«Στον τόπο μας γενικά κάθε έργο γενναίας επιβολής κανόνας είναι στη μέση ν' απομένει. Η ελληνική κοινωνία στέκεται αδιάφορη σε κάθε προσπάθεια, που χρειάζεται μακρόχρονη ανθρώπου υπομονή κι αφοσίωση. Ας διαλέξω από την ιστορική έρευνα θλιβερά της κοινωνικής αδιαφορίας σημάδια. Η ιστορία της ελληνικής επανάστασης του Φιλήμονα η πολυτιμότατη, έμεινε ατέλειωτη. Του Σπηλιάδη τ' Απομνημονεύματα έμειναν ατέλειωτα (...)». Πικραμένος, αυτά έγραφε ο μέγας «φωτισμένος» ιστορικός, ακάματος «εργάτης», διασώστης, δημιουργός των Ιστορικών Αρχείων του κράτους (βρίσκονται στη Βουλή) και της εκδοτικής σειράς «Αρχεία της Νεοτέρας Ελληνικής Ιστορίας», Γιάννης Βλαχογιάννης.

Τιμώντας τη μνήμη και συνεχίζοντας το έργο του Γ. Βλαχογιάννη, το Ινστιτούτο Διεπιστημονικών Ερευνών της Νεωτέρας Ελλάδος «Χαρίλαος Τρικούπης» κυκλοφόρησε και παρουσίασε χτες, στην Παλαιά Βουλή, την 6τομη έκδοση «Νικολάου Σπηλιάδου "Απομνημονεύματα" ήτοι Ιστορία της Επαναστάσεως των Ελλήνων», με ομιλητές τον Αν. Νεράτζη (αντιπρόεδρος της Βουλής) και τους πανεπιστημιακούς καθηγητές Ν. Τσοτσορό (πρόεδρος του ιδρύματος), Κων. Σβολόπουλο, Δ. Νιάνια, Σπ. Ασδραχά και Π. Φ. Χριστόπουλο (επιμελητής του έργου).

Πρόκειται για την πρώτη πλήρη κριτική έκδοση των «Απομνημονευμάτων» του Σπηλιάδη, από τον Παναγιώτη Φ. Χριστόπουλο. Ο λόγιος, στιχουργός, μεταφραστής, «φιλικός», («αδάμαντα» επαναστάτη τον χαρακτήρισε ο γραμματικός του Καραϊσκάκη) Σπηλιάδης, από το 1851 δημοσίευε, σταδιακά, αυτήν την πολύτιμη μαρτυρία του για την Επανάσταση, αλλά το 1857 για πολιτικούς λόγους διέκοψε τη δημοσίευσή της. Ο Βλαχογιάννης ήταν εκείνος που «αλίευσε» μέρος των χειρογράφων του Σπηλιάδη στο τυπογραφείο του Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως και τα υπόλοιπα τα αγόρασε. Τα «Απομνημονεύματα» του Σπηλιάδη, που φωτίζουν όλη την επαναστατική περίοδο, αλλά και την πριν και την καποδιστριακή, καθώς, με πολλά πολιτικά αξιώματά του επί Καποδίστρια, βίωνε τις πολιτικές εξελίξεις, «τον καθιερώνουν ως τον κατ' εξοχήν ιστορικό της εθνικής παλιγγενεσίας», τονίζει ο επιμελητής τους.