδια εποχή, ο Μαρξ κάνει λόγο για «μισθωτούς εργάτες της γεωργίας», οι οποίοι, «αποτελούνταν εν μέρει από αγρότες που αξιοποιούσαν τον ελεύθερο καιρό τους πιάνοντας δουλιά σε μεγάλους γαιοκτήμονες» και «εν μέρει από μια αυτοτελή, σχετικά ολιγάριθμη τάξη καθαυτό μισθωτών εργατών». Αλλά και αυτοί ήταν με μια έννοια αυτοτελείς αγρότες γιατί εκτός από το μισθό, τους παραχωρούσαν σπίτια και μικρά κομμάτια γης, ενώ χρησιμοποιούσαν και την κοινοτική γη. Με την άνθηση της μανουφακτούρας μάλλινων υφασμάτων και την ανατίμηση του μαλλιού, ρίχνεται το σύνθημα της μετατροπής των χωραφιών σε βοσκοτόπια. Ετσι οι αγρότες εκδιώχτηκαν βίαια από τα χωράφια και δημιουργήθηκαν οι μεγάλες μάζες προλεταρίων. Αυτή η διαδικασία συντελέστηκε κατά το τέλος του 15ου αιώνα, αρχές του 16ου, ενώ διαρκεί ως τον 17ο αιώνα, ενισχύοντας τους υλικούς όρους εμφάνισης των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Την ίδια εποχή, οι φεουδάρχες, εκτός από τη δική τους ιδιοκτησία, παίρνουν και την ιδιοκτησία των αγροτών, και την κοινοτική γη. Ολη η γη συγκεντρώνεται στα χέρια των γαιοκτημόνων πλέον, ενώ την ίδια τύχη έχει αργότερα και η εκκλησιαστική γη. Αργότερα απαλλάσσουν τη γη από τις υποχρεώσεις προς το κράτος, «αποζημιώνοντάς το», με φόρους που επιβάλλουν στο λαό. Τώρα εμφανίζεται η ατομική ιδιοκτησία στη γη όπως στη σύγχρονη κοινωνία. Στην πορεία την ίδια τύχη είχε και η κρατική γη. Τώρα μπορούν να την πουλούν, προκειμένου να αποκτήσουν χρήματα. Την ίδια εποχή εμφανίζονται οι τραπεζίτες, ενώ δυναμώνουν οι επιχειρηματίες της μανουφακτούρας. Είναι η εποχή της προϊστορίας του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, που ταυτόχρονα με τους γαιοκτήμονες, τους τραπεζίτες και τους επιχειρηματίες της μανουφακτούρας, εμφανίζονται οι ελεύθεροι από τα μέσα παραγωγής άνθρωποι, έτοιμοι να πουλήσουν την εργατική τους δύναμη, όταν βρουν αγοραστή, δηλαδή καπιταλιστή. Είναι η εποχή της λεγόμενης πρωταρχικής συσσώρευσης.

«Επομένως η λεγόμενη πρωταρχική συσσώρευση δεν είναι τίποτ' άλλο παρά το ιστορικό προτσές χωρισμού του παραγωγού από τα μέσα παραγωγής. Εμφανίζεται σαν "πρωταρχικό", γιατί αποτελεί την προϊστορία του κεφαλαίου και του αντίστοιχου τρόπου παραγωγής.

Η οικονομική διάρθρωση της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας προέκυψε από την οικονομική διάρθρωση της φεουδαρχικής κοινωνίας. Η διάλυση της δεύτερης έχει απελευθερώσει τα στοιχεία της πρώτης.

Ο άμεσος παραγωγός, ο εργάτης, απόχτησε τη δυνατότητα να διαθέτει το άτομό του μονάχα αφού είχε παύσει νά 'ναι δεμένος με τη γη και νά 'ναι δουλοπάροικος ή υποτελής σ' ένα άλλο πρόσωπο. Για να γίνει ελεύθερος πουλητής εργατικής δύναμης που μεταφέρει το εμπόρευμά του παντού όπου βρίσκει αγοραστές, έπρεπε ακόμα νά 'χει ξεφύγει από την κυριαρχία των συντεχνιών, των κανονισμών τους σχετικά με τους μαθητευόμενους και τους καλφάδες και από τις άλλες περιοριστικές διατάξεις σχετικά με την εργασία... Από την άλλη όμως αυτοί οι νεοαπελευθερωμένοι γίνονται πουλητές του ίδιου του εαυτού τους μόνο αφού τους έχουν πρώτα ληστέψει όλα τα μέσα τους παραγωγής και τους έχουν αποστερήσει όλες τις εγγυήσεις για την ύπαρξή τους, που τους παραχωρούσαν οι παλιοί φεουδαρχικοί θεσμοί. Και η ιστορία αυτής της απαλλοτρίωσής τους είναι γραμμένη στα χρονικά της ανθρωπότητας με γράμματα από αίμα και φωτιά».(Καρλ Μαρξ, «Το Κεφάλαιο», τ.1ος, σελ. 739-740).

Σ.